Plani Kombėtar pėr Menaxhimin e Mbetjeve - Riciklimi.al

Permbajtja e lendesLISTA E SHKURTIMEVE............................................................................................................................................ 6HYRJE ....................................................................................................................................................................... 71. INFORMACION I PERGJITHSHEM...................................................................................................................... 101.1 MARREVESHJET AKTUALE PER MBETJET BASHKIAKE ................................................................................ 101.1.1 Problemet që dalin nga mbetjet bashkiake ....................................................................................................... 121.1.1.1 Metodat e Llogaritjes................................................................................................................................. 171.1.2 Menaxhimi Aktual i Mbetjeve Bashkiake në Shqipëri ........................................................................................ 171.1.3 Infrastruktura dhe Aktivitetet Aktuale për Mbetjet Bashkiake............................................................................. 171.1.4 Marrëveshjet aktuale institucionale dhe financiare për menaxhimin e mbetjeve ................................................ 181.2 Marreveshjet aktuale per mbetjet Jo-Bashkiake................................................................................................... 191.2.2 Infrastruktura aktuale e mbetjeve jo bashkiake dhe aktivitetet........................................................................... 211.3 Kuadri Aktual Ligjor............................................................................................................................................. 211.4 Prioritetet në Programin e Qeverisë..................................................................................................................... 231.4.1 Prioritet strategjike dhe politikat.................................................................................................................... 252. ZHVILLIMI I PLANIT KOMBETAR TE MENAXHIMIT TE MBETJEVE.................................................................... 302.1 Politika dhe Strategjia Kombetare e Mbetjeve ..................................................................................................... 302.2.1 Mekanizmat e koordinimit ............................................................................................................................ 342.4 Parimet Strategjike.............................................................................................................................................. 372.4.1 Hierarkia e Mbetjeve.................................................................................................................................... 372.4.2 Afërsia dhe Vete-mjaftueshmëria ................................................................................................................. 382.4.3 Ndotësi Paguan ........................................................................................................................................... 392.4.4 Opsioni më i Mirë i Zbatueshëm Mjedisor (OMZM)....................................................................................... 392.5.1 Kërkesat Ligjore............................................................................................................................................... 422.5.1.1 Kontrolli i Ndikimeve Mjedisore të Menaxhimit të Mbetjeve........................................................................ 422.5.2 Objektivat e përkohshëm për Shqipërinë.......................................................................................................... 432.5.3 Planifikimi i përdorimit të tokës......................................................................................................................... 432.5.4 Zhvillimi i Tregut të Riciklimit........................................................................................................................ 432.5.5 Fondi mjedisor............................................................................................................................................. 443. OPSIONI ME I MIRE I ZBATUESHEM MJEDISOR PER MBETJET BASHKIAKE.................................................. 463.1 Problemet e Ardhshme që Rrjedhin nga Mbetjet Bashkiake................................................................................. 463.1.1 Objektivat e Shqipërisë për Parandalimin e Mbetjeve................................................................................... 473.2 Rezultatet e Planifikuara ..................................................................................................................................... 473.3 Shpërndarja e Rezultateve të Planifikuara........................................................................................................... 473.3.1 Parandalimi i Mbetjeve................................................................................................................................. 483

ANEKSI 5: METODOLOGJIA PER PROJEKSIONIN E RRITJES SE PRODHIMIT TE MBETJEVE ......................... 128ANEKSI 6: KOSTOT E PAJISJEVE DHE INFRASTRUKTURA E KERKUAR SIPAS MESATARES SE ZONAVE TEMENAXHIMIT TE MBETJEVE ................................................................................................................................ 1315

Lista e ShkurtimevePZM Plani per Zonat e MbetjeveTMD Teknika me e mire e disponueshmeMBBD Mbetjet bashkiake te biodegradueshmeAMAM Alternativa me e Mire e Aplikuar per MjedisinMNSH Mbetje nga Ndertimi dhe ShembjetKM Keshilli i MinistraveKE Komisioni EuropianAMP Agjensia e Mjedisit dhe PyjeveBE Bashkimi EuropianQSH Qeveria ShqiptarePCZPKPLM Projekt CARDS i BE, 2006 për Zbatimin e Planit Kombëtar të Përafrimit të LegjislacionitMjedisorKPIN Kontroll dhe Parandalim i Integruar i NdotjesACJ Analiza e Ciklit të JetësMMPAU Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Adminsitrimit të UjraveMETE Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe EnergjisëPKPL Plani Kombëtar për Përafrimin e LegjislacionitPKVZMSA Plani Kombëtar i Veprimit për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim AsociimitOZHBE Organizata për Zhvillim dhe Bashkëpunim EkonomikDFPB Difenilet e polibromuaraEterePBDF Eteret e polibromura te difenilitDFPC Difenilet e polikloruaraTFPC Terfenilet e polikloruaraPEBL Planifikimi, Edukimi, Burimet dhe LegjislacioniNOQ Ndotësit Organik të QëndrueshëmPVC Polivinil i kloruarARM Agjensia Rajonale e MjedisitGZP Grupet e Zonave të Mbetjeve6

HYRJEPlani Kombëtar për menaxhimin e mbetjeve është një projekt për të ardhmen. Ai përcakton objektivasfiduese, por realiste, për menaxhimin e qëndrueshëm të mbetjeve në Shqipërisë. I ndërtuar mbi njëangazhim fondesh të konsiderueshëm nga ana e Qeverisë Shqiptare për të transformuar praktikat eShqipërisë për mbetjet, ai përcakton drejtimin e politikave të Qeverisë për administrimin e qëndrueshëm tëmbetjeve gjatë 15 viteve të ardhshme. Ai përshkruan se si këto politika do të vihen në zbatim nga Qeverianë partneritet me Agjensinë Shqiptare për Pyjet dhe Mjedisin, (AMP), njësitë e qeverisjes vendore dheaktorë të tjerë, se si objektivi afat-shkurtër i Qeverisë për riciklimin dhe kompostimin e një të katërtës sëmbetjeve bashkiake do të përmbushet, dhe se si ne do të shkohet përtej kësaj. Qëllimi është për të ofruarnjë sistem të integruar të menaxhimit të mbetjeve, që nga 2025 do të riciklojë ose do të realizojëkompostimin e plehrave në më shumë se gjysmën e këtyre mbetjeve, landfilli (depozitimi në fushaplehrash) në më pak se një e treta dhe të përfitojë energji nga pjesa e mbetur.Ky plan bashkon elementet strategjikë të Politikës Kombëtare për Mbetjet 2010 dhe Strategjisë Kombëtarepër Mbetjet dhe i vë ato në një kontekst koherent, të arritshëm dhe të qëndrueshëm duke siguruar zbatimine një plani udhëzues të detajuar që vendi të përparojë nga ky standart i përckaktuar në një standartkonceptimi për menaxhim teresor të mbetjeve, në përputhje me kërkesat e Kuadrit Udhëzues për Mbetjetdhe të Udhëzimeve të tjera për mbetjet deri në 2025.Plani përshkruan hap pas hapi proçesin gradual duke mundësuar që Shqipëria të zhvillojë një setzgjidhjesh të përshtatura për menaxhimin e mbetjeve për të lehtësuar realizimin e synimeve të përcaktuaranë politikën e mbetjeve dhe dokumenteve strategjikë.Ky proçes është mbështetur nga politika të qarta dhe efektive, aspirata realiste strategjike, legjislacion ifuqishëm dhe një vullneti politik që të ndikojë per ndryshimin.Hapi i parë në këtë proçes, gjithashtu në përputhje me objektivat strategjikë dhe politikën, është planifikimi ipërshtatshëm duke qënë se është thelbësore që e gjithë zona e mbetjeve të përfshihet në një plan zhvilliminë mënyrë që infrastruktura, kapacitetet dhe burimet e nevojshmë të detajohen dhe evidentohen që nëfillim.Plani u krijua në konsultim me palët kryesore qeveritare të interesuara, industrinë e mbetjeve dhe sektorin ekomunitetit. Ai sjell së bashku rezultatet e një veprimi të gjërë koordinues nga projekti i asistencës teknike(CARDS 2006, INPAEL), e cila ka identifikuar 12 Zonat e Mbetjeve nëpër Shqipëri, ka themeluar 12 Grupete Punës për Zonat e Mbetjeve dhe ka punuar në partneritet me ta për të zhvilluar 12 Plane për Zonat eMbetjeve në të gjithë Shqipërinë. Qeveria, MMPAU, pushteti lokal, organet e zhvillimit rajonal, organizatatvullnetare, industritë dhe aktorë të tjerë do të jenë të përfshirë në hartimin e planeve për menaxhimin eqëndrueshëm të mbetjeve që janë me te pershtatshem per kushtet rajonale.Plani do të përcaktojë:· Një përmbledhje të integruar mbi 12 Zonat e Mbetjeve duke treguar alternativat praktike më të mirapër Mjedisin të parashtruara për mbetjet në nivel bashkiak në Shqipëri;· Si do të trajtohen mbetjet e tjera;· Një plan veprimi për të zbatuar ndryshimet e nevojshme, dhe· Si qeveria do të vazhdojë të punojë në partneritet me aktorë të tjerë për t'u përqendruar në çështjetpër një përdorim më të gjerë të burimeve në të ardhmen.Ekziston një nevojë urgjente për të përmirësuar menaxhimin e mbetjeve në mënyrë që të zvogëlohenrreziqet për shëndetin e njeriut, mjedisin dhe të përmbushen kërkesat e Komisionit Evropian (KE).7

Menaxhimi i mbetjeve në Shqipëri është në një nivel shumë të ulët. Edhe pse nivelet e prodhimit tëmbetjeve janë nën mesataren, sistemet e grumbullimit dhe heqjes së mbetjeve janë të prapambetura dhepër këtë arsye rezulton se dëmtimet mjedisore janë relativisht të larta. Niveli aktual i riciklimit është shumë iulët.Ndryshimi i kësaj situate do të kërkojë kohë, përpjekje dhe investimeve të konsiderueshme. Një sipërmarrjee tillë duhet të jetë e planifikuar mirë në nivel lokal, rajonal dhe kombëtar. Për këtë arsye, fokusi kryesor iobjektivave të hershme për këtë sektor është zbatimi i një sistemi planifikimit të thjeshtë por efektiv. Këtoplane do të identifikojnë investimet ne harqe kohore afatshkurtër dhe afatgjatë dhe nevojat për mbështetje.Këto mund të formulohen në projekte që mund të financohen përmes fondeve të projekteve të Financuarapër Mjedisin (project pipeline). Objektivat në terma afatshkurtër të identifikuara për mbetjet, përqëndrohennë aspekte të nevojshme për të mundësuar alternativat e investimeve për heqjen e mbejtjeve në tëardhmen.Duke parë nivelin e punës së kërkuar për të arritur standardet e Komunitetit Europian, procesi i planifikimitështë i ndarë në dy faza. Faza e parë përfshin përgatitjen e planeve lokale dhe rajonale për të adresuarnevojat afatshkurtra dhe afatmesme. Përputhja e plotë me legjislacionin e Komunitetit Europian nuk do tëjetë e mundur në këtë fazë të parë. Kjo fazë e parë do të sigurojë të dhënat e nevojshme dhe informacionetpër fazën e dytë që do të iniciohet nga Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve.Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve do të përcaktojë strukturën për një rishikim të dytë të planevelokale dhe rajonale. Ky rishikim i dytë do të çojë në përputhje të plotë me zbatimin e legjislacionit tëKomunitetit Europian të menaxhimit të mbetjeve. Procesi i hartimit të planeve të menaxhimit të mbetjeve dotë menaxhohet dhe koordinohet nga grupet e punës për zonat e mbetjeve për secilin nga 12 rajonet embetjeve 1Gjithsesi, t'u ngarkosh zonave të mbetjeve dhe autoriteteve vendore të përgatisin planet nuk do te jetë emjaftueshme. Udhëzimi, standardet (për grumbullimin, trajtimin dhe hedhjen), hartimi i projekteve tëstandardizuara dhe mbështetja teknike duhet t’u ofrohen zonave të mbetjeve dhe autoriteteve lokale për tëgarantuar cilësinë e përshtashme të planeve dhe që rezultatet e tyre të jenë të krahasueshme.Realizimi i planeve do të kërkojë identifikimin e projekteve prioritare dhe kategoritë për mbetjet prioritare qëdo të zbatohen nëpërmjet mekanizmit të projekteve pipeline. Implementimi i projektit do të bëhet vetëm nëmomentin e dorëzimit dhe aprovimit të një plani zonal te mbetjeve të përshtatshëm dhe të besueshëm ngaministritë përkatëse të Mjedisit dhe Punëve Publike. Fillimisht do të ketë një zbatim të projekteve prioritareekzistuese për të cilat përgatitjet e nevojshme janë bërë në një standart të pranueshëm. Më pas projektetdo të identifikohen në bazë të produktit të planeve të menaxhimit të mbetjeve të përgatitura në nivel lokaldhe rajonal.Aktualisht legjislacioni i Komunitetit Evropian është i përqëndruar në zbatimin e repte të hierarkisë sëmbetjeve dhe në zvogelimin e gropave grumbulluese si vënd i vetëm i hedhjes së mbetjeve. Përderisaobjektivi afatgjatë i kësaj strategjie duhet të jetë në përputhje me këto kërkesa, atëherë do të ishte enevojshme një zgjidhje pragmatike me kosto më të ulët në nje hark kohor nga afatshkurtër ne afatmesem.Është e qartë se ky plan duhet të pasqyrojë saktë aspiratat e Shqipërisë në dy periudha kohore, të Parapranimitdhe Post-pranimit ku fondet në dispozicion, si dhe mekanizmat e financimit, do të jenë rrënjësishttë ndryshme. Seksioni ekonomik i planit i adresohet të dyja këtyre fazave në zhvillimin e Shqipërisë dhepërcakton synimet realiste në periudhat përkatëse. Si i tillë, është rekomanduar që për periudhën deri në2015 gropat grumbulluese do të jenë metodat kryesore për hedhjen e mbetjeve urbane. Gjatë kësaj koheprojektet kanë nevojë të zhvillohen dhe zbatohen për të zvogeluar sasinë e mbetjeve për t’u zhvendosurdhe për të zhvilluar alternativa zëvendësuesë për heqjen e mbetjeve të gropave grumbulluese.Është gjithashtu e rëndësishme që një qasje realiste është marrë mbi standardet e gropave grumbulluesetë cilat janë të përshtatshme në kushtet shqiptare. Ndërsa ndërtimi i landfill-eve moderne, sipas të gjithakarakteristikave të këtyre zonave më të avancuara në Evropë, mund të jenë të zbatueshme në një numër tëvogël vendesh ku u shërbejnë zonave më të mëdha urbane, të tilla projekte nuk do të ishin realiste në zonamë periferike me dendësi më të ulët të popullsisë. Zgjidhje alternative duhet të gjenden për këto zona ruraledhe ky plan analizon mundësitë lidhur me këtë.1-Rajoni i Korçës ka përgatitur tashmë një plan me ndihmën e projektit të menaxhimit të mbetjeve SIDA, gjithashtu rajonet e Durrësit dhe Vlorës.8

Propozimet e mëparshme kanë sugjeruar ndërtimin e 5 vendeve të grumbullimit (landfill) të mëdha për t'ishërbyer Shqipërisë. Aktualisht ka 4 landfille të reja në përputhje me BE-në ose në ndërtim ose tëplanifikuara në Maliq, Bushat, Bajkaj, të gjitha rajonale, dhe një më të vogël në Rrëshen. Përveç kësaj kanjë propozim për një pozicionim të ri të landfill-ve që shërbejnë në zonën e mbetjeve të Gjirokastrës.Megjithatë, duke pasur parasysh gjendjen aktuale të infrastrukturës së transportit në Shqipëri, ajo nukkonsiderohet realiste për mbetjet që nga zonat e largëta duhet të transportohen në distanca të mëdha. Si tëtilla këto pesë landfill-e kryesore do të duhet të plotësohen me një numër landfillesh më të vegjël që do teshërbejnë per këto zona shumë të largëta. Nuk do të jetë praktike për të zbatuar të njëjtin nivel tëinxhinierisë në këto venddepozitime të vogla. Si e tillë është e rekomandueshme që një standard praktikmund të adoptohet për ndërtimin e landfill-eve të vegjël nëse mendohet se ato janë të nevojshme. Kjo përshembull, mund të përfshijë përdorimin e sistemeve të trajtimit intensiv (siç jane lagunat artificiale) përpërmirësimin e liksiviateve të landfill-eve.Duhet gjithashtu te theksohet se ne zonat ku nje plan i menjehershem per zgjidhjen e hedhjes se mbetjevenuk eshte gati, duhet te zhvillohen mundesi te tjera per administrimin e hedhjes se mbetjeve ne gropatgrumbulluese.Përveç kësaj në zhvillimin e sistemeve dhe lehtësirave për heqjen e mbetjeve të krijuara gjatë 15 viteve tëardhshme, zonat e mbetjeve do të kërkojnë të përfshijnë në projekt planet për menaxhimin e mbetje përpastrimin e mbetjeve ekzistuese të paautorizuara dhe për masa përmirësuese të autorizuara nëvëndndodhjet ekzistuese. Masa udhëzuese do të jenë të nevojshme për këtë çështje.Mbetjet e rrezikshme janë një problem specifik që duhet të adresohen në nivel kombëtar. Në termaafatshkurtër, projekt Strategjia e Mbetjeve të Rrezikshme duhet të miratohet si një fazë e parë nëPlanifikimin e Menaxhimit të Mbetjeve të Rrezikshme. Në terma afatmesëm, kjo do të jetë zhvilluar në njëseksion të plotë të Menaxhimit të Mbetjeve të Rrezikshme Kombëtare në kuadër të Planit Kombëtar përMenaxhimin e Mbetjeve. Në pikpamje të ngarkesës së punës përfshirë në zbatimin e aspekteve tëndryshme të këtij plani, një qasje graduale është miratuar në mënyrë specifike per kategorite e mbetjeveduke përfshirë vajrat e mbetura, MPEE, bateritë, mbetjet klinike, mbetjeve nga-produktet me prejardhjeshtazore, mbetjet industriale, fundin e makinerive, mbetjet e paketimit, mbetje të rehabilitimit të tokës sëndotur, mbetjet ndërtimore, mbetjet bujqësore dhe mbetjet shtëpiake janë adresuar si komponente të planit.Është bërë një pune e konsiderueshme në Shqipëri në identifikimin e vendeve të mbetjeve të rrezikshmedhe të rehabilitimit të tyre. Kjo ka qenë kryesisht e ndërmarrë nga UNEP dhe UNDP-ja në partneritet meMinistrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave (MMPAU), dhe kjo përpjekje duhet tëbashkërëndohet në mënyrë të tillë që strategjitë e kompesimit dhe kostot të adresohen nën përgjegjësitë etë gjithë ministrive të Qeverisë. Në këtë mënyrë një afat kohor për kompesimin efektiv dhe të qëndrueshëmmund të jetë vendosur në secilin nga vendet, pikat e nxehta, të identifikuara.Përpjekjet e fundit për të zhvilluar një groposje të mbetjeve të rrezikshme nuk janë realizuar në mënyrë tësuksesshme kështu që një qasje alternative duhet të merret parasysh.9

1. INFORMACION I PERGJITHSHEMKy kapitull përcakton bazen për menaxhimin e ardhshëm të mbetjeve bashkiake. Ai përshkruan se simenaxhohen sot mbetjet bashkiake dhe masat që merren aktualisht për të nxjerrë një dobi nga këto mbetje.Mbetjet bashkiake përfshijnë të gjitha mbetjet familjare dhe mbetje të tjera të mbledhura nga, ose në interestë qeverisjes vendore.Seksioni i parë jep informacion mbi sasinë e prodhuar të mbetjeve bashkiake në Shqipëri dhe përshkruanse çfarë ndodh me këto mbetje. Impiantet që përdoren aktualisht për menaxhimin dhe heqjen e mbetjevebashkiake pershkruhen shkurtimisht dhe jepen disa tregues mbi koston operacionale që ato kanë.Seksioni i dyte paraqet te dhenat e disponueshme mbi llojet dhe sasite e mbetjeve jo bashkiake neShqiperi, raporton dhe identifikon punen e ndermarre per te zhvilluar nje baze te forte per politiken ne ketefushe.Seksioni i trete siguron nje pamje te përgjithshme te kuadrit aktual legjislativ ne lidhje me menaxhimin embetjeve dhe progresin e arritur per sa i perket transponimit te legjislacionit te BE per sektorin e mbetjeve.Seksioni i katert dhe i fundit paraqet nje pamje te përgjithshme te politikes dhe strategjise se menaxhimit tembetjeve.1.1 MARREVESHJET AKTUALE PER MBETJET BASHKIAKEMenaxhimi i mbetjeve ne Shqiperi eshte ne nje nivel te ulet. Shërbimi i grumbullimit dhe largimit te mbetjevete ngurta urbane kryhet ne pjesen me te madhe te qyteteve. Riciklimi kryhet per nje pjese shume te vogel tembetjeve. Metoda me e përdorur e asgjësimit te mbetjeve eshte hedhja e tyre. Ne vend nuk ka landfille tendertuara sic duhet. Shërbimi i grumbullimit dhe largimit te mbetjeve nuk kryhet ne zonat rurale dhe neqytetet e vogla. Asgjesimi i pjeses me te madhe te mbetjeve ne keto zona behet duke i hedhur neperkanale, lugina apo anash rrugeve dhe pasi behet pastrimi i rrugeve ato hidhen ne vendet tjera dhe sefundmi edhe ne rrjedhat e ujerave.Nuk ekziston nje sistem per menaxhimin e sigurte te mbetjeve te rrezikshme (familjare dhe tregtare).Riciklimi i mbetjeve eshte ne nje nivel te dobet. Menyra kryesore e trajtimit te mbetjeve eshte ajo e hedhjesse tyre, megjithese duhet te permendim faktin qe keto vende grumbullimi te mbetjeve nuk jane ndertuar sicduhet (nuk jane landfille), dhe si rrjedhoje ka nje ndotje te perhereshme te mjedisit.Problemet e gjenerimit te mbetjeve dhe menaxhimit te tyre jane te shumta dhe te ndryshme. Sasite me temedha te gjenerimit te mbetjeve (per nga pesha) jane mbetjet nga materialet inerte, ne vecanti ngandertimet, por rreziku me i madh eshte i lidhur me volumet me te vogla te gjenerimit te mbetjeve terrezikshme (kryesisht industriale). Mbetjet bashkiake kane nevoje per grumbullim, transportim dhe asgjesimte vecante dhe te shtrenjte. Per kategori te vecanta mbetjesh si psh mbetje spitalore, duhet te aplikohenkushte te vecanta.Ky sektor paraqet sfida shume te rendesishme me te cilat duhet te perballet Shqiperia 2 .2 Raporti i fundit i gjendjes se mjedisit përmbledh keto ceshtje:oooooSistemet per grumbullimin dhe largimin e mbetjeve jane te papërshtatshme dhe ineficiente;Vendimet ne lidhje me zgjedhjet per grumbullimin dhe asgjësimin nuk numd te behen ne mungese te informacionit te besueshem;Nuk ekziston nje tradite e përshtatshme e trajtimit dhe asgjësimit te mbetjeve;Burimet teknike dhe financiare jane te pamjaftueshme; dheMungon ndergjegjesimi i publikut ne lidhje me demin qe shkakton menaxhimi i dobet i mbetjeve.10

Mbetjet Bashkiake, tregtare dhe inerteHistorikisht ka patur pak informacion të saktë mbi sasinë dhe përbërjen e mbetjeve të prodhuara në zonaturbane.Per kete arsye Projekti INPAEL gjate periudhes Shtator – Dhjetor 2009, ka kryer nje studim mbi perberjen embetjeve ne nivel 3 bashkie. Nepermjet analizimit te te dhenave te marra nga studimi, jane nxjerre te dhenate gjenerimit te mbetjeve. Gjithashtu jane përdorur edhe te dhenat e popullsise te vitit 2009 te marra ngaregjistri civil dhe INSTAT, si dhe nga te dhenat qe bashkite kane siguruar nepemjet plotësimit tepyetesoreve mbi mbetjet bashkiake.Studimi për mbetjet i kryer nga projekti INPAEL tregoi se Shqipëria prodhon 825,000 ton mbetje bashkiakenë vit ose 266 kg për person në vit, dhe nga këto afërsisht 60% janë mbetje te biodegradueshme ku tëpaktën 50% të totalit janë mbetje organike.Përgjegjësia për mbledhjen e mbetjeve urbane bie mbi autoritetet vendore. Disa prej tyre kanë nënshkruarkontrata me kompani private për mbledhjen e mbetjeve. Ka shpesh kazanë të pamjaftueshëm për mbetjet,dhe zakonisht janë në një gjendje shumë të keqe. Frekuenca e mbledhjes së mbetjeve, dhe koha eqëndrimit, është shpesh e ndryshueshme.Problemet që lindin nga marrëveshjet aktuale të mbledhjes përfshijnë:· Automjete në gjendje të keqe;· Gjendje e keqe e kazanëve për ruajtjen e mbetjeve;· Mbledhje jo frekuente që rezulton në mbushjen e tepërt të kazanëve; dhe· Mbjetje në rrugë që shkaktojnë erë të keqe, bezdi dhe probleme shëndetësore.Në komunitetet më të vogla nuk sigurohet shërbimi i mbledhjes së mbetjeve dhe individët janë përgjegjëspër heqjen dhe hedhjen e mbetjeve të tyre. Kjo shpesh rezulton në hedhjen pa kriter të mbetjeve anashrrugëve dhe djegien e tyre në mjedis të hapur. Mbetjet urbane kryesisht zhvendosen në vendet edepozitimit, por sasi të konsiderueshme hidhen gjithashtu në vende të paautorizuara, afër banesave dheanash rrugëve.Në shumicën e rasteve, vendet e caktuara nuk janë ndërtuar ose menaxhuar mirë. Ato janë krijuar painfrastrukturën e nevojshme ose përgatitjet inxhinierike për të mbledhur dhe mbajtur liksiviatet dhe gazrat elandfill-eve. Shumë nga vendet nuk janë të sigurta dhe kanë impiante të papërshtatshme për menaxhimet etyre operacionale si zyrë, pajisje për stafin, makineri për të peshuar automjetet, lavazh për automjetet apondriçim. Si rezultat, hyrjet dhe hedhjet e paautorizuara janë të zakonshme, ashtu si zjarret.Kontrolli i mbetjeve që vijnë nuk praktikohet shpesh dhe nuk mbahet shënime për depozitimet e tyre.Investimet në këtë sektor deri tani kanë qenë shumë të kufizuara. Megjithatë, po hidhen hapa për tëmodernizuar një nga landfill-et më të mëdha, atë të Sharrës, i cili shërben për kryeqytetin, Tiranën. Ndërtimii këtyre elementeve të rinj ka rritur jetëgjatësinë e Sharrës me 6 deri në 8 vjet, gjithsesi ka nevojë për njëzgjidhje afat-gjatë për mbetjet bashkiake të Tiranës.Hedhjet e paautorizuara janë të zakonshme në tokë dhe në rrjedhat ujore, sidomos pranë vendbanimeve tëvogla. Materialet shpesh lihen ose hidhen tutje në mjedis, duke ndotur tokën përreth dhe rrjedhat ujore. Nukka impiante që prodhojnë energji nga mbetjet për të hequr mbetjet urbane. Gjithsesi është e zakonshme qëpër mbetjet shtëpiake dhe të tjera si këto të digjen në ambient të hapur, duke shkaktuar gazra helmues dhetym të zi. Disa mbetje, përfshirë gomat e përdorura dhe mbetjet drusore digjen në furrat e gëlqeres, ckacliron diokside dhe ndotës të tjerë.Nuk bëhet asnjë ndarje formale e mbetjeve nga familjet apo njësitë tregtare përpara hedhjes së tyre.Megjithatë, në qytetet e mëdha bëhet një mbledhje dhe ndarje informale e materialeve që riciklohen. Kjokryhet gjerësisht nga grupe që rrëmojnë në mbetjet e rrugëve në kërkim të kanoceve të aluminit të cilat mëpas shiten për riciklim. Të tjera ndarje informale kryhen në vendet e depozitimit ku grupe të paautorizuaragërmojnë për metale, materiale plastike, letër dhe dru.3 Metodologjia e përdorur ne kete studim te INPAEL mbi karakterizimin e mbetjeve eshte paraqitur ne Aneksin 4 dhe duhet te adoptohet si nje praktike me e mire ne ngate gjitha zonat e mbetjeve dhe bashkite e tyre ne lidhje me metodoligjine e studimit te mbetjeve.11

Thuajse e njëjta sasi mbetjesh ndërtimore prodhohet si mbetje urbane. Shumë prej saj është inerte, porgjithashtu përmban metale, asbest, bojëra dhe sasi të vogla materialesh të tjera jo-inerte. Sasia do të rritetme rritjen e industrisë së ndërtimit. Shumë nga mbetjet hidhen në vendet ku depozitohen mbetjet urbane.Ato përfaqësojnë gjysmën e sasisë që depozitohet në Sharrë. Gjithsesi, në shumë zona mbetjet ndërtimorehidhen në vende të paautorizuara.Sasi të mëdha mbetjesh spitalore përfshihen në mbetjet urbane në vende ku ka spitale dhe klinika, gjithsesinjë pjesë e mbetjeve spitalore të Tiranës digjen në mënyrë të vecuar. Sasia e këtyre mbetjeve do të rritetme zhvillimin e ekonomisë dhe përzjerja e tyre me rrymën e mbetjeve urbane është e papranueshme.1.1.1 Problemet që dalin nga mbetjet bashkiakeNjë nga problemet më të mëdha kur trajtohen me çështjet e strategjse ose planifikimit lidhur memenaxhimin e mbetjeve është rëndësia e të paturit akses në të dhëna të sakta dhe informacionin e fundit,mbi të cilat duhet të bazohen kërkesat planifikuese dhe burimore në të ardhmen.Ky ka qenë dhe është një problem i vjetër në Shqipëri dhe projekti INPAEL vuri në dukje se në mënyrë qëtë prodhohen politika të vlefshme, dokumente strategjikë dhe plane, do të ishte e nevojshme që të bëhejnjë përcaktim i sasisë dhe përbërjes së mbetjeve bashkiake në vend.Ky studim mbi mbetjet u realizua në fund të 2009 dhe metodologjia e përdorur përshkruhet në Aneksin 3.Vec kësaj, pervec percaktimit te sasive te mbetjeve në Shqipëri, ky studim është hartuar edhe për tëpërcaktuar përberjen e mbetjeve bashkiake në Shqipëri. Në këtë kontekst, studimi mbi mbetjet përcaktoipërbërjen dhe më pas mbi bazën e përqindjeve të rrymave të gjitha mbetjet bashkiake.Studimi përcaktoi peshën dhe përqindjen e përbërjes së këtyre rryma mbetjesh në brendësi të rrymës sëmbetjeve bashkiake: Organike; Dru; Letër; Karton; Plastikë me densitet të ulët; Plastikë me densitet të lartë;Qelq; Tekstile; Metale ferroze; Metale jo ferroze; Mbetje spitalore; Gomë; Inerte; Mbetjet të produktevesanitare; Mbetje të Pajisjeve Elektrike & Elektronike (MPEE); Bateri dhe Nën-produkte të kafshëve.Në kushtet e zones se mbetjeve, shifrat e sjella në të dhënat e përcaktuara janë të bazuara në njëmesatare të llogaritur mbi bazën e rezultateve të përgjithshme të studimit.Një përmbledhje e mesatareve të studimit dhe përbërjes se mbetjeve kombëtare është paraqitur në dytabelat e mëposhtëme.12

NR. ZONES SE MBETJEVE Qyteti BanorëProdhimi iMbetjevekg/person/ditëProdhimiiMbetjeve(T/Ditë)Prodhimi iMbetjevekg/person/vitProdhimiiMbetjeve(T/vit)Pashamesatare eMbetjevebrëndakontenierëvex nr. ekontenierëveKontenierëperMbledhjene MbetjeveVol. ikontenierëvenë litraFrekuenca embledhjesKlasifikimi irangut tëpopullsisëKomunat Rurale 0.48 Erseke 2,956 0.7 2 247 730 36 x 124kg 36 1,100 3 x javë4 Koplik 3,569 0.6 2 205 730 80 x 124kg 80 1,100 E përjavshme6 Klos 4,344 0.7 3 252 1,095 20 x 124kg 20 1,100 E përditshme3 Rreshen 4,498 1.1 5 406 1,825 53 x 112kg 53 1,000 E përditshme8 Billisht 7,966 0.6 5 229 1,825 40 x 124kg 40 1,100 E përditshme < 25,000 banorë 0.74 Vau Dejes 10,240 0.3 3 107 1,095 22 x 124kg 22 1,100 E përditshme2 Fushe-Kruje 12,154 0.6 7 210 2,555 52 x 124kg 52 1,100 E përditshme1 Vore 16,350 0.6 10 223 3,650 120 x 124kg 120 1,10040% Epërditshme60 % 2nd ditëE përditshme3 Lezhe 21,150 1.1 24 414 8,760150 x 124kg150 x 1,100L 150 & 2 x E20050 x 338kg50 x 3,000L përjavshme508 Pogradec 27,104 0.7 19 256 6,935 150 x 124kg 150 1,100 E përditshme1 Kavaje 28193 0.9 24 311 8,760 195 x 124kg 195 1,100 E përditshme12 Lushnje 29,649 1.4 41 505 14,965 331 x 124kg 331 1,100 E përditshme9 Berat 36,354 0.9 34 341 12,410 270 x 124kg 270 1,100 E përditshme>25,000 por 100,000 por 200,000 por

Rryma e MbetjeveTirana%Vore%Durres%FusheKruje%Shkoder%Lezhe%Berat%Lushnje%Kombëtar%Organike 45.2 51.7 46.5 52.3 45.4 45.3 47.1 49.9 47.36Dru 1.6 0.9 1.0 3.3 1.5 1.3 0.3 1.3 1.43Letre 6.7 3.6 6.4 4.9 5.1 5.4 6.2 4.1 5.37Karton 10.6 9.3 9.0 5.2 8.3 8.6 6.8 8.3 8.13LD-Plastike 6.9 6.2 8.0 6.9 10.7 9.8 9.0 10.9 8.46HD-Plastike 6.2 4.4 6.9 4.6 3.5 5.6 5.0 4.1 4.75Qelqi 5.0 4.7 5.5 5.0 5.4 6.4 6.5 2.2 5.75Tekstile 6.0 5.4 3.7 4.6 5.1 5.0 6.9 6.9 5.27Metale –FerrozeMetale me Ngjyra0.7 0.8 0.8 0.6 0.5 0.7 0.5 0.200.5 0.4 0.5 1.0 0.5 0.6 0.5 0.4Produkte Spitalore0.2 0.06 0.1 0.2 0.1 0.6 0.07 0.10.17Produkte Gome 0.5 0.2 1.1 0.07 0.3 0.3 0.05 0.06 0.2Inerte 5.3 6.1 4.2 7.2 7.7 4.9 6.7 5.9 7.20Mbetje ngaprodukte sanitare 3.5 3.3 3.3 2.5 4.3 4.0 3.1 4.53.25MPEE 0.3 0.2 1.2 0.3 0.50 0.07 0.10 0.09 0.31Bateritë 0.04 0.02 0.3 0.04 0.03 0.01 0.01 0.02 0.02Prodhime ngaKafshët0.8 3.0 1.6 2.1 1.14 1.5 1.4 1.0 1.080.560.57Tabela e mëposhtëme ilustron shifrat mesatare kombëtare të përkthyera në sasinë e mbetjeve kuraplikohen per të gjithë Shqipërinë:Rryma e Mbetjeve% Mesatare nëHedhjen e MbetjeveBashkiakePesha e Mbetjeve Bashkiake tëShqipërisë/ditë(0.7kg/person/ditë)Pesha e Mbetjeve Bashkiake tëShqipërisë/vit(266kg/person/vit)2,335 T/Ditë 852,360 T/vitOrganike 47.36 1,106 403,690Dru 1.43 33 12,045Letre 5.37 125 45,625Kartoni 8.13 190 69,350Total te Biodegradueshme62.31,454 530,710Plastike me densitet teulet8.46 198 72,270Plastike me densitet telarte4.75 111 40,515Qelq 5.75 134 48,910Tekstile 5.27 123 44,895Metale – Ferroze 0.56 13 4,745Metale- Me ngjyra 0.57 13 4,745Mbetjet Spitalore 0.17 4 1,460Produkte Gome 0.2 5 1,825Mbetje Inerte 7.20 168 61,320Mbetje nga produktesanitare3.25 76 27,740MPEE 0.31 7 2,555Bateritë 0.02 1 365Prodhime të Mbetjeve ngaKafshët1.08 25 9,125Një faktor i rëndësishëm që përcakton ndikimin e hedhjes së mbetjeve në mjedis, dhe në përmasat e cilësvlerë mund të rikuperohen nga materialet e mbetjeve, është përbërja e mbetjeve bashkiake. Përbërja embetjeve bashkiake do të varet në proporcionet e mbledhjes së mbetjeve shtëpiake dhe tregtare, llojet embetjeve tregtare të mbledhura dhe karakteristikat në komunitete të vecanta, por për qëllimet e planifikimit,është marrë si thuajse e ngjashme me mbetjet shtëpiake. Planet Zonale të Mbetjeve do të sigurojnë të14

1.1.1.1 Metodat e LlogaritjesKa disa mënyra të ndryshme të gatshme për të pasqyruar shkallën e rigjenerimit të burimeve nga mbetjetbashkiake. Në këtë Plan Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve metoda e standardizuar e llogaritjes, epërshkruar më lart, është miratuar. Planet Zonale të Mbetjeve gjithmonë do të përdorin të njëjtat metodallogaritjeje.Riciklimi është llogaritur si sasia totale e materialeve të ndara të nxjerra nga rryma e mbetjeve për t’uripërpunuar në materiale dytësore të përdorshme. Materialet që mund të riciklohen janë kryesisht letra dhekartoni, metalet, xhami dhe plastika. Riciklimi mund të kryhet nga:· mbledhja e materialeve në pikat e riciklimit në komunitet dhe në vende te pershtatshme përqytetarët;· mbledhja e materialeve nga shtëpitë përmes mbledhjeve të ndara buzë trotuareve;· nxjerra e materialeve nga rryma të përzjera mbetjesh duke i përzgjedhur nga më irëndësishmi, ose duke ndjekur trajtime të tjera, për shembull, kompostimi ose djegia.Sasia e mbetjeve të depozituara në landfille është llogaritur si shuma e plotë e të gjitha materialeve meorigjinë nga mbetjet urbane të depozituara në landfille. Kjo përfshin cdo mbetje të cuar direkt në landfille pau trajtuar paraprakisht plus cdo mbetje te përpunuar te përzjerë e cuar në landfill.Duke përdorur këto përkufizime sasia e mbetjeve të ricikluara dhe depozituara duhet të shtohet deri në100% të pritshmërive të fillimit.1.1.2 Menaxhimi Aktual i Mbetjeve Bashkiake në ShqipëriAktualisht në Shqipëri menaxhimi i mbetjeve bashkiake është shumë minimal me pak riciklim dhe kryesishtpërdoret depozitimi në landfille. Mbetjet mblidhen aktualisht me një sistem grumbullimi nga kazanët evendosur anash trotuareve. Nuk praktikohet ndarja e mbetjeve megjithëse kërkuesit e tyre heqin mbetjetmetalike, kryesisht kanacet e aluminit, nga koshat në rrugët e lagjeve ku jetojnë.Disa nga kazanët e mbetjeve dhe automjetet që i mbledhin janë shumë të vjetër dhe në gjendje të keqe.Mbetjet transportohen në vendet e depozitimit të cilat janë në gjendje të keqe dhe gjenden në vende krejt tëpapërshtatshme. Disa prej tyre janë krejt ilegale, megjithëse përdoren nga bashkitë për depozitimin embetjeve, duke qenë asgjë më shumë se vendi më i favorshëm për të hedhur mbetjet.Kapacitetet e autoriteteve të menaxhimit të mbetjeve janë shumë të pakta dhe kjo vërtetohet nga vendetkrejt të papërshtatshme e të shumë vendeve të depozitimit urbane dhe rurale te perdorura nga vetë këtoautoritete.Një përshkrim i detajuar i cështjeve me të cilat përballen bashkitë locale nënvizohet në Shtojcën – Profilet eZonave të Mbetjeve.1.1.3 Infrastruktura dhe Aktivitetet Aktuale për Mbetjet BashkiakeInfrastruktura për menaxhimin e mbetjeve në Shqipëri reflekton gjendjen kaotike të sektorit, si në nivelinkombëtar, ashtu edhe në atë vendor. Ka mungesë të plotë fondesh, për planifikim dhe kapacitete teknikebrenda sektorit dhe prandaj kryhet vetëm shërbimi më primitiv, psh. mbledhja dhe hedhja.Megjithëse ka një ligj për mbetjet dhe një ‘strategji mbetjesh’ nuk ka asnjë reflektim për këtë në kuptimin sesi drejtohet menaxhimi i mbetjeve në vend.17

Infrastruktura në sektorin privat është shumë më e mirë se sa në sektorin shtetëror, megjthëse kjoinfrastrukturë është e kufizuar plotësisht në kompanitë ricikluese që përpunojnë letrën, plastikën dhetekstilet.1.1.4 Marrëveshjet aktuale institucionale dhe financiare për menaxhimin e mbetjeveShërbimet e tanishme për mbledhjen e mbetjeve janë shumë të kufizuara në zonat urbane – nënjuridiksionin e bashkive. Ka pak mbledhje formale mbetjesh në komuna, dhe mbetjet kanë tendencën tëhidhen në vendet që zakonisht pranohen se janë vendgrumbullime mbetjesh, por nuk kanë leje dhe janëilegale.Tabloja e shpjeguar më poshtë është bazuar në një pyetësor që u është bërë të 65 bashkive dhekomunave të vendit, 59 nga të cilat e plotësuar të gjithë pyetësorin. Një kopje e pyetësorit është emërtuar siAneksi QUE.Cdo bashki është përgjegjëse për dhe trajton mbetjet e veta (përveç një ose dy ndërmarrjeve fillestarebashkëpunuese të tilla si landfilli i përbashkët i propozuar në Bushat).Mbledhja e mbetjeve kryhet qoftë nga një kompani që zotërohet plotësisht nga bashkia ose, më shpesh,nga një kompani private, zakonisht por jo gjithmonë e përzgjedhur me tender. Në rastin e parë,përgjithësisht nuk ka një kontratë midis bashkisë dhe kompanisë për mbledhjen e mbetjeve, por në rastin edytë ka një kontratë, zakonisht e nënshkruar për 3 deri në 5 vjet. Kontraktori zakonisht paguhet mbi bazëne një pagese të përcaktuar në kontratë. Pagesa nuk ka lidhje me cilësinë e punës. Në përgjithësi mbetjetzhvendosen në një venddepozitimi bashkiak i cili, nëse menaxhohet, bëhet nga kompania që kryenmbledhjen e mbetjeve. Pajisjet e nevojshme (vecanërisht kontenitoret e mbetjeve dhe kamionët qëmbledhin mbetjet), mund të jenë në pronësi të bashkisë ose të kompanisë private.Kur mbledhja e mbetjeve kryhet nga bashkia, shpeshherë ajo nuk mban llogari të ndara për funksionin emenaxhimit të mbetjeve.Tarifat për mbetjet lëvrohen mbi bazën e tarifave të përcaktuara nga këshillat bashkiakë. Familjet zakonishtpaguajnë një tarifë të vetme (varet nga bashkitë) prej 300 në 1000 lek/familje/vit (megjithëse tarifa nëBashkinë e Tiranës për vitin 2009 ishte 4500 lek/familje/vit). Disa bashki praktikojnë tarifa me koncesionose lehtësuese për kategori të vecanta të popullsisë – për shembull të moshuarit, të varfërit dhe veteranët.Tarifa për familjet është në mënyrë tipike nën shumën e nevojshme që nevojitet për mbuluar kostot epërdorimit dhe mirëmbajtjes, e vendosur vetëm për të siguruar një tepricë fondesh për të zëvendësuarasetet kur ato mbërrijnë në fund të jetës së tyre. Tarifat për bizneset dhe institucionet janë përgjithësisht nënjë shkallë të lëvizshme që reflekton natyrën e aktiviteteve të institucionit dhe/ose madhësinë e tij,megjithëse disa bashki të vogla kanë një tarifë fikse për bizneset.Bashkitë ndryshojnë shumë nga suksesi i tyre për mbledhjen e tarifave, vecanërisht nga familjet. Njëminoritet i vogël arrin të mbledhë thuajse 100% të tarifave të familjeve, ndërsa të tjera arrijnë të mbledhinvetëm 50% të pagesave ose më pak. Ka të paktën një bashki ku nuk ka asnjë të dhënë mbi pagesat embledhura nga familjet për gjatë tre vjetëve 2007-2009!Jo në të gjitha rastet bashkitë lëshojnë një faturë për shërbimet menaxhuese. Në rastet më të shumtaqytetarëve/bizneseve u kërkohet të shkojnë në zyrat bashkiake për të paguar faturat e tyre për menaxhimine mbetjeve, megjithëse në disa raste ka edhe alternativa të tjera (pagesa në banka, në zyrat e ofruesve tëshërbimeve).Tarifa e pagesës për bizneset dhe institucionet është më e mirë se sa ajo e familjeve. Kjo ndoshta ështëpjesërisht sepse bashkia është në gjendje të tërheqë shërbimet e mbledhjes së mbetjeve për ato bizneseqë nuk paguajnë.Efektet për tarifat e mos mbulimit të kostos dhe për mungesën e pagesave janë si vijojnë:o Shumë bashki nuk mbulojnë kostot e tyre dhe kanë nevojë të subvencionojnë aktivitetet përmenaxhimin e mbetjeve nga burime të tjera të ardhurash.18

o Ka një subvencionim të tërthortë për familjet nga bizneset dhe institucionet. Megjithëse familjetprodhojnë pjesën më të madhe të mbetjeve bashkiake, bizneset janë ato që mbulojnë peshën më tëmadhe të kostove.o Bashkitë janë në gjendje të financojnë shpenzime të vogla kapitale nga burimet e tyre. Përshpenzime më të rëndësishme ato i drejtohen Ministrisë së Punëve Publike ose donatorëve të huaj.Shumë bashki nuk aplikojnë sanksione ndaj prodhuesve të mbetjeve që nuk paguajnë, vecanërisht ndajfamiljeve. Bashki të tjera synojnë të vënë sanksione, zakonisht me pezullim të mbledhjes së mbetjeve(vetëm për bizneset) ose duke hequr të tjera (të paspecifikuara) shërbime bashkiake, por këto sanksione jogjithmonë kanë patur shumë ndikim në rritjen e pagesave, dhe mund të mos aplikohen në mënyrë tëvazhdueshme.Një analizë e pyetësorëve të bërë me bashkitë brenda cdo zone mbetjesh tregohet në profilet përkatëse tëzonave të mbetjeve.1.2 Marreveshjet aktuale per mbetjet Jo-BashkiakeMbetjet jo bashkiake mbulojne nje game te gjere te llojeve te mbetjeve, te sasive dhe te karakteristikavedhe rrjedhin nga qindra prodhues individuale , te renditura sipas mases nga sipermarrjet e vogla tregtaredhe tregtaret individuale deri te njesite e medha komplekse industriale.Trajtimi i mbetjeve , trajtimet dhe groposja realizohen nga nje numer i madh organizatash te ndryshme ,duke perfshire edhe vete prodhuesit e mbetjeve, kompanite private te manaxhimit te mbetjeve si dhekompanite qe i perdorin materialet e mbetjeve si lende te pare. Mbetjet jo bashkiake shpesh permbajnemateriale te veshtira ose te rrezikshme qe mund te kene nevoje per trajtim te vecante .Mbetjet jo bashkiake ndahen ne dy tipe kryesore te perkufizuara nga ligji si mbetje industriale dhe mbetjetregtare :o Mbetje industriale eshte mbetja nga nje fabrike ose linje tjeter e perdorur per, ose ne lidhje meofrimin e shërbimit postar publik ose sherbimet e telekomunikimit, furnizimi publik me gas, uje,kanalizime apo energji.o Mbetje tregtare eshte nje mbetje nga fabrikat e perdorur per tregti ose per biznes ose per qellimesporti, rikreative ose argetimi .Keto ndarje jane te rendesishme sepse autoritetet lokale kane detyrimin per te grumbulluar mbetjet efirmave vendase (psh mbetje nga prona vendase, shtepi rezident, spitale, universitete dhe shkolla) ne zonate tyre. Ata duhet gjithashtu te grumbullojne mbetjet tregtare nqs u kerkohet keshtu por duhet gjithashtu teaplikojne nje tarife per kete. Vendoset nje komision per kete. Gjithsesi ata nuk jane te detyruar tegrumbullojne mbetjet industriale edhe pse mund ta realizojne duke vendosur nje tarife .Plani Kombetar i Manaxhimit te Mbetjeve nuk e mbulon manaxhimin e mbetjeve radioaktive te cilatmbulohen nga nje legjislacion tjeter .1.2.1 Rrymat e MbetjeveSi pjese e zbatimit te Strategjise Kombetare per menaxhimin e mbetjeve, Qeveria e Shqipersise kapercaktuar si prioritare nje numer rrymash te mbetjeve dhe disa prej ketyre rrymave te percaktuara kaneqene tashme subjekt i vleresimeve kombetare dhe te eksperteve nderkombetare. (Shih Aneksin 2 per meshume detaje). Projekti i rrymave prioritare mbulon 17 lloje specifike mbetjesh sic vijon:1. Mbetjet nga ndertimi dhe shkaterrimi (MNSH));2. Mbetje te ngurta Industriale te Rrezikshme;3. Mbetje te rrezikshme;4. Mbetja infektive spitalore;5. Makineri ne fund te jetes (MFJ);6. Mbetjet e paketimit;7. Vajra te mbetura;19

8. Mbetjet nga pajisjet elektronike dhe elektrike (MPEE);9. Baterite dhe Akumulatoret;10. Mbetjet e produkteve nga kafshet;11. Llumrat e kanalizimeve;12. DFPC dhe TFPC;13. Mbetjet minerare;14. Bioksid titaniumi;15. Ndotesit e qendrueshem organike (NQO);16. Polivinil i kloruar (PVC);17. Substancat ozon holuese (SOH)Mbetjet e ngurta industriale te rrezikshmeMbledhja dhe zhvendosja e mbetjeve industriale është përgjegjësi e atij që i prodhon. Nuk mblidhetinformacion mbi sasinë ose llojet e mbetjeve industriale. Nuk ka një informacion të saktë se ku përfundojnëkëto mbetje, megjithëse dihet se një pjesë e mirë e tyre zhvendosen në vendet e mbetjeve bashkiake, njëpjesë mbahet në vendet e prodhimit, por një pjesë tjetër hidhet edhe në vende të paautorizuara.Bazuar mbi një krahasim me vendet e tjera dhe duke supozuar se gjenerimi është në proporcion me PBBnë,niveli i gjenerimit të mbetjeve industriale në Shqipëri pritet të jetë diku rreth 170 000 ton në vit, nga tëcilat një pjesë konsiderohen si të rrezikshme. Nje studim i kryer ne vitin 2005 qe dha ne perfundim njedokument final te titulluar “Pershkrim i Strategjise per menaxhimin e mbetjeve te rrezikshme dhe Plani iVeprimit” percaktoi se prodhimi i mbetjeve te rrezikshme ne Shqiperi luhatet midis 2500 dhe 5700 ton. Kjopasaktesi e te dhenave eshte nje problem i trasheguar ne Shqiperi dhe shtrirja e mbetjeve te rrezikshme neShqiperi duhet te kuantifikohet ne menyre qe te zbatohen zhgjidhje menaxhuese te vlefshme dhe tepershtatshme 4 ..Mbetjet e RrezikshmeNe ditet e sotme nuk ka të dhëna të besueshme lidhur me nivelin shqetësues të mbetjeve të rrezikshme qëgjenerohen aktualisht. Te dhenat e disponueshme iu referohen sasive te ndodhura neper vendet e caktuaraku pjesa me e madhe e tyre nuk jane funksionale.Studimet e fundit të kryera lidhur me përgatitjet për ndërtimin e një vend groposje të përshtatshme përmbetjet e rrezikshme tregojnë se rreth 3 - 4% e mbetjeve industriale janë të rrezikshme (përjashtuar mbetjetspitalore dhe elementët e rrezikshëm të mbetjeve shtëpiake), një nivel i krahasueshëm me ato të vendevetë tjera mesdhetare.Një çështje kritike që lind në këtë kontekst është si të përballohen problemet e mbartura nga e kaluara,duke përfshirë hedhjet e pakontrulluara të mbetjeve të rrezikshme, ndotjen nga hotspot-et dhe ruajtja ngakimikatet e papërdorura, të vjetra dhe të ndaluara.Ky plan rekomandon qe nje nga prioritetet ne periudhat ne vijim eshte nje vlerësim i prodhimit te mbetjevete rrezikshmene ne Shqiperi dhe qe burimet historike dhe aktuale te jene regjistruar ne menyre te tille qe terealizohet nje menaxhim efektiv i mbetjeve te rrezikshme.4 Ne pergjithsi ka patur nje humbje te thelle nga industria e rende ne Shqiperi dhe vendi tani vuan pasoja toksike nga veprimtaria ne te kaluaren. Kryesisht nepermjetpunes se bere nga UNDP/UNEP gjeneruesit kryesore te mbetjeve jane industrite kimike, metalurgjike, minerare, vajra, ushqimore etjFabrikat me sasite me te medha te identifikuara dhe te depozituara te mbetjeve te rrezikshme jane metalurgjiku ne Elbasan, fabrika e plehrave kimike ne Fier, fabrika epesticidve dhe kimikateve ne Porto Romano, Durrës, super –fosfati ne Lac, fabrika e përpunimit te bakrit ne Rubik, fabrika e plehrave ne Vlore dhe rafineria ne Ballsh.Keto site jane identifikuar nga UNEP ne 2000. Bazuar ne fakte konkrete te UNDP dhe UNEP jane identifikuar nje total prej 35 pikash te nxehta te mbetjeve neShqiperine qe ne 2000 dhe nje përqindje e tyre lidhet me metalurgjikun dhe industrive te nxjerrjes ne Shqiperi. Kjo nuk ndikon vetem Shqiperine por gjithe Ballkanin.Pershkrimi dhe detajet e ceshtjeve te ketyre pikave jane përshkruar ne baze te zonave te mbetjeve ne seksionin 720

Mbetjet spitalore infektiveKjo eshte nje rryme prioritare mbetjesh dhe menaxhimi i sigurte i mbetjeve nga sëmundjet infektive eshte inevojshem per te minimizuar risqet per shëndetin e punonjësve, pacienteve dhe publikut te gjere.Jane bere perpjekje nga Minsitria e Shendetsire dhe OBSH per permiresimin e situates dhe jane siguruardisa paisje per sterilizimin e mbetjeve nga sëmundjet infektive te prodhuara nga spitalet.Makinerite ne fund te jetesMakinerite ne fund te jetes kerkojne nje vëmendje te veçante. Ato permbajne sasi te konsiderueshmendotjeje duke perfshire vajra, shkrires dhe produkte petrokimike. Megjithse linja te tilla jane ngritur ne gjitheShqiperine, shumica e tyre nuk kane marre masa te mjaftueshme per parandalimin e ndotjes dhe kushte tesigurta pune.1.2.2 Infrastruktura aktuale e mbetjeve jo bashkiake dhe aktivitetetSituata aktuale ne lidhje me mbetjet jo bashkiake reflekton nje infrastrukture te dobet dhe pjesa kryesoresaj ofrohet nga sektori privat, ne lidhje me grumbullimin dhe heqjen e mbetjeve. Ne shumicen e rasteveindustria e riciklimit varent nga materalet e ricikluara te importuara.Ka nje politike ekzistuese “germo dhe hidh”.1.3 Kuadri Aktual LigjorPjesa me e madhe e progresit ne fushen e menaxhimit te mbetjeve eshte bere ne fushen e legjislacionit.Gjate periudhes 2002 – 2008 legjislacioni i menaxhimit te mbetjeve eshte permiresuar me ligje te reja,vendime dhe rregullore/udhezues te cilet reflektojne direktivat/vendimet e BE si dhe kerkesat e Konventesse Baselit. Parimet kryesore te menaxhimit te mbetjeve jane si me poshte:‣ Ligji nr.8934, dt. 05.09.2002 “Mbi mbrojtjen e mjedisit”, ndryshuar nga Ligji nr.9890, date 20.3.2008dhe nga Ligji nr.9983, date 8.9.2008;‣ Ligji nr.9010, dt.13.02.2003 “Mbi menaxhimin mjedisor te mbetjeve te ngurta”,‣ Ligji nr.9537, dt.18.5.2006 “Mbi menaxhimin e mbetjeve te rrezikshme”.Nje numer aktesh te tjera qe kane te bejne me mbetjet ne menyre te drejtperdrejte dhe jo te drejtperdrejteqe perfshijne:o Vendimi nr. 803, dt. 04.12.2003 “Mbi aprovimin e rregullave dhe procedurave per importin embetjeve per riciklim dhe trajtim”o Vendim nr. 99, dt.18.02.2005 “Mbi aprovimin e katalogut Shqiptar per klasifikimin e mbetjeve”o Udhezues nr.6, dt. 27.11.2007 “Mbi aprovimin e rregullave, permbatjes dhe afateve kohore perhartimin e planeve per menaxhimin e mbetjeve te ngurta”Nje projektligj integral mbi Menaxhimin e Mbetjeve qe transponon Direktiven e re Kuader te Mbetjeve2008/98/EC (duke perfshire si mbetjet e rrezikshme ashtu edhe ato jo te rrezikshme) eshte duke upregatitur (do te perfundoje gjate gjashte mujorit te pare te vitit 2010) ne kuader te projektit CARDS 2006(INPAEL). Ky ligj i ri do te shfuqizoje pjeset e ndryshme te legjislacionit te mbetjeve te permendur me lart,ne menyre qe te vendoset nje qasje e integruar dhe koherente per menaxhimin e mbetjeve. Si rrjedhoje ligjii ri do te vendose bazat ligjore per legjislacionin sekondar qe te transponoje direktivat e ndryshme temenaxhimit te mbetjeve dhe te rrymave te mbetjeve.Dy projekt Vendime do te kompletojne paketen e re te legjislacionit te mbetjeve te cilet po pregatiten ngaprojekti INPAEL: nje projekt Vendim mbi landfillimin e mbetjeve (si mbetjet e rrezikshme ashtu edhe ato teparrezikshme) dhe nje projekt vendim mbi Djegien (gjate gjysmes se pare te vitit 2010). Gjithashtu, ne njeperiudhe afat shkurter, jane duke u pergatitur Vendime edhe nga projekte te tjera per transponimin eDirektives se Baterive dhe Akumulatoreve, Direktives se Paketimeve dhe Mbetjeve nga Paketimet dheDirektiven e MPEE.Situata aktuale e sektorit te mbetjeve jo bashkiake eshte si vijon:21

Mbetje nga Ndertimi dhe Shembjet (MNSH)Legjislacioni eshte prezantuar per njohjen mbi manaxhimin e MNSH ne Shqiperi :o Vendimi Nr.1 ,date 30/3/2007 “Mbi trajtimin e mbetjeve nga ndertimi dhe nga shembjet nga krijimidhe transporti deri ne groposje”Mbetjet e rrezikshmeFatkeqësisht, legjislacioni për mbetjet e rrezikshme është një nga boshllëqet më të mëdha në legjislacioninmjedisor në Shqipëri. Ai përfshin vetëm:— Vendimin nr.99, dt.18.02.2005 “Mbi miratimin e Katalogut Shqiptar për klasifikimin e mbetjeve”— Ligjin nr.9537, datë 18.5.2006 “Mbi administrimin e mbetjeve të rrezikshme”Nëpërmjet Dekretimit të Amendamentit në Konventën Bazelit për Kontrollin e Lëvizjeve Ndërkufitare tëMbetjeve të Rrezikshme dhe Shkatërrimin e tyre (Gjenevë, 22 Shtator 1995) palët ranë dakord për njëndalim të menjëhershëm të eksportit nga vendet anëtare të OBEZH drejt atyre jo anëtare të mbeturinave tërrezikshme për qëllime asgjësimi përfundimtar. Ato gjithashtu ranë dakord të ndalojnë, nga 31 Dhjetori1997, eksportin e mbetjeve me qëllim rehabilitimin dhe riciklim (Vendimi II/12). Kjo mund të kufizojëmundësitë për bashkëpunim rajonal për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme.Shqipëria ka nënshkruar konventën duke ratifikuar Ligjin nr 8216/13.05.1997 dhe gjithashtu ka pranuarAmendamentin më 27.10.2005. Në fakt, importi në Shqipëri për qëllimet magazinimi dhe groposje është indaluar në bazë të ligjit për Mbetjet e Ngurta të vitit 2003 (f.26), ndërsa importi dhe tranziti i mbetjeve tërrezikshme në territorin e Republikës së Shqipërisë është i ndaluar në cdo rrethanë nga Ligji nr.9537, datë18.5.2006 “Mbi administrimin e mbetjeve të rrezikshme”.Ligji nr.9537, datë 18.5.2006 “Mbi administrimin e mbetjeve të rrezikshme” kërkon përgatitjen e planeve përmenaxhimin e mbetjeve të rrezikshme.Çështjet teknike që lidhen me identifikimin, monitorimin trajtimin dhe menaxhimin e impianteve për mbetjete rrezikshme, do të mbulohen nga vendimet ose dekretet ministrore dhe dokumentet udhëzues të përgatiturnga Ministria e Mjedisit në bashkëpunim me autoritete të tjera të lidhura me to.Dhënia e lejeve për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme do të rregullohet nën projektligjin mbi Dhënien eLejeve, i cili plotëson legjislacionin mbi kontrollin e ndotjes sipas parimeve të Parandalimit dhe Kontrollit tëIntegruar të Ndotjes.Riciklimi i sigurtë i mbetjeve të rrezikshme në industri inkurajohet nga direktivat. Procedurat e dhënies sëlejeve për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme do të thjeshtohen krahasuar me trajtimin e tyre si një shërbimnga gjeneruesit e tjerë.Shkarkimi i mbetjeve të rrezikshme në kanalizime se ajër ndalohet në mënyrë të qartë, ashtu si edhepërzierja e tyre me mbetje të tjera.Parandalimi dhe minimizimi i mbetjeve të rrezikshme do të nxitet nga legjislacioni dhe duke përdorurinstrumente ekonomike.Mbetjet spitalore infektiveKa kuadër ligjor ne lidhje me menaxhimin e mbetjeve nga sistemi shendetsor (Rregullorja nr.6, dt.30.11.2007 “Mbi administrimin e mbetjeve spitalore”) megjithatë faktet sugjerojne me force qe kylegjislacion eshte neglizhuar plotësisht nga rregullatoret dhe ambientet shendetsore.Makinerite ne fund te jetesNuk la akoma nje legjislacion specifik per makinerite ne fund te jetes. Megjithate ato perbejne nje ceshtjetjeter qe duhet te konsiderohet.Mbetjet nga paketimiMMPAU po përgatit aktualisht nje ligj me mbështetjen e IFC per kete rryme mbetjesh.22

Vajrat e mbeturaNuk ka progres per kete kategori.Mbetje nga pajisjet Elektrike dhe ElektronikeMMPAU po përgatit nje ligj me mbështetjen e IFC per kete rryme mbetjesh.Baterite dhe AkumulatoretMMPAU po përgatit aktualisht nje ligj me mbështetjen e IFC per kete rrjedhe mbetjesh.Produkte nga kafshetNuk ka progres per kete kategori.Kanalizimet dhe tharjetNuk ka progress per kete kategoriDFPC dhe TFPCNuk ka progres per kete kategori.Mbetjet minerareNuk ka progres per kete kategoriBioksid titaniumiNuk ka progres per kete kategori.NOQ – Ndotes te qëndrueshme organikeNe Shqiperi eshte prezantuar legjislacioni i ri qe adreson ceshtjet per menaxhimin te DFPC dhe TFPC:o Ligji nr.9263, dt. 29.07.2004 “Mbi ratifikimin e Konventes se NOQ-ve”.o Nje plan kombetar per NOQ qe eshte aprovuar nga KM. DFPC dhe TFPC jane te përfshira ne keteplan.Polivinili i kloruar (PVC)Nuk ka progres per kete kategoriSubstancat ozon – holluese (SOH)Jane aprovuar ligjet e meposhtme:o Ligji nr.8463, dt.10.03.1999 "Mbi aderimin e RSH ne Konventen e Vienes per mbrojtjen e shtresesse ozonit dhe Protokollin e Montrealit per substancat qe demtojne shtresen e ozonit”o Ligji nr. 9480, dt.16.2.2006 "Mbi aderimin e RSH ne amendamentin e Copenhagenit ne Protokollin eMontrealit "o Ligji nr.9484, dt.2.3.2006 "Mbi aderimin e RSH ne amendamentin e Londres ne Protokollin eMontrealit "o Ligji nr.9485, dt.6.3.2006 " Mbi aderimin e RSH ne amendamentin e Montrealit ne Protokollin eMontrealit "o Ligji nr.9486, dt.6.3.2006 " Mbi aderimin e RSH ne amendamentin e Beiing ne Protokollin eMontrealit "o VKM No. 453, dt.23.06.2005 “Mbi masat per shkatërrimin e SOH”1.4 Prioritetet në Programin e QeverisëPër të arritur pranimin dhe anëtarësimin e plotë ne Bashkimin Evropian vendit do t’i duhet te përputhet gjatëdekadës së ardhshme me legjislacionin e Komunitetit Europian në fushën e mjedisit. Në disa raste,veçanërisht për elementet "investimet e mëdha" të legjislacionit të Komunitetit, përputhja e plotë nuk do tëarrihet deri mbas pranimit siç ka ndodhur me shumicën e shteteve të reja anëtare.Megjithatë nevojitet nje progres i konsiderueshëm edhe në këto fusha. Mjedisi është një nga komponentëtmë të medhenj të legjislacionit të Komunitetit Europian dhe eshte pranuar të jetë një nga zonat më të23

vështira në të cilat do te arrihet pajtimi. Programi i Qeverisë për 2005 - 2009 vendos prioritetet për mbrojtjene mjedisit dhe përdorimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore. Në përmbledhje këto janë:· Zbatimi i ligjeve për mbrojtjen e mjedisit, në veçanti, parimi ndotësi paguan do të zbatohet nëmënyrë rigoroze. Për këtë qëllim, Qeveria do të reformojë agjencitë e mjedisit dhe tëinstitucioneve dhe do të rrise masat ndëshkuese kundër ndotësve të mjedisit dhe dëmtuesve tëaseteve mjedisore.· Në veçanti, niveli i ndotjes së ajrit në zonat e mëdha urbane të vendit do të reduktohet nëgjysëm. Qeveria do të miratojë dhe të zbatojë normat e përafruara evropiane mjedisore nëemetimet dhe përqendrimet ne mjedis, duke ndjekur një axhendë ambicioze. Brenda afatit të sajkatër vjeçar, Qeveria do të mundësojë eliminimin e ujërave sipërfaqësore të ndotura ne zonenbregdetare.· Prioritet do t'u jepet të gjithë "pikave të nxehta mjedisore", të shkaktuara nga industritë e vjetra etë braktisura, duke synuar neutralizimin e plotë si dhe rehabilitimin e tyre. Në raste të vecantafamiljet e ekspozuara ndaj rrezikut nga këto vënde do të zhvendosen.· Iniciativa ekologjikisht miqësore për operatorët ekonomike dhe individët do të miratohen nëpërputhje me parimet e tregut të lirë. Do të zbatohen stimujt fiskale në mënyrë që të nxisin uljene ndotjeve nga bizneset dhe individët, investimeve në teknologji të pastër, konservimin eenergjisë, përdorimin efikas të burimeve natyrore dhe investimet në mjedis. Qeveria do tëthemelojë një Fond të veçantë për Mjedisin që do të financohet nga taksat dhe gjobat mjedisore,si dhe nga donacionet. Fondi i Mjedisit do të shërbejnë për të financuar projekte për mbrojtjen emjedisit dhe inovacione teknologjike që përmirësojnë mjedisin.· Përmirësimi i përkufizimeve të të drejtave të pronës dhe zbatimi i tyre do të futet duke përfshirëtransferimin e pronësisë dhe të drejtën e përdorimit të disa burimeve mjedisore në komunitetetvendore, të tilla si pyje, kullota, ujërat, dhe toka.· Qeveria do të dyfishojë sipërfaqe nën mbrojtjen ligjore, duke siguruar jo vetëm ruajtjen e zonavetë tilla, por edhe zhvillimin e tyre nëpërmjet përshtatjes së mjedisit dhe të instrumenteve tëtregut.· Ndërgjegjësimi i publikut për gjendjen e mjedisit dhe rreziqet është një element i rëndësishëm istrategjisë se Qeverisë për mjedisin. Shoqëria civile dhe organizatat e pavarura do të ftohen përtë ofruar kontributin e tyre në hartimin dhe zbatimin e politikave mjedisore, dhe në veçanti përmonitorimin e situatës mjedisore në vend. Edukimi mjedisor i publikut do te mbeshtetet ngaprograme specifike në bashkëpunim me shoqërinë civile. Qeveria do të shqyrtojë të drejtatmjedisore të publikut dhe do të përmirësojë procedurat administrative dhe gjyqësore të apelit,duke përmirësuar kështu hyrjen e grupeve mjedisore dhe qytetarëve në përgjithësi në sjelljen eveprimit ligjor përkundrejt ndëshkimit dhe atyre që dëmtojnë ose ndotin mjedisin.Program i Qeverisë 2009-2013 theksoi nevojën ne keto pika:o Rritja e investimeve për mbrojtjen e mjedisit. Ata do të mbulohen nga fondet e shtetit dhebuxhetit lokal, donatorët, sektori privat. Ata do të synojnë përafrimin e standardeve tonamjedisore me ato të BE, në veçanti në fusha si:o Menaxhimi modern i mbetjeve të ngurta dhe ndërtimi I landfillve rajonale sanitare sipasstandardeve të BE. Në 4 vitet e ardhshme do të bëhen përmirësime në trajtimin dhe mbledhjene mbetjeve në Qarqet Tiranë dhe Durrës, Fier, Korçë, Elbasan dhe Vlorë, si dhe qendrat e voglaurbane. Ndërkohë, do të hartohen dhe zbatohen nxitje dhe politika mbështetëse për fuqizimin esektorit të riciklimit të mbetjeve.o Rehabilitimi i vëndeve të ndotura nga industritë e kaluara dhe pikat e nxehta kryesore si VloraPVC, Uzina metalurgjike e Elbasanit, Patos-Marinza, Gjanica, Rubik, etj.o Politikat e reja do të hartohen dhe miratohen për mbështetjen dhe promovimin e teknologjive tëpastra dhe miqësore ndaj mjedisit. Në veçanti, investimet do të nxiten për prodhimin e energjisënga burime të rinovueshme të tilla si ato me bazë fuqine hidrike, të erës, diellore, gjeo-termike,etj.o Brënda kësaj periudhe përafrimi i legjislacionit me BE-në do të jetë në 80%.o Përmirësimi dhe fuqizimi i monitorimit të mjedisit do të mbulojë të gjithë komponentët që lidhenme mjedisin. Monitorimi i mjedisit do të ndihmojë në monitorimin e efektshëm të politikave tëmjedisit dhe do të orientojë të gjitha përpjekjet tona për një mjedis të pastër dhe cilësor. Në fund24

të mandatit tonë ne do të kemi një mjedis më të mirë dhe një mundësi më shumë për zhvillimin eqëndrueshëm të vendit.1.4.1 Prioritet strategjike dhe politikatNë fillim të 1990-së, menaxhimi i mbetjeve u bë problematik me rritjen e konsumizmit dhe popullsisë nëdisa zona të mëdha urbane dhe për këtë arsye dhe prodhimi i mbetjeve, në veçanti rritja e plastikave dhembetjeve nga paketimi.Niveli aktual i gjenerimit të mbetjeve për kokë eshte vendosur 5 kohët e fundit. Rezultatet tregojnë seShqipëria prodhon 825,000 ton mbetje bashkiake në vit që eshte rreth 260 kg për person në vit ose 0.7kgpër person në ditë.Për fat të keq politika, legjislacioni dhe investimet në infrastrukturë nuk kanë mbajtur ritmin me trendet nërritje te konsumizmit dhe zhvillimit urban. Kjo ka rezultuar në një mungesë të investimeve në sektorin emenaxhimit të mbetjeve në Shqipëri, ku infrastruktura dhe metodologjitë aty ku ato ekzistojnë janëjashtëzakonisht të vjetëruara.Sistemi i menaxhimit të mbetjeve ka mbetur i centralizuar deri në 1994. Në 1994 grumbullimi dhe trajtimi imbetjeve është deleguar tek bashkitë vendore që janë përgjegjëse për administrimin e mbetjeve nëpërfonde të siguruara nga Qeveria qendrore, si "grante të kushtëzuar". Ligji Nr.8652, dt 2000/07/31 "Përorganizimin dhe funksionimin e Qeverisjes vendore" përcakton që mbledhja, depozitimi dhe trajtimi imbetjeve është tërësisht një përgjegjësi organizative dhe funksionale e njësive të qeverisë vendore.Sistemet kryesore për mbledhjen e mbetjeve të ngurta urbane janë pajisur në më të shumtën e qyteteve emegjithatë në mjedisin rural panorama është shumë e ndryshme. Ky sistem bazë është i mbeshtetur në njënivel të vetëm në mbledhjen dhe transportin e mbetjeve në vendin më të afërt. Ka shumë pak riciklim tëmbetjeve përvec rasteve kur kjo bëhet nga komuniteti Rom dhe riciklimi industrial që është teresisht fillestarnë Shqipëri.Metoda kryesore e rregullimit është shkarkuese. Nuk ka vendodhje landfillesh të projektuara posaçerisht nëvend, megjithëse tani janë në ndërtim e sipër dy ose tri të tilla. Për këtë nuk ka sisteme mbledhjeje në zonatrurale dhe në qytetet e vogla. Shumica e mbetjeve nga këto zona janë të predispozuara të shkarkohen nëkanale, lugina, shtrate të lumenjve ose buze rrugëve. Pastaj ato merren nga rrjedha e sistemit lumor dhe nëfund derdhen në det ose hidhen në tokë në anën e vendeve fqinje. Në mënyrë të pashmangshme grumbullii mbetjeve digjet dhe emetimet e kësaj praktike primitive dhe të rrezikshme shtihen në vendbanimet fqinje.Në mënyrë që të ketë mundesi të ndryshojë dhe për të sjellë zgjidhje afatgjatë të qëndrueshme përproblemet ekzistuese të menaxhimit të mbetjeve të Shqipërisë MMPAU parashikon katër shtylla të politikës(PABL) (Planifikimi, Arsimi, Burimet & Legjislacioni).Këto shtylla të politikës të cilat janë themelore për zgjidhje të qëndrueshme afatgjate në sektorin emenaxhimit të mbetjeve në Shqipëri duhet të trajtohen si një prioritet në mënyrë që të ketë një efekt tëqëndrueshëm ndryshimi. Ndryshimi i qëndrimeve të pranishëm dhe të praktikave të individëve, subjekteveafariste dhe institucionet do të marrin kohë të konsiderueshme, përpjekjeve dhe investimeve.Marrvjeshje të tilla duhet të jenë të planifikuara mirë në nivel lokal, rajonal dhe kombëtar. Për këtë arsye,fokusi kryesor i objektivave të hershme për këtë sektor është zbatimi i një plani efektiv për sistemim ethjeshtë të menaxhimit të mbetjeve të përbërë nga zhvillimi i 12 planeve zonale për mbetjet.1.4.1.1 Miratimi i standardeve ligjore të Komunitetit Europian.Kjo është kërkesa per procesin e pranimit dhe veprimet e nevojshme për të arritur këtë janë përcaktuar nëPlanin Kombëtar për Zbatimin e MSA-së (marveshjes stabilizim- asocimit). Legjislacioni i ri do të përcaktojëobjektivat e përkohshme, në perputhje me koston e vleresuar, për të bere te mundur arritjen e standardeve.Adoptimi i standardeve të Komunitetit Europian për të dyja, emetimet dhe cilësine e mjedisit është kërkesae procesit të pranimit. Veprimet e nevojshme për të arritur këtë janë përcaktuar në Planin Kombëtar përZbatimin e MSA-së). Implikimet e burimeve të personelit të ndërmarrjes te këtij procesi zhvendosje dhe5 Kjo ishte e mundur nepermjet nje studimi te gjere te mbetjeve bashkiake te kryer nga projekti INPAEL ne 8 bashki te Shqiperise25

mbështetja e tij ndermejt ofrimit të udhëzimeve janë të specifikuara në termat afat shkurter brendaPKZMSA.Rritja e burimeve të sektorit publik do të sigurojë rritjen e kapacitetit të transponimit të AcquisCommunautaire nga afat-shkurtër në afat-mesëm. Megjithatë nuk është e mundur si për publikun dhe përsektorin privat të jenë në pajtueshmëri me të gjitha këto standarde afat-shkurter apo edhe afat-mesme. Siçu diskutua në seksionet në vijim shkalla e ndryshimit dhe investimeve të kërkuara është tepër e madhe.Prandaj legjislacioni i ri i mbetjeve do të duhet të percaktojë objektivat e përkohshme, të cilat krijojnë njëqasje për arritjen e Standarteve në Komunitetin Europian në terma afat-gjatë.Mbledhja dhe trajtimi i mbetjeve urbane përbën një standard, përmbushja e të cilit është mjaft ekushtueshme. Duke marrë parasysh se standardet evropiane kërkojnë përafërsisht 5 € për m 3 , dhe dukemarrë normat e gjenerimit të mbetjeve prej 300 kg dhe 500 kg për frymë në vit në terma afat-mesëm, si dhenjë depozitim të mbetjeve me një jetëgjatësi prej 15 vjetësh groposje, kosto totale prej rreth 50.000.000Euros-1 për kushtet e depozitimit të mbetjeve në vend të cilat mund të vlerësohen. Duhet të theksohet seky vlerësim nuk merr parasysh, mbetjet industriale tregtare apo ndërtimore. Kostoja e sigurimit të hapësirësnë dispozicion për mbetjet do të ishte shtesë. As nuk e bën këtë vlerësim duke marrë parasysh investimetqë do të jenë të nevojshme në mbledhjen e pajisjeve të tilla si kontejnerët dhe në grumbullimin e riciklimit tëautomjeteve apo pajisjeve.Në mënyrë që të sigurojë një raport të balancuar ndërmjet mbrojtjes së mjedisit dhe zhvillimit ekonomik,standardet e ndërmjetme duhet të përcaktohen në bazë të një analizë të qartë të burimeve financiare dheekonomike të nevojshme për zbatimin e çdo pjese të legjislacionit. E tillë si “vlersimi i kostove tëpërputhshmerise "ende nuk janë dhënë në mënyrë të detajuar. Prandaj, është e këshillueshme që përveçstafit të lart-përmendur, burimet shtesë financiare dhe ekonomike të përcaktohen për përmirësimin elegjislacionit të propozuar.Hyrja e disa procedurave të përmirësuara do të lejojë për përmbushjen e përkohshme të standardeve përmë shumë periudha, të cilat do ti sigurojë industrisë një kuadër rregullator më të mirë, me të cilin ai mund tëzbatoje planet e tij të biznesit dhe të marrë vendime mbi investimet.1.4.1.2 Zbatimi i legjislacionit mjedisorZbatimi i legjislacionit eshte i dobet per momentin dhe padyshim nevojitet rritja e masave ndeshkimorekundra shkelesve te legjislacionit mjedisor. Ndeshkimet duhen te jenë efektive, propocionale dhe tebindeshme.Forcimi i zbatimit te ligjit do të kërkojë qe burime të tjera t'i jepen Inspektoratit te Mjedisit. Forcimi iInspektoratit do të ndihmojë edhe ata të veprojnë si një mjet për komunikim ndërmjet nivelit kombetar dhelokal, i cili do të jetë gjithnjë e më i rëndësishem derisa procesi i decentralizimit te vazhdoje.Një zbatim i suksesshëm do të kërkojë gjithashtu përmirësime në sistemin e lejeve mjedisore, i cila përbënmekanizmin kryesor te kontrollit. Zatimi dhe perforcimi i ligjit kerkon ne te njeten kohe ndergjegjesim osendryshime nga qasja e përgjithshme ndaj mjedisit. Kjo do të jetë e mundur gjithashtu edhe me përmirësimete legjislacionit dhe të komunikimit.Per momentin zbatimi i ligjit eshte i dobet. Arritja e ndryshimeve ne sjellje dhe qendrime te individeve dhe teentiteve tregtare do te kerkoje nje sere masash duke perfshire ketu permiresimin e legjislacionit dhekomunikimit. Megjithate nje nga elementet kyc duhet te jete perforcimi mjaft i dukshem kundra shkelesveme te rende.Do te nevojitet nje seri fushatash per zbatimin e ligjit, qe do te adresoje probleme specifike. Sic eshtetheksuar niveli i burimeve administrative qe i eshte perkushtuar mbrojtjes se mjedisit per momentin nukeshte i mjaftueshem per te arritur nivelin e nevojshem te zbatimit te ligjit.Forcimi i 12 inspektoriateve kerkohet urgjentisht. Inspektoriatet kane nevoje per personel te mjaftueshemdhe zbatimin e burimeve per te paraqitur një pengesë të besueshme për krimin ndaj mjedisit. Niveli ipersonelit te nevojshem qe mund te siguroje nje pengese te tille , eshte i veshtire te percaktohet meqevaret nga shkalla e respektimit te ligjit.Nje rritje e tille do te rrise shpenzimet per personelin afersisht tre here me teper se niveli aktual. Megjithatevetem rritja e numrit te personelit nuk eshte e mjaftueshme. Jane te nevojeshme paisje shtese dukeperfshire ketu paisje kompjuterike dhe paisje komunikimi. Kjo do të përfshijë vazhdimisht shpenzime te rejakapitale dhe shpenzime te tjera operacionale .26

1.4.1.3 Investimi per mbrojtjen e mjedisitKjo do të bëhet me qëllimin për të siguruar që standardet e Komunitetit Evropian te mund të arrihen brenda20 viteve të ardhshme në fushat e mëposhtme:1. Menaxhimin e mbetjeve të ngurta dhe projektimin, ndërtimin dhe operimin e venddepozitimeve tëmbetjeve sipas standardeve të BE-s2. Mbyllja e venddepozitimeve të mbetjeve ekzistuese ne zonat urbane;3. Rehabilitimi i tokës së ndotur dhe burimet e ndotjes4. Përmirësimin Teknologjik të industrive shtetërore.Kostoja e një programi të tillë do të jetë e larte. Ndonëse komercializimi i shërbimeve është arritur në disazona, ai është ende në një fazë fillestare. Tarifat aktuale për shërbimet e pastrimit, me disa përjashtime, sibashkia e Tiranës, janë relativisht të ulëta dhe nuk mund të sigurojnë të ardhurat të mjaftueshme për njëoperator komercial për të bërë investime të suksesshme. Nivelet aktuale të shpenzimeve publike përelementet e këtij programi janë të pamjaftueshme për të arritur rezultatet e mësipërme për një periudhë prej20 vjetësh. Për të nxitur investimet per mjedisin, qeveria ka rënë dakord të ngrejë një Fond-2 për mjedisindhe të sigurojë financim fillestar për projektet e investimeve mjedisore.Duke u bazuar ne analizen e peraferme financiare ne perputhje me standartet, vijon se niveli aktual iinvestimeve është i pamjaftueshem për të përmbushur këto nevoja në nje afat të mesëm. Prandaj objektivinuk ka gjasa të jetë i arritshëm në afatin e parashikuar. Megjithatë është e rëndësishme se programi aktuali investimeve është forcuar dhe nje program prioritar i qendrueshem investimesh afategjata te zhvillohet samë shpejt të jetë e mundur, me qëllim arritjen e standardeve të Komunitetit Europian brenda 20 viteve tëardhshme.Ky lloj programi për investime publike do të ketë nevojë të adresoje:· Mbeturinat e ngurta - grumbullimin e vecuar, riciklimin, perpunimin dhe asgjësimin· Cilesine e tokes - rehabilitimit të "hotspoteve"· Përmirësimin teknologjik te industrive te zoteruara nga shteti.Siç u përmend më lart, kostoja e një programi të tillë do të jetë thelbësore. Pjesa më e madhe e këtyreshpenzimeve do të duhet të bëhen nëpërmjet sektorit publik, pa përjashtuar kontributin e sektorit privat.Ndonëse komercializimi i shërbimeve të grumbullimit të mbeturinave dhe funksionimi i shërbimeve të ujitështë arritur në disa zona, nuk ka gjasa që privatizimi i infrastrukturës me qëllim qe të tërhiqen investimet esektorit privat do të jetë i suksesshëm. Tarifat aktuale të paguara për shërbime të tilla janë relativisht tëulëta dhe nuk do të sigurojnë të ardhura të mjaftueshme për të bërë qe investime të tilla te jene financiarishtperfituese për një operator komercial. Për këtë arsye, shumë nga këto investime do të duhet të bëhennëpërmjet sektorit publik.Shpenzimet aktuale publike për elementet e këtij programi jane te pamjaftueshme për të arritur këtë në njeperiudhë 20 vjeçare, sic u citua më sipër. Gjithashtu do te kerkohen investime dhe nga sektori privat. Arritjae standardeve nga industria private duhet të jetë objekt i dispozitave ligjore, por edhe mund të mbështetetme përdorimin e stimujve fiskale ose instrumenteve të tjera ekonomike. Shpenzime nga qytetarët / familjetdo të jenë gjithashtu te nevojshme duke përfshirë ketu edhe rinovimin e flotës se paisjeve të përmenduramë lart, dhe masa per shpenzimin efikas të energjisë të tilla si, permiresime ne izolimin e shtëpive osepajisje të reja me efikasitetit të lartë.Ne përcaktimin e investimeve me te përshtatshme, duhen përcaktuar gjithashtu edhe shpenzimetoperacionale lidhur me investimin. Per shembull, aplikimi i gjere i teknologjise se trajtimit te ujerave tendotura mund te kerkoje me shume toke ne dispozicion per zbatimin e tij, por shpenzimet operacionale27

jane me te uleta, ne kete menyre aplikohet nje tarife e lejueshme per mbulimin e shpenzimeve e cila nukeshte ne avantazh as te konsumatorit dhe as te siguruesit te shërbimit.1.4.1.4 Mbështetje Financiare për Infrastrukturën MjedisoreInvestimet e kërkuara për arritjen e standardeve do të administrohen nga Fondi i Mjedisit, i cili duhet të jete nëlinjë më Programin e Qeverisë. Ky fond do të financojë projektet e investimeve mjedisore. Ky fond do tëfinancojë projektet e investimeve për mjedisin Është parashikuar që Fondi i Mjedisit do të adresojëinvestimet në kompetencat e ministrive të ndryshme, duke përfshirë edhe aktivitete si administrimi imbetjeve të ngurta, grumbullimi dhe trajtimi i ujërave të zeza dhe investime të tjera të mbrojtjes së mjedisit.Versioni mëi plotë i Fondit të Mjedisit do të kërkonte ndryshime të rëndësishme buxhetore dhe një ndarje tëpërgjegjësisë midis disa ministrive. Pavarësisht nga këto komplikime një fondi mjedisor "i gjerë" ështëkrijuar në një numër të shteteve europiane, shpesh si një subjekti financiar "më vete" mbështetur ne ligj.1.4.1.5 Përmirësim i komunikimit dhe ndërgjegjësimitNiveli aktual i ndërgjegjësimit mjedisor është i ulët, pra rezulton në sjelljen dëmtuese nga qytetarët.Vëmendje do t'i jepet masave të cilat ofrojnë informacion për publikun, rrisin ndërgjegjësimin e kërkesaveligjore, dhe promovojne sjelljen miqësore ndaj mjedisit. Masat relativisht me kosto të ulët për të rriturndërgjegjësimin e publikut mund të kenë një ndikim të rëndësishëm pozitiv në kushtet mjedisore. Njëvëmendje e veçantë duhet t'i kushtohet masave të cilat:•Ofrojnë informacion për publikun në nivel kombëtar dhe lokal•Rrisin ndërgjegjësimin kundrejt kërkesave ligjore•Nxisin sjelljen miqësore ndaj mjedisitDisa përparime janë bërë në arritjen e komunikimeve efikase në fushën e mjedisit, por kjo duhet tëkonsolidohet dhe të forcohen burimet e departamentit të komunikimit te MMPAU për të arritur qëllimet eprogramit.Në intervale kohore me afat më të gjatë ndërgjegjësimi do të ngrihet nëpërmjet sistemit arsimor dhe rritjessë integrimit të temave mjedisore në programin e shkollave dhe programeve të arsimit të lartë.1.4.1.6 Përmirësim i sistemit të monitorimitObjektiva specifikë kërkojnë të dhëna për monitorim mbi prodhimin e mbetjeve, riciklimin, metodologjitë nëdispozicion, metodologjitë e trajtimit etj dhe mbi gjendjen e mjedisit, te cilat për shumë arsye nuk janë nëdispozicion në Shqipëri. Objektivat e strategjisë përqëndrohen kryesisht në arritjen e zvogëlimit tëpresioneve ambjentaliste në mënyrë që të arrihet pajtueshmëri me standardet kufi në dispozicion.Përputhja me objektivat cilësorë për mjedisin do të arrihet vetëm në një fazë të mëvonshme, megjithatë,objektivat mjedisore për përmirësim janë propozuar në lidhje me menaxhimin e mbetjeve. Menaxhim imbetjeve, parandalim i hedhjes së paautorizuar se mbetjeve dhe jo të miratuara nga autoritetet lokale në2015, arritje e shkatërrimit të sigurt në nivel 75% të prodhimit të mbeturinave të rrezikshme në 2025, dhezhvendosje në 50 % te mbetjeve të ngurta jo të rrezikshme në landfille inxhinierike në 2020, përmes:• Dokumenteve udhëzues për autoritetet vendore në planifikimin dhe operimin e grumbullimit të mbetjevedhe heqjes, transportit dhe trajtimit•Përgatitje e studimeve dhe projekteve prioritare për menaxhimin e mbetjeve për të siguruar ngritjen e tëpaktën 12 landfilleve rajonale në 2020 dhe siteve për landfille inxhinierike dhe sanitare për grumbullimin ëmbetjeve në nivel bashkiak në të gjithë vendin nga 2025• Krijimin e siteve për depozitimin e mbetjeve të rrezikshme nga 202028

Prioriteti i fundit eshte ndoshta shume ambicioz dhe shume i sigurte mbi landfillimin si nje opsion final iasgjësimit. Qeveria e ka ndryshuar poziten e saj ne lidhje me kete dhe kjo gje eshte reflektuar nepermjetnje grupi te ri indikatorësh te matshem te paraqitura ne dokumentin e politikes dhe strategjise se re.29

2. ZHVILLIMI I PLANIT KOMBETAR TE MENAXHIMIT TE MBETJEVE2.1 Politika dhe Strategjia Kombetare e MbetjeveVizioni për qeverinë shqiptare është zhvillimi i qëndrueshem i vendit, ndërkohë duke mbrojtur sa më shumëtë jetë e mundur burimet tona natyrore nga ndotja dhe degradimi dhe duke promovuar vlerat mjedisore.Objektivi thelbesor i qeverisë shqipëtare është një zhvillim i shpejtë dhe i qendrueshëm. Shqipëria duhet tëzhvillohet duke mbrojtur maksimalisht burimet e saj natyrore nga ndotja dhe degradimi, dhe për pasojëduke promovuar vlerat mjedisore dhe duke i vendosur ato në perfitim të prosperitetit ekonomik të vendit.Një zhvillim i tillë do të udhëhiqet nga politikat dhe vizionet e qeverisë, të cilat do të garantojnë një zhvillimtë integruar të të dyjave në zonat rurale dhe urbane ndërkohë që mbeshtet mbrojtjen mjedisore. Qellimi iqeverisë do të arrihet përmes një sinergjie efektive të sektorëve specifike politik në një arritje unike dhe tëintegruar.Edhe pse duket një koncept mjedisor i lidhur, zhvillimi i qëndrueshëm është një koncept teresisht ekonomikqe garanton sigurinë e rritjes ekonomike. Në funksion të zhvillimeve të tilla, Shqipëria ka nevojë për një planveprimi që do të punojë në drejtim të:o përmirësimit te cilësisë së jetës;o krijimit te kushteve për një zhvillim të qëndrueshëm dhe të integruar; dheo integrimit te strategjisë së mjedisit me strategjitë e tjera sektorialePolitikat Kombëtare për Mbetjet dhe Strategjia përcaktojnë drejtimin e politikave të Qeverisë Shqiptare përvazhdimësinë e menaxhimit të mbetjeve në 2025. Eshtë ndërtuar rreth një angazhimi të madh të fondevenga ana e Qeverisë për të transformuar eksperincën e Shqipërisë në reduktimin e mbetjeve, riciklimin,përzierjen dhe përpunimin. Kjo paraqet nje sfidë por në të vërtetë realizon plotësimin e objektivave nëmënyrën sesi mbetjet në Shqipëri janë menaxhuar.Politika nënvizon katër shtyllat kyçe te strategjive në lidhje me menaxhimin e mbetjeve në Shqipëri si dhemekanizmat e reja që janë prezantuar për të lehtesuar implementimin përmes këtij plani mbi politikën dheobjektivat strategjike të ekspozuara në Politikat Kombëtare për Mbetjet & Strategjine Kombëtare teMbetjeve për Shqipërinë.MMPAU merr parasysh katër shtylla politike (PEBL) (Planifikimin, Edukimin, Burimet & Legjislacionin) nëlidhje me implementimin e politikës dhe strategjisë nëpërmjet planit kombëtar të menaxhimit të mbetjeve.Këto shtylla të politikës janë esenciale per suksesin dhe vazhdimësinë e menaxhimit total të mbetjeve nëShqipëri dhe duhet të aplikohen në masë të barabartë. Shtyllat politike të (PEBL) janë si më poshtë:Planifikimi: Hapi i parë në proçesin e zbatimit duhet të jetë zhvillimi i planeve për avancimin përparatë politikës dhe të axhendës strategjike deri në pikën e zbatimit. Në këtë drejtim është e rëndësishmeqë në zhvillimin e planeve, të gjitha fushat individuale të mbetjeve për shembull të kenë të dhëna tëmjaftueshme e të sakta për të siguruar që planet e zhvilluara janë të besueshme dhe të duhura. Kyplan përshkruan të dhënat e reja të vendosura për gjenerimin e mbetjeve të krahasuar me rritjen epopullsisë në Shqipëri dhe siguron profile të hollësishme për zonat e mbetjeve duke përshkruarinventarin e tanishëm zonal të mbetjeve në lidhje me menaxhimin e mbetjeve, infrastrukturën dhepajisjet. Këto të dhëna do të lejojnë zonat individuale të mbetjeve për të zhvilluar vlerësimet e tyreteknike dhe analiza e boshllëqeve të kapaciteteve ose vleresuese për të prodhuar të dhëna tëvlefshme për nevojat e tyre bazë tani dhe në të ardhmen. Plani gjithashtu përmban një seksion tëdetajuar ekonomik me udhëzime të qarta mbi shpenzimet e pritura lidhur me pajtueshmërinë eDirektivës së BE-sëEdukimi: Qëllimi i një plani të detajuar është të lehtësojë zbatimin e efektshëm të sistemit të ri.Aspekti më i rëndësishëm në çdo sistem janë njerëzit që do të veprojnë dhe menaxhojnë sistemin e ri.Aktorët kyç të sistemit duhet të jenë të arsimuar në mënyrë që të përmbushin potencialin e tyre në30

kuadër të sistemit dhe në mënyrë që si rrjedhoje e këtij sistemi të arrihet pritshmëria. Trajnimi i këtyreaktorëve të sistemit është me rëndësi jetike për zbatimin dhe funksionimin me sukses të vetë sistemit.Arsimi dhe aftësimi mund të merren ne shumë forma, Ndërgjegjësimi Publik, Formal / Joformal.Kontributet në Shkollën e Programeve, Trajnime profesionale ose Arsim i Lartë për ata në një nivel mëtë lartë drejtues të sistemit. Ky plan përshkruan në detaje shfrytëzimin e arsimit si një burim nësistemin e ri dhe përshkruan se si do të përdoret për një efekt më të mire.Burimet: Siç e kemi parë dhe më lart burimet njerëzore të arsimuara janë jetike për zbatimin mesukses dhe funksionimin e çfarëdolloj sistemi të ri. Përveç burimeve njerëzore, dhe vetë sistemi duhettë jetë i paisur me burime të përshtatshme. Është thelbësore që komponenti financiar i çdo plani zonalpër mbetjet te ofroje sigurimin e një niveli të përshtatshëm dhe të qëndrueshëm të financimit. Nuk kaasgjë më te keqe se të kesh një sistem të dështuar, sepse në fazën e planifikimit nuk ishinparashikuar burime të mjaftueshme. Ky plan do të përshkruajë elementet kryesore të sistemit tëfinancimit dhe do të përshkruajë metodat e llogaritjes në këtë drejtim.Legjislacioni: Edhe pse tre shtyllat e mësipërme të politikës janë të vendosura, sistemi kërkon endeqe kuadri ligjor të rregullohet dhe është e rëndësishme për çdo administrator të sistemit që të ketë njëgrup të fortë rregullash dhe rregulloresh, në këtë rast, që mbështesin sistemin. Në kohën e tashme njëpjese e legjislacionit të BE-së, veçanërisht persa i përket mbetjeve, është duke u transponuar nëlegjislacionin shqiptar, si pjesë e procesit të pranimit në BE. Kjo do të ketë një efekt të thellë nëmënyrën në të cilën Shqipëria menaxhon mbetjet. Ky plan është hartuar për të lehtësuar këtë proces.Tani ekziston një nevojë urgjente për zhvillimin e planeve në nivel rajonal (zonat e mbetjeve) dhe lokal përmenaxhimin e mbetjeve në terma afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë. Ky Plani Kombëtar i Menaxhimittë Mbetjeve parashtron sigurimin e bazës për:o Një strukturë kombëtare për zhvillimin e planeve lokale dhe zonale për mbetjet e cila vendosparimet, adreson çështjet e rëndësisë kombëtare të tilla si mbetjet e rrezikshme dhe të menaxhimittë mbetjeve spitalore, specialistët e përpunimit dhe operacionet e riciklimit (si per goma apoplastika); dheo Plani për menaxhimin e mbetjeve lokale përqëndrohet në grumbullimin dhe heqjen e mbetjeveurbane, duke përfshirë edhe ndarje të mbetjeve dhe të marrëveshjeve për riciklimin. Këto planeduhet të jenë shpesh të koordinuar mes dy ose më shumë autoriteteve lokale.Planet në zonë rajonale (mbeturinave) dhe nivelet lokale duhet të përfshijnë:• Mbledhje të përshtatshme dhe efektive dhe procedurat e transportit;• Një inventar te vendeve ekzistuese, statusin e tyre dhe planet e rehabilitimit;•Standarde të përballueshme për ndërtimin e vendeve të landfilleve që minimizojne ndotjen;• Mekanizmat për rritjen e të ardhurave nga mbledhja e mbetjeve, dhe• Hapat për të rritur ndërgjegjësimin publik për dëmin e shkaktuar nga hedhja e mbetjeve.Përdorimi i bashkuar i burimeve nga rritja ekonomike është një nga sfidat kryesore për zhvillimin eqëndrueshëm. Në Shqipëri ne hedhim më shumë se 90% të mbetjeve tona bashkiake, dhe shumë ngambetjet e tjera janë nga industria, tregtia, ndërtimi dhe burime të tjera në vëndet e hedhjes. Kjo është jovetëm një keqpërdorim i madh i burimeve, por gjithashtu krijon një burim të fuqishëm të gazeve serë dherrjedhjeve të tjera në mjedis.Strategjia Kombëtare e Mbetjeve përshkruan mekanizmat kryesore për investime në sektorin e mbetjevedhe nevojën për të miratuar një proces financimi me dy faza duke marrë nën përgjegjësi situatat nëperiudhën e Para- Antarsimit dhe Post Antarsimit. Ky plan do të mbulojë periudhën 2010-2025 dhe do tëjetë i ndarë në faza për një periudhë 5 vjecare, një total prej 3 fazash operacionale.Ky plan dokument përshkruan këto tre faza dhe objektivat kryesore strategjike në kuadër të këtyre fazave.Objektivat prioritare do të lidhen me afatet përfundimtare, të cilat janë të përshkruara në dokumentin epolitikës së mbetjeve.31

Kritike për suksesin e zbatimit të planit do të jenë burimet e përshtatëshme për kërkesat e infrastrukturësdhe ndërtimit të kapaciteteve për të përmbushur detyrimet e politikave për mbetjet, strategjisë së mbetjevedhe instrumentet e përafimit me legjislacionin europian. Angazhimi i qeverisë shqipëtare për financime kaqenë i përshkruar në dokumentin e politikës kombëtare ashtu edhe në një sërë mekanizmash për tëbashkërenduar më mirë qeverinë qendrore dhe fondin e donatorëve ndërkombëtar për t'i shërbyer më mirëkombit në sfidat e tij për të krijuar një sistem të qëndrueshëm të integruar për menaxhimin e mbetjeve.Në mënyrë që të jenë në përputhje me Direktivën e BE-së mbi mbetjet është vlerësuar se një nga kostot einvestimeve prej 150 - 200 milion € do të jetë e nevojshme dhe se nuk do të ketë një nevojë shtesë përrreth 52 milion € për shpenzimet vjetore operative.Në të ardhmen të gjitha çështjet strategjike për menaxhimin e mbetjeve do të diskutohen nga një Komision isapo-formuar Ndër Ministror mbi Mbetjet dhe ata nga ana e tyre do të këshillohen me Grupin e sapoformuarKombëtar Këshillimor për Mbetjet të përbërë nga ekspertë teknik vendorë dhe kombëtarë roli i tëcilëve do të jetë këshillimi i ministrave për çështjet e menaxhimit të mbetjeve në drejtim të strategjisë,politikave, legjislacionit, investimet dhe operacionet.Strategjia Kombëtare e mbetjeveve pranon nevojën për të marrë parasysh nevojat e plota lokale dherrethanat, në mënyrë që të identifikojnë zgjidhjet më të mira për menaxhimin e mbetjeve në të gjithë vendin.Për këtë qëllim, 12 Zonat Strategjike për Mbetjet janë identifikuar brenda të cilave do të hartohen planetnga partnerët e interesave lokale. Zonat janë përcaktuar në mënyrë që të jenë të një madhësie tëarsyeshme, duke lejuar realizimin e ekonomive të shkallës ndërsa reflektojnë diversitetin e rrethanave në tëgjithë Shqipërinë.12 Zonat Strategjike tëMbetjeve1. Tirane,2. Durres,3. Lezhe,4. Shkodre,5. Kukes,6. Diber,7. Elbasan,8. Korçe,9. Berat,10. Gjirokaster,11. Vlore,12. FierZbatimi i kësaj strategjie kombëtare përmes Planit Kombëtar të Mbetjeve do të:· Mundësojë përhapjen e pikave të grumbullimit për kategori të ndara të mbetjeve për letër, karton,qelq, metal dhe plastika në të gjithë Shqipërinë;· Synojë në ndalimin e rritjes së sasisë së mbetjeve bashkiake të prodhuara deri në 2020;· Kryej 25% të riciklimit / perzierjes së mbetjeve bashkiake deri në 2015, dhe 55% në 2020;· Rimarrë energji nga 15% e mbetjeve bashkiake;· Reduktojë depozitimin e mbetjeve bashkiake nga rreth 90% të tanishme në rreth 30%;· Mundësojë përhapjen e keshillave për bizneset që ato të minimizojnë mbetjet; dhe zhvillimin etregjeve për riciklimin e tyre.32

Në këtë mënyrë, Shqipëria do të merret më shumë me qëndrueshmërinë e mbetjeve të saj. Kjo do të jetënjë hap i madh drejt përmirësimit në përdorimin e burimeve dhe synimit te përgjithshëm te Qeverisëshqiptare për zhvillim të qëndrueshëm.Politika, strategjia dhe ky plan kane për qëllim të minimizojne ndikimin e mbetjeve në mjedis, si në nivellokal dhe global, dhe për të përmirësuar efikasitetin e përdorimit të burimeve në Shqipëri. Ajo gjithashtu kapër qëllim të korrigjojë padrejtësitë ndaj mjedisit, të cilat i vuajnë ata që jetojnë me pasojat e shkaktuara nganjë shoqëri shpërdoruese. Ajo ka qenë e përgatitur nga Ministria e Mjedisit Pyjeve dhe Administrimit tëUjërave, në konsultim me palët kyçe të interesuara, duke përfshirë përfaqësuesit nga sektori publik dheprivat u krijua faza e ardhshme në zhvillimin e Strategjisë Kombëtare të Shqipërisë mbi mbetjet.2.2 Objektivat e Planit Kombetar te Menaxhimit te MbetjevePlani Kombëtar i Menaxhimit te Mbetjeve ka për qëllim të minimizoj ndikimin e mbetjeve në mjedis, si nënivel lokal dhe global, dhe të përmirësoje efikasitetin e përdorimit të burimeve në Shqipëri. Ai gjithashtu kapër qëllim të korrigjojë padrejtësitë ndaj mjedisit, të cilat i vuajnë ata që jetojnë me pasojat e shkaktuara nganjë shoqëri shpërdoruese.Plani, gjithashtu do te nenvizoje disa ceshtje te cilat duhet te zgjidhen ne menyre qe te permiresohenmetodat e menaxhimit te mjedisit ne nje nivel te larte politik.Në Ndërtimin e një Shqipërie të Qëndrueshme Qeverisa ka vendosur një objektiv të përgjithshëm për tësiguruar përparimin drejt menaxhimit të qëndrueshëm të mbetjeve të Shqipërisë dhe arritjen e objektivavetë Bashkimit Evropian në konvertimin e landfilleve në një metodologji të verifikueshme deri në vitin 2015,2020 dhe 2025. Plani ka vendosur gjithashtu dy objektiva të përkohshme ku jane pasqyruar nevojat afatshkurtërpër t'u përqëndruar mbi mbetjet bashkiake:· për të rritur sasinë e mbetjeve të mbledhura nga autoritetet lokale të cilat janë ricikluar apo përziernë 25% deri në vitin 2015, dhe· për të rritur sasinë e mbeturinave të mbledhura nga autoritetet lokale të cilat janë ricikluar apopërzier në 55% deri në 2020;Plani do të vendosë se si do të arrihen këto objektiva dhe të shkojë përtej tyre .Zbatimi i hierarkisë për mbetjet, Parandalimi, Përgatitja për Ripërdorim, Riciklimi, Përpunimi &Groposja, është gjithashtu e rëndësishme për qëndrueshmërinë afatgjate të menaxhimit të mbetjeve tëShqipërisë. Në praktikë kjo do të kërkojë një nivel shumë më të lartë të organizimit, duke përfshirëudhëzimet për ndarjen e mbetjeve në burim, kthimin e produktit, dhe pranimin e standardeve të produktit tëmaterialeve që rrjedhin nga mbetjet e ri-përpunuara (të tilla si mbetjet nga prishja e ndërtimeve që përdorenpër mbushjen e pjeses së poshtme të rrugës). Suksesi i sistemeve të tilla është kryesisht në varësi tësjelljes së individëve dhe kompanive, i cili nga ana e tij është ndikuar nga të kuptuarit e tyre për dëmin ebërë nga menaxhimi i keq i mbetjeve dhe të mundësive që ekzistojnë për të transformuar mbetjet në njëburim më tepër se në një telash.Prandaj një nga masat e para të cilat do të merren, është zhvillimi i një fushate të koordinuarndërgjegjësuse. Fushata ka për qëllim të ndërgjegjësoje për pasojat e hedhjes së mbetjeve pa dallim dhedjegies së hapur të dyja në drejtim të rreziqeve për shëndetin dhe mundesive të humbura për zhvillimekonomik si turizmi. Një aspekt tjetër i fushatës do të marrë në fokus, ndryshimin e qendrimit dhe sjelljes nëvende dhe në kohë kur paisjet e reja për mbledhjen e mbetjeve , vecimin , riciklimin dhe shkatërrimin pozbatohen. Është propozuar gjithashtu që fushata për ndërgjegjësim të shoqërohet nga një fushatë zbatimindaj hedhjes ilegale.Mbetjet bashkiake janë vetëm një pjesë e panoramës. Shumë lloje të tjera të mbetjeve (të ndërtimit,gërmadhave, prodhimit, të kujdesit shëndetësor, minierave, bujqësisë / kafshë, etj) të rrezikshme apo jo,duhet gjithashtu të adresohen nëse ne do të arrijmë qëllimin për një zhvillim të qëndrueshëm. Arritja e njëmenaxhimi më të qëndrueshëm të mbetjeve jo-bashkiake do të kërkojnë përparim të dukshëm për të bërë,nga të gjithë aktorët, si në nivel kombëtar dhe në nivelin e Zonave të mbetjeve gjatë disa viteve të33

ardhshme në një numër fushash të rëndësishme. Këto përfshijnë të dhëna të mbledhjes së mbetjeve,sjelljen e prodhuesve të mbetjeve, dhe ofrimi i udhëzimeve teknike mbi mbetjet e veçanta dhe njëmetodologji për vlerësimin e AMAM mbi mbetjet jo-bashkiake.Plani i përmbledh të dhënat e disponueshme për prodhimin e mbetjeve jo-bashkiake dhe trajtimin e tyre.Drejtimi kryesor për të zvogëluar groposjen e këtyre mbetjeve, dhe për të inkurajuar minimizimin e mbetjevedhe riciklimin, është taksa mbi groposjen ne landfill. Propozimi është që të rritet ndjeshëm taksa egroposjes se mbetjeve aktive e cila do të japë një nxitje të fortë për bizneset të marrin në konsideratëpraktika më të qëndrueshme per mbetjet. Sigurimi i këshillave të drejtpërdrejta për bizneset në minimizimine mbetjeve do të inkurajojë këtë ndryshim. Përveç kësaj zonat e mbetjeve do të rishikojne taksimin aktualpër familje ne lidhje me sigurimin real te shërbimit te menaxhimit te mbetjeve dhe do ta rregullojne ate sipasrastit.2.2.1 Mekanizmat e koordinimitShume nga masat e nevojshme per zbatimin e këtij plani do te perfshijne punen e nje sere ministrish dhe teinstitucioneve mbeshtetese. Per shembull, pergjegjesia per menaxhimin e mbetjeve urbane po kalohet tekbashkite lokale ne brendësi te zonave te mbetjeve, por ato do te kene nevoje te mbeshteten si ngaAutoritetet Rajonale ashtu edhe nga institucionet qendrore duke perfshire Ministrine e Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit te Ujerave, Ministrine e Puneve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit dhe FondinMjedisor, kur te behet operacional.Ndihet nevoja per nje bashkëpunim nderministror dhe nderinstitucional per zbatimin e këtij Plani dhe perrritjen e objektivave te tij, per menaxhimin e integruar dhe te qendrueshem te mbetjeve dhe per te arriturpranimin ne BE. Ky koordinim dhe bashkëpunim duhet te kryhet nga punonjës te nivelit te ulet po gjithashtuedhe te niveleve drejtuese.Ne menyre qe te lehtësohet menaxhimi dhe drejtimi i Planit Kombetar per Menaxhimin e Mbetjeve ne teardhmen, strategjia kombetare e mbetjeve ka paraqitur formimin e tre institucioneve kryesore koordinuesete cilet kane per qellim ta cojne përpara kete axhende dhe qe jane si vijon:· Grupi i Punes Nder Ministror mbi Mbetjet· Grupi Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet· Grupet e Punes te Zonave te Mbetjeve2.2.1.1 Komisioni Ndër Ministror mbi MbetjetNjë nga masat që janë parë si thelbësore për qeverisjen e mirë në drejtim të mjedisit do të jetë krijimi i njëKomisioni Ndër Ministror mbi Mbetjet. Komisioni do të përbëhet nga përfaqësues të Qeverisë së lartë, nënivel zëvendës ministri, nga secila prej ministrive, ku ka një ndërthurje të parashikuar me sektorin emjedisit. Komisioni do të kryesohet nga Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujerave dhe lista eministrive të cilat do të marrin pjesë si anëtarë të përhershëm në komisionin është përshkruar më poshtë.Kryetar: Ministri i Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të UjraveAnëtarët: Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe TelekomunikacionitMinistria e ShëndetësisëMinistria e FinancaveMinistria e Pushtetit VendorMinistria e ArsimitMinistria e MbrojtjesMinistria e Ekonomise, Tregtise dhe EnergjetikesMinistria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit34

Protokolli operativ për Komisionin Ndër Ministror mbi Mbetjet është përshkruar në Dokumentin e PolitikësKombëtare mbi Mbetjet.2.2.1.2 Grupi Kombëtar Këshillimor i MbetjeveGrupi Kombëtar Këshillimor i Mbetjeve do të jetë një entitet jo-politik i përbërë prej dy palëve të interesuarakombëtare dhe rajonale të cilët do të jenë teknikisht të aftë në çështjet e menaxhimit të mbetjeve. Anëtarëtmund të zgjidhen si nga shteti ashtu dhe nga sektori privat dhe funksioni i tyre do të jetë te këshillojëMinistrat mbi planifikimin strategjik për menaxhimin e mbetjeve, politikat dhe investimet.Ky grup do te drejtohet nga Ministria e Mjedisit, dote përfshihet ne te, AMP, perfaqsues nga qarqet dhebashkite, shoqata shqiptare e ricikluesce, qendrat rajonale te mjedisit dhe te tjere aktore qe do teidentifikohen me tej.Ky grup do te takohet cdo tremujor dhe do te kete si objektiva kryesore ato te meposhtmet:· monitorimi i progresit te zbatimit te Planit Kombetar te menaxhimit te mbetjeve;· te siguroje këshillimin per drejtimet e ardhshme te Planit Kombetar te menaxhimit tembetjeve.2.2.1.3 Zonat e Mbetjeve dhe Grupet e Punes te Zonave te MbetjeveKushtetuta e Republikës së Shqipërisë 1998 koncepton qeverisjen lokale si vetë-qeverisëse. Ky parim i jeptë drejtën vetëqeverisëse organeve lokale për të rregulluar dhe menaxhuar veten e tyre, në bazë tëkompetencave dhe përgjegjësive të tyre, çështjet më të rëndësishme publike, në interes të popullatës dhesubjekteve të zonës nën juridiksionin e tyre.Ligji Nr.8652, dt 2000/07/31 "Mbi organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore" (2000), organet epushtetit vendor ushtrojnë veprimtarinë e tyre në përputhje me parimin e autonomisë, duke ruajturmarrëdhënie të ngushta me qeverinë qendrore. Autonomia e Qeverisë lokale është në nivel politik,legjislativ, administrativ dhe financiar.Organet e qeverisjes vendore janë persona juridikë, duke synuar vazhdimesine e qeverisjes nëpërmjetkomunave, bashkive dhe qarqeve (prefektura). Përfaqësuesi i komunës ose bashkisë është respektivishtKëshilli Komunal ose Bashkiak. Trupi qeverisës i komunës dhe bashkisë janë respektivisht Kryetari iKomunës dhe Kryetari i Bashkisë. Organi përfaqësues i qarkut është Këshilli i Qarkut. FunksionetQeverisëse të qarkut kryhen nga Kryetari dhe Kryesia e Këshillit të Qarkut.Shqipëria është e përbërë nga 12 prefektura (Berat, Dibër, Durrës, Elbasan, Fier, Gjirokaster, Korçe,Kukës, Lezhë, Shkodre, Tirane, Vlore), 36 rrethe, 65 bashki dhe 309 komuna. Prefekturat janë përbërë ngadisa komuna dhe bashki që kanë gjeografikisht, tradita, marrëdhënie ekonomike dhe sociale, si dheinteresat e përbashkëta. Rajonet janë të nën-ndara në prefektura/qarqe. Çdo qark përbëhet nga 1-2 bashkidhe mesatarisht 8-9 komuna. Secila komunë është e përbërë mesatarisht nga 9 fshatra (nganjëherëkomunat përfshijnë qytetet e vogla më pak se 5,000 banorë). Fshatrat afër qyteteve në disa rastepërfshihen në bashki. Për bashkitë me më shumë se 15.000 banorë, nën-ndarjet e mëtejshme bëhen nënjësitë bashkiake.Në kompetencat e Këshillit të çdo komune/bashkie përfshihet:· Mbrojtja dhe rehabilitimi i mjedisit, monumenteve historike dhe kulturore, si dhe parqe dhe pasurinatyrore.Vendimi për krijimin e ndërmarrjeve të përbashkëta me komunat tjera dhe bashkitë, si dhe mekompanitë vendase dhe të huaja për marrjen e masave të përbashkëta· Vendimi për të përfunduar marrëveshjet e bashkëpunimit me institucionet homologe jashtë vendit,etj.Tashmë 12 Planet Zonale të Mbetjeve do të përfundojnë dhe do të publikohen në vijim të publikimit të PlanitKombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve. Ata do të zhvillohen nëpërmjet eksplorimit sistematik të mjedisit,ndikimeve sociale dhe ekonomike të opsioneve të ndryshme të menaxhimit të mbetjeve në mënyrë që tëidentifikohet Alternativa më e mirë pë t’u Zbatuar për Mjedisin (AMAM) për çdo zonë. Proçesi i vendimit përtë vazhduar përpara, do të jetë i hapur dhe konsultativ dhe rezultati duhet të demonstrojnë me bollëk35

përfitimet aktuale dhe të ardhshme të bashkëpunimit në punë. Do të jetë një konsultim i gjerë publik mbiPlanet Zonale të Mbetjeve dhe përfshirja e palëve të interesuara do të kontribuojë ndjeshëm në zhvillimin ezgjidhjeve efektive për të ardhmen.Planet e menaxhimit te zonave te mbetjeve duhet te perfshijne:· Vleresimin e sasise dhe tipeve te mbetjeve· Vlerësimin e potencialit te riciklimit· Detaje mbi planifikimin e sistemit te grumbullimit te mbetjeve te ngurta· Detaje mbi vlerësimin e asgjësimit te nevojshem per nje periudhe kohore prej 15 vitesh· Detaje mbi menaxhimin e vendeve ekzistuese te asgjësimit te mbetjeve· Detaje mbi rehabilitimin dhe ristrukturimin e vendeve ekzistuese te asgjësimit te mbetjeve· Detaje mbi seleksionimin e vendeve te nevojshme per kryerjen e asgjësimit te mbetjeve ne teardhmen duke perfshire edhe impiantet e perbashketa· Detaje mbi projektimin teknik te vendeve te reja te asgjësimit duke perfshire paketat dheshpenzimet standarde· Detaje mbi infrastrukturen e nevojshme per te kryer riciklimin dhe rikuperimin e mbetjeve· Detaje mbi nevojat operacionale per riciklim dhe rikuperim duke perfshire ndarjen, klasifikimindhe kushtet e tregut.2.3 Perfshirja e Paleve te Interesuara dhe Angazhimi i Publikut ShqiptarPërfshirja e Palëve të Interesuara dhe partneriteti janë qendrorë në zhvillimin e Planit Kombëtar tëMenaxhimit të Mbetjeve dhe ata gjithashtu do të jenë thelbësore për zhvillimin e Planeve për Zonat eMbetjeve. Një aktor mund të jetë dikush me një interes aktiv në menaxhimin e mbetjeve duke përfshirë:· Prefekturat· Agjencite Rajonale Mjedisore· Bashkitë;· Komunat;· Rrjeti për Zhvillimin Rajonal;· Organizatat jo-Qeveritare;· Industria e menaxhimit të mbetjeve;· Grupet lokale të komunitetit;· Bizneset dhe forumet e bizneseve;· Organizatat jo-fitimprurese;· Antarët individual të publikut.Palët e interesuara ishin të përfshira në zhvillimin e Planit Kombëtarë të Menaxhimit të Mbetjeve që ngafillimi: duke rishikuar dhe duke zgjedhur mes opsioneve strategjike që i pershtateshin më së miri kësajfushe. Proçesi i bashkëpunimit të Grupit Zonal për Strategjinë e Mbetjeve çoi në punë më të ngushtë mespalëve të interesuara, përveç kësaj edhe ka lehtesuar një mirëkuptim të përgjithshëm për atë çka është enevojshme. Përgatitjet e planeve përfshin gjithashtu këshillime të gjëra si dhe iniciativa informuese për tëinkurajuar një interes në proçes dhe për të garantuar që qëllimet e palëve të interesuara, përfshi këtu dhepublikun, të mund të merreshin në konsideratë.Përmes këtij proçesi zgjidhjeje për problemet e mbetjeve janë konsideruar në një nivel lokal dhe tëpronësisë së gjerë të Planeve përfundimtarë që u krijuan 6 .Duke marrë një qëndrim partneriteti, Qeveria ka kërkuar te siguroje që Planifikimi i Zonave të Mbetjeve teofroje mundësi për të gjithë palët e interesuara për t'u përfshirë dhe, në veçanti, autoritetet lokale kanëqenë të përfshira plotësisht në procesin e zhvillimit të zgjidhjeve te ardhshme për menaxhimin e mbetjevebashkiake.Plani Kombetar i Menaxhimit te Mbetjeve dhe Planet e Zonave te Mbetjeve paraqesin nje sfide te qarte perprodhuesit e mbetjeve te Shqiperise – familjare apo tregtare – per te marre masa per parandalimin dhe6 Pjesëmarrja ishte inkurajuar nga një numër mjetesh duke përfshirë: njoftimet për shtyp, postera, fletushka, faqe interneti, takime konsultative,konsultime me shkollat, prezantime në forume të zonës; përgjigje te pyetjeve nga palët e interesuara.36

eduktimin e mbetjeve dhe per te asistuar ne rikuperimin e vleres nga mbetjet qe ne prodhojme. Impaktetmjedisore qe prodhojne mbetjet tona kontribuojne ne ndryshimin global te klimes si dhe ne ndotjen lokale teajrit dhe ujit. Mbetjet gjithashtu ndikojne edhe ne burimet natyrore, ne si nje komb duhet te jetojme dhe telulezojme. Pranimi qe mbetjet kane nje ndikim shume te rendesishem ne mjedis dhe paraqet nje humbjeper burimet me vlere, eshte nje aspekt kyc qe e ben Shqiperine nje shoqeri me te qëndrueshme.Ky Plan i pranon sfidat me te cilat ne përballemi gjate rruges se ndryshimit te menyres se arsyetimit dhe tesjelljes se cdo qytetari te Shqiperise mbi pergjegjesine qe ata duhet te marrin per te administruar mbetjet etyre.2.4 Parimet StrategjikeStrategjia Kombëtare e Mbetjeve për Shqipërinë 2007 vendos parimet bazë për të udhëhequr qasjet eardhshme dhe të përmbushë objektivat ligjorë për menaxhimin e mbetjeve. Këto përmblidhen më poshtë.2.4.1 Hierarkia e MbetjeveKorniza e re e Direktivës së Mbetjeve ripërcakton Hierarkinë e Mbetjeve sipas një procesi me pesë hapa:Parandalimi; Përgatitja për Ripërdorim; Riciklimi, Të tjera masa për rigjenerimin & HedhjaHierarkia nxit përshtatjen e mundësive për menaxhimin e mbetjeve sipas prioriteteve të mëposhtëme:o Mbetjet duhet të parandalohen dhe reduktohen që në burim, sa më larg të jetë e mundur;o Aty ku mbetjet s’mund të parandalohen, materialet ose produktet e tyre duhet të ripërdorenmenjëherë, ose ripërtërihen dhe pastaj të ripërdoren;o Materialet e mbetjeve duhet me pas të riciklohen ose ripërpunohen në një formë që i lejon ato tëripërdoren si lëndë e parë dytësore;o Aty ku materialet dytësore të përdorshme nuk mund të ripërdoren, përmbajtja e energjisë sëmbetjeve duhet të rimerret dhe përdoret si zëvendësuese për burimet energjike të parinovueshme;o Vetëm në rastet kur mbetjet s’mund të parandalohen, ripërdoren ose rigjenerohen, ato mund tësistemohen në mjedis nëpërmjet landfill-eve ose përdoren për prodhimin e energjisë, dhe kjo duhettë behët vetëm sipas një mënyrë të kontrolluar.Kjo hierarki mbetjesh synon të nxisë menaxhimin e materialeve të mbetjeve në mënyrë që të reduktojësasinë e materialeve të mbetjeve të prodhuara, dhe të rimarrë vlerën maksimale nga mbetjet që janëprodhuar.Në këtë kaluarën, kjo hierarki mbetjesh është parë si një parim udhëheqës , ndërsa tani nën direktivatperceptohet si një rregull i përgjithshëm. Duhet vënë në dukje se, megjithatë, ajo nuk aplikohet si njëhierarki strikte meqënëse shumë faktorë kompleksë ndikojnë menaxhimin optimal për çdo lloj materialimbetjesh. Gjithsesi, si udhëzues, ajo nxit parandalimin e mbetjeve, ndjekur nga ripërdorimi dhe përtëritja etë mirave, më pas vlerëson rigjenerimin nëpërmjet riciklimit dhe kompostimit. Mundësia tjetër ështërigjenerimi i energjisë, një nivel i rëndësishëm në këtë hierarki duke qenë se shumë materiale kanë njëenergji domethënëse që mund të përftohet. Parandalimi i mbetjeve, ripërdorimi, riciklimi dhe rigjenerimipërcaktohen nga Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OBZHE) si mënyra për reduktimin embetjeve. Së fundi, hedhja e mbetjeve duhet të bëhet vetëm kur nuk ka asnjë mundësi tjetër në hierarki.Strategjia Kombëtare e Mbetjeve adopton hierarkinë e mbetjeve si një nga parimet e saj kryesore.37

Parandalimi i MbetjeveQeveria Shqiptare është duke punuar në disa programe për promovimin e parandalimit dhe reduktimit tëmbetjeve. Këto u drejtohen kryesisht prodhuesve të mbetjeve industriale dhe komerciale. Përveç kësaj,fushata ndërgjegjësimi do të zhvillohen për të ndihmuar një fushatë më të madhe për parandalimin embetjeve që synon mbetjet shtëpiake.Ripërdorimi dhe RipërtëritjaMundësi të mëdha ripërdorimi dhe ripërtëritje ekzistojnë në menaxhimin e pajisjeve në fund të jetës,pajisjeve elektrike de elektronike (duke përfshirë pajisjet shtëpiake), dhe produkte të tjera. Kjo mund tësjellë mundësi të mira punësimi dhe biznesi, ashtu si edhe mundësi për trajnime dhe përfitime në përfshirjesociale për njerëzit me paga të uleta ose të papunë.Udhëzimi për ngritjen e nismave me bazë komunitare do të hartohet nga një bashkëpunim midis palëve kyçtë interesuara, në rang kombëtar dhe vendor. Mundësi ekzistojnë edhe për një rikthim tek përdorimi ikontenitoreve shume-perdorime për produkte që përfshijnë pijet e lehta dhe qumështin.Riciklimi dhe KompostimiRiciklimi dhe kompostimi janë mjetet kryesore për mbajtjen e vlerës së materialeve në fund të përdorimit.Në mënyrë që këto opsione të jenë të zbatueshme, duhet të adresohen dy çështje thelbësore. Së pari,materialet duhet të jenë në gjendje që të rigjenerohen në një mënyrë që ato të bëhen të përdorshme. Sëdyti, duhet të ketë një kërkesë për këto produkte.Në mënyrë që të bëhet progresi i nevojshëm në riciklimin dhe kompostimin e mbetjeve shtëpiake nëShqipëri, do të ketë një rritje të madhe në disponueshmërinë e vendeve publike të riciklimit, në shërbimin embledhjes së veçuar të mbetjeve dhe në të tjera teknologji për përdorimin e materialeve nga mbetjet. Kjodo të financohet gjerësisht nga Fondi i Qeverisë për Strategjinë e Mbetjeve.Zhvillimi i tregjeve për materialet shtesë që do të mblidhen është gjithashtu një prioritet i rëndësishëm dhenismat e ndryshme të përshkruara në Kapitullin 6 synojnë zhvillimin e tregut.Rikuperimi i EnergjisëRinovimi i energjisë nga materialet e mbetjeve është një pjesë e dobishme e menaxhimit të burimeve tëintegruara dhe mund të bëhet në disa mënyra. Teknikat konvencionale, si djegia e përzjerë e mbetjeve,shpesh janë të panjohura për publikun dhe sigurojnë përfitime të kufizuara. Nevojiten mënyra të reja përmenaxhimin e energjisë së rinovuar. Përmirësimi i menaxhimit të burimeve mund të vijë nga ndarje më emirë e burimet të materialeve të mbetjeve, në mënyrë që energjia të rinovohet vetëm nga materialet eduhura. Përdorimi i teknologjive alternative si gazifikimi, piroliza dhe teknikat plazëm mund të ofrojnëreduktim të rrezikut të mundshëm për mjedisin dhe shëndetin e njeriut.AsgjesimiNë fund të hierarkisë qëndron asgjesimi i sigurtë i mbetjeve. Ndonëse kjo mbetet opsioni i fundit idëshirueshëm për mbetjet, një progres domethënës po bëhet në zhvillimin e menaxhimit të mbetjeve tërrezikshme shtëpiake, si një mënyrë për të ndihmuar që mbetjet në landfille ose mbetjet e menaxhuara ngasistemet e përzjera të trajtimit të jenë më të sigurta në të ardhmen.2.4.2 Afërsia dhe Vete-mjaftueshmëriaParimet e afërsisë dhe vet-mjaftueshmërisë kërkojnë që mbetjet të trajtohen sa më afër pikës ku atoprodhohen. Është politikë e Bashkimit Evropian që Shtetet Anëtare duhet të trajtojnë mbetjet e tyre, aty kuështë e mundur, duke shmangur eksportin në vende të tjera. Shqipëria synon ta ndjekë këtë parim.Megjithatë, dihet se trajtimi i të gjitha mbetjeve brenda Shqipërisë mund të mos jetë i mundur dhe mund tëmos jetë gjithmonë zgjidhja më e mirë.Shqipëria synon gjithashtu të ndjekë parimin e afërsisë sa më larg të jetë e mundur nga niveli i planifikimitzonal të mbetjeve, megjithëse mund të ketë përfitime të qarta nga infrastruktura e zgjidhjeve të përbashkëtamidis zonave.38

2.4.3 Ndotësi PaguanParimi ‘ndotësi paguan’ kërkon nga prodhuesit e mbetjeve të mbulojnë koston e imponuar nga mbetjet.Mundësitë mjedisore dhe kostot njerëzore të prodhimit, trajtimit dhe hedhjes së mbetjeve duhet tëreflektohen në çmimin e produkteve dhe në pagesat që bëhen për shërbimin e menaxhimit të mbetjeve.Objektivi është te arrihet një sistem i drejtë dhe i tillë që i shkurajon që në fillim prodhuesit për të gjeneruarmbetje.2.4.4 Opsioni më i Mirë i Zbatueshëm Mjedisor (OMZM)Duke i marrë së bashku parimet e mësipërme, Strategjia propozon që zgjedhjet në menaxhimin e mbetjeveduhet të bëhen në përputhje me parimin e Opsionit më të Mirë të Zbatueshëm Mjedisor (OMZM).Parimi i OMZM ka mbështetur zhvillimin e Planeve Zonale të Mbetjeve të Shqipërisë dhe përcaktohet si:"thekson mbrojtjen dhe ruajtjen e mjedisit nëpër tokë, ajër dhe ujë. Procedura e OMZM krijon për një grup objektivash,mundësinë që siguron më shumë përfitime ose dëmin më të vogël për mjedisin, si një i tërë, për një kosto tëpranueshme, në terma afat-shkurtër ose afatgjatë."Përveç kësaj, objekti i këtij plani dhe i dokumenteve strategjikë të Qeverisë në lidhje me mbetjet është tëarrijë një menaxhim të qëndrueshëm të integruar të mbetjeve. Ky koncept përcaktohet si:‘ndërtimi dhe dorëzimi i sistemeve dhe shërbimeve të menaxhimit të mbetjeve të cilat, me një shkallë të lartë tëefikasitetit të planifikuar dhe me një balancë të pranueshme të kostove dhe përfitimeve, janë në gjendje të reduktojnënivelin dhe rrezikun e mbetjeve të prodhuara, dhe të rrisin efikasitetin e përdorimir të burimeve dhe vlerën e marrë ngambetjet që prodhohen, ndërsa mbrohet mjedisi dhe shëndeti njerëzor.’Kështu, ky objektiv është përdorur për t’i dhënë formë procedurës së OMZM të përdorur nga Grupet Zonaletë Mbetjeve, për të cilat skuadra e projektit hartoi një udhëzim mbi vendimmarrjet e OMZM. Kjo përcakton20 kritere vendimesh që duhen marrë nga grupet zonale të mbetjeve për të krahasuar dhe zgjedhur midisopsioneve të menaxhimit të mbetjeve. Kriteret përfshijnë ndikimet mjedisore, përdorimin e burimeve, dhekostot dhe përfitimet social-ekonomike.Megjithatë, ato adresojnë çështet e lidhura me praktikueshmërinë dhe rreziqet shoqëruar me zgjidhje tëndryshme, dhe aftësinë e tyre për të shpërndarë angazhimet ligjore dhe politike. Zhvillimi i kritereve ështëndikuar fort nga politikat emergjente për zhvillimin e qëndrueshëm në Shqipëri.Si rezultat OMZM-të që do të shfaqen në çdo Zonë Mbetjesh mund të karakterizohen si:‘zgjidhje të menaxhimit të mbetjeve për të cilat palët lokale të interesuara bien dakord bashkarisht, bazuar mbiinformacionin më të mirë të mundshëm, të arrijnë balancën më të mirë midis kostove dhe përfitimit mjedisor, socialdhe ekonomik, në një mënyrë të zbatueshme dhe përballueshme, dhe në përputhje me ligjin’.Opsioni më i Mirë i Zbatueshëm Mjedisor (OMZM) është një koncept që tregon se zgjedhjet e një politike,vendimi apo veprimi të mundshëm ekonomik, janë arritur pas një kontrolli te hollesishem te ndikimitmjedisor – afat-shkurtra dhe afat-gjata – të të gjitha aletrnativave të mundshme, dhe se kostot/përfitimetmjedisore të kësaj politike, vendimi a veprimi janë më pak/shumë se ato të opsioneve të tjera tëkontrolluara.Opsioni më i Mirë i Zbatueshëm Mjedisor (OMZM), lidhur me menaxhimin e mbetjeve, i identifikon opsionetpër menaxhimin e mbetjeve si përfitimet më të mëdha mjedisore, ashtu edhe për të arritur kufizimet ligjoredhe zbatueshmërisë, me një kosto të pranueshme, në termat afat-gjatë dhe afat-shkurtër. OMZM është njëmjet që mund të përdoret si guidë ndihmuese dhe informuese për njerëzit që marrin vendime përmenaxhimin e mbetjeve.Planet për Zonat e mbetjeve do të përcaktojnë mënyrën e menaxhimit të mbetjeve në 12 zonat e mbetjevenëpër Shqipëri.Ato janë rezultat i një zhvillimi partneriteti te konsiderushem, i koordinuar nga Ministria e Mjedisit, për tëkrijuar një konsensus midis palëve në qeverisjen në nivel qëndror dhe lokal, në industri dhe fushen evullnetariatit, në lidhje me kombinimin e përshtatshëm të teknikave - alternativa më e mirë e praktikuarmjedisore (OMZM) - për menaxhimin e ardhshëm të mbetjeve në nivel bashkiak, duke qënë se ne poshkeputemi nga alternativa aktuale e gropave të depozitimit . Planet do të marrin parasysh rezultatet e një39

konsultimi gjithpërfshirës dhe të një plani kombëtar të integruar duke siguruar qëndrueshmëri dheidentifikimin e një sinergjie potenciale në lehtësimin dhe zhvillimin e shërbimeve.Kjo ka treguar se ka përfitime të rëndësishme potenciale nga partneriteti i punës ndërmjet palëve tëinteresuara, kombëtare, rajonale dhe lokale.Në përgjithësi, një ndryshim rrënjësor është që në praktikat shqiptare të arrihet administrimi i mbetjeve. Dotë jetë një ndryshim masiv larg nga mbështetja e tanishme 90% mbi gropat e depozitimit për një afat tëgjatë duke synuar uljen e këtij në vetëm 30% të gropave të depozitimit , me rimëkëmbjen 70% nga riciklimi,përzierjen e plehrave dhe konvertimin e energjisë. Në praktikë, shumë nga progresi i hershëm në rritjen ericiklimit dhe përzierjes së plehrave do të arrihet nga dispozitë e plotë, nga autoritetet përkatëse, tëshërbimeve të mbledhjes së mbetjeve të ndara në anë të rrugës dhe ri-mbledhjen e mekanizuar të ndarë nëtë gjithë Shqipërinë.Nga 2020, rreth 85% e familjeve do të shërbehet nga sisteme të përshtatura për rrethanat lokale dhe nga2025, kjo duhet rritet më shumë se 90%.Disa Zona të mbetjeve kanë ende për të vendosur mbi format e veçanta të teknologjisë përpunuese që atokanë në plan të përdorin pas 2015. Parashikimi i riciklimit, kompostimit të plehrave dhe konvertimit nëenergji pas 2015 janë si pasojë bazuar gjërësisht mbi disa supozime në lidhje me llojet e teknologjivepërpunuese të tjera që do të adoptohen në këto fusha.Një përbërës thelbësor i planit është të kufizojë rritjen e mbetjeve. Çdo Plan Zonal i Mbetjeve ka për detyrëtë veprojë për ta rritur këtë, duke punuar individualisht, kolektivisht në nivel kombëtar, dhe me nismambarëkombëtare, për të nxitur reduktimin e burimeve të mbetjeve.Grupet Zonale të Mbetjeve do të punojnë në bashkëpunim dhe konsulencë, duke përfshirë një shkallë tëgjerë palësh të interesuara në procesin e vendimmarrjes. Planet Zonale të Mbetjeve që do të prodhohen dotë ofrojnë zgjidhje të pranueshme gjerësisht. Duhet të bëhet e ditur se OMZM-të mund të ndryshojnë mendryshimin e rrethanave dhe me zhvillimin e informacionit të ri dhe teknologjisë. Megjithatë, planetsigurojnë një kornizë të pranuar brenda së cilës vendimet mbi infrastrukturën e re të nevojshme për tëarritur çdo OMZM, mund të merren dhe nxisin pjesëmarrje të lartë nga të gjitha palet. Procesi i zhvillimit tëPlaneve Zonale të Mbetjeve dhe aktivitetet kyç në përmbushjen e ketyre planeve janë percaktuar mëposhtë.Politika Kombëtare dhe Strategjia Kombëtare e Mbetjeve (2010)· E përgatitur nga Këshilli i Ministrave;· Strategjia e adoptuar nga Këshilli i Ministrave· Procesi i planifikimit interaktiv që mbulon të gjitha mbetjet.Fokusi i planifikimit në raundin e parë është mbi mbetjet bashkiake – objektivat e KE për landfilletProcesi përforcohet për:· të identifikuar Opsionin më të Mirë të Zbatueshëm Mjedisor (OMZM);· të promovojë marrëveshje midis palëve të interesuara për të lehtësuar vendimet e planifikimit;· të sigurojë ekonomi ne shkalle.Plani Kombëtar i Menaxhimit të Mbetjeve· përgatitur nga MMPAU;· Vendos objektiva për riciklimin, kompostimin etj. (hartimi së bashku i Planeve Zonale tëMbetjeve);· Strategji për hapat e ardhshëm të planifikimit të mbetjeve dhe politika të tjera zhvillimi;· Përcakton aksionet për mbetjet jo-bashkiake.Planifikimi Zonal i Mbetjeve12 Grupe Zonale Mbetjesh – Qarqe, bashkitë lokale, komunat, plus biznesi, organizata jo-qeveritare (OJQ),industria e mbetjeve;40

· Vlerësim sipas OMZM i opsioneve nga Grupet duket përdorur metodologji të standardizuar;· Planifikimi supozon shpërndarjen e lejeve të reduktimit të landfill-eve në përputhje me problemete vjetra;· Hapat e parë mbi mbetjet jo-bashkiake;· Këshillim publik për projekt Planet Zonale të Mbetjeve.Procesi i Integrimit· Grupi Këshillimor Kombëtar për Mbetjet duke përfshirën MMPAU, AMP dhe qeverisjen vendore;· Konsulentët:1. kontrolli i vlefshmërisë së vlerësimit të OMZM për mbetjet bashkiake;2. identifikimi i mospërputhjeve dhe hapësia për sinergji;3. vlerësimet e kostos totale;4. kontrolli i objektivave të landfilleve që mund të arrihen dhe informimi i objektivave tëriciklimit etj.;5. Grupet e ftuara Zonale të Mbetjeve (GZM) ose, nëse është e nevojshme, të kërkuara përndryshimin e planeve.Zbatimi· Zonat e Mbetjeve përgatisin planet e zbatimit/kërkojnë fonde;· Tenderim konkurues;· Azhornimi i planeve të zhvillimit, vendimet planifikuese.Lëshimi i Lejeve të Landfilleve për Reduktimin e Landfillimit nga Autoritetet Lokale· Legjislacioni Shqiptar;· Konsulencë dhe rregulloret për shpërndarjen e lejeve për bashkitë;· Raportim vjetor i mbetjeve bashkiake te biodegradueshme të groposura nga bashkitë.Planet e Menaxhimit të Integruar të Autoriteteve Lokale· Projektligjet e qeverisë lokale;· Bazuar në Planet Zonale të Mbetjeve;· Objektivat e detyrueshëm;· Raportim i vazhdueshëm i progresit.2.5 Zbatimi i PlanitZbatimi i planit do të ndërtohet rreth vazhdimisise së punës së partneritetit që do të mbështesë zhvillimin eplaneve të zonave të mbetjeve përmes grupeve të zonave të mbetjeve dhe ka mbështetur zhvillimin e PlanitKombëtar. Kjo do të përfshijë Qeverinë MMPAY, AMP, njësitë e qeverisjes vendore,(qarkut/bashki/komunë) industrinë, dhe sektorin e komunitetit.Hapi i parë i rëndësishëm në zbatimin e Planit Kombëtar të mbetjeve është përgatitja nga zona e mbetjevetë një kostoje të saktë dhe reale të planit të zonave të mbetjeve të aftë për tu zbatuar.Financimi do të jepet në bazë të planeve të zbatimit, të cilat duhet të jenë në përputhje me planet e zonësdhe të demonstrojnë se si zonat e mbetjeve do të sigurojnë që vlera për para është fituar (duke e bërëpërdorimin maksimal të përbashkët të punës kur është e përshtatshme).Objektivat në Planet e zonave të mbetjeve do t'i japin një fuqi ligjore dhe do të zhvillojnë një detyrë të re tëautoriteteve vendore për përgatitjen e planeve të integruar të menaxhimit të mbetjeve që do të miratohennga Ministritë. Qeveria do të përdorë këtë dispozitë të drejtpërdrejtë të autoriteteve për të vendosurobjektiva të detyrueshme për të cilat ata duhet pastaj të përpiqen për t’i plotësuar, si dhe të ofrojë raporte tërregullta mbi progresin. Objektivat do të bazohen në Planet e Zonave të Mbetjeve.Qeveria ka gjithashtu në plan të krijojë një sistem ligjor të gropave të depozitimit për autoritetet lokale për tëzbatuar një reduktim në gropat e depozitimit të mbetjeve te biodegradueshme bashkiake dhe për tësiguruar që Shqipëria si një e tërë përmbush objektivat e saj të përcaktuara nga ky Plan.41

Individët kanë për të luajtur një pjesë thelbësore, si prodhues të mbetjeve dhe si konsumatorë. Ndryshimete mëdha që ne presim të shohim nga zbatimi i planit kombëtar do të kërkojnë një ndryshim të madh nëprodhuesit e mbetjeve dhe të kulturës konsumatore. Plani përfshin një edukim të pandërprerë kombëtardhe lokal dhe një fushatë të ndërgjegjësimit të publikut shqiptar të cilët duhet të jenë të mobilizuar dhe tëangazhuar në procesin e ndryshimit, në mënyrë që ndryshimi të ndodhë.2.5.1 Kërkesat LigjoreNjë përbërës i domosdoshëm i menaxhimit të ardhshëm të qëndrueshëm të mbetjeve në Shqipëri është nëpërputhje me ligjin. Legjislacioni Shqiptar mbi mbetjet vjen kryesisht nga Direktivat e Bashkimit Evropian –Kuadri Udhëzues për mbetjet i vitit 2008 dhe direktiva të tjera të ndryshme përfshirë, në veçanti Direktivën eLandfilleve të vitit 1999 7 . Ajo përcakton rregullat për përdorimin e landfilleve si një rrugë për heqjen einerteve, mbetjeve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme, dhe ndalimin e groposjes së disa llojeve specifikembetjesh. Ajo kërkon që të gjitha mbetjet që shkojnë në landfille duhet të para-trajtohen për të parandaluarose reduktuar efektet e tyre anësore në mjedis, të reduktojë sasinë e tyre ose ato me natyrë të rrezikshme,të lehtësojë trajtimin, ose të rrisë nxjerrjen e vlerës së përdorshme nga mbetjet.Një përmbledhje e përgjithshme e kërkesave ligjore të BE-së për menaxhimin e mbetjeve jepet në Aneksin1.2.5.1.1 Kontrolli i Ndikimeve Mjedisore të Menaxhimit të MbetjeveKa një gamë të gjerë mjetesh rregullatore të gatshme për AMP për të siguruar që mbetjet të menaxhohenashtu si duhet nga vendi ku ato prodhohen drejt pikës ku hidhen përfundimisht, ose rekuperohen. Këtopërfshijnë dispozitat e dhënies së lejeve të Ligjit për Dhënien e Lejeve Mjedisore dhe objektivat epërcaktuar në ligjin për menaxhimin e mbetjeve. AMP do të përdorë të drejtën për dhënien e lejeve për tësiguruar se mbetjet rekuperohen ose asgjesohen pa rrezikuar shëndetin e njeriut dhe mjedisin.Me hyrjen në fuqi të Direktivës së Landfilleve dhe zbatimin e Ligjit mbi Lejet Mjedisore, AMP dhe autoritetete tjera do të marrin në konsideratë në procesin e dhënies së lejeve çështje më të gjera siç janë përdorimi iburimeve, reduktimi i mbetjeve dhe efiçenca e energjisë.Zbatimi i kritereve të pranimit të mbetjeve dhe dispozitat për para-trajtimin e tyre të Direktivës së Landfillevedo të thotë se llojet e mbetjeve që mund të depozitohen do të ndryshojnë me kalimin e kohës. Kjo mund tështyjë AMP të përdorë fuqinë e saj për të nxitur ndryshimin nëpërmjet marrjes së masave, të tilla sikufizimin ose ndëshikimin e depozitimit të mbetjeve të caktuara.Legjislacioni i ardhshëm mbi Automjetet Jashtë Përdorimit dhe Mbetjet e Pajisjeve Elektrike dhe Elektronikedo të nxisë zhvillimin e teknologjive të pastra dhe teknikave të përshtatshme për heqjen finale tësubstancave të rrezikshme që përmbahen në mbetjet e destinuara për rekuperim dhe problemet që dalinnga këto sektorë.Përveç kësaj, aty ku rekuperimi I mbetjeve konsiderohet si një mundësi do të ketë kontrolle të forta mbillojin e materialeve që mund të jenë subjekt për trajtim termik për të siguruar se produktet e riciklueshme tëmos jenë subjekt për trajtim termik.Dorëzimi i Planit Zonal të Mbetjeve do të plotësohet nga rregullore që parandalojnë rrezikun e shëndetitnjerëzor dhe sigurojnë mbrojtjen e mjedisit.Është e mundur qe ndryshimet e bëra nga kuadri rregullator do të eksportojë mbetjet për rekuperim, osepërpiqet dhe shmangë kërkesat për leje mjedisore, çka mund të çojë në rritjen e bakshisheve. AMP dheInspektorati do të përdorin të drejtat e tyre për të monitoruar dhe kontrolluar këto aktivitete, por masashtesë kontrolli mund të jenë të nevojshme.7 Direktiva e Landfill-eve kërkon që Shtetet Anëtare të zhvillojnë strategjitë për reduktimin e groposjes së mbetjeve të rrezikshme, me synimin për tëreduktuar ndotjen e ujit të pijshëm dhe ajrit, dhe çlirimet e gazrave serrë të shkaktuar nga degradimi i mbetjeve organike në vendet e landfill-eve.Gjithashtu, ajo vendos objektiva të qarta për reduktimin e sasisë së mbetjeve bashkiake te biodegradueshme (MBB) të hedhura në landfille. MBBjanë mbetje bashkiake që janë në gjendje të dekompozohen në mënyrë elsatike ose jo-elastike, p.sh. mbetjt që do të prishen.42

2.5.2 Objektivat e përkohshëm për ShqipërinëNë bazë të 12 projekt Planeve Zonale të Mbetjeve të planifikuar për botim deri në 2011, Qeveria Shqiptarepërcaktoi objektiva të plota të përkohshëm për menaxhimin e mbetjeve bashkiake për periudhën 2015 dhe2020. Për këtë arsye ajo do të alokojë fonde nga fondet e qeverisë qendrore për të siguruar që këtoobjektiva të arrihen. Objektivat synojnë që riciklimi dhe kompostimi i mbetjeve bashkiake duhet të rritet me25% brenda vitit 2015 dhe se riciklimi dhe kompostimi i mbetjeve bashkiake duhet të rritet me 55% deri në2020.Grupeve Zonale të Mbetjeve u është kërkuar të kontrollojnë se Planet e tyre i kanë përcuar këto objektivadhe të përshpejtojnë propozimet nëse do t’u duhet të përmbushin objektivat në dokumentet e tyrepërfundimtare. Zhvillimi i shpejtë i infrastrukturës do të jetë thelbësor për plotësimin e këtyre objektivave.2.5.3 Planifikimi i përdorimit të tokësPlani Kombëtar i Menaxhimit të Mbetjeve kërkon një rritje domethënëse në numrin e impianteve qëpërzgjedhin dhe përpunojnë mbetjet, përpara se ato të hiqen përfundimisht.Në respekt të kohëve kur kërkohej zhvillim në fushën e mbetjeve, do të ishte thelbësore për autoritetetplanifikuese t’i kushtonin rëndësi impianteve të reja në mënyrë që të sigurojnë qe Shqipëria te kete njëkapacitet të përshtatshëm për të trajtuar mbetjet e veta tani dhe në të ardhmen.Planet e zhvillimit te autoriteteteve lokale do të kenë nevojë të reflektojnë kërkesat e Planit Kombëtar tëMenaxhimit të Mbetjeve për Shqipërinë dhe Planet Zonale të Mbetjeve që rrjedhin prej tij.‣ Planet strukturore duhet të sigurojnë një pamje strategjike të menaxhimit të mbetjeve, duke Ikushtuar rëndësi problemeve që dalin nga niveli i mbetjeve dhe impianteve të kërkuara përmenaxhimin e mbetjeve të përcaktuar në Planet Zonale të Mbetjeve. Planet strukturore duhetgjithashtu të identifikojnë zonat strategjike të përshtatshme për trajtimin e mbetjeve dhe impiantetpër heqjen e tyre.‣ Planet lokale duhet të sigurojnë kontekstin e politikave për vendimet për përdorimin e përshtatshëmtë tokës për impiantet e menaxhimit të mbetjeve. Ato duhet të synojnë të identifikojnë vendet për tëmarrë një shkallë sigurie për komunitetin dhe për industrinë e mbetjeve. Planet lokale duhet tëpërputhen me politikat e Planit Strukturor dhe propozimet për të bërë parashikime mbi bazaspecifike për një vend, duke treguar se si ndërmarrjet e reja për trajtimin dhe heqjen e mbetjeve dotë sigurohen dhe kontrollohen. Më tej, Planet lokale duhet të identifikojnë vendet në përputhje meplanet zonale të mbetjeve dhe të përfshijnë politika për impiantet e menaxhimit të mbetjeve.Autoritetet planifikuese duhet të marrin në konsideratë nëse dhe sa urgjentisht planet e zhvillimit duhet tëndryshohen në mënyrë që të llogarisin kërkesat e reja të identifikuara nga Planet Zonale të Mbetjeve. Gjatëvitit 2010 qeveria do të punojë me autoritetet planifikuese dhe AMP për të identifikuar politika model për tëpromovuar një qasje të qëndrueshme dhe të fortë për planifikimin e zhvillimittë impianteve të menaxhimit tëmbetjeve.Autoritetet planifikuese duhet gjithashtu të caktojnë politika për të inkurajuar zhvilluesit për të zvogëluargjenerimin e mbetjeve ndërtimore dhe të sigurojnë infrastrukturën e nevojshme (p.sh. pikat e riciklimit) tëndërtuar mbi projekte për strehime në shkallë të gjerë dhe zhvillimet tregtare.2.5.4 Zhvillimi i Tregut të RiciklimitRiciklimi është mjeti kryesor i mbajtjes së vlerës së burimeve materiale në fund të jetës. Në kushtet për tëbërë progresin e nevojshëm në riciklimin e mbetjeve shtëpiake në Shqipëri, do të ketë një rritje të madhe nëdispozicionin dhe mbështetjen e publikut në vendet e riciklimit dhe shërbimet për riciklimin e mbetjevefamiljare. Këto do të financohen gjerësisht përmes Fondit qeveritar për Strategjinë e Mbetjeve.Tregjet për materialet e rekuperueshme janë të rëndësishëm në kalimin nga një sistem linear për heqjen embetjeve në një sistem për rekuperimin e vlerës në një pjesë më të ngushtë. Shpërhapja e tregjeveekzistues dhe zhvillimi I tregjeve të reja do të jetë thelbësore që Shqipëria të përmirësojë të dhënat e saj tëdobta në riciklimin e mbetjeve. Ashtu si për sigurimin e përfitimeve të mëdha mjedisore, zhvillimi I tregjevedo të provojë gjithashtu zhvillimin e mundësive për bizneset dhe mbështetje të madhe për nismat ricikluese43

të autoriteteve lokale dhe sektorit të komunitetit. Zhvillimi i tregut për mbledhjen e materialeve është njëprioritet I rëndësishëm.Industria e riciklimit në Shqipëri është ende në fillimet e saj dhe ka nevojë për stimuj për ta galvanizuar atëdhe kthyer në një sektor efektiv industrial. Në të kaluarën janë marrë masa për galvanizimin e sektoritpërmes përfshirjes së aktorëve të ndryshëm në këtë sektor. Kjo ka dështuar dhe situata aktuale është se kanjë grup të vogël ricikluesish, çka në asnjë mënyrë nuk përfaqëson masën e madhe dhe kjo çështje duhetbërë e ditur.Mënyra më e mirë për të galvanizuar sektorin e industrisë është krijimi i një shoqate tregtare, e cilaaktualisht përgjigjet për të gjithë anëtarësinë. Qeveria do të sigurojë një stimul financiar për një organ tëparashikuar që është përfaqësues i të gjithë sektorit të riciklimit dhe arrin një masë të madhe anëtarësie.Karakteristikat kyçe që një Shoqatë Tregtare sipas praktikave më të mira moderne duhet të tregojë dhenatyra e shërbimeve që duhet të ofrojë jane paraqitur ne Aneksin 8.Shqiperia dhe grupet e zonave te mbetjeve ne veçanti, do te kishin shume përfitime nga nje sektor ifuqishem riciklimi dhe kjo mund te arrihet nepermjet punes se shoqatave tregtare kombetare, p.sh. Shoqatae Ricikluesve Shqiptare, kur ka nje lidership te forte dhe nje zhvillim dinamik te strategjise se zhvillimit tebiznesit qe duhet te jete perfshirese dhe jo ekskluzive.2.5.5 Fondi mjedisorProgrami aktual i Ministrise ne lidhje me shpenzimet kapitale per menaxhimin e mbetjeve eshte relativisht iulet ne krahasim me ate cka kërkohet per te kryer investimet e nevojshme ne Shqiperi. Gjithashtu,autoritetet lokale nuk jane ne gjendje te sigurojne fondet e nevojshme per investimet kapitale. Pervecmungeses se forces financiare, autoritetet lokale kane gjithashtu probleme administrative dhe teknike qe ebejne te veshtire per ta te zhvillojne infrastrukturen dhe shërbimet e nevojshme. Ne veçanti, per nje pjese temadhe te autoriteteve, huate apo grantet nga donatore nderkombetare nuk jane nje opsion real, duke qenese shkalla e autonomise financiare, apo e te te ardhurave shpesh jane te pamjaftueshme per ti lejuar ata tebejne oferta. Vec kësaj, ne shume raste, mungojne strukturat menaxhuese per te administruar huate dheinfrastrukturen.Keto probleme duhet te zgjidhen ne menyre qe te jemi ne gjendje te gjejme financen e përshtatshme per tembështetur nivelin e nevojshem te zhvillimit te infrastruktures. Nje instrument kyc ne zhvillimin e këtijkapaciteti eshte nje Fond Mjedisor, i cili duhet te vendoset ne nje linje me Programin e Qeverise.Fondi Mjedisor veoron si nje qender grumbullimi dhe shpërndarjeje per disa apo per te gjitha te ardhuratnga tarifat e mjedisit, gjobat, taksat dhe nga burime te tjera, duke perfshire edhe donatoret. Me tejshperndarja e fondeve tek projektet mund te behet me kritere te qarta dhe transparente. Duhet te vendosendisa kushte te rendesishme ne menyre qe Fondi Mjedisor te funksionoje sic duhet. Se pari, duhet tesigurohet nga te ardhura te përshtatshme per te dhene nje kontribut te rendesishem. Duhet te jetegjithashtu i lire nga interferencat e jashtme ne procedurat e alokimit te fondeve te tij.Eshte parashikuar qe Fondi Mjedisor duhet ti adresoje investimet nen kompetencen e disa ministrive, dukeperfshire aktivitete si menaxhimin e mbetjeve te ngurta, grumbullimin dhe trajtimin e ujerave te ndotura dheinvestime te tjera per mbrojtjen e mjedisit.Bashkite kane nevoje te kene akses tek burimet, gje qe i lejon ata te arrijne aspiratat e tyre me ane teaplikimit financiar ne nje format plan qe nenvizon aspiratat e tyre ne nje afat kohor te pershtatshem dheduke pasur parasysh kufizimet e pergjithshme te fondeve kombetare dhe mundesite e rritjes se taksavelokale. Planet do te dorezohen ne Ministri per aprovim ne formatin e vendosur dhe financimi do teaprovohet ne baze te shpenzimeve te planifikuara duke patur parasysh objektivat dhe qellimet e vendosurane plan. Me zbatimin e planit, keto qellime dhe objektiva do te monitorohen nga Ministria. Vetem ne ketemenyre Qeveria mund te menaxhoje ne menyre strategjike zhvillimin e infrastruktures se menaxhimit tembetjeve.44

2.6 Perditesimi i PlanitMenaxhimi i mbetjeve po ndryshon me një ritëm të shpejtë, me zhvillimet ligjore, teknologjinë përmbledhjen, trajtimin dhe heqjen, zhvillimin e tregut dhe përmirësimin e të dhënave të problematikës dhe mbipërbërjen.Objektivat dhe masat specifike sektoriale te identifikuara ne Planin Kombetar te Menaxhimit te Mbetjevejane vendosur ne përgjigje te ceshtjeve aktuale te mjedisit, dhe si rrjedhoje duhet te mbahen nen kontrollper te sigruar qe jane pergjegjes te ndryshimit gjate kohes.Politikat e koordinimit dhe veprimet tonaMjedisi është një çështje për të gjithë njerëzit e një vendi; të gjithë duhet të luajnë rolin e tyre nëmenaxhimin e mjedisit dhe realizimin e objektivave të këtij Plani Kombetar per Menaxhimin e Mbetjeve.Ashtu si çdo individ duhet të luajë rolin e tij, këtë duhet ta bëjë edhe çdo institucion dhe organizatë në tëcilat ne investojmë besimin e demokracisë, institucionet e Qeverisë. Për ta bërë këtë në mënyrë efektive,institucionet duhet të koordinojnë politikat dhe veprimet e tyre në mënyrë që ligjet, administrimi dheinvestimet të jenë koherente dhe efikase.Monitorimi i ZbatueshmërisëPjesa më e madhe e veprimeve të identifikuara në këtë strategji janë kryer në Shtetet e reja Anëtare,Vendet e Pranuara dhe Vendet Kandidate. Shumë mund të mësohet nga eksperienca e tyre. Megjithatë, dyshtete s’mund të jenë identike dhe shumë probleme duhet të zgjidhen në mënyra krejt të ndryshme. Nukështë e qartë se veprimet të cilat janë kryer me sukses diku tjetër mund të kenë sukses edhe këtu. Prandaj,është e rëndësishme të monitorohet progresi dhe efektshmëria e masave të cilat janë përgatitur. Kymonitorim i zbatueshmërisë mund të shihet se përfshin tre elementë:· Efikasitetin e zbatimit – monitorimi i performancës: a ishin të sakta vlerësimet e kostove?· Efektiviteti i këtyre veprimeve – monitorimi i pajtueshmërisë: a solli përmirësimi i ligjeve njëpërputhje të gjerë me ligjet në fuqi?· Identifikimi i nevojave të reja – përgjigje ndryshimit: a rezultuan zhvillimet e paparashikuaranë probleme të reja për të cilat duhet t’u adresohemi?Vetëm duke iu përgjigjur këtyre pyetjeve do të gjejmë rrugën e duhur.Identifikimi i nevojave të reja - duke iu përgjigjur ndryshimeveKudo në zbatimin e planit, supozimet do të duhet të bëhen në lidhje me trendet në një numër faktorësh,duke përfshirë zhvillimin e popullsisë, industrisë apo konsumit shtëpiak për të përcaktuar shkallën e duhurdhe natyrën e projekteve të investimeve, për shembull. Si me supozime të tjera, nuk është e mundur të jetëkrejtësisht e sigurtë se ato janë të sakta. Prandaj administrata duhet të mbetet në gadishmëri për daljen eçështjeve të reja dhe trendeve e reja dhe të jenë të gatshëm për të analizuar ndikimin e tyre në strategjinëtonë.Raportimi i progresit tonëKy Plan i Menaxhimit te Mbetjeve është një dokument publik. Është një zotim solemn i Qeverisë përshqiptarët. Por, nuk do të kishte sukses vetëm me veprimet e Qeverisë. Bashkëpunimi i publikut dhe ipalëve të tjera të interesuara jo qeveritare është jetësor. Qeveria do të drejtojë duke dhënë shembullin; ajodo të publicizojë dhe shpjegojë veprimet e saj për t’I treguar publikut përkushtimin e saj dhe ta nxisë atë tëkontribuojë në zbatimin e kësaj strategjie.Progresi do t’i raportohet direkt edhe partnerëve donatorë dhe Komisionit Evropian, në mënyrë që ata tëjenë të informuar dhe të vlerësojnë nevojat e mundshme në të ardhmen.45

3. OPSIONI ME I MIRE I ZBATUESHEM MJEDISOR PER MBETJET BASHKIAKE12 Grupeve te Zonave të Mbetjeve të krijuara nën këtë plan për menaxhimin e mbetjeve do t’u kërkohet tëzhvillojnë plane që do të mund të arrijnë objektiat e OMZM për menaxhimin e mbetjeve bashkiake. Qëllimi ikësaj është identifikimi i zgjidhjeve të zbatueshme dhe përballueshme për mbetjet bashkiake, të cilat tëpërmbushin objektivat ligjorë, dhe për të cilat bien dakord bashkarisht palët lokale të interesuara. Zgjidhjetduhet të bazohen mbi informacionin më të mirë të mundshëm të kohës, dhe të arrijnë balancën më të mirëmidis kostove dhe të mirave mjedisore, sociale dhe ekonomike.Ky proces për zhvillimin e planit duhet të përfundojë në fund të qershorit 2010.Kjo do të kërkojë punë intensive për një vit e gjysmë që vjen. Do të përfshijë njerëz dhe organizata nga igjithë vendi në një proces pjesëmarrjeje dhe konsultimi, përmes të cilave ata mund të zbulojnë mundësitëdhe të bien dakord që më përpara për parashikimet për ndryshime e mëdha në mënyrat se si Shqipëriaduhet të përballet me mbetjet.Megjithatë, koha e investuar në zhvillimin e këtyre Planeve do ta vënë Shqipërinë në një pozicion për tëbërë progres të shpejt në zbatim.3.1 Problemet e Ardhshme që Rrjedhin nga Mbetjet BashkiakeDymbëdhjetë Planet e Zonave të Mbetjeve do të bazohen mbi një parashikim të problemeve që mund tëdalin nga mbetjet bashkiake për 15 vitet e ardhshme.Aktualisht është e parashikuar se Shqipëria do të prodhojë rreth 500kg për person mbetje bashkiake nëvitin 2020, e cila me tendencat e tanishme për rritjen e popullsisë do të rezultojë në prodhimin e rreth 1.9milion ton mbetje bashkiake, më shumë se dyfishi i totalit që prodhohet aktualisht.Përbërësi i parë thelbësor i Planit Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve është të kufizojë rritjen e tyre. ÇdoPlan Zonal Mbetjesh duhet të marrë disa aksione për ta arritur këtë, duke punuar individualisht dhebashkarisht në nivel kombëtar, dhe me nisma kombëtare, për të inkurajuar reduktimin e mbetjeve që nëburimin e tyre.Objektivi më i fundit i Shqipërisë, i vendosur në Strategjinë Kombëtare të Mbetjeve, është të ndalojë dhe tëpërmbysë rritjen e mbetjeve, por dihet se rrethana demografike dhe ekonomike e bëjnë këtë një sfidë tëmadhe. Prandaj, Grupet Zonale të Mbetjeve duhet të miratojnë një qasje relativisht konservatore për tëparashikuar aftësinë e tyre për të zvogëluar mbetjet, duke njohur se aktorët kyç – numri i familjeve,produktet, sjellja e konsumatorit dhe rritja ekonomike – të gjithë punojnë kundër objektivit për uljen osepërmbysjen e tendencës.Në veçanti, numri i familjeve në Shqipëri parashikohet të rritet me shkallën e njëjtë të 10 viteve të kaluarduke treguar se, në mungesë të masave për të penguar rritjen e mbetjeve, mbetjet bashkiake mund tëvazhdojnë të rriten me të njëjtën shpejtësi si në vitet e fundit. Ka më shumë gjasa se do të ketë një kërcimpozitiv në një numër të madh zonash kyçe brenda vendit me anëtarësimin në BE.Çdo zonë duhet të sjellë parashikimet e veta të këtij totali, si baza për të planifikuar masat e kërkuara për tëarritur OMZM. Shpresohet se kjo mund të përmirësohet në mënyrë të konsiderueshme përmesndërgjegjësimit për mbetjet, zvogëlimin e mbetjeve dhe aktivitetet parandaluese për mbetjet, por PlanetZonale të Mbetjeve do të hartohen të tilla që të paraqesin OMZM duke supozuar një parashikimkonservator të rritjes së mbetjeve.Kjo duhet të sigurojë që OMZM të arrihet dhe burimet e nevojshme të jepen për të gjetur zgjidhje të sigurta.46

3.1.1 Objektivat e Shqipërisë për Parandalimin e MbetjevePlani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve është zhvilluar bazuar mbi pritshmëritë e rritjes së mbetjeve nëtë ardhmen që kanë rrjedhur nga eksperienca e kaluar dhe e tanishme. Kjo ka siguruar një vlerësimrelativisht konservator të rritjes për qëllimet e planifikimit të infrastrukturës së re të mbetjeve.Progresi real drejt zhvillimit të qëndrueshëm do të kërkojë, megjithatë, më shumë ndryshime radikale.MMPAU dhe AMP do ta rishikojnë këtë në këndvështrimin e procesit të Planifikimit Zonal të Mbetjeve dhekëtij Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve. Kjo do të përfshijë një shqyrtim të hollësishëm të ritmevetë rritjes potenciale dhe faktorët kryesorë që ndikojnë në këtë (p.sh. popullsia, përmasat e familjeve dhesjellja e konsumatorit). Duke marrë këtë, dhe tendenca gjithandej në Ballkan, në konsideratë është e qartëse nuk ka mjete të thjeshta për reduktimin e rritjes së mbetjeve dhe masat nga autoritetet lokale tëmbetjeve dhe të tjerë, si programet e edukimit dhe ndërgjegjësimit, duhet të jenë të qëndrueshme për disavjet me radhë.Kështu është propozuar një Objektiv i ri për Zhvillim të Qëndrueshëm të mbetjeve bashkiake. Qëllimi ështëpër të arritur zero rritje nga 2020 dhe për ta vazhduar këtë progres edhe më pas me një reduktim aktual tëprodhimit të mbetjeve. Varësisht se sa shpejt mund të jetë bërë progresi në reduktimin e rritjes së mbetjeve,kjo do të thotë se jo më shumë se 1.9 milion ton të mbetjeve bashkiake do të jenë prodhuar në 2020 dhe sekjo shifër do të bjerë pas 2020.3.2 Rezultatet e PlanifikuaraGjatë periudhës nga 2011 deri në 2020, 12 Planet Zonale të Mbetjeve do të kryejnë një ndryshim radikal nërikuperimin e burimeve për t’u arritur nga sistemi i menaxhimit të mbetjeve.Kjo do të përfshijë të dhënat e tanishme mbi sasinë dhe përqindjet e totalit të mbetjeve bashkiake tëplanifikuara për t’u rikuperuar nëpërmjet riciklimit, kompostimit, dhe shndërrimit në energji, dhe sasinë embetur për t’u depozituar në landfill-e.Në përgjithësi, Plani Kombëtar i Menaxhimit të Mbetjeve merr përsipër një rritje të rekuperimit të vlerës ngambetjet bashkiake nëpërmjet riciklimit, kompostimit dhe shndërrimit në energji, nga nivelet aktuale, në 25%brenda 2015, 55% brenda 2020 dhe 75% brenda 2025.Megjithatë, është e qartë se arritja e një niveli të tillë rikuperimi varet mjaft nga pjesëmarrja e publikut. Kjonënvizon rëndësinë e një promovimi kombëtar dhe fushata edukuese për të ndryshuar sjelljen e prodhuesittë mbetjeve.Çdo OMZM do të përcaktohet nga Grupi Zonal i Mbetjeve duke marrë parasysh demografinë lokale,ekonominë, industrinë e mbetjeve dhe rrethanat mjedisore, dhe nevojat dhe qëllimet e palëve lokale tëinteresit. Një përmbledhje të profilit të zonave të mbetjeve për secilën zonë mbetjesh është parashikuar nëShtojcën e këtij plani.Një qasje konsistente do të miratohet në shqyrtimet e ardhshme të Planeve Zonale të Mbetjeve. Niveli isaktë dhe perqindja e riciklimit, kompostimit dhe shndërrimit të energjisë pas vitit 2015 mund të variojë nëzgjedhjet e veçanta të medotave të rikuperimit të bëra për fazën 1, që përfshin periudhën nga 2011 deri2015. Gjithashtu, mund të nënvizohet se “energji e shndërruar” nuk do të thotë medoemos djegie, por nëdisa raste i referohet të tjera teknologjive për rikuperimin e energjisë nga mbetjet.3.3 Shpërndarja e Rezultateve të PlanifikuaraHollësitë e masave të planifikuara për të arritur këto rezultate do të ndërtohen mbi shembujt ekzistuese tëpraktikës së mirë në Shqipëri dhe databasen e përvojën nga e gjithë bota. Propozimet e Planeve përveprime të reja dhe të infrastrukturës së nevojshme për të ofruar OMZM, do të bazohet në supozimin erritjes së vazhdueshme në mënyrë që të sigurojë një zgjidhje të sigurtë në aspektin e planifikimit të47

infrastrukturës në të ardhmen. Suksesi në ngadalësimin e rritjes së mbetjeve në përputhje me objektivat ediskutuara më sipër do të thotë se disa nga infrastrukturat e planifikuara nuk do të jenë të nevojshme.Grupet e Zonave të mbetjeve, megjithatë, do të mbeten të angazhuar në prodhimin e rezultateve të njëjtaose më të mirë në aspektin e përfitimit të vlerave prej mbetjeve komunale.Në të kundërt, prodhimi i rezultateteve do të kërkojë një ndryshim të madh në sjelljen e prodhuesve tëmbetjeve, një nivel të lartë të pjesëmarrjes efektive nga familjet dhe bizneset në ndarjen e mbeturinave nëkategori të veçanta. Gjithashtu do të kërkojë investime të mëdha në një infrastrukturë të re për grumbullimindhe trajtimin e mbeturinave, një sfidë për Qeverinë MMPAU dhe Ministria e Punëve Publike dheTransportit, për menaxhimin e mbeturinave të pushtetit lokal dhe departamentet e planifikimit, për industrinëe mbetjeve në sektorin privat, si dhe për publikun që mund të duhet për të pranuar objekte të reja në lagjete tyre. Edukimi i publikut mbi nevojën për to, dhe natyra e këtyre objekteve do të jenë thelbësore.3.3.1 Parandalimi i MbetjeveSipas ligjit të ri mbi menaxhimin e mbetjeve një Program për Parandalimin e mbetjeve do të përbëhet ngaelementet në vijim:1. Programi i Parandalimit të mbetjeve duhet të përcaktojë objektivat për parandalimin e mbetjeve dhemasat për parandalimin e mbetjeve që duhet të ndërmerren për të arritur këto objektiva. Qëllimi i këtyremasave dhe objektivave është për të thyer lidhjen midis rritjes ekonomike dhe ndikimeve në mjedis qëlidhen me prodhimin e mbetjeve.2. Programi i Parandalimit të mbetjeve duhet të përshkruajë dhe të vlerësojë efektshmërinë e masaveekzistuese parandaluese.3. Programi i Parandalimit të mbetjeve duhet të përshkruajë dhe të vlerësojë efektivitetin e masaveparandaluese në krahasim me ndonjë prej standardeve cilësore apo sasiore ose treguesve që janëadaptuar.4. Programi i Parandalimit të mbetjeve duhet të vlerësojnë dobinë e masave parandaluese ose masave tëtjera të përshtatshme, duke përfshirë:(a) Masat që mund të ndikojnë në strukturën e kushtetve qe kanë të bëjnë me prodhimin e mbetjeve· Përdorimi i masave planifikuese, ose instrumenteve të tjere ekonomike që nxisin përdorimin efikastë burimeve.· Nxitja e kërkimit dhe zhvillimit në fushën e arritjes së prodhimeve dhe teknologjive me te pastra dheme më pak shperdorime dhe berja publike e ketyre kërkimeve apo zhvillimeve.· Zhvillimi i treguesve efektive dhe treguesve kuptimplote të presioneve mjedisore që lidhen meprodhimin e mbetjeve me qëllim q të kontribuojnë në parandalimin e gjenerimit të mbetjeveve në tëgjitha nivelet, nga krahasimi i produktit ne veprim nga ana e autoriteteve lokale tek masatkombëtare.(b) Masat që mund të ndikojnë në fazat e dizenjimit, prodhimit dhe shpërndarjeso Promovimi i eko-dizajnit (integrimi sistematik i specifikave mjedisore ne dizenjimin e njëprodukti me qëllim përmirësimin e performancës mjedisore të produktit gjatë gjithë ciklit tëjetës së tij).o Ofrimi i informacioni në lidhje me teknikat e parandalimit të mbetjeve nën një këndvështrimqë lehtëson zbatimin e teknikave më të mira në dispozicion sipas industrive.o Organizimi i trajnimit të autoriteteve përkatëse në lidhje me përfshirjen me kërkesat përmasat parandaluese në Klasin A të Lejeve Mjedisore nën Ligjin për Lejet Mjedisore.o Përfshirja e masave për ndalimin e prodhimit të mbetjeve në linja që kërkojnë Leje MjedisoreKlas B apo Klas C nën Ligjin e Lejeve Mjedisore. Kur shikohet e përshtatshme, këto masamund të përfshijnë vlerësime të parandalimit të mbetjeve apo planeve.o Përshorimi i fushatave sensibilizuese ose ofrimi i vendimmarrjes financiare apombështetjeve të llojeve të ndryshme tek bizneset. Masa të tilla kanë më shumë mundësi tëjenë veçanërisht efektive kur ato fokusohen apo adaptohen nga biznese të vogla dhe temesme dhe pune të organizuar në rrjete biznesesh.48

o Përdorimi i marrëveshjeve vullnetare, paneleve konsumator/prodhues apo negociatavesektoriale me qëllim që bizneset relevante apo sektorët e industrisë të ndërtojnë planet etyre të parandalimit të mbetjeve apo objektivat ose produkte e rregullta ose paketimi.o Promovimi i sistemeve të besueshme të menaxhimit te mjedisit, duke përfshirë EMAS dheISO 14001, dhe Programet e Prodhimit të Pastrimit.(c) Masa që mund të ndikojnë fazat e konsumit dhe përdorimito Instrumenta ekonomikë si iniciativat për blerje të pastra apo institucione për pagesa tëdetyrueshme nga konsumatori për një artikull të përcaktuar apo një element ambalazhi i cilinë të kundërt mund të ofrohet pa pagesë, sistem ripagese të depozituara për të lehtësuarkthimin e disa elementëve të ambalazhimit, taksa të diferencuara për produkte të të njëjtitlloj, për nxitjen e blerjse dhe konsumimit të produkteve më miqësore kundrejt ambientit etjo Përdorimi i fushatave sensibilizuese dhe informuese kundrejt publikut në përgjithsi osekundrejt një grupi të caktuar konsumatorësh.o Promovimi i eko-markave të besueshmeo Marrveshje me industri, si përdorimi i produkteve panel si ato qe nxirren nga kuadri iPolitikave të Integruara për Produktet ose nga shitësit me pakicë të bazuar mbiinformacionin për masat parandaluese për mbetjet dhe produktet me efekte më të ulëtakundrejt mjedisit.o Në konteksin e blerjeve publike dhe të korporatave, integrimi i kritereve për mjedisin dhe nëthirrjet për tender dhe në kontrata.Çdo Zone e Mbetjeve do të trajtojë mbeturinat komunale në burim duke përdorur edukimin, ndërgjegësimindhe ofrimin e alternativave për të inkurajuar familjet dhe bizneset ne rradhe te pare për të mos krijuarmbetje. Parandalimi i mbetjeve është në krye të hierarkisë të mbeturinave dhe përfshin masa për tëshmangur prodhimin e mbeturinave duke ndryshuar praktikat e prodhimit dhe konsumit, ripërdorimit tëprodukteve dhe materialeve, si dhe parandalimin e mbetjeve që hyjnë në mbetjet komunale nga masa tëtilla si kompostimi në shtëpi.Një kuadër kombëtar do të zhvillohet nga EFA dhe të tjerë në Grupin Kombëtar të Këshillimit për Mbetjet,për të drejtuar punën në të ardhmen për parandalimin e mbetjeve. Kjo do të përfshijë kërkime në praktikatmë të mira në BE dhe kudo në botë, dhe do të prodhojë guida praktike për Grupet e Mbetjeve Zonale nëzhvillimin e planeve lokale dhe për autoritet lokale mbi mbetjet dhe teknikat. Qëllimi është gjithashtu për tëbërë rekomandime tek politikë bërësit në nivel kombëtar për instrumente që janë provuar të sukseshëm nëparandalimin e mbetjeve.Në këtë konteks Planet për Zonat e Mbetjeve do të identifikojë një set të gjerë të veprimeve që grupet duhettë planifikojnë për të ndërmarrë për parandalimin e mbetjeve dhe shmangien e tyre nga mbetjet komunale.Planet për Zonat e Mbetjeve – Veprimet për Parandalimin e Mbetjeve Bashkiake· Zhvillimi i planeve lokale për parandalimin e mbeturinave në përputhje me planin kombëtar që do tëpërgatitet me AMP dhe degët e saj rajonale, MPP dhe me iniciativa të tjera;· Nxitje e ndërgjegjësimit lokal nëpërmjet aktiviteteve me familjet dhe bizneset, si dhe në shkolla,kolegje dhe qendra të komunitetit, duke përfshirë veprimet e lidhura me futjen e qasjeve të reja përadministrimin e mbeturinave;· Shpërndarja e iniciativave për parandalimin e mbetjeve dhe mbështetjeve të tjera, për shembull,shkëmbime të mbetjeve, për bizneset lokale;· Duke punuar me shitësit lokalë dhe prodhuesit për të promovuar dizenjime të përgjegjshme tëprodukteve dhe vëmendjen për efektet në fund të jetës në mënyrë që mbetjet e prodhuara ngaproduktet mund të reduktohen;· Ndjekjen e aktivitetve për parandalimin e mbetjeve në një grup të partnerëve që drejtojnë organiza,duke përfshirë fushata ndërgjegjësuese, audite për mbeturinat dhe ndryshime të praktikave përprokurimet49

· Nxitja e skemave të kompsotimeve në familje dhe përdorimit të ushqimeve te biodegradueshmefamiljare;· Zhvillimi dhe publikimin i ripërdorimin dhe skemave të riciklimit të mallrave të tilla si ngjyra, mobilje,PC etj, dhe krijimin e shërbimeve të komoditeteve qytetare për riciklimin në komunitet.Të tjera veprime që duhet të ndërmarer Qeveria dhe autoritetet lokale dhe që mund të konsiderohen sinxitëse të parandalimit të mbetjeve, përfshijë:· Publikimi i shërbimeve të preferencave për junk mail, fushata për refuzimin e firmosje sëkutive të letrave dhe kthimit tek dërguesi;· Ofrimi dhe përdorimi i markave të zarfave me shumë përdorime;· Punën me bizneset dhe shitësit e pakicës për promovin e paketimeve të ripërdorura;· Investigimi i iniciativave financiare për individët, si skemat e fondeve të rikthyera dheripagesat;· Promovimi i kartpicetave të ripërdorshme;· Nxitja e konsumatorëve për të njoftuar autoritet përkatëse për paketime eksesive.Një përpjekje e bashkërenduar nga Qeverisjet qendrore dhe lokale, industria dhe tregtia, dhe publiku do tëjetë thelbësore për të arritur ndryshim të vërtetë. Një numër i vogël i iniciativave janë tashmë në zhvillim esipër në nivelet lokale dhe kombëtare dhe në çdo Plan Zonal i Mbetjeve duhet të angazhohet për të punuarme këto në mënyrë që të maksimizojë ndikimin e fushatave vendore për parandalimin e mbeturinave3.3.2 RiciklimiCdo Zonë e Mbetjeve duhet të planifikojë masat për mundësimin e ndarjes së materialeve nga mbetjet përriciklimin para se ato të përfshihen në rrjedhjet e mbeturinave të përziera. Kjo do të kërkojë ndërtimin estrukturave përkatëse në një nivel të konsiderueshëm, por gjithashtu shtrirjen e përdorimit të sistemeve tëmbetjeve të ndara për krijimin e materialeve të cilësive të larta. Përpjekja më e konsiderueshme në këtofusha është planifikuar që të ndodh nga ky moment deri në 2015, dhe një arritje cilësore do të jetë riciklimidhe kompostimi në masën 25 % në 2015.Ofrimi i strukturave për prodhuesit e mbetjeve për të sjellë materiale në pikat e riciklimit është planifikuar tërritet nga nivelet e ulëta aktuale. Kjo do të arrihet duke futur pika të reja të riciklimit brenda komunitetevedhe zhvillimin e mjediseve të plota të riciklimit në vendet komode për qytetarët. Këto do të synojë letër dhekarton, qelq, metalet, plastikë, tekstilet dhe mallrat e rëndë, por edhe gjithnjë e më tepër do të synojnëofrimin e objektetve për ripërfitimin nga komponentët e rrezikshëm nga mbetjet komunale, të tilla si bateritë,mbetjet vajore dhe bojrat.Gjatë periudhës së planit, shpresohet që një pjesë e madhe e individëve në Shqipëri dhe e premisave tëtjera të mundësuara nga grumbullimet e mbetjeve komunale do të përfitojnë nga pikat e grumbullimit mendarje të materialeve të ricikluara. Sisteme të ndryshme do të përdoren duke u bazuar në natyrën ekomuniteteve dhe të pronave në to, duke përfshirë pika grumbullimi për materiale të vetme apo të përzieradhe pika grumbullimi për mix të ricikluarash të thata, dhe duke përfshirë pika grumbullimi të bashkuara osejavore ose pika grumbullimi në javë alternative për të ricikluarat, mbetje të kompostuara dhe të miksuara.Një tregues i asaj cfarë kërkohet nga individët është që cdo individ duhet të kategorizojë mesatarisht njësasi prej 20 % (në peshë) të totalit të mbetjeve si materiale për riciklim në një grumbullim me kategori tëndara.Në mënyrë që të merren me këtë rrjedhë materialesh, bashkitë do të duhet të proçesojnë një kapacitet nëtotal prej 1.2 mtv (milion ton në vit) në linjat e ripërpunimit të materialeve që janë projektuar për të ndarëdhe paketuar të ricikluarat drejt transportit në linjat e proçesimit. Kjo do të përhapet në gjithë Shqipërinë nënzhvillimin e planeve individuale që variojnë nga afërsisht 20 000 tpv në 10 000 tpv e më shumë.Në vijim, iniciativa të ndryshme kombëtare dhe lokale do të ndërmerren për të mbështetur zhvillimin ericiklimit, duke përfshirë zhvillimin e tregjeve për materiale të ricikluara.50

Planet për Zonat e Mbetjeve – Veprime për Riciklimino Projektimi dhe organizmi i fushatave lokale të nxitjes ndërthuret me aktivitetet kombëtare përinformimin e prodhuesve të mbetjeve me të rejat e fundit në praktike dhe nxitjen epjesëmarrjes aktive në ripërftimin nga mbetjet.o Ekzaminimi i sistemeve variable, si psh shërbimet për ngritjen e peshave të rëndao Drejtimi i sistemeve te grumbullimit pilote për identifikimin e atyre që janë më të përshtatshmepër komunitete të ndryshme, duke përfshirë skemat për grumbullimin e mbetjeve tregtare.o Zhvillimi i iniciativave për riciklim në komunitet për mbetje specifike si dru, mbetje nga ndërtimidhë shembjet, letër, alumin etj duke ofruar mundësi për bizenest lokale.o Përmirësim i linjave për riciklim pranë qënrave të banuara dhe zgjerim i rrjetit të këtyre linjavebrenda komuniteteve në më shumë linja dhe materiale të përpunuara.o Marketing për linjat e riciklimit dhe skemat e grumbullimito Promovim i zhvillimit të tregjeve për materiale të ricikluara duke përfshirë zhvillimin përpërdorues të rinj dhe tregjeve për materiale të ricikluara, dhe masat për përmirësimin ekoherencës në cilësinë e riciklimit dhe volumin e materialeve në dispozicion për riprocesim.o Promovim i zhvillimit të tregjeve lokale për materiale të ricikluara për zvogëlimin e distancësqë nevojitet për transportin e tyre para riprocesimit dhe nxitja e biznesit lokal dhe mundësivepër punësimo Analiza e përbërjesë së mbetjeve të individëve.3.3.3 KompostimiKompostimi ka një rol të rëndësishëm në ofrimin e Planit Kombëtar të Menaxhimit të Mbeturinave. Në termaafat të shkurtër, volumi më i madh i kompostuar do të jetë i mbeturinave të përziera, ose si një proces përpara-trajtimin e mbetjeve për të reduktuar përmbajtjen e tyre organike para landfillimit, ose si një metodëpër të prodhuar një material i dobishëm. Produktet e kompostimit të mbeturinave të përziera mund të kenënjë numër përdorimesh të vlefshme, edhe pse ata aktualisht konsiderohen me ligj si mbetje dhe duhet tëjenë subjekt i përpunimit. Me kalimin e kohës, ndarja e mbeturinave në burim duhet të lejojë prodhimin eprodukteve të përziera me cilësi të lartë.Deri në vitin 2020, do të mblidhet një total prej rreth 290,000 ton mbeturinash organike të kategorizuara.Linjat për marrjen e mbeturinave të kopshtve në vendet pranë komuniteteve do të shtrihen në mënyrë tëkonsiderueshme në mënyrë që deri në 150.000 tpa të mund të mblidhen në këto vende deri në 2020.Deri në atë kohë ka mjaft mundësi që shumica e këtij materiali do të sillet në linjat e kompostimit, e mbyllurnë qese ose në depozita për të prodhuar produkte të përshtatshme për përdorim në kopshtari, bujqësi osebonifikimin e tokave bujqësore. Deri në masën që produktet nga këto objekte do të zëvendësojëkompostimet nga kopshtaria të prodhuar nga torfet, kjo do të jetë me përfitime të rëndësishme përbiodiversitetin, por përdorime potenciale do të ndryshojnë varësisht nga lloji i materialit që trajtohet, tëteknologjive të zbatuara, dhe të tregut për produktet.Linjat e kompostimit do të duhet të jenë të dizejnuara në përputhje me standardet për produkte tëkompostuara, të cilat janë aktualisht ose në zhvillim e sipër.Standartet e KompostimitMateriale e biodegradueshme të kompostuara mund të prodhojnë një vaj për kondicionerë që zëvënsësonmaterialet natyrale. Megjithatë, cilësia e produkteve të kompostuara është në varësi të cilësisë së materialitfillestar dhe kontrolleve të ushtruara gjatë procesit të kompostimti.Input mund të jenë mbetje te biodegradueshme të kategorizuara që në burim apo në pikën e grumbullimitpa papastërti (qelq, plastikë dhe metale etj). Në mënyrë alternative, inputet mund të jenë dhe mbetje tëpërziera që janë subjekt i kategorizimit para kompostimit. Kompsotimi nuk heq zakonisht të gjithapapastërtitë dhe produkti final i kompostuar mund të përmbajë mbeturina.51

Standartet e cilësisë mund të ekzistojnë për kompostimin si produkt, të dizenjuara për të garantuar që nukka efekte negative në mjedis, shëndëtin e njeriut apo të kafshëve. Standarte të mëtejshme po zhvillohen nëEuropë në lidhje me zhvillimet e udhëzimeve për mbetjet e biodegradueshme.Këto standarde janë të gjitha të drejtuara drejt kompostimeve të prodhuara nga mbetje organike të ndaranë burim dhe në këto kushte nuk ka standarde ekuivalente për kompostimet e prodhuara nga mbetje tëpërziera.Përdorimet e Mbetjeve të KompostuaraKompostimi i mbetjeve komunale te biodegradueshme është një aktivitet i trajtimit të mbetjeve, pavarësishtnëse mbetja është e para-kategorizuar më vete. Megjithatë produkti i aktivitetit te kompostimit mund osemund të mos jetë një mbetje. Gjykimi duhet bërë nën dritën e një numri principesh që janë ndërtuar nëEuropë. Principet që mund të jenë vecanërisht të rëndësishëm në raste të veçanta mund të përfshijnëmendimin për të hedhur poshtë( produkti i kompostuar mund të kthehet përsëri në mbetje në qoftë se nukpërdoret), cilësinë e produktit, aspektin imediat për përdorim në treg, nëse kompostimi është njëzëvendësues për një material natyror dhe nësë mund të shfrytëzohet për përdorim pa procese tëmëtejshmë përpunimi.Deri në momentin që standarde të tilla të parovohen për kompostime të tjera, AMP dhe Qeveria shqiptaredo të sigurojnë që përpunimi i mbetjeve të përzira të kompostuara është në proporcion me risqet relevante.Synime për Kompostimit dhe DevijiminKa përdorime të vlefshme për produktet nga kompostimi i mbetjeve që duhet të konsiderohen si mbetje,duke përfshirë restaurimin e landfilleve dhe disa përdorime të përmirësimti të tokës. Në këto raste do tëaplikohen masa të përshtatshme. Në ato raste që këto materiale janë të pranueshme për përdorim nërestaurim të landfilleve apo përmirësim të tokës, Qeveria shqiptare do të pranojë që ato janë eliminuarplotësisht në momentin që materiali është përdorur, dhe kjo do të synojë drejt arritjes së synimeve tëUdhëzimit për Landfillet. Hollësi të plota do të shfaqen në Rregulloret që do të përbëjnë bazën e sistemit tëLandfillit.Disa përdorime të produkteve të kompostuar me kualitet të ulët janë të kufizuara në natyrë. Për shembull,ekziston një numër i caktuar i vendeve landfill që mund të restaturohet duke përdorur këtë material. Mekalimin e kohës, më shumë mbetje të ndahen që në burim, si dhe aktiviteti i kompostimit do të përfshijëmbetje të ndara bio-degraduara. Industria e investimeve në fabrika që mund të përdoren për kompostim tëose mbetjeve të përziera ose të ndara është, pra, e mirëpritur.Rreth 300.000 tpv kapacitet për kompostim të mbetjeve të përziera do të procesohen nga tani deri në 2020,por niveli i mbetjeve të përziera të kompostuara do të reduktohet pas 2020 duke qënë se gjithmonë e mëshumë do të vihen në dispozicion për kompostim mbetjet organike të kategorizuara. Pas 2020, shumica embetjeve të përziera do të jetë e mbetjeve të mbetura pas ndarje pas ndarjes së materialeve në burim.Proceset për kompostimin e mbetjeve të përziera pa ndarje në burim duhet të përmbushin kërkesat eUdhëzuesit së Landfilleve në lidhje me para-trajtimin e mbetjeve, nëse mbetjet janë të depozituara në gropagrumbullimi.Në llogaritjen e rezultateve të Planeve për Zonat e Mbetjeve, reduktimi i peshës nga kompostimi i mbetjevetë përziera vetëm para-trajtimit konsiderohet si kontribut në totalin e kompostimit duke qenë se arrin tëzvogëlojë sasinë e mbetjeve te biodegradueshme për groposje. Megjithatë, duhet pranuar se ku materiali imbetur është dërguar në gropë grumbullimi, kjo nuk kontribuon për të lëvizur mbetjet drejt hierarkisë ngagroposja në riciklim.3.3.4 LandfilliNen OMPM dhe te rritjes se supozuar nga Planet e Zonave te Mbetjeve, sasia e mbetjeve te groposura nelandfill pritet te zvogëlohet ne menyre drastike me rreth 1 mtpv (100% e mbetjeve) ne 0.25mtpv ne 2025(25% e mebtjeve). Eshte e pamundur te përcaktohet efekti qe do te kete mbi nevojën per lanfille te reja52

sepse aktualisht te gjitha mbetjet komunale groposohen apo depozitohen ne landfill pa asnjë proce paratrajtimi apo riciklim mbetjesh organike.Gjithashtu ka dhe faktore te tjere per tu konsideruar si statusi i infrastrukturës se rrugeve dhe hekurudhave,përdorimi i tokës dhe zhvillimi i planeve per zonat e mbetjeve.Aktualisht ka propozime ose vende per lanfille te reja te ndertura ne Shqiperi. Keto site mbulojnë 4 zonaekzistuese te mbetjeve respektivisht per mbetjet bashkiake qe mbulojnë.Megjithate ka sens te pranohet qe ne vazhdimësi do te kërkohet me pak kapacitete per landfille per mbetjetkomunale nen OMPM.3.3.5 Trajtimi me temperature te larte te mbetjeve te djegshme ne Impiantet e kthimit te mbetjeve neEnergjiMbetjet nuk jane me thjesht nje material qe duhet te groposet. Ato po kthehen ne nje burim energjie tevlefshem dhe te dobishem. Nje sere teknologjish te tjera rikuperon vlera te mëtejshme nga mbetjetbashkiake. Keto perfshijne impiantet incenerator me rikuperim energjie, ashtu si edhe teknika te tjeratrajtimi termik, si degradimi anaerob, piroliza dhe gazifikimi, dhe procese te ndryshme qe kombinojnetrajtimet mekanike ose biologjike.Zona e Mbetjeve në Tiranë e ka konsideruar tashmë kthimin e mbetjeve në energji si një zgjidhje tëmundshme për menaxhimin afatgjatë të mbetjeve bashkiake. Muk ka dyshim qe në disa zona me mbetje kapresion për përdorimin e tokës dhe është e nevojshme të hiqet dorë nga groposja dhe depozitimi tradicionali mbetjeve dhe të përfitohet nga kjo metodë heqjeje.Kjo duhet të zhvillohet paralelisht me zhvillimet e planeve të zonave të mbetjeve.Numri i saktë i linjave dhe kapaciteteve të ngritura do të varet në rritjen e mbetjeve në të ardhmen dhe nëzgjidhjet që duhen bërë akoma rreth teknologjive të riciklimit dhe te kontrolleve të nevojshme ligjore, porështë parashikuar që rreth 60 ose 70% e burimeve për këto fabrika do të shndërrohet në energji tëpërdorshme (në varësi të llojit të fabrikës). Balanca do të përfshijë metale dhe materiale të tjera tëpërdorshme të përfituara nga mbetjet që mund të riciklohen si materiale ndërtimi apo nga groposjet nëlanfill.Energjia nga fabrikat e mbetjeve do të përmbush kërkesa strikte regullatore, për shembull Udhëzuesi përDjegien e Mbetjeve. Brenda udhëzimit të BE mbi linjat e prodhimit të energjise thuhet që energjia eardhshme nga linjat e përpunimit të mbetjeve duhet të jetë e limituar kategorikisht në përpunimin e disambetjeve të caktuara. Kjo nënkupton nxjerrjen e materialeve të përshtatshme për riciklim apo kompostimdhe ndalimin e mbetjeve jo të përshtatshme që pësojnë trajtim termik. Fuqia e zbatimit të këtyre direktivavedo të jetë e Inspektoriatit Kombëtar të Mjedisit.Kweo Grupe te Zonave te Mbetjeve do te identifikojnë qe nje kerkese e mundshme per energji qe përfitohetnga mbetjet ne te ardhmen ( pas 2020), do te ndërmarr nje rishikim te situatës ne harqe kohore prej 4 -5vitesh para se te merret vendimi final per ndërtimin e ndonjë fabrike per përpunimin e mbetjeve. Kjo menyredo ti ndihmoje autoritetet qe te kuptojne me mire rritjen e prodhimit te mbetjeve dhe suksesin eparandalimit, riciklimit dhe kompostimit te mbetjeve ne menyre qe te shmanget asgjësimi ne landfill.53

4. MBETJE JO BASHKIAKEKa nje sere llojesh te mbetjeve jo bashkiake dhe zhvillimi i planeve te zonave do te theksoje me shumenevojen per te ndermarre pune te metejshme mbi keto mbetje .Kjo eshte ne perputhje me StrategjineKombëtare te Mbetjeve qe ka identifikuar nje numer te Projekteve prioritare për Mbetjet qe per t’undermarre ne nivel kombtar si dhe ka vene ne dukje nevojshmerine e perdorimit te guides teknike permbetje te caktuara .Programi i projekteve prioritare per mbetjet do te mbuloje 17 kategori specifike te mbetjeve si vijon:1. Mbetjet nga Ndertimi dhe Shkaterrimi (MNSH);2. Mbetje Industriale te Rrezikshme3. Mbetje te rrezikshme4. Mbetjet spitalore infektive5. Mjete ne fund te jetes (MFJ);6. Mbetjet e paketimit7. Vajrat e mbetura;8. Pajisjet elektronike dhe mbetjet elektrike (MPEE);9. Baterite dhe Akumulatoret10. Mbetjet e produkteve te kafsheve11. Mbetje te kanalizimeve12. DFPC & TFPC13. Mbetjet nga minierat ;14. Dioksidi Titanium15. Ndotesit e qendrueshem organike (NOQ)16. Poly Vinyl Chloride (PVC);17. Substancat ozon holluese (SOH)Projetkti INPAEL ka prioritizuar mbetjet ne termat e impaktit mbi mjedisin dhe njerëzit ku 1 eshte meproblematik dhe 3 me pak problematik.Rrymat e mbetjevePrioritetiMbetjet Spitalore 1Mbetje shtazore 1Mbetje te rrezikshme 1Mbetje industriale te ngurta te rrezikshme 1Mbetje Minerare 1Automjetet ne fund te jetes 2Paketimet dhe Mbetjet nga Paketimet 2Substancat ozon holluese 2Llumrat e ujerave te zeza 2Dioxidi Titaniumit 2DFPC-te dhe TFPC-te 2Ndotesit organike te qendrueshem 2Mbetjet nga pajisjet Elektrike dhe Elektronike 2Baterite dhe Akumulatoret 2Mbetjet vajore 2Poli vinil i kloruar 3Mbetjet nga ndertimet dhe shkaterrimet 354

4.1 Permiresim i menaxhimit te mbetjeve jo bashkiake ne te ardhmenProgresi ne menaxhimin e mbetjeve jo bashkiake do te drejtohet nepermjet kater menyrave kryesore tepunes te cilat jane si vijon:· Permiresim i te dhenave aktuale te sistemeve· Gjetja e menyrave per te influencuar sjelljen e prodhuesit· Publikimi i guidave teknike mbi mbetjet specifike, (qe zhvillojne Projektet e Rrymave kryesore tembetjeve)· Marrja e guidave ekzistuese te OPMM-ve per mbetjet bashkiake dhe modifikimi tyre me qellimperdorimin nga te gjithe prodhuesit jo bashkiake te mbetjeve duke identifikuar keshtu manaxhimin embetjeve te tyre te OPMM.4.1.1 Permiresimi i sistemit aktual te te dhenave mbi mbetjetAMP do te zhvilloje nje strategji kombtare te te dhenave per mbetjet dhe ne perputhje me kete nje forme epjesshme e standartizuar do te perdoret per te grumbulluar manaxhimin e te dhenave per mbetjet nga tegjitha institucionet e lejuara / te licensuara te manaxhimit te te dhenave per mebtjet .Kjo perfshin te dhenambi mbetjet jobashkiake. Palet perfaqesuese te industrive do te perbejne nje burim te dyte te te dhenavembi mbetjet jo bashkiake por jo te gjithe prodhuesit mbulohen nga te tille raporte .E ardhmja mbi punen perzhvillimin e te dhenave te sistemit do te perqendrohet ne grumbullimin e te dhenave nga mbetjet eprodhuesve.AMP dhe qeveria do te percaktojne nese mjete te metejeshme matjeje do te jene te nevojshme per terealizuar perputhshmerine e te dhenave te pershtatshme per mbetjet me Rregulloren e BE mbi statistikat(Rregullorja EC 2150/2002 sic eshte amenduar) si dhe per te siguruar te dhenat e nevojshme perinformimin e vendimeve manxheriale mbi mbetjet .Kjo do te perfshije zhvillimin e Sherbimit te nje sistemi teperkujdesjes ndaj transfertave per te grumbulluar te dhena shtese psh, Klasifikimin Standart Industriale tembetjeve te prodhuesit dhe te kodit postal te mbetjes se prodhuesit , per te grumbulluar te dhena ngaaktivitetet e perjashtuara dhe per te bere te vlefshme ekonomikisht shenimet mbi mbetjet ne forma tetransfertave elektronike.Drafti mbi Ligjin e manaxhimit te mbetjeve do t’u kerkoje prodhuesve te mbetjeve identifikimin e mbetjevene shenimin e mbetjeve te transferuara “referuar kodeve te pershtatshme ne katalogun e mbetjeveeuropiane “ .Kjo do te ndihmoje per te sjelle pak koherence mbi pershkrimin e mbetjeve nderkohe qeindustria familjarozhet me kodet e mbetjeve qe ata prodhojne .4.1.2 Ndikimi ne sjelljen e ProdhuesitQeveria shqiptare dhe AMP do te punoje me grupin e shume aktoreve te interesit per te zhvilluar nje seremjetesh dhe sipermarrjesh qe do te nxisin prodhuesit e mbetjeve per :o Pakesiminin e mbetjeve te gjeneruara nga veprimet e tyre p.sh nga dizenjimi i mbetjeve, zhvillimi iproceseve te pastrimit dhe i teknologjive si dhe rritjen e materialeve te ricikluara te permbajtjes seprodukteve dhe te paketimit .o Te zhvillojne dhe te vene ne praktike sipermarrjet e manaxhimit te mbetjeve ne perputhje memetodologjine e OMAM te zhvilluar per mbetjet jo bashkiake (shih seksionin 5.5.4)Sipermarrje te tilla do ti bejne prodhuesit e mbetjeve me te ndergjegjshem per perfitimet ekonomike temundshme nga parandalimi i mbetjeve, minimizimin dhe stabilitetin e manaxhimit te mbetjeve perkundrejteksperiences se rritjeve te qendrueshme te kostove te mbetjeve. Keto iniciativa te sjelljes se prodhuesit dote lidhen me nismat e tjera te praktikave kombtare ,legjislative,fiskale qe perdoren aktualisht ne vend oseqe jane planifikuar per tu perdorur nga qeveria shqiptare, AMP dhe nga industria.55

4.1.3 Publikimi i Udhëzimeve te Teknikave KombetareUdhezimet e Guides Kombetare teknike do te publikohen per mbetje te vecanta me qellim ndihmesen eprodhuesve te mbetjeve per te identifikuar dhe zhvilluar manaxhimin e mbetjeve te OMPM per bizneset etyre. Programi per ta do te pershtatet me industrine. AMP do te ndermarre studime teknike mbi lloje tehumbjeve te vecanta duke perdorur nje pjese te sektorit te industries qe i grupon mbetjet jo bashkiake neperputhje me burimin e sektorit te industries. Rezultati perfundimtar nga keto studime teknike do tumundesoje prodhuesve te mbetjeve guiden e nevojshme teknike per vleresimin e OMPM per rruget embetjeve .Me qellim perfitimin e perkrahjes se industries dhe te pronesise te guides kombtare teknike , AMP do teaktivizoje sektore te rendesishem te industrise si dhe industrine e manaxhimit te mbetjeve per sigurimin e tedhenave fillestare per secilin nga studimet teknike .Keto studime do te mbeshteten gjithashtu ne punen erealizuar nga AMP per programet mbi projektet e rrugeve kryesore te mbetjeve .Rezultatet kyce te secilit prej studimeve teknike do te perfshijne nje permbledhje te detajuar te ndjekesve telegjilacionit dhe te politikave, te tipeve dhe sasiva aktuale dhe te ardhshme te mbetjeve, identifikimin evecanta dhe te rrezikshme, procesimin dhe infrastrukturen aktuale ,njohjen mbi guiden e praktikes se mirete industrise (duke perfshire parandalimin dhe kontrollin e rendesishem te ndotjes se integruar (KPIN) dukeperdorur teknologji dhe procese .Studimet teknike do te zbulohen pergjate 5 viteve te ardhshem duke u kushtuar nje vemendje te hershmete grupeve kryesore te mbetjeve. Venia e prioriteteve do te realizohet bazuar ne kriteret e meposhtme :o Sasive te humbjeve te sjellao Permbajtjes te materialeve te rrezikshmeo Ngjashmerite ose lidhjet me mbetjet e bashkiveo Riciklimi ose nxjerrja e vlerave nga mbetjeto Rendesine e sektorit te mbetjeve te prodhuesve ne ekonomine shqiptareo Nqs ekziston ne shqiperi mungesa e infrastruktures per procesimin e ketyre mbetjeveo Kerkesave aktuale dhe te ardhshme mbi legjislacionin dhe rregulloren dhe pikat kryesoreLista mbi prioritetet e grupeve te mbetjeve do te mbikyret rregullisht me qellim kryerjen e ndryshimeve temundshme te ardhshme legjislative ose rregullatore dhe produktet nga secila guide teknike do te behen tevlefshem ne websitin e AMP-se.4.1.4 Metodologjia e vlerësimit te OMPMMMPAU po punon mbi zhvillimin e nje metodologjie vetvleresuese te qendrueshme te OMPM qe mund teaplikohet nga prodhuesit dhe nga menaxheret te mbetjeve jo bashkiake te cdo lloji ne Shqiperi , per teidentifikuar manaxhimin e mbetjeve te OMPM per mbetjet dhe rrethanat e tyre specifike. Kjo metodologji dote jete mjaft fleksibile per te mbeshtetur rangun e gjere te llojeve te mbetjeve tregtare dhe industriale,prodhuesit e mbetjeve (nga shumekombeshe te medha ne sipermarrje lokale te vogla dhe te mesme) dhenga menaxhere te mbetjeve per te siguruar qe mund te aplikohet aktualisht, vecanerisht nga prodhuesit evegjel.Guida baze OMPM do te :· Siguroje nje metodologji per prodhuesit e mbetjeve qe te kryejne nje vlerësim te OMPM (dukeperfshire edhe vleresimin e ciklit te jetes (VCJ) per mbetjet e tyre;· Siguroje nje forme vetvleresimi per mbetjet e prodhuesve per te perfunduar dhe regjistruar rezultatete vleresimit te tyre te OMPM-se .· T’u referoje perdoruesve e mundesive mbi praktikat e mira te manaxhimit te mbetjeve teidentifikuara per mbetje specifike ne dokumentat e publikuar te guidave teknike kombtare .Plani MMPAU per te perfunduar metodologjine vleresuese te OMPM nga fundi I 2010 e me tej ne do tepefshije ne kete guide :· Angazhimin dhe konsultimet dhe aksioneret kryesore ne nje nivel kombtar .56

· Rishikimin e guides ekzistuese te OMPM-se per mbetjet e bashkive dhe amendimin e saj nqs eshtee nevojshme duke perdorur eksperiencen nga aplikimi I saj ne mbetjet bashkiake ne zonen eplanifikimit te mbetjeve· Rishikimin dhe rekomandimin e mjeteve te VCJ-se per te asistuar ne proces4.2 Landfill i Mbetjeve jo-bashkiakeVlefshmeria e kapacitetetit te ardhshem landfill per mbetjet bashkiake dhe jo bashkiake , si dhe mbetjet errezikshme do te varen nga te ardhurat e rishikimit aktual te AMP mbi zonen e mbetjeve te planifikuara qedo te dorëzohet nga zonat e mbetjeve deri ne 2011.Udhezimet aktuale jane qe pas 2015 , vetem 2 site do te mund te klasifikohen si landfill per mbetje terrezikshme dhe ata do te marrin mbetje te rrezikshme nga kliente te vecante .Keshtu qe do te jete inevojshem nje kapacitet per mbetje te rrezikshme te reja per te perballuar mbetjen qe mundet vetem tedepozitimit ne landfill. Shqiperise do t’i duhet te siguroje nje rrjet te manaxhimit te mbetjeve qe temirembahet dhe te garantoje kapacitet te metejeshem me leje te planifikuar dhe planifikim dhe meautorizim te ambientit per ne 2020 dhe me tej .Landfill eshte pjese e kesaj dhe do te shikohet ne kontekstin e Shqiperise si nje e tere .4.3 Menaxhimi i Mbetjeve te RrezikshmeMbetjet e rrezikshme vijne nga sasi te ndryshme shpesh te vogla nga prodhues te nje rangu te gjere.Mbetjet e lengshme te rrezikshme do tu ndalohet groposja dhe kerkesat per para trajtim te Direktives teGorposjes do te kene gjithashtu nje impact ne praktikat e derdhjes.Keta faktore do te nxisin prodhuesit ti trajtojne mbetjet e rrezikshme per ti bere ato te parrezikshme. Kjoeshte ne perputhje me politiken mbi Mbetjet e Rrezikshme te percaktuara ne Strategjine Kombetare teMbetjeve, qe inkurajon prodhuesit e mbeturinave te rrezikshme te:· Minimizojne prodhimin e mbetjeve· Ndermarrin para trajtim te mbeturinave para deponimit (derdhjes);· Te bejne marrveshje per tu siguruar qe Shqiperia te behet me e pavarur në trajtimin dhe derdhjen embetjeve te rrezikshme.Si pjese e procesit te ndryshimit, AMP dhe Qeveria Shqiptare do te ndermarrin nje studim te objekteve qeprodhojne mbetje te rrezikshme dhe do te krijojne nje Forum Shqiptar, nese konsiderohet e pershtatshme,per te studiuar (shqyrtuar) (egzaminuar) kerkesat e ardhshme specifike per mbetjet e rrezikshme neShqiperi.Lista e Mbetjeve te Rrezikshme(MR) u aprovua me nje vendim te Keshillit te Ministrave ne Shkurt 2005.Legjislacioni i BE mbi Mbetjet e Rrezikshme, mbi te cilin bazohet lista Shqiptare e Mbetjeve te Rrezikshme,diskutohet me ne detaj ne Shtojcen 1.(Aneksi 1).Disa guida shtese dhe standarte analitike do te nevojiten per te percaktuar procedurat per klasifikimin embetjeve te rrezikshme ne disa raste specifike.Edhe pse informacion I detajuar nuk eshte ende I disponushem per Shqiperine, ja vlen te permendet qembetjet e meposhtme konsiderohen si tipet kryesore te mbetjeve te rrezikshme ne shtetet Mesdhetare 8 :· Mbeturinat e naftes· Mbetje te tjera te naftes, emulsioneve· Mbetjet nga trajtimi siperfaqsor i metaleve· Mbetjet e Bitumit nga rafinimi, distilimi etj.· Hiri me permbajtje te rrezikshme8 Plani rajonal per reduktimin e mbetjeve te rrezikshme, MAP 2003, p. 130 - 13157

· Mbetjet nga bojerat, pigmented, ngjyrat etj· Mbetjet acide nga perbёrjet bazike· Tretesit organike te përdorur· Mbetjet nga ngjitesat, adhesive· Mbetjet nga proceset kimike inorganike· Mbetjet nga trajtimi mekanik ne sipërfaqe i metaleve· Mbetjet e arsenikut· Mbetjet që rezultojnë nga minierat dhe përpunimi I mineraleve· Mbetjet nga industritë e lëkurave, leshit dhe ato tekstileTë tjera mbetje të rrezikshme janë ato të asbestit, mbetjet e mërkurit, bateritë e përdorura dhe pajisjetelektronike, kontenieret kimike të kontaminuar.Mbetjet e rrezikshme krijohen më tepër nga industritë, por gjithashtu nga minierat, aktivitetet ushtarake,sherbimet, familjaret dhe agrikultura mund të krijojnë mbejte të rrezikshme.Problemet kryesore qe lindin nga MR në cdo vend të industrializuar janë:· Shkarkimi I MR në ujë, ajër ose tokë shkakton rreziqe për shëndetin e njerëzve dhe mjedisin· Hedhja e paligjshme e MR sjell ndotjen e tokës dhe ujërave nëntokësore pastrimi i të cilave kërkonkosto të mëdha.· Hedhja e MR në kanale dëmton sistemin e kanalizimeve dhe ve në rrezik funksionimin e impjantevete trajtimit te bimëve· MRR në skrap metali ose material të tjera të ricikluara shkakton rreziqe mjedisore dhe tëshëndetit ne industrinë e riciklimit· Produktet e konsumatorit qe perbajnë substanca të rrezikshme transformohen në MR kurshkarkohen.Këto burime materiale që lidhen me menaxhimin e MR (mbetjeve të rrezikshme) ilustrohen ne figurën 1.Figure 4.3.1: Kategorite e mbetjeve ne Menaxhim58

Virtualisht nuk ka shërbime menaxhimi të MR dhe objekte të trajtimit ne Shqipëri – me përjashtim tëdepove, ku kimikate të dala nga përdorimi nga kompanitë publike jane rezervuar në kushte të dyshimta. Kjodo të thotë që pothuajse gjithë MR përfundojnë në mjedis, të pakontrolluara.Tipare Negative tipike për Shqipërine dhe të tjera shtete ne tranzicion janë:· Industria e mëparshme publike pësoi kolaps ose përdor teknologji shumë të vjetëruar që gjeneronshumë mbetje dhe raste serioze të ndotjes së tokës.· Shumica e industries ka kufizime të rënda ekonomike dhe nuk është e gatshme të paguajë përmbrojtjen mjedisore, duke përfshirë këtu Menaxhimin e MR· Administrimi mjedisor është i pamjaftueshëm dhe pa eksperiencë.· Përforcimi i ligjit për mjedisin është i dobët për shkak të prioritarizimit të dobët politik të cështjevemjedisore dhe sistemit të pazhvilluar ligjor.· Të tjera shtete mund të përpiqen të përdorin kontrollin inefficient të mjedisit duke importuar ilegalishtMR dhe i depozituar ato apo për ti përdorur si lëndë të parë ne vend.Një tipar specifik për Shqipërine është që një burim madhor i MR është pastrimi i zonave industrialehistorike, të ashtuquajtura pika të nxehta, ku toka dhe ndërtesat janë infektuar rënde nga kimikate tëindustrisë qe nuk operon më. Zgjerimi dhe serioziteti i këtyre zonave të nxehta është e jashtëzakonshme nëkrahasim me madhësine e ekonomisë aktuale të Shqipërisë. Kostot e pastrimit dhe të derdhjes të këtyrembetjeve nga rehabilitimi I vendeve nuk mund ti ngarkohen ndotësit. Për fat të mirë komuniteti internacionalështë angazhuar për të investuar.Mbetjet shqetsuese inorganike qe mund të groposen , vlerësohen se për 10-20 vitet në vazhdim më shumëMR priten nga pastrimi i zonave të ndotura sesa nga gjithë burimet e tjera sëbashku 9 . Kjo paraqitet neTabelen 1. Një pjesë e MR inorganike pritet gjithashtu nga ndarja nga mbetjet bashkiake, por sasia nuk dotë jetë e rëndësishme. Për shembull në Finlandë vetëm 2.5- 3% të prodhimit vjetor të MR ishte nga burimetë tjera jo industriale 10 .Tabela 4.3.1: Permbledhje e te gjitha burimeve te pritshme te MR drejt landfill-eve te MRBurimet e MRSasiaVlerësim i ulet (Ton)Vlerësim i larte (Ton)Rehabilitimi i Hot spoteve 22,860 79,030MRr nga magazina te vjetra industriale 200 2,000Industri ekzistuese prej 10 – 20 vjetesh 22,400 57,400Asbest nga shkaterimet 100 200Hi nga central elektrik 500 1,500TOTAL 46,060 140,130S’ka inventar per shumen e prodhimit organik te mbetjeve te rrezikshme ne Shqiperi.Çdo strategji efektive per mbetjet e rrezikshme duhet te permbaje perberesit e meposhtem:· lehtesirat fizike jane te nevojshme per trajtimin dhe shkaterrimin e mbetjeve te rrezikshme· ndotja dhe pastrimi i tokes duhet te mbahet parasysh si nje burim i madh i mundshem per mbetjet errezikshme; rehabilitimi i tokes duhet te kryhet ne menyre qe te perballet me hot spot-et etrasheguara dhe aktivitetet ndotese ekzituese· dikush duhet t’i financojë këto lehtësira dhe projekte, qoftë nga sektori privat, publik, ndërkombëtarose një përzjerje e tyre· shërbimet nevojiten për analizimin, mbledhjen dhe transportimin e mbetjeve të rrezikshme nëvendet e trajtimit si dhe për studime apo projekte mbi pastrimin e hot spot-eve9 Projekte te landfillit te mbetjeve te rrezikshme, studimi Baseline, pjesa e II, draft 21.1.2005, f. 3510 Statistikat mbi mbetjet pr raportin e Finlandes mbi zbatimin e direktivave te mbetjeve (75/442/EEC), per mbetjet e rrezikshme (91/689/EEC) dhe per kanalizimet eujrave te zeza (86/278/EEC)59

· struktura ligjore duhet të jetë e plotë për të rregulluar këto shërbime· një sistem për dhënien e lejeve, inspektimin, forcimin dhe monitorimin është i nevojshëm për tëzhvendosur mbetjet e rrezikshme drejt një objekti ekologjikisht të pranueshëm· informacioni duhet të mblidhet dhe shpërndahet në mënyrë që të sigurojë identifikimin dhemonitorimin e mbetjeve të rrezikshme dhe të rrisë ndërgjegjësimin tek industritë për kërkesat ligjore,shërbimet e mundshme dhe teknologjinë.· si përfundim, ngritja e instritucioneve dhe kapacitetet institusionale duhet të jenë të gatshme për t’upërballur me detyrat administrative në përbërësit e mëparshëm.Fig. 4.3.2 Përbërësit e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshmeQasja moderne mjedisore për parandalimin e ndotjes ose Prodhimin e Pastër kërkon gjithashtu që të ketëelementë të parandalimit ose minimizimit të mbeturinave të rrezikshme në strategjinë kombëtare tëmbetjeve të rrezikshme.Një çështje e rëndësishme në strategjinë shqiptare të mbetjeve të rrezikshme duhet të jetë bashkëpunimimidis autoritetet që menaxhojnë mbetjet e rrezikshme dhe institucionet qeveritare që janë të përgjegjshmepër sektorët e mëposhtëm:· Menaxhimi i mbetjeve të ngurta përfshirë mbikëqyrjen e vend-groposjeve për mbetjet industriale dhebashkiake· Kontrolli i çlirimit dhe parandalimi i ndotjes së ajrit, ujit dhe sistemit të ujërave të zeza· Promovimi i modernizimit industrial, duke përfshirë prodhimin e pastër· Politikat e produktit, përfshirë sigurinë e konsumatorit, standardizimin e produktit dhe çështjet elidhura me riciklimin e produkteve· Politikat kimike, përfshirë sigurinë nga kimikatet, menaxhimin e rrezikut, licencimin e përdorimit dheshpërndarjen e kimikateve të rrezikshme· Politikat e lidhura me mbrojtjen e tokës dhe rregullimin e pastrimit të tokës së ndoturKëto lidhje janë ilustruar në figurën e mëposhtme:60

Fig. 4.3.3 Politika e sektorëve që lidhet me politikat e mbeturinave të rrezikshmeBazuar në strukturën e treguar më lart, parimet politikave të mëposhtme janë përfshirë në StrategjinëKombëtare të Mbetjeve për Shqipërinë.Elementet strategjikë janë strukturuar nën çështjet ose elementet e mëposhtme:1. Planifikimi dhe ngritja e impianteve për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme2. Rehabilitimi i vendeve të ndotura dhe parandalimi i ndotjes3. Vendosja e shërbimeve të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme, veç trajtimit4. Financimi i menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme dhe rehabilitimi i tokës5. Korniza ligjore6. Dhënia e lejeve, forcimi, monitorimi dhe ndërgjegjësimi7. Promovimi i parandalimit të mbetjeve të rrezikshme – si pjesë e strategjisë për prodhimin epastër8. Baza institucionale dhe ndërtimi i kapaciteteve4.3.1 Planifikimi dhe vendosja e Impianteve per Trajtimin dhe Asgjesimin e Mbetjeve te RrezikshmePropozimi per ndertimin e nje landfilli te vetem per mbetjet e rrezikshme per te gjithe vendin, deri tani, karezultuar jo e suksesshme. Si rrjedhoje duhet te merret ne konsiderate nje strategji alternative. Per ketearsye, eshte propozuar qe informacioni nga projekti i koheve te fundit CARDS per mbetjet e rrezikshme dhenga studimet e kryera per tokat e ndotura nga vendet industriale te braktisura ne Fier, Vlore, Elbasan dheLac te perdoren si baza per zhvillimin e propozimeve te projektit per shnderrimin e ketyre tokave te ndoturane zona kontrolli per toka te ndotura dhe mbetje te rrezikshme. Aty ku eshte e mundur keto projekte mundte kombinohen me zhvillimin e landfilleve te mbetjeve te ngurta sic eshte pershkruar me lart.Koncepti i kesaj qasje do te ishte ndertimi ne vend i qelive te kontrollit ne secilen nga vendet e ndotura dheketo qeli kontrolli te perdoren per asgjesimin si te mbetjeve nga germimet ashtu edhe te mbetjeve ngashkaterrimet te cilat vijne nga restaurimi i vendit dhe per asgjesimin e mbetjeve te rrezikshme te cilat vijnenga rajoni ku eshte vendosur.Bazuar ne eksperiencen e vendeve te tjera, ne Shqiperi nevojiten te pakten impiantet e meposhtme:1. Landfill i mbetjeve te rrezikshme kryesisht per mbetje inorganike dhe te ngurta2. Impiant per trajtimin paraprak kimik – fizik per neutralizimin dhe stabilizimin e mbetjeve inorganike, telengshme dhe përzierjeve te lengshme para se te asgjesohen ne landfillin e mbetjeve te rrezikshme61

3. Impiante per rikuperimin e mbetjeve vajore4. Impiante per ndarjen e vajit nga perzierjet e vajit me ujin5. Impiante per rikuperimin e tretesve te perdorur organik6. Impiante per riciklimin e mbetjeve te metalit me metale te renda (plumb, baker, merkur, argjend etj.) dhembetje te tjera metali te ndotura (mbetje elektronike, mbetje nga automjete).7. Impiante per djegien e mbetjeve organike.Per hir te planifikimit, nevojitet regjistrimi i gjeneratoreve dhe sasise se mbetjeve te rrezikshme. Kjo gjeduhet te ndodhe hap pas hapi: duke filluar nga impiantet e medha industriale dhe energjetike qe janetashme te kontrolluara nga leje mjedisore.Kerkohet qe operatoret e impianteve industriale dhe energjetike te raportojne mbi mbetjet e rrezikshme sipjese e kushteve te lejes se tyre dhe si pjese e kerkesave te vete monitorimit te tyre. Kompanite duhet tesigurojne identifikimin dhe ndarjen e mbetjeve te rrezikshme nga ato te parrezikshme, dhe kjo duhet teverifikohet nga inspektoret. Nje inventar i pare i mbetjeve te rrezikshme nga gjeneratoret e medhenj do tehartohet kur te aprovohet Vendimi mbi Regjistrin e Shkarkimit dhe Transferimit te Ndotesve (RShTN). Rreth200 – 300 operatore te pershtatshem do te mbulohen nga nje sistem raportimi vjetor pasi Vendimi te hyjene fuqi.Plani i veprimit te menaxhimit te mbetjeve te rrezikshme fillimisht do te pregatitet dhe do te aprovohet sipjese e Planit Kombetar te Menaxhimit te Mbetjeve ne fillim te vitit 2011. Vleresime te sasise se mbetjeveindustriale te rrezikshme dhe jo te rrezikshme, si dhe kostot per menaxhimin mjedisor mund te behen pasite kete filluar inventari i mbetjeve te rrezikshme ne menyre qe te sigurohet nje vleresim i sakte.Riciklimi i mbetjeve vajore do te kryhet ne vijim te transpozimit te direktives respektive ne legjislacioninkombetar. Tashme ekziston te pakten nje kompani per rikuperimin e vajrave te perdorur dhe rrjetet pergrumbullimin e mbetjeve vajore mund te vendosen se bashku me industrine dhe rrjetin e shperndarjes sebenzines.Miniera dhe industria metalurgjike lejohet qe te vendose ose rehabilitoje landfillet e veta rajonale permbetjet e rrezikshme nese kjo gje eshte ekonomikisht e mundur dhe e pranueshme nga ana mjedisore. Kjomund te caktohet nepermjet procesit te Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis.Marreveshje te tjera me industrine dhe kompani sherbimi mund te fillojne te negociojne per trajtimin eujerave te ndotura vajore dhe mbetje te ngurta dhe llumra vajore, mbetje te rrezikshme metalike sic janebaterite e makinave, tretes organike dhe lloje te tjera mbetjesh te rrezikshme me nje vlere ekonomike.Nje studim fizibiliteti per kryerjen e djegies se mbetjeve te rrezikshme organike do te kryhet deri ne vitin2012 dhe nje impiant djegieje do te ndertohet ne bashkepunim me industrine deri ne fund te vitit 2015.4.3.2 Parandalimi i Ndotjes se Tokes dhe Rehabilitimi i TokesSasi shume te medha te mbetjeve te rrezikshme pritet qe te gjenerohen nga hot spotet historike neShqiperi, te ndotura nga emetimet e mbetjeve te rrezikshme nga ish industrite publike.Te gjitha hot spotet industriale te medha do te pastrohen ne ate nivel ku rreziku i shendetit te njerezve dhete ekosistemit te jene te pranueshme.Pastrimi do te kete perparesi ne baze te vleresimit te rrezikut. Standarti per rezultatin e rehabilitimit (se sipastrimi i kryer eshte mjaftueshem i paster) varet nga planifikimi i perdorimit te tokes te ish vendeveindustriale.Pastrimi do te financohet nga fonde nderkombetare ne rastet me te renda, nga ndotesi nese eshte emundur ekonomikisht ose nga investuesi ne rastet kur rritja e vleres se prones do te konpensoje kostot erehabilitimit.62

Projektet demonstruese te financuara nderkombetarisht do te perdoren ne menyre eficiente per titransferuar njohurite teknike tek siguruesit Shqiptare te sherbimit. Eficienca e kostos theksohet neseleksionime te teknologjise se rehabilitimit. Siguruesit lokal te sherbimit jane angazhuar ne projektetdemonstruese te financuara nderkombetarisht duke inkurajuar perdorimin e kompanive lokale ne tenderatnderkombetare.Menaxhimi i mbetjeve te rrezikshme dhe kontrolli i rrepte i emetimit te mbetjeve te rrezikshme do tepershtatet per te parandaluar gjenerimin e hot spoteve te reja.Vleresimi i rrezikut kimik, planifikimi per aksidentet kimike dhe parandalimi i rrjedhjes dhe derdhjes sekimikateve nepermjet mirembajtjes parandaluese dhe kujdesit te mire do te kerkohet nga perdoruesit erendesishem te kimikateve te rrezikshme.Projektet per vendosjen e impianteve te trajtimit per token e ndotur nga hot spotet do te koordinohet meqellimin afat gjate te vendosjes se nje sistemi te perhershem te menaxhimit te mbetjeve te rrezikshme neShqiperi. Vetem ne rastet kur sasia e Mbetjeve te rrezikshme eshte shume e madhe per tu transferuar,preferohet groposja ne vend. Eksporti per mbetjet e rrezikshme nga hot spoti ne vfende te tjera preferohetqe te kryhet vetem per mbetje qe kerkojne nje trajtim shume special qe nuk eshte e mundur te kryhet neShqiperi – me perjashtim te procedurave qe kane filluar tashme.4.3.3 Shërbimet e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshmePër funksionimin e një sistemi të saktë për menaxhimin e mbetjeve, së paku janë të nevojshme shërbimet emëposhtëme në mbështetje të impianteve të trajtimit dhe hedhjes së mbetjeve:· Transportimi i mbetjeve të rrezikshme: të ngurta dhe të lëngshme· Menaxhimi i depove dhe stacioneve të transferimit për mbetjet e rrezikshme nga prodhuesite vegjël· Shërbime analitike për analizimin e mbetjeve për klasifikimin e tyre dhe përcaktimin eteknikave të saktë të trajtimit ose riciklimit· Shërbime këshilluese për kryerjen e auditeve të menaxhimit të mbetjeve, industrinë ekonsultimit për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme· Shërbime për fushata ndërgjegjësimi, reklama etj.· Shërbime për ndërtimin e impianteve të mbetjeve të rrezikshme, si landfill-et, djegësit,impiante për trajtimin kimik· Shërbime të mundshme për pastrimin dhe mirëmbajtjen e baterive kimike të përdorura,kontenierët kimikë· Shërbime këshilluese për studimet mbi ndotjen e tokës, marrjen e mostrave dhe përgatitjene planeve të rehabilitimit· Shërbime për rehabilitimin e tokës së ndotur nga gërmimet, ngritja e barrierave izolimit,kapsulimi, stabilizimi, rehabilitimin në vendin e caktuarAktorët e sektorit privat nxiten të zhvillojnë shërbime për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme.Transferimi i ekspertizës nga vendet e tjera bëhet e mundur përmes projekteve pilot të financuara ngadonatorët e huaj, duke siguruar konsulentët lokalë dhe ofruesit e shërbimeve të tjera.4.3.4 Financimi i menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme dhe rehabilitimi i tokësFinancimet e huaja përveç financimeve qeveritare përdoren për vendgroposjet e mbetjeve të rrezikshme,pastrimin e vendeve të ndotura prej kohësh dhe për studime, planifikime dhe dhënie ekspertize.Kostot e përdorimit dhe mirëmbajtjes së impianteve të trajtimit dhe heqjes së mbetjeve të rrezikshme do tëmbulohen plotësisht nga tarifat e shfrytëzimit të mbledhura nga gjeneruesit e mbetjeve të rrezikshme sipasParimit Ndotësi Paguan. Megjithatë, kostoja e trajtimit të mbetjeve të rrezikshme nga pastrimi i vendeve tëndotura prej kohësh zakonisht duhet të mbulohet nga fondet publike dhe të donatorëve. Bashkëpunimipublik-privat do të kërkohet për financimin e impianteve të trajtimit dhe riciklimit të mbetjeve të rrezikshme.63

Gjithashtu, investimet e huaja në trajtimin dhe riciklimin e këtyre mbetjeve janë të mirëpritura. Një pjesë ekostos së trajtimit të mbetjeve të rrezikshme mund të kompensohet nga vlera e nxjerrë nga kimikatet.Tarifat e shfrytëzimit të impianteve të trajtimit të mbetjeve të rrezikshme përveç se të futen në koston epërdorimit dhe mirëmbajtjes, do të përfshijnë edhe kostot për investime të ardhshme për mirëmbajtjen dhezhvillimin e impianteve të trajtimit.4.3.5 Dhënia e lejeve, zbatimi dhe monitorimiNë parim, ka dy elementë thelbësorë në politikat për mbetjet e rrezikshme:‣ Njëri është “efekti-tërhëqës” në sigurimin e shërbimeve për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme dhe tëpranueshme në mënyrën mjedisore me një kosto të përballueshme. Elementet 5.7.1 - 5.7.4 emësipërm mbulojnë këto aspekte.‣ Elementi tjetër, 5.7.5, është “efekti-shtytës” në përmirësimin e ligjeve që dënojnë hedhjen embetjeve të rrezikshme në ajër, ujë, sipërfaqen e tokës dhe landfill-e dhe në dëtyrimin e industrivetë përdorin shërbimet e ligjshme. Ky element në dhënien e lejeve, kontrollin, përmirësimin dhemonitorimin përballet me këtë efekt.Kontrolli i gjenerimit të mbetjeve të rrezikshme bashkë me çlirime të tjera industriale është detyrë e MMPAUdhe Inspektoratit të saj të Mjedisit. Në 2004 rreth 270 ndërmarrje industriale kishin kërkuar një lejemjedisore. Një total prej 140 kompanish industriale ishin regjistruar në 2004 në “listën e nxehtë” tëInspektoratit të Mjedisit 11 .Deri këtu me aq sa lidhet me menaxhimin e sigurtë të mbetjeve të rrezikshme, kontrollet nga autoritetet dotë fokusohen, gjatë fazës së parë, në prodhuesit më të mëdhenj të mbetjeve të rrezikshme. Për aq kohë sanjë landfill mbetjesh të rrezikshme (i cili është plotësisht në përputhje me kërkesat e KE) është nëdispozicion, inspektorët do të sigurojnë që mbetjet e rrezikshme të jenë dërguar në impiantet për një trajtimtë autorizuar (duke përfshirë riciklimin) ose janë ruajtur në mënyrë të sigurtë në vendin e caktuar.Çështjet kryesore në punën kontrolluese dhe zbatuese do të jenë:‣ Identifikimi dhe klasifikimi i mbetjeve të rrezikshme‣ Ngritja e sistemit të regjistrimit dhe raportimit vjetor‣ Nxitja e ndarjes së mbetjeve të rrezikshme nga mbetjet e tjera‣ Marrja e masave për reduktimin e çlirimit të mbetjeve të rrezikshme në kanalizimet e ujrave të zeza‣ Krijimi i një depoje të sigurtë‣ Rritja e ndërgjegjësimit në detyrimet që ka prodhuesi i mbetjeveMMPAU, AMP dhe ARM-të do të punojnë bashkë me bashkitë, operatorët e menaxhimit të mbetjeve dhepolicinë për të parandaluar hedhjen e mbetjeve të rrezikshme në landfill-et bashkiake dhe industriale dhe tëndalojnë dhe njohin hedhjen ilegale të mbetjeve të rrezikshme.Autoriteteve bashkiake përgjegjëse për sistemin e kanalizimeve të ujrave të zeza do t’u kërkohet të shtojnëkontrollin e hedhjeve kimike në këto kanale. Industrive e lidhura me sistemin e kanaleve të ujrave të zezado t’u kërkohet që të kenë një system vetë-monitorues për hedhjet e tyre dhe do të nxiten që ato të jenë tëkufizuara.Autoritetet mjedisore do të theksojnë teknologjitë më të mira të mundshme për reduktimin e çlirimevetoksike, veçanërisht nga aktivitetet më të mëdha ndotëse. Pastrami i çlirimeve të gazit do të prodhojë mëtepër mbetje të rrezikshme për t’u trajtuar.Dhënia e lejeve mjedisore do të zhvillohet bazuar mbi Parandalimin dhe Kontrollin e Integruar të Ndotjes.Alternativat për Prodhimin e Pastër (si parandalimi I mbetjeve) do të promovohet si një prioritet kryesor nëlidhje me zgjidhjen end-of-pipe. Kjo do të thotë se zëvendësimi i kimikateve të rrezikshme, rendiment më ilartë në përdorimin e lëndëve të para dhe ujit, modifikime të procesit, mirëmbajtja parandaluese dhe11 Inspektorati i Mjedisit, MMPAU, regjistri i Nentorit 200464

kontrolli i derdhjeve etj. do të jetë më e preferueshme para se të investohet në kanalizimet e reja të ujëravetë zeza, gazit ose impiantet e trajtimit të mbetjeve.Lëvizja ndër-kufitare e lëndëve të para dhe kimikateve është e kontrolluar në mënyrë efikase për tëparandaluar importin apo eksportin e paligjshëm të mbetjeve të rrezikshme. Importi i tyre në Shqipëri nukështë i lejuar. Kjo mund të rikonsiderohet më vonë kur rrugët dhe e gjithë infrastruktura bashkë mekapacitetet teknike dhe kontrolluese janë përmirësuar në mënyrë drastike, për të lejuar bashkëpuniminrajonal ose riciklimin e mbeturinave, të cilat janë të klasifikuara si të rrezikshme, por gjithashtu gjenerojnë tëardhura shtesë për vendin. Eksporti i mbetjeve në vendet e tjera me teknologji të përshtatshme trajtimilejohet, duke ndjekur kushtet e Konventës së Bazelit, në qoftë se njësia e shpenzimeve për të tilla trajtimenë Shqipëri do të ishte e ndaluar. Aktualisht eksporti rregullohet nga Rregullorja Nr.4, datë 15.10.2003 «Mbiaplikimin, kontrollin dhe miratimin e lejeve për eksportin dhe trazitin e mbetjeve».4.3.6 Parandalimi i Mbetjeve të Rrezikshme, prodhimi i pastërGjenerim i mbetjeve industriale do të thotë se një pjesë e materialit të lëndës së parë është humburpavarërisht ndikimit në mjedis të mbetjeve. Parandalimi i mbetjeve është guri i themelit i politikave modernepër mbetjet dhe asaj i është dhënë prioriteti kryesor në politikat e BE-së për mbetjet krahasuar me riciklimin12 13dhe trajtimin e tyre.Është e rëndësishme të kuptohet se nuk janë vetëm industritë që janë të përgjegjshme për gjenerimin embetjeve të rrezikshme. Çdo produkt që konsumohet shndërrohet në mbetje. Shembuj të produkteve qëgjenerojnë mbetje të rrezikshme pasi përdoren janë: disa bateri dhe akumulatorë, bateri makinash,kompjutera, automjete të përdorura, kimikatet shtëpiake.Parandalimi i mbetjeve të rrezikshme është promovuar nga qeveria shqiptare, duke siguruar nxitjeekonomike për të investuar në prodhimin e pastër. Kjo do të thotë modernizim të industrisë ekzistuese,duke aplikuar teknologji më të mirë dhe të arsyeshme ekonomikisht për fabrikat e reja dhe riorganizimin epajisjeve të degraduara nga mirëmbajtja e keqe.Zëvendësimi i kimikateve industriale që gjenerojnë mbetje të rrezikshme veçanërisht të dëmshme ështënxitur me përdorimin e instrumenteve të tilla si tarifat e përdoruesve, udhëzimet në prokurimet publike,transferimin e njohurive në lidhje zëvendësimin e kimikateve dhe në disa raste me programe për kimikate tëzgjedhura.Shqipëria do të miratojë gradualisht parimin e përgjegjësisë së zgjerimit të prodhuesve, që do të thotë seprodhuesit janë të detyruar të zhvillojnë produkte të pastra dhe të organizojnë riciklimin e produkteve qëjanë në fund të jetës së tyre.Objektivat numerikë për reduktimin e mbetjeve të rrezikshme nuk janë të përshtatshme në këtë pikë, sepseduhen zhvilluar më parë statistikat për këto mbetje.4.3.7 Baza institucionale dhe ndërtimi i kapaciteteveNë Shqipëri, ku pastrimi i hot spot-eve të trashëguara do të gjenerojë shumicën e mbetjeve të rrezikshmepër të paktën një dekadë, qeveria është e detyruar të ketë një rol qendror në trajtimin e këtyre mbetjeve dhetokës së ndotur.MMPAU është gjithashtu përgjegjëse për promovimin e modernizimit industrial dhe prodhimit të pastër,parandalimin dhe zvogëlimin e mbetjeve të rrezikshme, që janë një nga synimet e prodhimit të pastër.12 Direktiva 2008/98/KE mbi mbetjet13 Komisioni Evropian, 2003, Drejt një strategjie tematike për parandalimin dhe riciklimin e mbetjeve, Communication COM(2003)301, Bruksel 27.5.2003 .65

MMPAU, AMP dhe Njësitë e Qeverisjes Vendore do të koordinojnë planifikimin dhe ngritjen e qendrave tëpritjes për mbetjet e rrezikshme shtëpiake, shërbimet dhe industrinë e vogël. Këto mund të zotërohen dhedrejtohen nga Qarqet, bashkitë ose biznesi privat.MMPAU do të jetë në krye të koordinimit të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme dhe do të jetëpërgjegjëse për dhënien e lejeve, zbatimin, monitorimin dhe rritjen e ndërgjegjësimit. Procedurat përdhënien e lejeve dhe kontrollin do të detajohen në bashkëpunim midis MMPAU dhe autoriteteve të tjera tëlicensuara.MMPAU, AMP dhe Inspektorati Kombëtar do të forcohen urgjentisht me punonjës dhe burime shtesë për tëkorresponduar me rolin e tyre kryesor në koordinimin dhe kontrollin e menaxhimit të mbetjeve tërrezikshme.Staf dhe burime të përshtatshme do të sigurohen për autoritetet doganore dhe autoritetet mbështetëse qëtë kryejnë kontrollin e duhur e lëvizjeve ndër-kufitare të substancave dhe mbetjeve të rrezikshme.Pergjegjesite e tyre do te perfshijne zhvillimin e planeve te detajuara per grumbullimin, trajtimin dheasgjësimin e rymave specifike te mbetjeve:o Mbetje te rrezikshme industriale,o Mbetje klinike (mbetje spitalore infektuese)o Mbetje te rrezikshme bga rehabilitimi i tokes se infektuar dhe nga ndertimeto Menaxhimi i mbetjeve te rrezikshme bujqesoreo Menaxhimi i mbetjeve te rrezikshme familjareo Baterite dhe Akumulatoreto Substancat ozon holluese (Gaze antipiretik)o DFPC’te dhe TFPC’teo Ndotesit Organike te Qendrueshemo Mbetjet nga Makinat ne fund te jeteso Vajrat e mbeturao Mbetjet nga Pajisjet Elektrike dhe Elektronike (MPEE)o Mbetjet MinerareMMPAU do të koordinojë detyrat për autoritetet e ndryshme për administrimin e mbetjeve të rrezikshme. Dotë nxitet bashkëpunimi midis inspektorëve mjedisorë dhe inspektorëve të përgjegjshëm për mbikëqyrjen ekimikateve të rrezikshme dhe hidrokarbonit në industri. Licensimi i ndërmarrjeve industriale, transporti dhetrajtimi i mbetjeve dhe kimikateve të rrezikshme do të detajohet në bashkëpunim midis MMPAU dhepartnerëve strategjikë.Asistenca teknike ndërkombëtare do të fokusohet mbi ndërtimin e kapaciteteve për inspektorët dheautoritetet e tjera.Kostot e nevojshme të investimit për sistemin e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme dhe kostotadministrative nuk mund të llogariten në këtë pikë. Kjo detyrë do të përfshihet ë përgatitjen e planit tëveprimit për mbetjet e rrezikshme, që nënvizohet në seksionin që vijon më poshtë.Financimet nga qeveria do të parashihen dhe ndahen për stacionet e mbledhjes së mbetjeve të rrezikshmenga familjet, për shkatërrimin e tyre në landfill-e ose impianteve me energji mbetjesh, për rehabilitimin e hotspot-eve dhe pastrimin e mbetjeve të vjetra të rreyikshme nga ish-industrisë publike. Përfshirja e sektoritprivat do të nxitet në impiantet e riciklimit të mbetjeve të rrezikshme, të tilla si mbetjet e naftës dhe riciklimi imbetjeve metalike.66

5. TA BESH REALITET – Plani i VeprimitKy kapitull përshkruan se si planet e detajuara në dy kapitujt e mësipërm do të zbatohen. Përgjegjësia përpërcaktimin e drejtimit të politikës së mbetjeve dhe hartimin e kornizës ligjore dhe politike i takon Qeverisësë Shqipërisë.Plani i veprimit është i ndërtuar falë një përkushtimi të pashoq për fonde shtesë nga Qeveria Shqiptare.Ne kete drejtim plani merr parasysh veprimet kyce te Qeverise per te lehtesuar zbatimin e Planit te cilatperfshijne:oooooooNje ristrukturim te pergjithshem te MMPAU dhe te gjithe institucioneve ne varesi te saj ne vecantiagjensine dhe inspektioriatin e mjedisit ne linje me programin e ristrukturimit te zhvilluar nga INPAELFormimi dhe suporti i strukturave suportuese te rekomanduara nga INPAEL ne lidhje me komitetinNderministror mbi mbetjet; Grupin Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet; Grupet e Punes nen sektorialedhe Grupet e Punes se Zonave te Mbetjeve ne linje me termat e references te zhvilluara nga INPAELVendosja e nje Fondi Mjedisor qe perfshin financimin strategjik nen sektorial dhe ne vecantidisponueshmerine e nje fondi strategjik per mbetjet ne menyre qe planet lokale te mbetjeve mund tefinancohen si pjese e nje procesi profesional per menaxhim projekti te menaxhuara bashkarisht ngaMMPAU dhe MPPNje perpjekje e perbashket per tu larguar nga besimi tek landfilli dhe eksplorimi i opcioneve te tjera permenaxhimin e mbetjeve qe perfshijne riciklimin, kompostimin dhe kthimin e mbetjeve ne energji bazuarne sistemin e grumbullimit me tre kosha te perhapet ne te gjithe ShqiperineNje fushate gjitheperfshirese ndergjegjesimi dhe edukimi zhvilluar nga grupi kombetar i punes ivendosur nga aktore kyc ne menyre qe te lehtesojne zhvillimin e nje plani te ploteForecimi i aktiviteteve koordinuese te donatoreve per te siguruar qe te mos pranohet asnje projekt ngaMMPAU derisa donatoret dhe enti marresh Shqiptar ti kete siguruar MMPAU nje kopje te projekt PlanitLokal te Mbetjeve si ne nivel Bashkiak ashtu edhe ne nivel Komunal dhe qe ky dokument te jeteaprovuar nga MMPAU.Vendosja ne ligj qe autoritetet lokale te grumbullimit te mbetjeve do te jene pergjegjes per qellimet evendosura nga MMPAU per sa i perket Direktives se landfillit dhe Direktives Kuader te Mbetjeve.Strukturat e raportimit dhe protokollet do te zbatohen ne kete drejtim dhe duhet te perfshijne Qarkun sinje institucion bashke koordinues dhe Agjensine e Mjedisit si marresi i informacionit.Megjithatë, Qeveria nuk mund ta bëjë e vetme ndryshimin. Ky plan veprimi është hartuar në vazhdim tëqasjes së partneritetit në punë që ka mbështetur zhvillimin e Planeve Zonale të Mbetjeve dhe PlaninKombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve. Ai prezanton një sërë sfidash për të gjitha palët e interesuara:· për autoritetet vendore që të vendosin në zbatim planet zonale për mbetjet bashkiake, dukepërdorur sa më mirë fondet në dispozicion dhe punuar së bashku, ku të jetë e përshtatshme,për të siguruar vlerën më të mirë, dhe të sigurojnë se sistemi i planifikimit nxit ndërtimin eimpianteve në vende të përshtatshme;· për AMP-të që të lehtësojnë hapat e mëtejshëm të planifikimit të mbetjeve, të zhvillojnëbazat statistikore të mëtejshme për to, të ndërmarrin dhe koordinojnë kërkime dhe zhvillime,dhe të vayhdojnë zhvillimin e Strategjisë;· për sektorin e komunitetit që të nxisin dhe japin mundësi publikut;· për industrinë e mbetjeve që të dorëzojnë lehtësirat dhe shërbimet e reja të planifikuara;67

· për industrinë dhe tregtinë që të përmirësojnë performancën e tyre për mbetjet dhe tëpërdorin materiale të ricikluara në vend të lëndës së parë.Individët luajnë një rol të rëndësishëm, ashtu si prodhuesit e mbetjeve dhe konsumatorët. Ndryshimet më tëmëdha që priten nga zbatimi i planit kombëtar do të kërkojë një ndryshim të madh në kulturën e prodhuesit.Plani përfshin një edukim kombëtar dhe local të qëndrueshëm dhe fushata ndërgjegjësuese për të ndërtuarmbi entuziazmin e padyshimtë të shumicës më të madhe të publikut shqiptar që kërkon ndryshim.Në Nëntor 2006 Strategjia Kombëtare e Mjedisit nënvizoi boshllëqet kryesore në menaxhimin aktual tëccështjeve mjedisore në Shqipëri. Këto të meta në sistem, të cilat nënvizohen në tabelën e mëposhtëme,formuan bazën e procesit të mendimit për zhvillimin e Politikës Kombëtare mbi Mbetjet, StrategjinëKombëtare të Mbetjeve dhe këtë Plan Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve. Ccështjet janë ngjyrosursipas kolonave përkatëse të Politikës.Ky Plan i ri Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve dhe në vijim planet zonale të mbetjeve duhet të vënë nëlinjë vendin me objektivat e planifikuara në tabelën e mëposhtëme.Vecc kësaj, zbatimi i produkteve të projektit të INPAEL në zhvendosje të legjislacionit duhet të rezultojnë nëarritjet tona të rezultateve 2, 3, 4 & 5.Megjithatë sfidat i përkasin gjysmës së dytë të tabelës në aspektin e arsimit dhe burimeve. Zbatimi efektiv iinstrumenteve Planifikuese dhe Legjislative është efektiv vetëm kur ka burime të mjaftueshme dhe arsimimgjithëpërfshirës si për palët e interesuara ashtu edhe për anëtarët e publikut, nëpërmjet programeveakademike dhe fushatat e ndërgjegjësimit publik.Shtylla ePolitikës1. PlanifikimiCështjeIntegrimiCështjet mjedisore nuk janë adresuar si duhet nëstrategjitë sektoriale dhe në procesin e zhvillimit nëpërgjithësiRezultatetPërforcimi i komunikimit ndër-institucional dhe proceset ekonsultimit në të gjitha nivelet e punës; më mirë mekanizmat ekonsultimit të jashtëm; prezantimi zyrtar i vlersimit strategjikmjedisor; udhezime të vecanta dhe të përgjithshme specifike përministritë dhe autoritetet lokale mbi VSM-tëLigji për Menaxhimin e Mbetjeve - përmisimin, Ruajtja e afrimit integruaes të legjislacionit ekzistues por përmisimi i2. Legjislacioni transportimin dhe zbatimin. Legjislacioni i tanishëm akteve primare kyc për të siguruar konsistencë dhepërmban dobësi serioze strukturaleekzekutueshmëri3. LegjislacioniPërgatitja e Lejeve dhe ceshtjet e lejeve janë Rishikimi i strukturave të lejeve për të prezantuar kushtet epamjaftueshmerisht të qarta dhe specifike zbatueshme paralelisht me reformën legjislative4. Legjislacioni Verifikim dhe InspektimPërmisimi i procedurave, kapaciteteve dhe ekspertizës në oprganetinspektuese5. Legjislacioni Zbatimet dhe apelimetImplementimi i reformave të zbatimit të procedurave me qëllimrivendosjen e plotë të tarifave dhe gjobave zhvilluar në një rrugë tëthjeshtë administrative për ankesat pa nevojën e procesevegjyqësore6. Burimet Përforcimi i Sistemit MonitoruesNdërtimi mbi projektet aktuale për të krijuar një sistem që plotësonnevojat e përvetësimit dhe të AMP-së7. BurimetInfrastruktura Komunale e Investimeve dhe FondiMjedisor8. Burimet Manaxhimi dhe RaportimiNgritja e Fondit të Mjedisit dhe parashikime të përbashkëta pëe tëmbështetur autoritetet locale në marrjen e fondeve të nevojshmepër infrastrukturën themelore mjedisoreKrijmi i një niveli të lartë menaxhimi dhe një strukture raportuesepër të mbështetur bashkëpunimin dhe koordinimin ndërinstitucional9. Burimet Informimi dhe Zhvillimi i Sistemit Informativ të Menaxhimit Mjedisor (ZHSIMM)10. Burimet KomunikimiZbatimi i Strategjisë së Komunikacionit në mënyrë që të sigurojërritjen e ndërgjegjësimit për mjedisin, angazhimin dhe të kuptuarit11. Burimet EdukimiVazhdimi i zhvillimit të kurrikulit të arsimit në të gjitha nivelet dhe tësigurojë shërbimëe ose formim profesional12. Burimet Kapaciteti institucional dhe Nevojat e stafitPercakto dhe zbato menaxhimin e duhur strukturor, zgjerimin estafit, përforco inspektoriatin dhe paisjet e tij, zhvillo palnet einspektimit, identifiko procedurat e zbatueshme reale13. Burimet Burimet FinanciareRritje e konsiderushme në angazhimin e të ardhurave për mbrojtjene mjedisit, financimin e investimeve-strategji afatgjatë duke umbështetur ne financimin e përzier nëpërmjet buxhetit të shtetit,grantet dhe kreditë68

5.1 Hapat kyç në Zbatimin e Planit Kombëtar për Menaxhimin e MbetjevePërgatitja e Planit Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve ka qenë hapi i parë thelbësor në zbatimin eStrategjisë Kombëtare të Mbetjeve. Zbatimi i Planit ka nevojë për pjesëmarrjen e vazhdueshme të të gjithëaktorëve të interesuar.Hapi i parë kyç në zbatimin e Planit Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve është përgatitja në bazë tëzonave të mbetjeve të planeve për zonat e mbetjeve në përputhje me udhëzimet ekzistuese. Këto plane dotë lehtësojnë aplikimet për fonde si për Qeverinë qendore ashtu edhe për komunitetin e donatorëvendërkombëtarë. Një protokoll i ri nga Ministria e Punëve Publike do të thotë se fondet nga Ministria ePunëve Publike do të jepen vetëm për ato zona mbetjesh të cilat kanë paraqitur një plan të aprovuar përzonat e mbetjeve që mban në përgjegjësi për të gjitha aspektet e zonave të menaxhimit të mbetjeve dhe jovetëm çështjen e cila është subjekt për aplikimin e financimit të investimeve dhe që tregon se si autoritetetdo të sigurojnë se ajo vlerë parash të sigurohet.Një pamje e përgjithshme e ndarjes gjeografike e zonave të mbetjeve tregon se aty ka mundësi tërëndësishme ekonomike në nivel planifikimi dhe pune të përbashkët midis grupeve të zonave të mbetjeve.Për investime të mëdha, autoritetet pritet të kenë në konsideratë prokurimet e përbashkëta për të kursyer.Shpresohet se fondet e Qeverisë qendrore do të jenë në dispozicion për t’u mundësuar të gjithaautoriteteve të mbetjeve që të bëjnë progres të konsiderueshëm në riciklimin dhe kompostimin e tyre.Përveç kësaj duhet të jenë në dispozicion fonde të mjaftueshme për autoritetet e mbeturinave që tëprezantojnë koleksione të ndara mbetjesh të materialeve të riciklueshme, të sigurojnë kompostues nështëpi dhe të zgjerojnë impiante për kompostimin e centralizuar të mbetjeve të gjelbra.Objektivave në Planet e Zonave të Mbetjeve do t'u jepet fuqi ligjore dhe do të caktohet një detyrë e re përautoritetet vendore për përgatitjen e planeve të integruara të menaxhimit të mbetjeve që të miratohen ngaKëshilli i Ministrave. Qeveria do të përdorë këtë dispozitë për të drejtuar autoritetet të vendosin objektiva tëdetyrueshme, të cilat ata duhet pastaj të përpiqen t’i plotësojnë, si dhe të ofrojnë raporte të rregullta mbiprogresin e bërë. Objektivat do të bazohen në Planet e Zonave të Mbetjeve.Qeveria ka gjithashtu në plan të krijojë një sistem ligjor të shtesave të landfill-eve për autoritetet lokale përtë zbatuar një reduktim në landfill-e të mbetjeve bashkiake biodegraduese dhe për të siguruar që Shqipërianë tërësi të plotësojë objektivat e vendosura nga Direktiva e Landfill-it.Parlamenti shqiptar ka rënë dakord që duhet të miratohet legjislacioni, i cili do të krijojë një mundësi përMinistritë që t’u ndajnë autoriteteve individuale ndihma vjetore për landfill-et dhe një sistem për të detyruarpërputhjen me këto ndihma. Çdo autoriteti do t’i kërkohet të dërgojë sasi në rënie mbetjesh biodegraduesenë landfill-e, dhe prandaj duhen marrë masa për të minimizuar prodhimin e mbetjeve si dhe rritjen ericiklimit, kompostimit dhe format e tjera të trajtimit.Vënia në praktikë e Planeve të Zonave të Mbetjeve do t’u hapë rrugën autoriteteve në zonat e mbetjeve tëmarrin ndihmën financiare dhe mbështetjen e nevojshme nga Fondi i Mjedisit, çka do t’I lejojë të vënë nëjetë planet e tyre.Sipërmarrësve do t’u duhet të bëjnë kërkesë për leje të autoriteteve lokale (si autoritetet e planifikimit ligjor)para se të ndërtohen impiante të reja. Për të lehtësuar këtë proces, autoritetet kanë për detyrë, sipas Ligjitpër Mbetjet, të identifikojnë vendet e përshtatshme ose zonat për rrjetin e impianteve të mbetjeve tëkërkuara nga Strategjia Kombëtare e Mbetjeve. Pra, autoritetet mund të rishikojnë planet e zhvillimit përrajonin e tyre për të siguruar nëse ato janë të përditësuara me Planet e Zonës së Mbetjeve. Qeveria do tëjapë udhëzime për autoritetet që t’u qartësojë detyrat e tyre dhe t’I ndihmojë ato.69

Këtu janë tre burime informacioni për investimet në sektorin e menaxhimit të mbetjeve në Shqipëri:· Njësia e Bashkërendimit të Projekteve pranë Këshillit të Ministrave· Strategjia Kombëtare e Mjedisit· Programi i Investimeve për Ministrinë e Punëve Publike 2009-2012Secila nga burimet e mësipërme ka investime specifike që kanë të mëbjnë me infrastrukturën përmenaxhimin e mbetjeve dhe ndërtimin e kapaciteteve, dhe është e rëndësishme që këto projekte dhemenaxhimi i tyre të bashkohen nën përgjegjësinë e MMPAU.Të gjitha projektet e ardhshme në lidhje me këtë duhet të menaxhohen (duke përfshirë menaxhiminfinanciar) dhe koordinohen nga MMPAU, për të siguruar që ato të jenë në përputhje me objektivat dheqëllimet kombëtare të lidhura me mbetjet dhe nuk janë investime “ad hoc” në kundërshtim me objektivat epërgjithshme të Qeverisë.Boshllëku i perceptuar në gjendjen e fondeve nuk duhet të përkthehet si amulli në terren dhe është erëndësishme që të bëhet një progres i dukshëm në sektorin e menaxhimit të mbeturinave, në mënyrë që tëmos humbasë besueshmëria politike dhe të demoralizohen zyrtarët e qeverisjes vendore.Është e nevojshme për t’i adresuar çështjet e progresit të qëndrueshëm në periudhën e para pranimit dhenë këtë drejtim, për të siguruar që një program të bazuar aktivitetesh në përputhje me aspiratat dhe tëzbutur me kufizimet financiare të periudhës. Në këtë drejtim, propozohen veprimet e mëposhtme:1. Ndërprerjen e të gjitha projekteve të reja deri sa të vendoset një sistem i ri për menaxhimin eprojekteve nga Ministria e Mjedisit në bashkëpunim me ministritë e tjera të lidhura.2. Zhvillimi i Planeve të Zonës së Mbetjeve, bazuar në udhëzimin e KE për përgatitjen e planit tëmbetjeve, për zonat e mbetjeve në Shqipëri 14 .3. Krjimi i një liste të re projektesh për periudhën 2011 deri 2015. Kësaj periudhe kohore do t’ireferohemi si Faza 1 dhe projekteve që do të ndërmerren gjatë kësaj periudhe do të quhenprojektet e fazës 1.4. Krjimi i një Grupi Këshillimor për Mbetjet nën kryesimin e Ministrit të Mjedisit, të cilët do tëmiratojnë listën e projekteve të propozuara për Fazën 1.Nga sa më lart, ekipi i projektit INPAEL ka prodhuar një program bazë të aktiviteteve për periudhën e Fazës1 bazuar mbi mundësitë e Qeverisë shqiptare dhe partnerëve të saj ndërkombëtarë të interesuar.Megjithatë, është e rëndësishme që projektet që janë nën zbatim në sektorin e menaxhimit të mbetjeve tëvazhdohen deri në përfundimin e tyre. Në termat e infrastrukturës së menaxhimit të mbetjeve kjo do tëpërfshinte projektet e mëposhtme:1. Korçë, projekti për zhvillimin e vendeve të zonave të mbetjeve në Maliq2. Shkodër & Lezhë, zhvillimi i vendeve të zonave të mbetjeve në Bushat3. Lezhë, zhvillimi i vendit të zonave të mbetjeve në Rrëshen4. Vlore, zhvillimi i vendit të zonave të mbetjeve në Bajkaj5. Landfill-i për Mbetjet e Rrezikshme në Rubik6. Programi për Rehabilitimin & Vlerësimin e hot spot-eve të mbetjeve të rrezikshme zbatuar ngaUNDP7. Pajisja Hidroklave për mbetjet infektive në Tiranë zbatuar nga OBSH.Në rastin e projekteve të mësipërme nga 1 në 4, autoriteti financues duhet të kontaktohet si çështjeprioritare në mënyrë që të sigurohet nëse një plan zonal mbetjesh për zonën e mbetjeve, përfshirë të gjithëinfrastrukturën e nevojshme dhe pajisjet për përfundimin e zhvillimit të vendit të landfill-it, është në14 Pwrgatitja e Planit pwr Menaxhimin e Mbetjeve: Njw Shwnim i Udhwzimit Metodologjik. Komisioni Evropian, Direktiva e Mjedisit, Maj 2003.70

dispozicion për t’u marrë në konsideratë për financim nga Qeveria Shqiptare dhe partnerët e saj financiarënë sektorin e mbetjeve.Planet e përfunduara të zonave të mbetjeve duhet të miratohen nga Ministria e Mjedisit dhe të reflektojnëpolitikat dhe strategjitë e Qeverisë dhe një qasje holistike të menaxhimit të mbetjeve, duke përfshirëzhvillimin e vendeve të landfill-eve dhe optimizuar jetëgjatësinë e tyre përmes aktiviteteve riciklueseshoqëruar me infrastrukturën e kërkuar dhe fushata ndërgjegjësuese.Lidhur me programin bazë të aktiviteteve për periudhën e Fazës 1, para pranimit në BE, ekipi i INPAEL-itrekomandon fokusimin në lehtësimin e zhvillimit të Planeve Zonale të Mbetjeve dhe në vijim të kësaj, ekipi IINPAEL-it do të fillojë në Mars 2010 me hartimin e Planit Zonal të Mbetjeve për Zonën e Mbetjeve nëTiranë ndjekur nga Plani Zonal për Mbetjet për Zonën e Mbetjeve në Elbasan. Donatorët e huaj duhet tënxiten për të lehtësuar zhvillimin e planeve të tjera zonale të mbetjeve, duke u fokusuar veçanërisht tek atoqë kanë lidhje me projektet e përmendura më lart.Shpresohet se me përdorimin e dokumenti të Udhëzimit të BE-së mbi përgatitjen e planeve të mbetjeve ngaGrupet Zonave të Mbetjeve dhe me ndihmën këshilluese ndërkombëtare, ky proces mund të mbyllet ngafundi i vitit 2010. gjatë këtij procesi, zonat e mbetjeve duhet të marrin parasysh opsionin më të mirë tëzbatueshëm për mjedisin në qasjen e tyre për menaxhimin e integruar të mbetjeve, duke marrëpërgjegjësinë e kufizimeve afatshkurtra, por me një objektiv të përgjithshëm në përputhje me politikën dhestrategjinë e Qeverisë.Planet mund të përfshijnë rezultatet e studimeve të mbetjeve të kryera në çdo zonë të mbetjeve dhe nëpërputhje me metodologjinë e përcaktuar në Planin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve. Projekte tërëndësishme infrastrukturore, që vijnë nga nevojat e identifikuara në planet e mbetjeve zonale, mund tëjenë në gjendje të vijojnë zbatimin nën disa mekanizma të caktuara ekonomikë dhe këto do tëkonsiderohen sapo plani të jetë në dispozicion për shqyrtim nga Ministria e Mjedisit. Këto mund tëpërfshijnë bashkëpunim publik – privat, ose për shembull, kredi financimi me garanci.Ne momentin qe keto jane kompletuar, vemendja duhet te kalohet drejt zhvillimit te planeve lokale tembetjeve si ne nivel bashkiak ashtu edhe komunal e cila duhet te bazohet ne dokumenta operacionale tefokusuara ne menyren se si objektivat e veprimit te zones se mbetjeve do te zbatohen ne nivel lokal.Financimi per zbatimin e planeve Lokale te mbetjeve dhe si rrjedhoje operimet e menaxhimit te mbetjeveduhet te parashikohen ne Fondin Strategjik te mbetjeve ne momentin qe plani lokal eshte aprovuar.5.2 Plani i Veprimit per Rrymat e Mbetjeve BashkiakeNuk ka dyshim që volumin më të madh të mbetjeve në Shqipëri e përbëjnë mbetjet bashkiake dhe ato janëvolume i mbetjeve që kërkojnë investimet më të mëdha, ndërsa të gjitha aspektet e menaxhimit të mbetjevebashkiake në këtë moment në Shqipëri nën financohen vazhdimisht dhe kapacitetet në burimet njerëzorejanë të ulëta. Për këtë arsye, duket se në terma të shpejtë fondet e donatorëve të huaj, veçanërisht ngafondi i programit IPA të BE, duhet të caktohen për volumin e mbetjeve që mund të përballohen dhemenaxhohen të izoluara nga ofrimi i zgjidhjeve të qëndrueshme. Menaxhimi i mbetjeve të shëndetësore nëtë gjithë Shqipërinë mund të përfitojnë nga ky lloj financimi.Ekziston edhe mundësia për të rritur sasinë e materialeve që riciklohen dhe nxitur industrinë e riciklimit nëShqipëri, përmes sigurimit të një sistemi në të gjitha qytetet kryesore të vendit. Kjo do të ishtejashtëzakonisht e dobishme në Tiranë, ku koha po kalon në kapacitetet e landill-eve të Sharrës. Një mënyrëpër t’u përballur me këtë është gjetja sa më shpejt e mënyrave për devjimin e materialeve nga landfill-etose vendet e hedhjes së mbetjeve nëpërmjet riciklimit të materialit të thatë të riciklueshëm dhe ndoshtaduke konsideruar kompostimin e materialeve të lëngshëm të riciklueshëm.Këto masa do të nxisnin devijimin nga landfill-et tani dhe do të ishin një investim më shumë nëinfrastrukturën modern të menaxhimit të mbetjeve pa pasur nevojë të merret parasysh projektet ekushtueshme infrastrukturore të zhvillimit në këtë kohë të vështirë ekonomike. Kjo do të thotë se fondet e71

caktuara për sektorin e mbetjeve mund të shpenzohen për automjetet dhe pajisjet, sicc nënvizojnë disastudime, dhe për zhvillimin e landfill-eve apo mbylljen e tyre.Ekipi i projektit INPAEL sugjeron se veprimet e mëposhtëme duhet të ndërmerren menjëherë për të lejuarMinistrinë e Mjedisit për të marrë kontrollin e menaxhimit të projekteve që kanë të bëjnë me sektorin emenaxhimit të mbetjeve dhe për të siguruar se ato janë menduar siç duhet dhe të zbatohen në përputhjeme strategjitë dhe politikat Kombëtare. Në termat e situatës financiare, tashmë është diskutuar se do tëketë një proces me dy faza në zhvillimin ekonomik dhe investimet në lidhje me sektorin e mbetjeve. Nëlidhje me objektivat dhe Planin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve, do të konsistojë në tre faza tëdallueshme, si më poshtë:· Faza 1 - 2010 deri 2015 – Faza Financiare 1· Faza 2 - 2015 deri 2020 – Faza Financiare 2· Faza 3 - 2020 deri 2025 – Faza Financiare 2Objektivat kyc në secilën nga fazat janë përshkruar më poshtë dhe janë përshtatur nga ato të prezantuarafillimisht në Strategjinë Kombëtare të Mjedisit. Kjo nuk është një listë e plotë dhe më shumë detaje do tështohen me zhvillimin dhe publikimin e Planeve të Mbetjeve Zonale.5.2.1 Zbatimi i Planit per Fazen e Pare: 2010 - 2015Ne fazen e pare te pare do te zhvillohen masat e mposhtme:1. Sistemi i Planifikimit për Menaxhimin e Mbetjeve në nivel lokal, rajonal dhe kombëtar2. Përcaktimi i praktikës së mirë për menaxhimin e mbetjeve në terma afatshkurtra3. Zbatimi i Projekteve Prioritare per Menaxhimin e Mbetjeve4. Kompletimi i strukturës ligjore për menaxhimin e mbetjeve5. Menaxhimi i Mbetjeve të Rrezikshme6. Rritja e njohurive mbi çështjet e mbetjeve në mënyrë që të inkurajohen sjellje të përgjegjshme.5.2.1.1 Sistemi i Planifikimit për Menaxhimin e Mbetjeve në nivel lokal, rajonal dhe kombëtarMinistri i Mjedisit duhet te krijoje nje Grup Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet. Legjislacioni për vendosjen esistemit vendor të planifikimit për menaxhimin e mbetjeve tashmë është përgatitur. Nuk ka shpenzimeshtesë që janë shkaktuar në vënien e këtij legjislacioni në fuqi. Procesi i planifikimit të menaxhimit tëmbetjeve është kryesisht një proces analitik dhe administrativ i cili vendos një ngarkesë kostoje nëadministratën publike. Burime shtesë të stafit do të jenë të nevojshme në nivel lokal / rajonal për tëmbështetur procesin. Një vlerësim i këtyre shpenzimeve është bërë. Përveç kësaj, planet do të përfshijë"kapital" ose "one off" shpenzime për përgatitjen e tyre.Ne menyre qe sistemi i planifikimit te menaxhimit te mbetjeve te funksionoje sic duhet, nevojiten veprimet emëposhtme:1. Krijimi i nje Grupi Kombetar këshillimor mbi Mbetjet, nga Ministri i Mjedisit2. Takimi i pare i Grupit Kombetar Keshillimor, drejtuar nga Ministri i Mjedisit3. Takimi i dyte i Grupit Kombetar Keshillimor, drejtuar nga Ministri i Mjedisit4. Krijimi i nje Grupi Pune per Legjislacionin Mjedisor drejtuar nga Grupi Kombetar Keshillimor, meqellim kompletimin e transpozimit te Direktivave perkatese.Pershkrimi i veprimeve te propozuara dhe rezultatet perkatese, paraqiten ne tabelen e mëposhtme sebashku me periudhen e propozuar te zbatimit:Tabela 5.2.1: Veprimet e planifikuara qe nevojiten per te siguruar qe sistemi i planifikimit te menaxhimitmbetjeve te funksionoje sic duhetPika e Veprimit Përshkrimi i Veprimit Rezultatet Koha e zbatimitMM 1.1 Ngritja e një GrupiKombëtar Këshillmor përMbetjetet nga Ministri i MjedisitNgritja e një Grupi Kombëtar Këshillmorpër Mbetjetet i përbëre prej dy palëshShqipëtarë dhe Palëve të InteresuaraNdërkombëtare që do të futen në PolitikatKrijimi i një organi të pavarur tëmenaxhimit të mbetjeve tëekspertizës që mund të këshillojëQeverinë lidhur me çështjet eFundi i vitit 201072

Kombëtare të Mbetjeve dhe DokumentatStrategjike.menaxhimit të mbetjeve dhe tëgarantojë atë politikë, strategji,dhe planifikimin e dokumentaveduke marrë parasysh të gjithaspektin e menaxhimit tëmbetjeve dhe në të gjithë nivelete shoqërisë.Mbledhja inauguruese e GrupitKëshillues Kombëtar të Mbetjevei kryesuar nga Ministri i Mjedisit.Takimi inagurues i Grupit KeshillimorKombëtar për Mbetjet i bashkë-kryesuarnga Ministri i Mjedisit dhe aktorë shqipëtardhe nërkombëtar që do të njihen mePolitikat dhe Strategjinë Kombëtare përmbetjet, gjithashtu një listë e propozuarudhezimesh teknike që janë të nevojshmepër të plotësuar Legjislacionin e ri të KEdhe dokumentacionet e praktikave më tëmira, të cilat do ti jepen pjestarëvepërpara.Marveshja e përmbajtejs tëPolitikave Kombëtare për Mbetjetdhe Strategjia Kombëtare përMbetjetKërkohet marveshje shtesë përlistën e kërkuar të udhezimeveteknike.Marveshje për përdorimin eudhëzimeve të KE mbi zhvillimine planeve të siperfaqes sëmbetjeveFundi i muajitMars 2011Krijimi i Grupit te Punës përLegjislacionin e Mbetjeve nënkujdesin e Grupit KombëtarKëshillmor për Mbetjetet.Krijimi i një grupi pune për legjislacionindhe zhvillimin e udhëzimeve nga brëndadhe jashtë me MMPAU dhe aktorëve kycnë këtë subjekt.Kryesuar nga përfaqësuesit eMMPAU grupi do të marrëpronësinë e cështjeve legjislativedhe udhezimeve dhe të sigurojënjë pikë qëndrore të komunikimitpër të dy ekipet e projekteve dheMMPAU.Fundi i vitit 2010Takimi i dyte i Grupit KëshilluesKombëtar të Mbetjeve i kryesuarnga Ministri i MjedisitTakimi i dyte i Grupit KeshillmorKombetar për Mbetjet i bashkekryesuarnga Ministri i Mjedisit dhe aktorë shqiptardhe ndërkombëtar që do te njihen mePlanin Kombetar për Manaxhimin eMbetjeve dhe profilin e zonave tëmbetjeve të lidhur me të, të cilat do tijepen pjestarëve përpara.Marveshja mbi përmbajtjen ePlanit Kombëtar për manaxhimine mbetjeve dhe profilit tësiperfaqes së mbetjeve i lidhurme të dhe nga ana tjetermarveshja e komunitetit tëdonatoreve mbi ndihmat përzonat e mbetjeve për të zhvilluarplanet për zonat e mbetjeve.Mesi i MujaitPrill 20115.2.1.2 Përcaktimi i praktikës së mirë për menaxhimin e mbetjeve në terma afatshkurtraNë mënyrë që autoritetet vendore të jenë në gjendje të përgatisin planet e menaxhimit të mbetjeve dheprojektet shoqëruese të investimit, është e nevojshme të sigurohen udhëzime dhe mbështetje. Kjo do tëjenë në formën e udhëzimit për përgatitjen e planit për menaxhimit të mbetjeve, mbështetur nga trajnimidhe funksioni i personelit ekspert shtesë. Ky personel do të caktohet në MMPAU.Shpërndarja e udhëzimeve dhe të trajnimit në përdorimin e tij duke përfshirë edhe shembuj të operacionevetë suksesshme do të jetë e nevojshme. Pjesa më e madhe e shpenzimeve kapitale të identifikuara këtuështë i lidhur me publikimin dhe shpërndarjen e udhëzimeve dhe trajnimin e stafit të pushtetit lokal nëpërdorimin e tij. Procesi per zbatimin e ketyre projekteve do te perfshije:1. Finalizimi i Politikes dhe Strategjise Kombetare te Mbetjeve2. Shpërndarja e Politikes dhe Strategjikese se miratuar.3. Finalizimi i draft Planit Kombëtar për Menaxhimin Mbetjeveve se bashku me profilet e Zonave tëMbetjeve4. Shpërndarja e Planit Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve te miratuar.5. Pregatitja e Planeve për zonat e mbetjeve te Tiranes, Durresit dhe Elbasanit6. Pergatitja e Planeve për zonat e mbetjeve të qyteteve Lezhe, Shkoder, Kukesi, Diber, Korce, Berat,Gjirokaster, Vlore7. Studim i fizibilitetit per vendosjen e nje Fondi Mjedisor73

Tabela 5.2.2: Veprimet e planifikuara qe nevojiten per te siguruar përcaktimin e praktikes me te mire permenaxhimin e mbetjevePika e Veprimit Përshkrimi i Veprimit Rezultatet Koha e zbatimitFinalizimi i Politikes dheStrategjise Kombetare teMbetjeveShpërndarja e Politikes dheStrategjise se miratuar.Përfundo draftin e Politikave Kombëtarepër Mbetjet dhe Strategjinë dhe një listëe udhëzimeve teknike kërkohet që tëplotësojë Legjislacionin e ri të KE-së dhepraktikat më të mira në Përgatitjen përprocesin e konsultimit me GrupinKombëtar Këshillmor për Mbetjet.Përkthimi dhe qarkullimi i Politikave dheStrategjisë për aktorët kyc të menaxhimittë mbetjevePërgatitja komplete me MMPAUtë projekt dokumentit dhe listëssë udhezimeve teknike përinteresin e Grupit KombëtarKëshillmor për Mbetjet.Nërgjegjësimi për politikat dhestrategjinëMars 2011Prill 2011Finalizimi i draft Planit Kombëtarpër Menaxhimin Mbetjeveve sebashku me profilet e Zonave tëMbetjeveFinalizimi i draftit të Planit të Manaxhimittë Mbetjeve & Profilet e zonave tëmbetjeve në përgatitje të nje procesikeshillimi me Grupin KeshillmorKombëtar për Mbetjet.Përgatitje komplete me MMPAUne një projekt dokumenti përkonsiderim nga Grupi KeshillmorKombëtar për Mbetjet.Mars 2011Shpërndarja e Planit Kombëtarpër Menaxhimin e Mbetjeve temiratuar.Përkthimi dhe qarkullimi i PlanitKombëtar për manaxhimin e mbetjeveRritja e Ndërgjegjësimit përPlanin Kombëtar të Menaxhimittë mbetjeve. Prill 2011Pregatitja e Planeve për zonat embetjeve te Tiranes, Durresit dheElbasanitNgritja e një grupi pune për mbetjet për tëzhvilluar një plan të zonal për mbetjet përTiranën, Durresin dhe Elbasanin i cili do tështoj përkohësisht anëtarët e grupit të zonessë mbetjeve.Plani për zonën e mbetjeve përpërcaktimin e infrastrukturësekzistuese dhe pajisjeve tënevojshme për zbatimin easpiratës së planit me një afatkohor të përcaktuar për qëllimetdhe objektivat.Prill 2011Pergatitja e Planeve për zonat embetjeve të qyteteve Lezhe,Shkoder, Kukesi, Diber, Korce,Berat, Gjirokaster, VloreNgritja e grupeve te punes për mbetjet për tëzhvilluar një plan zonal të mbetjeve përzonat e mbetjeve të qyteteve Lezhe,Shkoder, Kukesi, Diber, Korce, Berat,Gjirokaster, Vlore te cilat perkohesisht doti shtojne numrin e antareve te grupit tepunes.Planet për zonat e mbetjeve përpërcaktimin e infrastrukturësekzistuese dhe pajisjeve tënevojshme për zbatimin easpiratës të planit me një afatkohor të përcaktuar për qëllimetdhe objektivat.Fundi i vitit 2014Projekt per vendosjen e nje FondiMjedisorPercaktimi i statusit ligjor, mekanizmat eoperimit, kritere te qarta dhetransparente per financimin e projekteve,përgatitja e formularëve dhe udhëzuesvete aplikimit.Fondi mjedisor i vendosur dhe neoperimFundi i vitit 20135.2.1.3 Zbatimi i Projekteve PrioritareLista e Projekteve Prioritare për Investime Mjedisore (PPIM) është marrë nga informacioni i publikuar nëPlanin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve. Shpenzimet e projekteve janë nxjerrë nga informatat qëgjinden në publikimin e PPIM me përjashtim të shifrave të Durrësit dhe Tiranës që është një vlerësim qëmerret duke miratuar një kosto pro-rata për numrin e popullsisë. Kostoja e përgjithshme e këtyreinvestimeve nuk mund të përmbushet nga buxheti publik për momentin. Mbështetje e jashtme do të jetë enevojshme për zbatimin e këtyre projekteve. Procesi i zbatimit të këtyre projekteve do të përfshijë:· Përfundimi i studimeve të fizibilitetit për të gjitha projektet· Paraqitja e zbatimit të dokumenteve të projektit donatorëve potencialë· Mjete të sigurta financiare për financimin e projektit nëpërmjet aplikimit në Fondin e Mjedisit dheçështjen e tenderëve74

Zbatimi i fazës së pare për investimin e projekteve prioritare për menaxhimin e mbetjeve do të përmisojësituatën. Megjithatë, investime të konsiderueshme të mëtejshme do të jenë të nevojshme për të siguruarmenaxhim adekuat të mbetjeve në të gjithë vendin. Natyra e saktë dhe kostot e këtyre investimeve tëmëtejshme do të përcaktohen nga procesi i planifikimit për menaxhimin e mbetjeve të referuar si më sipër.Nënkuptohet se është planifikuar një fazë investimesh dy deri në tre vjecare. Është supozuar për qëllime tëorientimit afatgjatë që shpenzimet e ngjashme do të ndodhin në këto faza si do të ndodhin në Fazën I. Ketomasa perfshijne veprimet e mëposhtme:1. Studimi i fizibilitetit per mundsinë e vendosjes së procesit te kompostimit të mbetjeve si një mjet përtë trajtuar një fraksion të mbetjeve oganike brënda mbetjeve komunale të Shqipërisë.2. Studimi i fizibilitetit për konceptin e një sistemi me tre kosha që do të zbatohet në të gjitha zonat embetjeve për të mbledhur më vete 1.Riciklimet e thata: 2. Riciklimet e lëngëshme; 3.Mbetjet e tjera3. Studimi i fizibilitetit mbi bashkëpunimin nepermjket disa zonave te mbetjeve per impiantin e kthimitte mbetjeve ne energji ne ElbasanTabela 5.2.3: Veprimet e planifikuara te nevojshme per zbatimin e projekteve prioritare per menaxhimin embetjevePika e Veprimit Përshkrimi i Veprimit Rezultatet Koha ezbatimitStudimi i fizibilitetit permundsinë e vendosjessë përzierjes sëplehrave si një mjet përtë trajtuar një fraksiontë mbetjeve oganikebrënda mbetjevekomunale tëShqipërisë.Investigim të mundësive për krijimine një sistemi të përzierjes përtrajtimin e mbetjeve komunale në tëgjithë Shqipërinë. Studimi përrealizueshmërinë do të adresojprobleme të kushteve tëinfrastuktures , të paisjeve, edukimitdhe kostos.Përfitimi i fondeve për zbatimin e projekteve tëinvestimeve prioritare mjedisore për përzierjen embetjeve. Zbatimi i projekteve pilotë për vecimine mbetjeve të përziera në zona të zgjedhura përmbetjet.Fundi imuajit Korrik2011Studimi i fizibilitetit përkonceptin e njësistemi me tre koshaqë do të zbatohet në tëgjitha zonat e mbetjevepër të mbledhur mëvete 1.Riciklimet ethata: 2.Riciklimet elëngëshme; 3.Mbetjete tjeraStudimi i fizibilitetit mbibashkëpuniminnepermjket disazonave te mbetjeveper impiantin e kthimitte mbetjeve ne energjine ElbasanInvestigimi i mundësive të krijimit tënjë sistemi "tre kosha" përgrumbullimin e mbetjeve bashkiakenë të gjithë Shqipërinë urbane.Studimi i realizueshmërisë do tëadresojë çështjet e kushteve tëinfrastrukturës, pajisjet, edukimit dhekostot, si dhe të ardhurat ngareciklimet dhe mekanizmin që do tëbëj këtë të mundshme. Duhetgjithashtu të adresohen kapacitetet ericiklimit në Shqipëri që tëidentifikohen boshelleqet dhe nëkapacitet të cilat mund të jenëpengesë për suksesin e sistemit të trikoshave.Stidim i fizibilitetit per impiantin ekthimit te mbetjeve ne energji neElbasan, duke perfshire edhevlerësimin e tipeve te ndryshme teimpianteve, vlerësimin e njepërdorimi efektiv dhe efecient teenergjise, dhe Vleresimi i ndikimit neMjedis.Përfitimi i fondeve për zbatimin e projekteve tëInvestimeve Prioritare Mjedisore për projektet ericiklimit të mbetjeveve.Zbatimi i projekteve pilotë për ndarjen e mbetjevedhe riciklimin në zona të zgjedhura mbetjesh.Sigurimi i financimit per zbatimin e projekteve teInvestimeve Prioritare Mjedisore per impiantet ekthimit te mbetjeve ne energji.Fundi imuajit Korrik2011Fundi i vitit20115.2.1.4 Rritja e informacionit mbi çështjet e mbetjeve në mënyrë që të inkurajohen sjellje tëpërgjegjshmeDuhen bere përpjekje qe te rritet njohuria e prodhuesve të mbetjeve duke i informuar ata për veprimet qëmund të ndërmerren për të lëvizur drejt menaxhimit më të qendrueshëm të mbetjeve. Një seri fushatash dotë ndërmerren në vitet në vazhdim për të promovuar menaxhim të qendrueshëm të mbtjeve.75

Organizimi i fushatave të tilla do të kërkoje staf shtesë në Departamentin e Komunikimit të Ministrisë sëMjedisit. Gjithashtu do të nevojiten shpenzime kapitale të rëndësishme në materiale dhe prezantimemediatike.Veprimet kryesore qe duhet te ndërmerren jane si vijon:1. Të themelohet një skuadër fushate për njohuritë e mbetjeve nën kujdesin e Grupit Keshillues tëMbetjeve Kombëtare2. Të zhvillojë një program fushate mbi njohuritë e mbetjeve për aktivitetet që lidhen me linjën kohoreaktuale të zhvillimit infrastrukturor si dhe me operacionet menaxhuese të mbetjeve në terren.3. Të zhvillojë fushata për njohuritë mbi mbetjet në lidhje me projektet prioritare të rrjedhave tëmbetjeve.4. Të krijohet dhe të merret në konsideratë nga Grupi Kombëtar i Keshillimit për Mbetjet, një propozimpër buxhet për aktivitetet e mësipërme.Tabela 5.2.4: Veprimet e planifikuara per qe nevojiten per te siguruar rritjen e informimit mbi mbetjetPikat e Veprimit Pershkrimi i Veprimit Rezultati Koha e zbatimitTë themelohet një skuadërfushate për njohuritë embetjeve nën kujdesin eGrupit Keshillues të MbetjeveKombëtareTë themelohet një skuader fushatepër njohuritë e mbetjeve, që tëthërrase një takim inagurues dhe tëidentifikojë boshllëqet e aftesive tëkapaciteteve ekzistuese.Projektim mikrofisheje përasistencë teknike dhe kapacitetinndërtues në fushën e bërjes sëfushatës për njohurite mbi mbetjetFundi i vitit 2010Të zhvillojë një programfushate mbi njohuritë embetjeve për aktivitetet qëlidhen me linjën kohoreaktuale të zhvillimitinfrastrukturor si dhe meoperacionet menaxhuese tëmbetjeve në terren.Të zhvillojë një program fushate mbinjohuritë e mbetjeve në sinergji meprogramin e veprimeve për mbetjettek mbetjet komunale apo bashkiake,mbetjet e rrezikshme dhe në menyrëprioritare të rrjedhave të mbetjeve.Program fushate gjithpërfshirësepër njohuritë mbi mbetjet dukembuluar periudhën 2011 të hyrjesnë BE.Fund i Qeshor 2011Të zhvillojë fushata përnjohuritë mbi mbetjet në lidhjeme projektet prioritare tërrjedhave të mbetjeve.Të zhvillojë një fushatëgjithpërfshirëse për njohuritë mbimbetjet në sinergji me objketivat emenaxhimit të mbetjeve si dhe mekostot përkatëse.Program fushate gjithpërfshirësepër njohuritë mbi mbetjet dukembuluar periudhën 2011 të hyrjesnë BE.Fundi 2011Të krijohet dhe të merret nëkonsideratë nga GrupiKombëtar i Keshillimit përMbetjet, një propozim përbuxhet për aktivitetet emësipërme.Të krijohet një propozim kostoje përprogramin e njohurive mbi mbetjet,duke përfshirë këtu dhe një linjëkohore për implementiminProjekt i finacuar i propozuar nëmikrofishë për tu marre nëshqyrtim nga komunitetindërkombetar i donatoreveFundi 20115.2.2 Faza e Dyte e Zbatimit te Planit: 2015 – 2020Nje raund i dyte i planifikimit kombëtar dhe rajonal te menaxhimit te mbetjeve do te kryhet ne fillim te kësajperiudhe.Gjatë pjesës së fundit të fazës së parë, do të jenë bërë përgatitjet për themelimin e projekteve tëStrukturave Financuese, p.sh. një Program Mjedisi Operues dhe Strategjik dhe një Strukture RefererueseStrategjike Kombëtare, e cila vendos prioritetet e plota për transferimin e financimeve nga BE përmenaxhimin e mbetjeve (përmes sektorëve të tjerë).Një aktivitet qëndror do të jetë përgatitja e projekteve investuese për të implementuar projekte menaxhuesetë mbetjeve të bashkëfinancuara nga BE. Përqendrimi do të jetë në projektet e integruara të menaxhimit qëpërmbajnë elementët kryesorë që kërkohen për sistemin e kompletuar europian të menaxhimit të mbetjevesi dhe mbylljen e landfill-ëve ekzistuese të pakompletuara. Përgatitja e projekteve do të përfshijë përgatitjen76

e studimeve të realizueshme sëbashku me justifikimin ekonomik, AMP, analiza institucionale, prokurime,dizenjo finale, etj.Ndërkohë që projektet arrijnë përmbushjën e tyre dhe fillimin e operacioneve, informimi publik dhe fushatatnjohëse do të ngrihen në nivelin e fushave të duhura të menaxhimit të mbetjeve për të informuar publikunpër veprimet që priten prej saj (si p.sh. ndarja e rrjedhave të ndryshme të mbetjeve, përdorimi i qëndravembledhëse, proçedura për rregullimin rrjedhave të veçanta të mbetjeve, etj.). Trajnime do t’i behën jepenedhe skuadrave rajonale në ngarkim të implementimit të projekteve dhe organizmave ndërbashkiake qëjanë përgjegjëse për të administruar shërbimet e menaxhimit të mbetjeve në përfaqesim të autoritetevelidhëse lokale.Me zhvillimin e nje infrastrukture dhe teknologji te reja, do te kerkohen gjithashtu edhe aftesi te reja. Sektorii komunitetit ka nje rol kyc ne zhvillimin e punetoreve me aftesi te pershtatshme per industrine e mbetjeve.Ky sektor shperndan sherbime te perparuara dhe siguron mundesi punesimi dhe trajnimi, duke perfshireedhe gjetjen e vendeve te reja te punes per personat qe kane nje kohe te gjate pa pune dhe per ata menevoja te vecanta.Trajnim nevojitet gjithashtu edhe per stafin bashkiak dhe ndermarrjen bashkiake.Politikat që kanë për qëllim promovimin e një tregu të shëndetshëm riciklues dhe heqjen e pengesave përriciklim do të zhvillohen për të siguruar që mbetjet e riciklueshme teorikisht që mblidhen të ndara në faktjanë të riciklueshme. Kjo përfshin zhvillimin e standarteve cilësore kuptimplota për kompozimin e prodhuarnga përzierja e mbetjeve, e cila do na ndihmojë për të inkurajuar tregun për produkte të tilla.Parimi i rikuperimit te kostos duhet te prezantohet ne gjitha zonat e mbetjeve. Tarifat duhet te rritengradualisht ne afersisht 100% te kostove te menaxhimit te mbetjeve. Brenda nje periudhe te arsyeshmeprej 5 vitesh duhet te adoptohet nje rritje graduale e tarifave ne menyre qe te arrihet rikuperim i plote ikostove. Supozohet qe deri ne ate kohe, pergjithesisht pagat do te jene rritur ne nje nivel te tille saqe tarifatmund te vendosen ne/ ose afersisht nivelin e nevojshem per rikuperimin e plote te kostove.Projektet e investimeve ne menaxhimin e mbetjeve qe do te zbatohen gjate periudhes ku eshte maturuargjithnje e me shume anetaresimi ne BE perfshijne:Sistemin e grumbullimit me tre koshaSistemi me tre kosha do te zbatohet ne te gjitha zonat e mbetjeve per te grumbulluar vecmas: mbetje tericiklueshme te thata, te riciklueshme te njoma dhe mbetje te tjera.o Mbetje te riciklueshme te thata konsistojne ne: kanace, kavanoza qelqi, shishe qelqi, shisheplastike, produkte metalike, tekstile, te gjitha llojet e letres dhe kartona.o Mbetje te riciklueshme te njoma konsistojne ne materiale te kompostueshme sic jane: fruta dhelekurat e perimeve, bustinat e cajit, llumrat e kafes, mbetjet e kopshtit.o Mbetje te tjera konsistojne ne: artikuj te ushqimeve te gatuara, letra amballazhi te ndotura meushqime, produkte te higjenes, mbetje te oborrit, pelhurat, peceta letre, si dhe cdo produkt i ndoturqe mund te ndoti te riciklueshmet.Sistemi i grumbullimit te mbetjeveSistemi i grumbullimit te mbetjeve ne te gjitha zonat e mbetjeve duhet te permiresohet ne menyre qe tereflektoje nevojat aktuale. Stacione te transfertave duhet te vendosen aty ku eshte e nevojshme, gjithashtudo te nevojiten edhe mjete te reja per bashkite per grumbullimin e mbetjeve si dhe mjete per transferimin embetjeve ne landfill. Kosha metalik shtese do te duhet te blihen sic kerkohet per permiresimin dheperhapjen e grumbullimit te mbetjeve.Pregatitja dhe zbatimi i planeve te mbylljes dhe kondicionimitKy aktivitet duhet te mbulohet me pregatitjen dhe zbatimin e planeve per mbylljen e vendeve bashkiake tegrumbullimit te mbetjeve duke qene se landfille te reja rajonale po hapen.Gjithashtu duhet te investigohet edhe menyra se si duhet te rriten fondet per planet e zbatimit dhe tekondicionimit.Landfillet rajonale dhe mbyllja e vendeve ekzistuese bashkiake te grumbullimit te mbetjeve77

Landfille te reja rajonale do te duhet te ndertohen. Vleresime te Ndikimit ne Mjedis duhet te kryhen dukeperfshire pjesemarrjen dhe informimin e publikut. Vendet basdhkiake te grumbullimit duhet te mbyllen dukeqene se do te hapen landfillet. Duhet te kryhet monitorimi i vendeve ekzistuese te grumbullimit te mbetjeve.Impiante te kompostimit te centralizuarImpiante te kompostimit te centralizuar do te duhet te realizohen ne te gjitha zonat e mbetjeve. Skema tekompostimit te centralizuar jane zbatuar duke perfshire grumbullimin dhe procesimin e centralizuar tekoshave te mbetjeve te riciklueste me njoma.Organizimi i krijimit per keto impiante perfshijne: ndermarrje private per kompostimin ne nje shkalle temesme dhe partneritet publik privat me skema kompostimi ne shkallete larte.Impiante te kthimit te mbetjeve ne energjiNje (ne Elbasan) ose dy (ne Elbasan dhe Tirane) impiante te kthimit te mbetjeve ne energji mund tendertohen specifikisht me qellim asgjesimin e mbetjeve te familjeve ne zonat nder rajonale te mbetjevenderkohe qe perdoren per prodhimin e energjise, por ne varesi te rezultateve te studimeve te fizibilitetit tekryera gjate fazes se pare.Fondi MjedisorNje Fond Mjedisor duhet te vendoset per te vepruar si nje pike qendrore grumbullimi apo shperndarjeje perdisa ose te gjitha te ardhurat qe vijne nga tarifat mjedisore, gjobat, taksat dhe burime te tjera duke perfshireedhe donatoret. Fondi siguron mbeshtetje financiare per projektet mjedisore. Asistenca financiare ofrohetnemepmjet kredive dhe granteve te favorshme.Pershkrimi i veprimeve te propozuara dhe rezultatet perkatese paraqiten ne tabelen e meposhtme sebashku me nje propozim per periudhen e zbatimit.Tabela 5.2.6 Veprimet e zbatimit dhe te detyrimit 2015 - 2020Veprimi Pershkrimi rezultati Afati kohorFushata ndergjegjesimi ne te gjitha zonat embetjeve duhet te promovojne sjelljet e miraPlanifikimi dhe zbatimi iPubliku ne pergjithesimjedisore, te promovojne ndarjen e mbetjeve, tefushatave per informiminme i ndergjegjsheminformojne mbi demet e shkaktuara nga hedhja edhe dergjegjesimin eper ceshtjet embetjeve dhe te promovojne ri perdorimin e tepublikut ne te gjitha zonatmenaxhimit temirave te riciklueshme, te informojne mbi nevojate mbetjevembetjeveper rikuperimin e kostove te sherbimeve teFundi i vitit 2015menaxhimit te mbetjeve bashkiake.Zbatimi i sistemit tegrumbullimit te mbetjeveme tre kosha ne te gjithazonat e mbetjevePermiresimi i sistemit tegrumbullimit te mbetjevene te gjitha zonat embetjeveZhvillimi i landfilleverajonale ne baz eteplaneve te zonave tembetjeveMbullja dhe monitorimi ivendeve bashkiake tegrumbullimit te mbetjevene te gjitha zonat embetjeveNje sistem me tre kosha per grumbullimin embetjeve bashkiake eshte zbatuar ne te gjithazonat e mbetjeve.Stacionet e transferimit jane vendosur. Jane blere,sic kerkohet, mjete te reja per grumbullimin embetjeve per bashkite si dhe mjete pertransferimin e mbetjeve ne landfille.Landfillet rajonale jane dizenjuar ne baze testandarteve te BE-se. VNM-ja eshte kryer dukeperfshire pjesemarrjen dhe informimin e publikut.Dokumentat e tenderit jane pregatitur. Punimetjane zbatuar dhe landfillet jane ndertuar deri nefund te fitit 2020.Te gjitha vendet bashkiake te grumbullimit tembetjeve nuk duhet te perdoren me nga viti 2020.Eshte kryer monitorimi i mbylljes se vendeveekzistuese te grumbullimit te mbetjeve.Sistemi i ndarjes sembetjeve ne teRiciklueshme te thata,te Riciklueshme tenjoma dhe Mbetje tetjera eshte zbatuar nete gjitha zonat embetjeveSistemi i grumbullimiteshte permiresuar nete gjitha zonat embetjeveJane ndertuar landfillete reja rajonaleVendet e grumbullimitte mbetjeve bashkiakembyllen duke qene sefuten ne linje landfillet.Fundi i vitit 2018Fundi i vitit 2018Fundi i vitit 2020Fundi i vitit 2020Zbatimi i projekteve tendarjes se mbetjeve tekompostueshme ne teSkema te kompostimit te centralizuar jane zbatuarduke perfshire grumbullimin dhe procesimin ecentralizuar te “koshave me mbetje te riciklueshmeSkema te kompostimitte centralizuar janezbatuar ne te gjithaFundi i vitit 201878

gjitha zonat e mbetjevePrezantimi i metodes serikuperimit te plote tecostoste njoma” nga familjet, peisazhed publike dheprivate dhe skemat e krijimit te parqeve; mbetjetbujqesore; dhe mbetjet e procesimit industrialushqimor.Bashkite duhet te llogarisin tarifat e nevojshme perrikuperimin e plote te kostove. Duhet te vendosenmekanizma per te rritur grumbullimin ne 100%.zonat e mbetjeve.Sherbimet emenaxhimit tembetjeve operojnebazuar ne rikuperiminte kostove.Fundi i vitit 2015Zbatimi i Fondit MjedisorAsistence per menaxhimin e Fondit Mjedisor.Fondi mjedisor do te financohet nga taksat dhegjobat mjedisore, gjithashtu edhe nga donatoret.Projekte per financimine Fondit Mjedisor permbrojtjen e mjedisitdhe inovacionetteknologjike qepermiresojne mjedisin.Fundi i vitit 20155.2.3 Plani i Zbatimit per Fazen e Trete: 2020 – 2025Nje raund i treti i planifikimit kombetar dhe rajonal te menaxhimit te mbetjeve do te kryhen ne fillim te kesajperiudhe.Gjate pjeses se fundit te fazes se dyte, landfillet rajonale (ose zgjidhjet e kthimit te mbetjeve ne energji) dote zhvillohen sipas planeve te zonave te mbetjeve dhe te gjitha vendet e grumbullimit te mbetjevebashkiake nuk do te perdoren me deri ne vitin 2020.Nje aktivitet qendror do te jete pregatitja e projekteve te investimeve per zbatimin e restaurimit te vendevete grumbullimit te mbetjeve. Pregatitja e projektit do te perfshije pregatitjen e studimit te fizibilitetit mejustifikimin ekonomik, VNM, analizen institucionale, prokurimin, dizenjimin final etj.Pregatitja dhe zbatimi i projekteve per restaurimin e vendeve te grumbullimit bashkiak.Ky aktivitet mbulon pregatitjen e nje plani per pastrimin e vendeve te ndotura te identifikuara dhe zbatimin eketij plani. Plani duhet te mbuloje nevojen per restaurimin e cdo vendi te ndotur dhe te propozoje masat enevojshme per restaurimin. Plani detajon hollesisht impaktet e mundeshme mjedisore tek secila nga vendete ndotura te identifikuara, identifikon prioritetet e pastrimit, ben rekomandime specifike ne lodhje memetodat e restaurimit te tokes se ndotur, llogarit kostot, vlereson rrezikun, perfshin dizenjimin teknik dhevleresimin e kostove dhe vlereson nevojat e monitorimit pas mbylljes.Partneriteti Publik Privat duhet te zhvillohet me tej ne kete faze duke qene se tregu tani duhet te jetematuruar me shume dhe duhet te kete nje sistem i cili mund te lehtesoje kete proces dhe te japi rezultatene kursime te rendesishme kostove per bashkite dhe komunat. Partneriteti Publik Privat duhet gjithashtu tekonsiderohet ne termat e Fondit Mjedisor dhe ne termat e qasjes se shume zonave te mbetjeve drejtmenazhimit te integruar te mbetjeve.Riciklimi i mbetjeve familjare, tregtare apo industriale (Kerbside recycling) duhet gjithashtu te permiresohetgjate kesaj faze duke pasur ne dispozicion mundesi me te medha zgjedhjeje te rrymave te mbetjeve per turicikluar. Kjo nenkupton nje variacion me te madh te perdorimit te konteniereve te grumbullimit nga bashkitedhe komunat ne procesin e grumbullimit te mbetjeve. Kjo gjithashtu do te jete nje zgjerim i ketyreaktiviteteve ne zonat rurale me sfiduese dhe jo vetem ne mjedisin urban.Industria e riciklimit do te vazhdoje te zhvillohet me mundesi me te medha te ndarjes se me shume rrymavete mbetjeve dhe ne sasi me te medha. Iniciativat do te vazhdojne te financojne mekanizma per te inkurajuardhe zhvilluar kete sektor. Grumbullimi i rrymave specifike te mbetjeve mund te kryhet em ane tekontraktimit te sektorit privat ricikues per te permiresuar scilesine e sherbimit dhe mundesite per riciklim.Nje Skeme e Kompostimit ne Shtepi do te zhvillohet dhe zbatohet ne kete faze per te shtuar mundesine,nepermjet kompostimit ne shtepi. Ky proces do te zbatohet ne zonat rurale dhe zonat nenurbane ku familjetkane mundesine te vendosin koshat e kompostimit dhe ku shtepite jane ndertuar me oborr ose kopesht.79

5.3 Plani i Veprimit per Mbetjet e RrezikshmeEdhe pse kjo do të ishte e paplotë, është menduar që Plani fillestar i Veprimit Kombëtar per Mbetjet eRrezikshme (bazuar në strategjinë e BE-së projektit CARDS dhe Strategjinë Kombëtare për Mbetjet dhePlanin Kombëtar për Menaxhimin e mbetjeve) do të jetë i ngulitur në këtë Plan te ri Kombëtar përMenaxhimin e mbetjeve dhe do të miratohet për të siguruar një pikënisje për zhvillime të mëtejshme.Plani i veprimit per permiresimin e menaxhimit te mbetjeve te rrezikshme, duke u bazuar ne objektivat evena dhe ne Planin Kombetar te Menaxhimit te Mbetjeve, do te konsistojë ne tre faza te ndryshme si vijon:· Faza 1 - 2010 - 2015 – Faza Financiare 1· Faza 2 - 2015 - 2020 – Faza Financiare 2· Faza 3 - 2020 - 2025 – Faza Financiare 25.3.1 Plani i Zbatimit per Fazen e Pare: 2010 - 2015Faza e parë do të përfshijë:o Informacion të miratuar dhe dispozitat e regjistrimit të legjislacionit të mbetjeve të rrezikshmeo Udhëzime teknike të lëshuara në identifikimin e mbetjeve të rrezikshme, lëshuar autoriteteve lokale dhenjësive industrialeo Zhvillimi i regjistrit për prodhuesit e mbetjeve të rrezikshmeo Mbledhja dhe mblidh informacion për praktikat aktuale për heqjen e mbetjeve të rrezikshmeo Rishikimi i te dhenave mbi mbetjet e rrezikshme dhe vlerësimi i ndikimit te rregulloreve te rishikuara sidhe te rregulloreve te Direktivave te Landfillit mbi rritjen e prodhimit te mbetjeve te rrezikshme neShqiperiPlani i veprimit më poshtë ilustron fushat prioritare për menaxhimin efektiv të mbetjeveve të rrezikshme nëperiudhën e para-pranimit, duke perfshire:1. Krijimi i një Grupi Pune për Mbetjet e Rrezikshme nën kujdesin e Grupit Kombëtar Këshillmor për Mbetjet për të nderrmarënjë inventar për mbetjet e rrezikshme.2. Zhvillim i një Plani të ri Aksioni për Mbejtet e Rrezikshme mbi bazën e elementëve për mbetjet e rrezikshme në planin embetjeve dhe mbi rezultatet e pikë veprimit të më sipërm3. Rregjistrimi i gjeneratorëve dhe i sasise se Mbetjeve te Rrezikshme.4. Është projektuar një landfill i MR për mbetjet inorganike, VNM e kryer dhe dokumentet e tenderit jane përgatitur.5. Landfilli është pajisur me objektet e nevojshme për stabilizimin kimik të acideve, bazave, zgjidhjeve për metalet e rëndadhe sasi të moderuara të tokës së pisët me elemente të thjeshtë të tretshëm.6. Krijimi i një njësie publike për ofrimin e mbledhjes së MR dhe shërbimeve të transportit deri në fund të 2015 me qëndrarajonale pritëse.7. Krijimi i një Laboratori Kombëtar referimi për këto shërbime.8. Zhvillimi i fishave te projektit per menaxhimin e mbetjeve spitalore dhe makineva ene fund te jetes.Pershkrimi i veprimeve te propozuara dhe rezultatet perkatese jane paraqitur ne tabelen e mëposhtme se bashku me nje propozimmbi periudhen e zbatimit.Tabela: 5.3.1 Veprimet e planifikuara te nevojshme per te siguruar permiresimin e mbetjeve te rrezikshmePika e Veprimit Përshkrimi i Veprimit Rezultatet Afati kohorKrijimi i një Grupi Pune përMbetjet e Rrezikshme nënkujdesin e Grupit KombëtarKëshillmor për Mbetjet për tënderrmarë një inventar përmbetjet e rrezikshme.Mblidh të dhënat mbi burimet dhe sasitëe mbetjeve të rrezikshme në Shqipëriduke u bazuar si më poshtë:1. Trashëgimiia historike Industriale2. Gjeneratorët e tanishëm3. Nevojat e ardhshme4. Fushata e ndërgjegjësimitNjë grup I vlefshëm të dhënash mbiekzistencën dhe prodhimin embetjeve të rrezikshme në Shqipëri.Zhvillimi i projekteve fishë përmenaxhimin e mbetjeve tërrezikshme në Shqipëri.Fundi i vitit2010Përvec boshllëkut të aftësive tëZhvillimi i projekteve fishë për80

identifikuara brënda grupit të punës dhemë e rëndësishmja MMPAU në mënyrëqë projekti fish mund të zhvillohet përasistencë teknike dhe ngritjen ekapaciteteve në ktë drejtim.asistencë teknike për MMPAU.Zhvillo një Plan të ri Aksionipër Mbejtet e Rrezikshme mbibazën e elementëve përmbetjet e rrezikshme nëplanin e mbetjeve dhe mbirezultatet e pikë veprimit tëmë sipërmZhvillimi i një plani veprimi tëqëndrueshëm dhe ekonomikisht tëshëndetshëm për mbetjet e rrezikshme,duke u bazuar në pikat e mëposhtëme:1. Trashëgimiia historike Industriale2. Gjeneratorët e tanishëm3. Nevojat e ardhshme4. Fushata e ndërgjegjësimitNjë plan veprimi i përballueshëmpër menaxhimin e mbetjeve tërrezikshme, me një afat kohor tëpërcaktuar për objektivat specifikedhe përmes të cilave mund tëmonitorohet nga treguesit paraidentifikuesdhe specifikDhjetor 2011Rregjistrimi i gjeneratorëve tëMRR dhe sasisë së MRR.Ky plan është guri themeltar ikomponentit të strategjisë së Mbetjeve tëRrezikshme. Rregjistrimi i gjeneratorëvetë Mbetjeve të Rrezikshme është kryergradualisht: duke filluar nga industritë emëdha dhe impiantet e energjisë që janëtë kontrolluara tashmë nga lejetmjedisore.Raportimi i Mbetjeve të Rrezikshme ështëpërfshirë në kërkesat e vetë-monitorimittë tyre. Kompanitë janë ndihmuar ngainspektorët për të siguruar identifikimin eMbetjeve të Rrezikshme nga Mbetjet-jo tëRrezikshme.Shqipëria ka një regjistër të plotë tëtë gjithë gjeneratorëtve për Mbetjet eRrezikshme që janë të lidhura në njësistem të raportimit vjetor.Nje inventar ipare igjeneratorëveme te mëdhenjte Mbetjeve teRrezikshme dote përfundohetne fund te vitit2012200-300gjeneratorë tëpërshtatshëmdo të mbulohennga një sistemraportimi vjetorderi në fund të2013Është projektuar një landfill iMRR për mbetjet inorganike,VNM e kryer dhe dokumentete tenderit jane përgatitur.Identifikimi i vëndit, përfundimi i VNM,Projektimi,Mesi i vitit 2012Landfilli është pajisur meobjektet e nevojshme përstabilizimin kimik të acideve,bazave, zgjidhjeve përmetalet e rënda dhe sasi tëmoderuara të tokës së pisëtme elemente të thjeshtë tëtretshëm.Krijimi i një njësie publike përofrimin e mbledhjes së MRdhe shërbimeve të transportitderi në fund të 2015 meqëndra rajonale pritëse.Ndërtimi dhe komisioni për vëndin elandfill-it për menaxhimin e Mbetjeve tëRrezikshmeZhvillimi i procedurave për autorizimindhe trajnimin e transportuesve tëMbetjeve të Rrezikshme dhe ofruesve tëtjerë të shërbimeve.Shqipëria do të ketë një vënd përlandfill-in në përputhje mestandartet e BE-së për hedhjen embetjeve të rrezikshme.Shqipëria do të ketë një rrjet lokal tëpikave të grumbullimit të Mbetjevetë Rrezikshme dhe një rrjet logjistikepër transport të sigurtë të Mbetjevetë Rrezikshme nga ato pika për nëpikat e asgjësimit përfundimtar.Fundi i vitit2015Fundi i vitit2015Krijimi i një LaboratoriKombëtar referimi për këtoshërbimeZhvillimi i fishave te projektitper menaxhimin e mbetjevespitalore dhe makineva enefund te jetesAutorizon shërbimet laboratorike tënevojshme për identifikimin dheklasifikimin e Mbetjeve të Rrezikshmedhe për analizimin e vëndeve të ndotura.Drejtimi i nje vlerësimi per praktikatekzistuese ne lidhje me tre rrymat embetjeve te përmendura me lart dhe mepas zhvillimi i fishave te projektit perkapacitetin dhe burimet e nevojshme perte zbatuar efektivisht nje programmenaxhimi per nje ryme mbetjeshShqipëria do të ketë një laboratorreference të bërë me porosi për tësiguruar një shërbim profesional nësektorin e Mbetjeve të Rrezikshme dhetë Qeverisë.Sigurimi i financimit per dhezbatimin e projekteve prioritare teInvestimit ne Mjedis permenaxhimin e mbetjeve spitalore nemenyre qe te perfshije zhvillimin eUdhezuesit Kombetar mbiMenaxhimin e sigurte te mbetjeveSpitaloreFundi i vitit2012Fundi i MuajitKorrik 201181

5.3.2 Zbatimi i Planit per Fazen e dyte: 2015 – 2020:Në këtë fazë është e rendesishme gjithashtu fakti se ka një zhvendosje kyçe të politikes nga situata aktualepër parandalimin e mbetjeve të rrezikshme dhe produkteve më të pastra dhe në lidhje me këtë duhen marrëparasysh pikat vijuese të veprimit:· Politika kimike ështe harmonizuar me objketivat parandaluese të mbetjeve të rrezikshme. Studimetpër përdorimin e kimikateve të rrezikshme në Shqipëri do të drejtohen dhe do të bazohen në këtëprogram informues dhe për këtë janë planifikuar zëvendësimet e komponimeve të rrezikshme.Azbesti është një kandidat për aksione të tilla.· Politikat do të zhvillohen për të promovuar prodhim dhe konsumim të qendrueshëm. Politikat përprodhimin e integruar do të jenë një instrument kyç për të rritur dizenjimin e produkteve dhepërgjegjësitë e prodhuesve me qëllim që të parandalohen gjeneratat e mbetjeve të rrezikshme ngaskarciteti i produkteve industrial. Janë futur gjithashtu Eko-etiketimi dhe prokurimet e blerta publike.Adaptimi i eko-manaxhimit dhe skemat audite janë promovuar në industri duke siguruar asistencëteknike dhe kompani dhuruese me një sistem të posaçëm me një nivel më të ulët kontrolli ngaautoritetet.· Per te promovuar produkte sa me cilesore ne industri eshte parashikuar te aplikohen dhe zhvilloheninstrumenta ekonomike. Shembuj instrumentash te tille te mundshem qe mund te aplikohen janeperjashtimi nga taksa per klientet,perjashtime nga detyrime te tjera te njevlershme te lejuara,alternativa investimi si dhe zbatimi i politikave penalizuese per shkaktimin e emisoneve kimike sidhe perdorimi e perhapja ne mjedis e substancave te demshme kimike.· Per sektore te perzgjedhur industriale, kryesisht ne seksionin administrativ do te vihen nedispozicion trajnime si dhe sherbime informuese per pastrimin cilesor te produkteve industriale dukeperdorur teknikat e asistences nderkombetare. Shqiperia do te marre pjese aktivisht ne procesin eshkëmbimit te eksperiences ne rang nderkombetar mbi pastimin cilësor nepermjet rrjeteve si UNEP,Agjensia Europiane e Mjedisit dhe Zyra e Konventes se Baselit.Një aktivitet qëndror do të jetë përgatitja e projekteve investuese për të implementuar projekte menaxhuesetë mbetjeve të bashkëfinancuara nga BE. Përqendrimi do të jetë në projektet e integruara të menaxhimit qëpërmbajnë elementët kryesorë që kërkohen për sistemin e kompletuar europian të menaxhimit të mbetjevesi dhe mbylljen e landfill-ëve ekzistuese të pakompletuara. Përgatitja e projekteve do të përfshijë përgatitjene studimeve të realizueshme sëbashku me justifikimin ekonomik, AMP, analiza institucionale, prokurime,dizenjo finale, etj. Keto projekte perfshijne:o Vendosje dhe/ose rehabilitim i lendfilleve rajonal te mbetjeve te rrezikshme te industrise mineraredhe metalurgjike.o Nje studim fizibiliteti per te siguruar qe eshte kryer incinerimi i mbetjeve te rrezikshme dhe eshtendertuar nje impiant incinerimi ne bashkëpunim me industrine.o Rehabilitimi i vendeve operacionale ekzistuese dhe me te medha te grumbullimit te mbetjeve.Aktivitete te tjera perfshijne:o Percaktimi i tipeve te MRr qe kerkojne trajtim apo asgjësim ne vendet e tjera dhe firmosja emarrëveshjeve te kërkuara me vendet marrese.o Per sa i perket hotspoteve mjedisore ekzistuese, planet e rehabilitimit per hotspotet duhet te fillojnegjate kësaj periudhe duke u bazuar ne planet e zhvilluara nga UNEP/UNDP.o Gjithashtu gjate kësaj faze do te kryhen studime dhe te ndërmerren masa parandaluese per teparandaluar emetimin e mbetjeve te rrezikshme nga landfillet ekzistuese.o Procedura standarde do te vendosen per identifikimin e vendeve te tjera te infektuara, kryerjen estudimeve, raste te transfertave te pronësive dhe rehabilitimi i vendeve te infektuara dheshkarkimeve kimike.82

o Fushata detyrimi do te lancohen duke filluar nga viti 2015 e ne vazhdim per te permiresuar praktikatper mbrojtjen nga emetimet kimike dhe menaxhimin e aksidenteve kimike ne industri dhe netransport ne menyre qe te parandalohen rastet e reja te infektimit te tokes.o Dhe ne fund, do te merren masa per te forcuar rolin e autoriteteve lokale dhe bashkimin e tyre nemenyre qe ata te jene gati te marrin persiper rolin e drejtuesit ne planifikim, rritjen e finances dheper zbatimin e politikes se menaxhimit te mbetjeve.Pershkrimi i veprimeve te propozuara dhe rezultatet perkatese jane paraqitur ne tabelen e mëposhtme sebashku me nje propozim mbi periudhen e zbatimit.Tabela 5.3.2: Veprimet e planifikuara te nevojshme per te siguruar permiresimin e mbetjeve te rrezikshmePika e Veprimit Përshkrimi i Veprimit Rezultatet Afati kohorPermiresimi i praktikave permbrojtjen nga emetimet kimikeFushata detyrimi nedhe menaxhimin e aksidenteveindustrine kimike dhe neAdoptohen praktika me te medha perkimike ne industri dhe neMesi i vitit 2016transportin e lendeve kimikesigurine ne industri dhe ne transport.transport ne menyre qe teparandalohen rastet e reja teinfektimit te tokesPergatitja dhe zbatimi iprojekteve te investimeve perte vendosur dhe/oserehabilitimin e lendfilleverajonal te mbetjeve terrezikshme te industriseminerare dhe metalurgjike.Verifikimi i fizibilitetit ekonomikdhe pajtueshmerine evendosjes se zbatimit teprojekteve te investimevedhe/ose rehabilitimin elendfilleve rajonal te mbetjevete rrezikshme te industriseminerare dhe metalurgjike.Landfille rajonale te mbetjeve te rrezikshmeper industrine minerare dhe metalurgjikeFundi i vitit 2019Zbatimi i projekteve perrehabilitimin e hotspoteveStudime fizibiliteti perkryerjen e incinerimit tembetjeve te rrezikshmeEshte ndertuar impianti iincinerimit.Bazuar ne planet e zhvilluaranga UNEP/UNDP ne vitin2010, zbatimi i projekteve perrehabilitimin e hot spoteveFizibiliteti, duke perfshirevlerësimin e tipeve tendryshme te impianteve dheVNM.Ndertimi dhe autorizimi iincinerimit te mbetjeveorganike te rrezikshmeJane kontraktuar projekte per rehabilitimin ee Hot spoteve dhe operimet jane zbatuarFundi i vitit 2020Sigurimi i financimit per incinerimin embetjeve te rrezikshme Fundi i vitit 2018Shqiperia do te kete nje impiant incinerimisipas standardeve te BE per mbetjetorganike te rrezikshmeFundi i vitit 20205.3.2 Zbatimi i Planit per Fazen e trete: 2020 - 2025Jane parashikuar pikat e meposhtme te veprimet:o Vete Mjaftueshmeria. Eshte e rendesishme qe Shqiperia te shkoje sa me shume te jete e mundurdrejt vete mjaftueshmerise per sa i perket menaxhimit te mbetjeve te rrezikshme. Kjo gje mund tearrihet nepermjet nje perfshirjeje me te medhe te sektorit privat dhe nje angazhimi te vazhdueshemnga sektori shteteror per te siguruar infrastrukture te pershtatshme dhe mundesi asgjesimi.o Planet e restaurimit per hot spotet ekzistuese UNDP/UNEP do te perfundohen gjate kesaj faze dhegjendja e vendeve te restauruara te perditesohet ne menyre qe vendi te kete nje inventar te masavete zbatuara te restaurimit lidhur me identifikimin e vendeve.o Nje plan i ri i Menaxhimit te Mbetjeve te Rrezikshme do te zhvillohet gjate kesaj faze duke marreparasysh te gjitha aktivitetet dhe zhvillimet ne dy fazat e mepareshme. Ky plan do te perqendrohetne pakesimin e mbetjeve te rrezikshme dhe vete mjaftueshmerine Shqiptare.o Masat proaktive do te merren per te inkurajuar sektorin privat per te zhvilluar me tej sektorin emenaxhimit te mbetjeve te rrezikshme. Sektori privat ka nje rol ne plotesimin e mangesive ne termate aftesise se kapaciteteve dhe teknologjive te disponuieshme ne nivel shteteror ose ne sektorin83

publik. Edhe nje here Partneriteti Publik Privat ketu mund te merret ne konsiderate per aspektet emenaxhimit te mbetjeve te rrezikshme.5.4 Plani i Veprimit per Mbetjet Jo - BashkiakeKjo faze e pare qe mbulon periudhen 2010 - 2015 do te perfshije aktivitetet e meposhtme:o Permiresimi i sistemeve aktuale te te dhenave;o Ndikimi ne sjelljen e prodhuesve dhe drejtimi ne praktikat me te qendrueshmeo Pregatitja e udhezuesve teknike mbi rrymat specifike te mbetjeve;o Zhvillimi i udhezuesve te OMPM per prodhuesit e mbetjeve jo - bashkiake;Paraqitja e permiresimeve ne menaxhimin e mbetjeve jo bashkiake do te kerkoje kryerjen e nje progresi terendesishem ne aktivietet e lart permendura gjate pese viteve te ardhshme. Per te siguruar qe kjo te behete mundur Qeveria dhe AMP duhet te:o Punojne ngushte me industrine e mbetjeve, grupet e punes se zonave te mbetjeve dhe prodhuesit embetjeve gjate periudhes 2010/11 per te zhvilluar nje plan veprimi partneriteti per pese vitet eardhshme;o Rishikoje kontrollet e parashikuara me ligj te nevojshme per te ndryshuar sjelljen e prodhuesvetregtar dhe industrial te mbetjeve;o Siguroje qe Planet e Zonave te Mbetjeve te vazhdojne te adresojne menaxhimin e ketyre mbetjevene nivel rajonal dhe lokal;Kompletimi i kuadrit ligjor per menaxhimin e mbetjeve jo - bashkiakeAshtu sic eshte caktuar ne Planin Kombetar per Perafrimin e Legjislacionit, prioritete afat shkurtra perlegjislacionin ne kete nen sektor jane qe iniciativat e meposhtme legjislative do te ndermerren ne menyreqe te adresohen prioritetet afat shkurter:o Substancat ozon hollueseo Makinat ne fund te jeteso Llumrat e ujerave te zezao Impiantet e Pritjeve Portuale per Anijet qe Gjenerojne Mbetjeo Mbetjet e Titaniumit te Dioksidito DFCT’te/TFCP’teo Transferimi nder kufitar i mbetjeveo Mbetjet e Minieraveo Ndotesit Organike te Qendrueshemo Vajrat e mbeturaKeto masa perfshijne veprimet e meposhtme:1. Zhvillimi i nje programi per Transponimin e Direktivave2. Zhvillimi i fushave te projektit per programin e mesiperm te transpozimit legjislativ3. Te siguroje supervizim dhe nje pike kontakti te Ministrise per stafin e projektit per transponimin eDirektivavePershkrimi i veprimeve te propozuara dhe rezultatet perkatese paraqiten ne tabelen e meposhtme sebashku me nje propozim per periudhen e zbatimit.Tabela 5.4.1: Veprimet e planifikuara te nevojshme per perhapjen e ndryshimeve ne menaxhimin e mbetjeve jo– bashkiakeMasat /Pika e veprimit Pershkrimi i veprimit Rezultati Afati kohorZhvillimi i nje StrategjieKombetare mbi teDhenatZhvillimi i nje programiper Transpozimin eNje grup pune do te vendoset per tezhvilluar dhe zbatuar nje Strategji mbi teDhenat e Mbetjeve dhe te siguroje njepike kryesore per grumbullimin,manipulimin dhe raportimin e te dhenavete mbetjeve per te siguruar nje qasje teqendrueshme kombetare.MMPAU ti sigurohet nje program pertranspozimin legjislativ ne nje afat kohorTe dhenat do te grumbullohen ne nje novelbashkiak dhe komunal nepermjet grupitperkates te punes se zones se mbetjeve.Te dhenat do te grumbullohen ngaperfaqesuesi i Qarkut qe ben pjese negrupin e punes dhe do te prezantohennepermjet ati perfaqesuesi ne nje format tepershkruar nga AMF.Program per transpozimin legjislativ tepershtatshem per zhvillimin e Shqiperise seFundi i 2010Fundi i 201084

Direktives te realizueshen dhe te qendrueshem. bashku me nje afat kohor per suportin ezbatimit.Puna me institucionet financueseZhvillimi i fishave teProjekt fishat te zhvilluara per tekombetare dhe nderkombetare perprojektit per programin emundesuar instutucionet financuese tezhvillimin e nje projekt fishe per njemesipermteprokurojne sherbime per asistenceprojekt per asistence teknike per zbatimintranspozimit legjislativfinanciare per programin e traspozimit.e programit te transpozimit.Sigurimi i nxitesve perprodhuesit e mbetjeveper te pakesuargjenerimin e mbetjevenepermjet operimeve tetyreTe siguroje supervizimdhe nje pike kontakti teMinistrise per stafin eprojektitpertranspozimin eDirektivavePregatitja e UdhezuesveTeknik Kombetar permbetje sfecifike ne tecilin bejne pjese mbetjeme prioritet te larte te qekane marre vemendjeqe heretReduktimi i mbetjeve qe ne burimin epare psh. shmangia e konsumimit dheperdorimit te materialeve duke perfshire:o Promovimi i kompostimit ne shtepio Kompostimi ne komuniteto Grupet e Veprimit te Komunitetito Fushata reale te pelenaveo Reduktimi i postes se vjetero Reduktimi i mbetjeveGrupi i punes mbi legjislacionin embetjeve do te jete nje ndermjetes midisMMPAU dhe cdo stafi projekti te perfshirene trasnpozimin e legjislacionit dhe duhette siguroje informacion per dhe ngaMMPAU.Pregatitja e udhezuesve te praktikes semire te industrise bazuar ne nje liste kubejne pjese grupet e mbetjeve meprioritet bazuar ne:o Rritja e sasise se mbetjeve;o Perberja e meterialeve te rrezikshme;o Ngjashmeri me, ose lidhje me mbetjebashkiake;o Vlera e mbetjeve te ricikluara apo terikuperuara;o Rendesia e sektorit industrial teprodhuesve te mbetjeve ne ekonomineShqiptare;o Nese ekziston nje mungeseinfrastrukture ne Shqiperi perprocesimin dhe asgjesimin e ketyrembetjeve;o Kerkesat legjislative/rregullueseaktuale dhe te ardhshme dhemomentet historike.Prodhuesit jane me shume ne dijeni tebenefiteve potenciale ekonomike teparandalimit, minimizimit te mbetjeve dhemenaxhimit te qendrueshem te mbetjeve,perkundrejt informacionit te rritjes secostove te asgjesimit te mbetjeve.Nje program transpozimi i menaxhuarefektivisht dhe nje MMPAU e informuarSigurimi i prodhuesve te mbetjeve meudhezuesin e nevojshem teknik pervleresimin e OMPM-ve per rrymat e tyre tembetjeve.Fundi i 2010Fundi i 2012Fundi i 2013Fundi i 2015Gjate fazes se dyte qe mbulon periudhen 2015 – 2020, do ti jepet rendesi:o Perdorimit te instrumentave ekonomik per promovimin e politikave mjedisore, dhe aty ku eshte epershtatshme, do te prezantohen keto instrumenta. Nje rendesi te vecante ka edhe pergjegjesia erritur e prodhuesit, ku prodhuesit (ose te autorizuarit e tyre: importuesit, shperndaresit) e produktevete cilet prodhojne mbetje problematike ne fund te jetes se produktit, jane pergjegjes pergrumbullimin e kesaj mbetjeje (p.sh. makina ne fund te jetes, baterite e makinave, mbetjet vajore,MPEE). Instrumenta te tjere ekonomike te cileve mund tu jepet rendesi perfshijne nje takse tepergjitheshme landfilli, taksa specifike landfilli ose pengese per rryma specifike mbetjesh, skema perdepozitimin/kthimit mbrapsh, per shembull per shushet e pijeve.o Riciklimit te mbetjeve vajore qe do te kryhet nepermjet marreveshjeve ndermjet Qeverise dhe njeose dy kompanive te rafinimit te vajit dhe nje rrjet per grumbullimin e mbetjeve vajore do te vendosetse bashku me industrine dhe rrjetin e shperndarjes se karburantit.o Negiciatave te marreveshjeve me industrine ose kompanite e sherbimeve deri ne fund te vitit 2018per trajtimin e ujerave te ndotura vajore, mbetjeve te ngurta dhe llumrat e ujerave te zeza te ndoturame vaj, mbetjeve te rrezikshme metalike sic jane baterite e makinave, tretesve organike dhe loje tetjera mbetjesh te rrezikshme me nje vlere ekonomike.Vec kesaj, do te vendosen edhe nje numer masash planifikuar per te influencuar sjelljen e prodhuesit tembetjeve dhe te coje ne praktika me te qendrueshme dhe ne largimin nga asgjesimi i mbetjeve ne landfill.Nje nga menyrat per te arritur kete eshte vendosja e Takses se Landfillit/ Skema e Kompensimit teLandfillit.85

Taksa e Landfillit/ Skema e Kompensimit te LandfillitTaksa e landfillit e rrit koston e asgjesimit ne landfill dhe siguron stimuj per reduktimin e sasise se mbetjevete asgjesuara ne kete menyre. Eshte propozuar te vendosen dy nivele taksash operative ne Shqiperi:o Per ‘mbetje jo aktive’ – kur jane kryesisht mbetje inerte taksa e vendosur duhet te jete nominuese.Kjo metode ne vende te tjera te BE ka cuar ne nje rritje te tendences se prodhuesve te mbetjeveinerte te reduktojne, riperdorin ose te riciklojne keto mbetje, duke reduktuar ne kete menyrelandfillin.o Per ‘mbetje aktive’ (mbetje te tjera, duke perfshire mbetje te biodegradueshme), duhet te vendosetnje takse me e larte, e cila duhet akoma te vendoset. Kjo menyre duhet te siguroje nje stimul perprodhuesit e mbetjeve jo – bashkiake per te reduktuar landfillin e mbetjeve te tyre.Zbatimi i masave per trajtimin e disa Rrymave Prioritare MbetjeshKy aktivitet perfshin pregatitjen e planeve specifike per trajtimin e mbetjeve te gomave, Mbetjet ngaNdertimet dhe Shkaterrimet, Mjetet ne Fund te Jetes, Mbetjet nga Pajisjet Elektrike dhe Elektronike; dheBaterite dhe Akumulatoret. Planet duhet te prezantojne sisteme specifike per rikuperimin e rrymave tembetjeve. Opcione teknike duhet te rishikohen dhe diskutohen/ duhet te kryhen negociata me aktoretkryesore. Duhet te kryhet nje rishikim i eksperiences nga vende te tjera. Nje nga rolet kryesore ne ketesistem rikuperimi duhet t’i jepet importuesve te produkteve duke perfshire rikuperimin e kostove perimportimin e rrymave specifike te mbetjeve. Eshte permiresuar pritja dhe trajtimi i ujerave te ndotura vajorenga anijet.Gjate fazes se trete qe mbulon periudhen 2020 – 2025, rendesi do tu jepet ceshtjeve si vijon:o Qeveria duhet ti jape rendesi mangesive te teknologjise apo kapacitetit ne menaxhimin e rrymaveprioritare te mbetjeve nga faza e 2-te. Keto mangesi duhet te plotesohen ne menyre qe tepermbushen detyrimet e programit te rrymave prioritare te mbetjeve.o Rrymat Prioritare te Mbetjeve. Te gjitha keto rryma mbetjesh duhet te integrohen ne nje sistem tepergjithshem te menaxhimit te mbetjeve deri ne fund te kesaj faze. Hartimi i nje liste te fresket merrymat prioritare te mbetjeve bazuar ne legjislacionin dhe ne udhezuesit ne kohen e materialit.o Ne kete faze duhet te hartohet Udhezues per cdo rryme prioritare mbetjesh te re per te cilenMMPAU ka rene dakort. Eshte e rendesishme qe ky udhezues dhe fushata te rritjes sendergjegjesimit te shoqerojne cdo list te re te rrymave prioritare te mbetjeve.5.5 Veprimet dhe afati kohor per zbatimin e plote te planitVeprimet e nevojshme per perfundimin e zbatimit te ketij plani kombetar te menaxhimit te mbetjeve janeparaqitur ne Tabelen 5.5.1Tabela 5.5.1: Veprimet dhe afati kohor per zbatimin e plote te planitVeprimiPerfundimiVendosja e nje Grupi Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet nga Ministri i Mjedisit Fundi i 2010Vendosja e nje Grupi Pune mbi Mbetjet e Rrezikshme nen drejtimin e Grupit Kombetar keshillimor mbi Mbetjet Fundi i 2010per te ndermarre nje inventar te mbetjeve te rrezikshmeVendosja e nje ekipi per fushaten e ndergjegjesimit mbi mbetjet nen drejtimin e Grupit Kombetar keshillimor mbiMbetjetFundi i 2010Zhvillimi i nje Strategjie Kombetare mbi te Dhenat e Mbetjeve Fundi i 2010Zhvillimi i nje Programi per Transpozimin e Direktivave Fundi i 2010Zhvillimi i projekt fishave per programin e transpozimit te legjislacionit Fundi i 2010Finalizimi i projekt Politikes dhe Strategjise Kombetare te Mbetjeve Fillimi i 2011Finalizimi i Planit Kombetar te Menaxhimit te Mbetjeve dhe Profilet e Zonave te Mbetjeve Fillimi i 2011Propagandimi i Planit Kombetar te menaxhimit te Mbetjeve te aprovuar Fillimi i 2011Pregatitja e Planit te Zones se Mbetjeve per Zonat e mbetjeve te Tiranes Durresit dhe Elbasanit Fillimi i 2011Propagandimi i Politikes dhe Strategjise se aprovuar Fillimi i 2011Takimi inaugurues i Grupit Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet kryesuar nga Ministri i Mjedisit Mesi i 201186

Zhvillimi i projekt fishave per menaxhimin e mbetjeve spitalore dhe makinave ne fund te jetes Mesi i 2011Studimi i fizibilitetit per te pare mundesine e vendosjes se kompostimit si nje mundesi per te trajtuar mbetjetorganike mbrenda mbetjeve bashkiake te ShqiperiseMesi i 2011Studim fizibiliteti per konceptin e zbatimit te sistemit me tre kosha ne te gjitha zonat e mbetjeve per tegrumbulluar vecmas: 1. Mbetje te riciklueshme te thata; 2. Mbetje te riciklueshme te njoma and 3. Mbetje te tjeraMesi i 2011Zhvillimi i nje programi aktivitetesh per fushaten e ndergjegjesimit mbi mbetjet te lidhura me periudhen aktuale tezhvillimit te infrastruktures dhe operimeve te menaxhimit te mbetjeveFundi i 2011Vendosja e nje Grupi Pune mbi Legjislacinin e Mbetjeve nen drejtimin e Grupit Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet Fundi i 2011Takimi i 2 te i Grupit Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet kryesuar nga Ministri i Mjedisit Fundi i 2011Zhvillimi i nje Plani Veprimi per Mbetjet e Rrezikshme duke u bazuar ne elementet e mbetjeve te rrezikshme ne Fundi i 2011plan dhe ne rezultatet e inventarit te mbetjeve.Studimi i fizibilitetit per bashkepunimin ndermjet shume zonave te mbetjeve mbi impiantin e kthimit te mbetjevene energji ne ElbasanFundi i 2011Zhvillimi i fushatave ndergjegjesuese mbi mbetjet ne lidhje me projektet e rrymave prioritate te mbetjeve Fundi i 2011Zhvillimi dhe qarkullimi per tu konsideruar nga Grupi Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet nje propozim buxheti per Fundi i 2011aktivitetet e lart permenduraEshte dizenjuar nje landfill i mbetjeve te rrezikshme per mbetjet inorganike, eshte kryer VNM-ja dhe dokumantatjane tenderuar.Mesi i 2012Vendosja e laboratorit kompetent kombetar pergrumbullimin e Mbetjeve te Rrezikshme dhe sherbimin e Fundi i 2012transportit.Sigurimi i stimujve per prodhuesit e mbetjeve per te pakesuar gjenerimin e mbetjeve nepermjet operimeve te tyre Fundi i 2012Regjistrimi i gjeneretoreve dhe sasise se Mbetjeve te Rrezikshme Fundi i 2013Projekt per vendosjen e nje Fondi Mjedisor Fundi i 2013Sigurimi i supervizimit dhe i nje personi kontakti nga Ministria per te bashkepunuar me ekipin e projektit pertranspozimin e Direktivave.Fundi i 2013Pregatitja e Planeve te zonave te mbetjeve per zonat e mbetjeve Lezhe, Shkoder, Kukes, Diber, Korce, Berat,Gjirokaster dhe VloreFundi i 2014Landfilli i Mbetjeve te rrzikshme eshte ndertuar dhe pajisur me pajisjet e nevojshme per stabilizimin kimik teacideve, bazave, solucioneve te metaleve te renda dhe moderimin e sasise se tokes se ndotur me elemente qeFundi i 2015treten shpejt.Vendosja e nje enti publik per ofrimin e sherbimit te grumbullimit dhe transportit te Mbetjeve te rrezikshme me Fundi i 2015qendra rajonale pritjeje.Planifikimi dhe zbatimi i fushatave te informimit dhe ndergjegjesimit te publikut ne te gjitha zonat e mbetjeve Fundi i 2015Prezantimi i metodes se rikuperimit te plote te kostos Fundi i 2015Zbatimi i Fondit Mjedisor Fundi i 2015Planifikimi dhe zbatimi i fushatave te informimit dhe ndergjegjesimit te publikut ne te gjitha zonat e mbetjeve Fundi i 2015Pregatitja e Udhezuesve Kombetare Teknike per mbetje sfecifike me grupe mbetjesh me prioritet te larte qekane marre nje vemendje qe heretFundi i 2015Fushata detyruese ne industrine kimike dhe ne transportin e kimikateve. Mesi i 2016Zbatimi i sistemit te grumbullimit te mbetjeve me tre kosha ne te gjitha zonat e mbetjeve Fundi i 2018Permiresimi i sistemit te grumbullimit te mbetjeve ne te gjitha zonat e mbetjeve Fundi i 2018Zbatimi i projekteve te ndarjes se mbetjeve te kompostueshme ne te gjitha zonat e mbetjeve Fundi i 2018Zbatimi i sistemit te grumbullimit te mbetjeve me tre kosha ne te gjitha zonat e mbetjeve Fundi i 2018Studim fizibiliteti per kryerjen e djegies se mbetjeve te rrezikshme organike Fundi i 2018Pregatitja dhe zbatimi i projekteve te investimit per vendosjen dhe/ose rehabilitimin e landfilleve rajonale tembetjeve te rrezikshme te industrise minerare dhe metalurgjikeFundi i 2019Mbyllja dhe monitorimi i vendeve te grumbullimit te mbetjeve bashkiake ne te gjitha zonat e mbetjeve Fundi i 2020Zhvillimi i landfilleve rajonale sipas planeve te zonave te mbetjeve Fundi i 2020Zbatimi i projekteve te rehabilitimit te hot spoteve Fundi i 2020Eshte ndertuar impianti i djegies se Mbetjeve te rrezikshme organike Fundi i 2020Vendosja e nje Takse Landfilli/ Skema e Kompensimit te Landfillit Fundi i 2021Zbatimi i masave per menaxhimin e disa Rrymave Prioritare Mbetjesh Fundi i 2022Pregatitja dhe zbatimi i projekteve per restaurimin e vendeve te grumbullimit te mbetjeve bashkiake Fundi i 202387

6. KUADRI EKONOMIK I IMPLIKIMIT FINANCIARPlani Kombetar i Menaxhimit te Mbetjeve eshte dizenjuar ne menyre te tille qe jane marre ne konsideratedy faza te ndryshme te zhvillimit:o Faza Financiare 1: (2010 - 2015), e cila do te jete faza para pranimit ne BE, dheo Faza Financiare 2: (2015 - 2025), e cila do te jete periudha e zhvillimit pas pranimit ne BEKeto dy faza zhvillimi kane implikime te ndryshme per sa i perket financimit te menaxhimit te mbetjeve.6.1 Burimet e FinancimitPika e nisjes në përndarjen e kostove të menaxhimit të mbetjeve në të ardhmen është parimi i ndotësipaguan qe do të thotë që prodhuesit e mbetjeve duhet të paguajnë koston e plotë të menaxhimit tëmbetjeve të tyre. Sidoqoftë, ndërkohë që kostot e mbledhjes së mbetjeve dhe hedhja do të sigurohen ngaprodhuesit e mbetjeve, përseri ka një problem financiar, meqënëse ka edhe shpenzime kapitale sitransporti dhe asgjësimi, dhe nuk mund te pritet qe te gjitha shpenzimet kapitale te mbulohen nga tarifat epaguara nga familjet.6.1.1 Faza e 1-re Financiare: (2010 – 2015)Supozohet që qeveria Shqiptare (qendrore, rajonale dhe lokale) te pakten si fillim, do të marrë iniciativen tëvendosë impiantet për mbledhjen dhe derdhjen e mbetjeve. Kjo do të përfshijë rritje në shpenzime, edhepse këto shpenzime do të plotësohen eventualisht nga prodhuesit e mbetejve.Shteti, komunat ose buxhetet komunaleNë të kaluarën dhe ende aktualisht , qeveria qendrore ka marrë një rol udhëheqës në financimin einvestimeve kapitale apo studimeve të realizueshmërise në sektorin e menaxhimit të mbetjeve. Kjo mund tëjetë me ose pa bashkë-financimin nga komuniteti i donatorëve ndërkombëtar dhe mund të jetë pjesë ebuxhetit të rregullt ose një shpërndarje e veçantë destinuar për t'u marrë me një situatë e njëhershme osetë veçantë. Për shembull shumat në lekë 100 milion , 380 milion dhe 1500 milion ishin të planifikuara 15 ngaMinistria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit për 2009, 2010 dhe 2011 respektivisht.Ligji evropian, dhe së shpejti ligji shqiptar, kërkon që shpenzimet e plota të administrimit të mbetjeve duhet(ti nënshtrohen përballueshmërisë të kritereve) të mbulohen nga prodhuesit (ose mbajtësit) e mbetjeve. Tëpaktën në afat më të gjatë, si rjedhim, financimi i qeverisë qendrore për administrimin e mbetjeve do të jetëfazuar jashtë. Megjithatë në vitet e ardhshme kur Shqipëria te ketë përmirësuar praktikat e menaxhimit tëmbetjeve të saj në përputhje me praktikat moderne, në mënyrë për të trajtuar një nga problemet më tëngutshme kombëtare për mjedisin, do të ketë nevojë për investime të konsiderueshme dhe ndërsa tëardhurat e shumë familjeve mbeten të ulëta do të vazhdohet të kete nevoje për financim shtetëror.Pavarësisht nga çdo gjë tjetër, bashkë-financimi kombëtar do të kërkohet nga IPA para pranimit, dhe nënKohezionin dhe financimin ERDF pas pranimit. Shumica e kësaj do të duhet të vijë nga buxheti i shtetit. Përshembull në supozimet e bëra dhe në mënyrë që të përfitohet plotësisht nga fondet e BE-së nën ERDF paspranimit, Shqipëria do të duhet të gjejë 7.6 milion € në vit pëe bashkë-financim kombëtar për cdo 4 vjet paspranimit vetëm për administrimin e mbetjeve, dhe shumica e kësaj do të duhet të vijë nga buxheti i shtetit 16(shih më poshtë mbas pranimit në BE: grante nga fondet strukturore (ERDF dhe CF)). Pas kësaj, roli iqeverisë qendrore në financimin e sektorit të administrimit të mbetjeve duhet të jetë në mbarim.15 Shenim: me teper se planifikuar eshte buxhetuar. Keto shuma nuk alokohen apo tu disburohen domosdoshmerisht projektevembi mbetjet16 Kjo bazohet ne supozimin e nje bashke financimi kombëtar prej nje minimumi 20% sic eshte aplikur ne Rumani dhe ne Bullgarine raundin e fundit te pranimit.88

Buxhetet lokalePërgjegjësia për të siguruar shërbimet për menaxhimin e mbetjeve i është caktuar në ligjin shqiptarpushtetit vendor. Kjo do të thotë se autoritetet lokale duhet të gjejnë burime financiare të nevojshme për tëoperuar dhe për të mirëmbajtur paisjet e nevojshme. Por natyrisht autoritetet lokale kanë të drejtë, dhe nëtë vërtetë sic kërkohet sipas ligjit evropian në afat më të gjatë sic u përshkrua dhe më sipër, të mbulojnë tëgjitha shpenzimet e tilla duke debituar prodhuesit e mbetjeve.Para-pranimit në BE: Instrumenti i Ndihmës për Para-pranimin (IPA)IPA u prezantua në janar 2007, dhe zëvendësoi programe të mëparshme të ndryshme të BE-së dheinstrumenta financiare për vendet kandidate dhe kandidatë të mundshëm.Grantet nga donatorë të tjerë të huajSipas databazës së ndihmës për projekte të mbajtur nga njësia e koordinimit të donatorit të huaj nëKëshillin e Ministrave, donatorët që nuk janë në BE kanë dhënë një ndihmë për Shqipërinë që llogaritet nëmbi 2600 milion euro gjatë 9 viteve të fundit. Supozohet se ndihma kryesore nga donatorët jo anëtare të BEmbi projektet për mbetjet dhe tokës së ndotur në të ardhmen do të jetë 2.5 milion euro në vit, deri në ditën eanëtarësimit (në bazë të supozimeve të bëra do të thotë se shpagimet do të vazhdojnë deri në vitin 2016).6.1.2 Faza e 2-te Financiare: (2015 – 2025)Ne kete faze, ne te cilin anetaresimi ne Be eshte me i maturuar, pjesa me e madhe e financimit perperiudhen e pas-pranimit do te vihen ne dispozicion nepermjet Fondit te Zhvillimit Rajonal Europian per tefinancuar investimet e nevojshme ne fushen e mbetjeve:Post-pranimi ne BE: grantet nga fondet strukturore (ERDF dhe CF)Kur Shqipëria në fakt të bashkohet me BE do të jetë në gjendje të aplikoje për fonde në kuadrin e ZhvillimitRajonal Evropian dhe Fondet e Kohezionit. Nuk dihet për momentin se sa shume do të vihen nëdispozicion, por në bazë të përvojës së vendeve të pranuara ne 2007 dhe të Rumanisë dhe Bullgarisë, sasitë konsiderueshme që tejkalojnë fondet e para-pranimit ka të ngjarë të jenë në dispozicion për të ndihmuarnë infrastrukturën e Shqipërisë deri në arritjen e standardeve të BE-s. Bashkë-financimi Shqiptar pothuajseme siguri do të jetë i nevojshëm.Ka shumë agjentë mbështetës që këto zona mbetjesh mund të eksplorojnë për të ngritur fondet enevojshme:1. Kredi nga një instucion financiar ndërkombëtar (IFN) si psh Banka Botërore ose ERBD. Ky ështëedhe Opsioni më tërheqës pasi Konditat në të cilat këto kredi akordohen janë më pak rënduese seato të një Banke komerciale (përqindje interesi më të ulta, më afatgjata, me periudha lehtësimi nëpamundësi pagimi të interesit). Vështirsia në Aplikim për kredi në Institucione të tilla si (IFN) ështëse ato mund të vihen në dispozicion vetëm për projekte të medha me investime kolosale ku shumae kërkuar justifiokon investimin që do të bëhet (psh € 20 milion). Disa institucione të tilla si (IFN)kërkojnë garanci të instancave më të larta të shtetit në procesin e Aplikimit.2. Kredi nga një bankë komerciale. Ndërsa kushtet janë më pak tërheqëse nga ato të një IFN, ndërsatregu i kredisë në Shqipëri po zhvillohet dhe piqet, kjo duhet të bëhet një alternativë relativisht edrejtpërdrejtë. Përsëri, megjithatë, kreditë mund të kenë nevojë të jenë të garantuara.3. Bono te leshuara nga Autoritetet qeveritare. Qytetet më të mëdha mund të gjenden në një pozicionku do të duhet të leshojne bono për të perfituar investime. Për ta bërë këtë atyre do tu nevojitej njëvleresim krediti ( i gjendjes) nga një agjensi e vleresimit të kreditit si Moody’s, Standard & Poor.4. Kapital Privat (nepermjet marrëveshjes se Partneritetit Publik Privat (PPP)). Autoritetet publike tëpërgjegjshme për sigurimin e shërbimeve të menaxhimit të mbetjeve mund të hyjnë në marredhenieme ndërmarrje private ku një pjesë ose të gjithë kërkesat për investime sigurohen nga partneritetprivate. Kjo mund të realizohet në shumë mënyra. Mënyra më e thjeshtë është që një autoritet lokalose bord ndërbashkiak i menaxhimit të mbetjeve mund të hyje në një kontratë shërbimi me njëagjensi sherbimesh që mbledh mbetjet. Kontrata mund të përcaktojë që agjensia e shërbimit tësigurojë vetë kamionet (ose pajisjet e tjera) për mbledhjen e mbetjeve, kjo si pjesë e marreveshjes.Shpërblimi të kontraktuarit do të përfshijë një element që ka për synim të rikompesojë agjencinë e89

shërbimit për koston e sigurimit të kamionëve. Nga këndveshtrimi i autoritetit, sidoqoftë një kostokapitali (shtesë) potenciale merret në konsideratë, dhe mund të tërhiqet drejtperdrejt nga të ardhurate marra nga prodhuesit e mbetjeve pa nevojën për ti mbledhur këto para. Afati i kontratës duhet tëcaktohet mjaftueshmërisht i gjatë për ta bërë atë tërheqës për operatorët privatë që të ndërrmarrinkëtë angazhim. Më kompleks është përshmebull një kontratë e tipit Nderto-Opero-Transfero ku njëoperatori privat i jepet nj koncension dhe i kërkohet të ndërtojë një objekt sic është një landfilldhe/ose të bëjë investime të tjera në kapital, të sigurojë një shërbim duke përdorur investimet përnjë shërbim të specifikuar (supozojmë për 20 vjet) dhe në fund të këtij afati, të transferojë asetet embetura autoritetit lokal. Koncensioneri mund të mbledhë vetë kostot për menaxhimin e mbetjevenga prodhuesit e mbetjeve. Këto marreveshje, nëse mund të kryhen, mund të jenë tërheqëse përautoritetet përgjegjëse për sigurimin e shërbimit, por përgjithësisht marrin shumë kohë për tuorganizuar dhe finalizuar. Ështe gjithashtu e nevojshme që të egzistojë një mjedis biznesi në të cilinkontraktoret privatë potencialë të kenë konfidenca të mjaftueshme në aftesinë dhe vullnetin eprodhuesve të mbetjeve për të paguar kostot e kërkuara, dhe në stabilitetin politik të organizatavepublike me të cilat ato firmosin kontrata.6.2 Kostot e Sistemit te Menaxhimit te Mbetjeve bashkiakeParashikimi i kostove për zbatimin e OMPM për mbetjet bashkiake në Shqipëri mund te jete vetem njeparashikim sepse kostot aktuale janë në varësi të planeve per 12 zonat e mbetjeve, secili i adaptuarkundrejt kushteve lokale.Megjithatë eshte e nevojshme te kemi nje llogaritje te përafruar te kostove nemenyre qe grupet e punes sezonave te mbetjeve te jene te informuar per rendesine e renditjes se ceshtjeve financiare me te cilat ata dote ndeshen dhe ne kete menyre mund te behet edhe llogaritja e nivelit te tarifave te nevojshme per tembështetur sistemin ne periudhen afat gjate.Për të bërë këtë vlerësim është e nevojshme të bëhet një projektim për mbetjet që do të prodhohen gjatëperiudhës së planifikuar dhe të kontrollohet se cfarë masash është e nevojshme të ndërmerren për tërealizuar objektivat e nevojshme. Menyra e përdorur per kete projektim eshte përshkruar hap pas hapi neAneksin 5.Projektimi eshte përmbledhur ne diagramen e mëposhtme:Figure 6.2.1: Parashikimi i mbetjeve komunale për Shqipërinë 2010 - 2025Paisjet dhe infrastruktura e kërkuar për një zonë “mesatare” menaxhimi për mbetjet90

Bazuar në rrjedhën e projektuar të mbetjeve për një zonë mesatare menaxhimi mbetjesh, janë llogariturnevojat për paisje dhe infrastrukture. Këto llogaritje janë dhënë në Annex 6 të këtij Plani. Kosto janëpërmbledhur në tabelën e mëposhtme.Tabela 6.2.1: Kostot e OMPM për mbetjet komunale për të realizuar target e planit për një zonë “mesatare”mbetjesh në Shipëri në vitet në vijimKomponentiKostotKapitale ne (€)Kostot eO&M (€)Kostot Totalevjetore (€/v)Grumbullim i ndare per materialet e riciklueshme 3,308,533 1,791,703 2,247,540Grumbullimi i mbetjeve Bio 982,490 687,201 816,295Grumbullim i mbetjeve 982,490 1,051,817 1,180,910Stacionet e transferimit 1,350,000 127,800 106,611Transporti per ne landfill 0 262,186 262,186Landfilli 7,800,000 500,000 1,659,985Impianti i ndarjes se mbetjeve 1,500,000 250,000 515,192Impianti i kompostimit 8,120,000 1,124,000 2,383,649TA, fushata informimi dhe ndergjegjesimi (5%) 2,404,351Totali i “mesatares” per zonen e mbetjeve 24,043,512 5,794,707 9,172,368Është pranuar që mjetet dhe kamionët e transportit do të blihen nga kontraktuesit (kostoja e tyre efinancimit do të reflektohet në pagesën kontraktuale që do t’i paguhet atyre), kështu që ato nuk do të jenëpjesë e kostove kapitale, por vetëm pjesë e shpenzimeve operative. “Kostoja vjetore” më lart përfshin dhekostot operative dhe kapitale të amortizuara në terma në përshtatje me jetën ekonomike të pritshme tëaktivit.Duke përmbledhur në kosto në nivel kombëtarNjë parashikim për kostot kombëtare përfitohet nga shumëzimi i shifrave për zonën mesatare me 11. Kjojep:o Kosto kapaitale€264 miliono Kosto mesatare operative €64 millon per vito Kosto totale vjetore€101 milion per vit, d.mth. €31.6 per person në Shqipëri ose13,000 leke per familje prej 3 personash duke përdorur normën aktuale të këmbimit €1 = 138 leke.Kjo nuk përfshin kostot e për shembull mbledhjeve kolektive të rënda, ose kostot e ndarjes së mbetjeve tërrezikshme të familjeve. Nuk përfshin koston e trajtimit të mbetjeve në vend të të mbetjeve bashkiake. Përnjë tenativë të kostos për të gjithë planin referoju tabelës PQR.6.2.1 Rikthimi i kostove, parimi ndotësi paguan, përballueshmëria,Neni 4 i Udhëzuesit 2008/98/EC i Parlamentit dhe Këshillit Europian të 19 Nëntor 2008 mbi mbetjet dheankimet kundrejt disa Udhëzuesve, përmbledh që kostot e menaxhimit të mbetjeve duhet të përballohennga:- Prodhuesi origjinal i mbetjeve,- Mbajtësit aktualë ose të mëparshëm të mbetjeve, ose- nga prodhuesi i produktit nga i cili ka rezultuara dhe mbetja,Pervec se nje kerkese ligjore, ky eshte nje kusht per zbatueshmerine dhe qendrueshmerine financiare afatgjate per sektorin e menaxhimit te mbetjeve, dhe do te siguroje gjithashtu rritjen e nxitjes per “prodhuesit” embetjeve (duke perfshire edhe prodhuesin e ketyre produkteve) per te reduktuar dhe rikuperuar mbetjet. Kyfaktor eshte shume i rendesishem per mbetjet e rrezikshme duke qene se prodhuesit e ketyre mbetjeve derime sot kane paguar tarifa te njëjta me prodhuesit e mbetjeve jo te rrezikshme ose ne disa raste nuk kanepaguar fare.Parimi ndotesi paguan do te thote qe prodhuesit e mbetjeve duhet te paguajne kostot e plota te menaxhimitte mbetjeve te tyre.Në lidhje me mbetjet e prodhuara nga familjet, kjo do të thotë që familajrët duhet të përballojnë kostot eplota të menaxhimit të mbetjeve që ata prodhojnë, kështu që pagesat që ata bëjnë (së bashku me të91

ardhura të gjeneruara nga skemat e menaxhimit të mbetjeve,psh shitjve nga të ricikluarat). Megjithatë kur tëardhurat janë të ulëta, mund të ketë një periudhë në tranzicion që familajrët nuk mund të përballojnë kostote plota të menaxhimit 17Aktualisht shumica e familjarëve paguajnë më pak se kostoja e plotë e menaxhimit të mbetjeve të tyre,madje dhe në kushtet e standardeve të pamjaftueshëm. Në të ardhmen kostot do të rriten, dhe familajrët dotë detyrohen nga ligji për të pagaur kostot e plota (subjekt i principit të përballueshmërisë). Përvec se ligj iBE, ky është dhe një kërkesë për vazhdimësinë e sistemit të menaxhimit të mbetjeve.Megjithate, nderkohe qe kostot finale te grumbullimit dhe asgjesimit te mbetjeve do te plotesohen ngaprodhuesit e mbetjeve, ekziston akoma nje ceshtje financiare, duke qene se per grumbullimin do tekerkohen shpenzime kapitale, dhe nuk pritet qe familjet te financojne shpenzimet kapitale. Mendohet qe tepakten Qeveria Shqiptare (qendrore, rajonale dhe lokale) fillimisht do te marri iniciativen te vendosi pajisjetper grumbullimin dhe te permiresoje sistemin per riciklimin ose asgjesimin e mbetjeve. Kjo do te perfshijenje rritje te finances se kerkuar, megjithese kostot e kesaj finance ne fund do te plotesohen nga prodhuesite mbetjeve.6.3 Strategjia për Financimin e Sistemit te Menaxhimit te Mbetjeve sipas Standardeve të BEZbatimi i ndryshimeve të përshkruana në Plan do të kërkojë burime të konsiderueshme financiare ndërsaShqipëria i afrohet anëtarësimit dhe më tutje; dhe kjo në një kohë kur do të ketë shumë kërkesakonkurruese për financim. Aktualisht të gjithë elementet e nevojshëm për koston e besueshme të këtij planitë menaxhimit të mbetjeve dhe të tregojë se si kostot do të përmbushen, nuk janë ende të caktuara.Megjithatë është e mundur të paraqitet strategjia treguese e mëposhtëme mbi kostot dhe financimin eplanit. Strategjia përmblidhet në tabelën e mëposhtëme. Kostot e vendosura për industrinë, veçanërisht kurkëto vijnë nga pergjegjësia për thirrje të tejzgjatur të prodhuesit për produktet e tyre në fazën e mbetjevenuk janë llogaritur, dhe supozohet se koto kosto do të kompensohen nga një shtesë në çmimin e blerjes,çka përputhet me PPP.Tabela 6.3.1: Kostot treguese të zbatimit të përbërësve kryesorë të Planit të Menaxhimit të MbetjevePërbërësit eKostot treguese Kur? Strategjia treguese e financimitPlanit11Ndërtim ikapaciteteve nënivel kombëtarC: TA =5% e artikullit të shpenzimevekapitale 4 = €13 milionTrajnime = €50,0002010-20182010-2018Komuniteti i donatorëveKomuniteti i donatorëve2 Ndërtimi ikapaciteteve nënivel lokalR: Staf i ri: 5 ftpe gradualisht, përpërgatitjen e politikave, planifikimin,raportimin, etj. €72,000/vit; 3 ftpe përInspektoratin e rritjes së zbatimit plusbuxhetin e udhëtimeve, testimet 54,000/vitC:R: Personel- 3(S), 1(J) në nivel rajonal x 12rajonal1ftpe (S) x 65 bashki0.5 ftpe (S) x 309 komuna= €3,8 millon/vit3 Zhvendosje e plotë C: konsulencë për projektligje: €100,000e ligjeve të BE, = 1000 ditë me €100/ditëlegjislacion dytësor R: -4 Zhvillimi i sistemit Shih seksionin 4.6për mbledhjen dhe C: €264 milionheqjen e mbetjeve R: €64 milion/vitsipas standardevetë BE2010-2018Buxheti i Shtetit2010-2022 Buxheti lokal, i cili duhet të jetë i rekuperueshëmnga të ardhurat e tarifave për menaxhimin embetjeve meqenëse këto përfaqësojnë një pjesëtë kostos së MM2010-2015 Buxheti i Shtetit2011-2027 Nga 2014 bazuar në përmbylljen e projekteve nëvazhdim2015-2017 fonde IPA - €7 milion/vit2018-2021 ERDF - €30.5 milion/vit2010-2021 Buxheti Shtetit €6 milion/vit2021-2027 Kredi të financuara nga IFI dhe bankattregtare, marrëveshjet PPPKostot operative: Bashkitë duhet të bëjnë një17 Një ligj i pranuar-ligji i gishtit- që kostot e menaxhimit të mbetjeve nuk duhet të tejkalojë 1% të të ardhurave mesatare; ky limit prej 1 % përbën kufurin epërballueshmë. Fatkeqësisht të dhënat mbi të ardhurat dhe shpërndarja nuk janë të sakta në Shqipëri për të aplikuar rregullin e gishtit.92

5 Mbyllja, mbulimi Depozitat e mëdha (të themi>1 ha)(nëse është e C: të themi 65 x €800,000 = €50,000,000nevojshme) e R: të themi 65 x €30,000/vitdepozitave aktualetë mbetjeve Depozitat e vogla pastrohen nga bashkitë6 Mbetjet errezikshmeindustriale7 Mbetjet klinikeinfektueseme kosto të ulëtTë themi 5000 t/vit që nuk depozitohet nëvendet e caktuara. Kostot janë të përafërtaderisa të bëhet një inventarizim i plotë, tëpërgatitet një plan. Vlerësim paraprak nëËFD.C: landfill-et e MRR – elementi parë€4,000,000, impiante të trajtimit €1 milionR: kosto operative për impiantet e MRR€500,000/vit. Transport për trajtim special,dokumentet e udhëtimit, ruajtje epërkohshme, etj. €1 mil/vitShih DSIP FËD. Plani Kombëtar iMenaxhimit, për IHCË, emërimi imenaxherëve të shëndetit në spitale,trajnime, kontenierët, pajisjet përdjegie/sterilizim, etiketimi, transporti, etj.C: €2.6 milionR: €3 milion/vit8 CDË S’ka kosto shtesë (veç ndërtimit të vetëindustrisë). Objektivat duhet të jenë tëarritshëm nga rregulloja dhe marrëveshjetme industrinëC:R:9 ELVs C: -R:-10 Ujrat e zeza Fillimisht kostot janë të ulta meqenësevolumi është i vogël, por do të rriten merritjen e volumit. Qasje të mundshme tëndryshme, përfshirë përdorimin bujqësor,bashkë-shkarkimi në furrat e çimentos,përdorim si ‘building filler’, neutralizimi Indjekur nga depozitimi në landfill-e.C: -R:-11 Paketimi imbetjeveindustrialeC:R:12 Mbetjet vajore C:-R:-13 ËEEE C:R:14 Mbetjet e nënproduktevetë R:C:kafshëve15 ODS C: Përfundimi i fazës së ODS – s’ka kostoR:16 Toka e ndotur C:R:-17 Mbështetja teknikee përgjithshme,konsultimet,pajisjetShënime:C = kapitali ose kostot ‘one-off’C: vëzhdues të akredituar / lehtësira analizuesepër identifikimin e MRR €200,000. të tjera€200,000R:2018-2022strategji për tarifat për të mbuluar të paktën kostotoperative sa më shpejt të jetë e mundur brenda2021 dhe më pas tarifat duhet t’I mbulojnëtërësisht kostot, përfshirë kostot për investime tënevojshme në mënyrë që autoritetet lokale mundtë ngrejnë kredi për të financuar investime ose tëkenë të ardhura të sigurta që nevojiten përmarrëveshjet PPP.ERDF 80%, buxheti I shtetit €1milion/vitshteti/buxhetet lokale2012-2018 Investimet kapitale të financuara nga qeveria osesektori privat, por kostot kompensohen plotësishtnga prodhuesit e MRREdhe të marra direkt nga prodhuesi i MRR ose tëpaguara nga operatori i impiantit i cili i mbulonkostot nga prodhuesit e MRR2012-3 Buxheti i Shtetit (Ministria e Shëndetësisë), duhettë mbulohet nga kostot shëndetësoreNdërtimi i industrisë për të thither kostotIndustria përgjegjëse nën EPR për ngritjen esistemit për mbledhjen dhe riciklimin2012-2030 Çdo kosto duhet të bartet nga ËËTP-të të cilatduhet të jenë të afta të kalojnë këto kosto si pjesëtë kostos për trajtimin e ujrave të zeza.Industria përgjegjëse nën EPR për ngritjen e njësistemi për mbledhjen dhe ricikliminIndustria përgjegjëse nën EPR për ngritjen e njësistemi për mbledhjen dhe heqjen/rigjeneriminIndustria përgjegjëse nën EPR për ngritjen e njësistemi për mbledhjen dhe heqjen/ricikliminIndustria përgjegjëse nën EPR për ngritjen e njësistemi për mbledhjen dhe heqjen/rigjenerimin,p.sh. mbledhja e frigoriferëve2010-2030 Deri në anëtarësim – komuniteti i donatorëve përraste të prioritizuara me kujdes, pas anëtarësimitERDF/Kohezion, buxheti i shtetitBuxheti i shtetit, ose mundësisht si pjesë projekti efinancuar nga donatorët93

R = shpenzimet periodikeftpe = person i punësuar full-timekostot e punësimit përfshijnë jo vetëm kostot e punës direkte, por edhe kostot sociale, zyrën dhe pajisjet, ngarkesën, materialet,buxhetin e udhëtimeveEPR = përgjegjësi e vazhdueshme e prodhuesit94

7. PERGJEGJESIA, MONITORIMI DHE VLERESIMI7.1 Menaxhimi i ndryshimitPlani Kombetar i Menaxhimit te Mbetjeve paraqet sfida reale per te gjithe palet e interesuar per te mbajturnje qasje te koordinuar te menaxhimit te tranzicionit drejt nje sistemi modern te menaxhimit te mbetjeve neShqiperi. Grupi i Punes i Strategjise se Mbetjeve ka nje rol te vazhdueshem per te zhvilluar zgjidhje permbetjet jo – bashkiake dhe te monitoroje progresin e bere me mbetjet bashkiake. Per mbetjet jo –bashkiake kjo mund te kerkoje zgjerimin e anetaresimit te disa grupeve.Do te jete thelbesor komunikimi i vazhduar ndermjet paleve te interesuara dhe nje menyre efektive per tembajtur vrullin e Planit Kombetar te Menaxhimit te Mbetjeve. Eshte gjithashtu e rendesishme edhe aftesiaper ti dhene forme planit ne nje nivel kombetar.Grupi Kombetar Keshillimor mbi Mbetjet do te monitoroje progresin duke perhapur Planin Kombetar teMenaxhimit te Mbetjeve dhe do te siguroje keshillim mbi drejtimin qe do te marre ne te ardhmen PlaniKombetar i Menaxhimit te Mbetjeve.Në mënyrë që bashkëpunimet të jenë efektive, palët e interesuara duhet t’i kenë të qarta rolet që do tëluajnë. Këto role janë theksuar më poshtë për t’i pajisur palët e interesuara me një udhëzim të qartë.7.1.1 Rolet e partnerëve dhe palëve të interesitRolet e palëve të interesuara në dorëzimin e Planit Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve paraqitet meposhte:Qeveria do të:o sigurojë drejtimin, caktojë drejtimin e politikave;o zhvillojë kuadrin e rregullores dhe planifikimit;o sigurojë fonde për planet e zbatimit nga autoritetet lokale që të arrijnë qëllimet e këtij plani dhe tëjapin vlerën ne para;o punojë në bashkëpunim me AMP, autoritetet lokale, industrinë e mbetjeve dhe të tjera për tëdorëzuar Planin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve;o promovojë me shembuj përfitimet e blerjes së produkteve të ricikluara.AMP do të:o ruajë kuadrin për pjesëmarrje efektive dhe të integruar të palëve të interesuara të përcaktuara ngaStrategjia Kombëtare e Mbetjeve, duke përfshirë Grupet Zonale të Mbetjeve;o promovojë dhe lehtësoje bashkëpunimet për të gjitha aktivitetet e lidhura;o sigurojë ndihmë teknike dhe japë projekte aty ku është e përshtatshme;o rregullojë, aty ku është e mundur, në mbështetje të dorëzimit të planit.Zonat Lokale të Mbetjeve duhet të:o dorëzojnë Planet e tyre Zonale të Mbetjeve, duke punuar në bashkëpunim ku është e përshtatshmeme të tjerë anëtarë të Grupeve të tyre Zonale të Strategjisë së Mbetjeve dhe grupe të tjera zonale;o alokojnë burime të mjaftueshme për menaxhimin e mbetjeve dhe komunikimin publik;o promovojnë me shembuj përfitimet e blerjes së produkteve të ricikluara;o përgatisin planet Zonale të Mbetjeve.Familjet dhe objektet tregtare duhet të:o reduktojnë prodhimin e mbetjeve, të blejnë të mira të ricikluara dhe shmangin hedhjen e mbetjevedhe dhe të mirat e paketuara tepër;95

ooooomarrin përgjegjësinë për mbetjet e tyre dhe njohin nevojën e impianteve për menaxhimin embetjeve;raportojnë të mirat e paketuara tepër tek zyra lokale e standardeve të tregtisë;marrin pjesë në skemat ricikluese të autoriteteve lokale, të bëjnë ndarjen e mbetjeve, riciklimin dhekompostimin e tyre kur është e mundur;përdorin skemat e ripërdorimit dhe ripërtëritjes duke përfshirë dyqanet bamirëse për materialetjashtë përdorimit;kompostojnë materialet e përshtatshme në shtëpi.Prodhuesit dhe industria duhet të:o jenë në dijeni të Planeve Kombëtare dhe Zonale të Mbetjeve dhe sfidave dhe mundësive që atoparaqesin;o nismojnë parandalimin dhe minimizimin e mbetjeve dhe të trajnojnë stafin si duhet;o përmbushë detyrimet për të menaxhuar mbetjet e tyre dhe burimet e rekuperueshme, për shembull,mbi nismat përgjegjëse ligjore ose vullnetare të prodhuesit;o kërkojnë përdorimin e materialeve të ricikluara kudo ku ato sjellin përfitime;o para-trajtojnë mbetjet kur është e nevojshme para se të hidhen.Industria e mbetjeve duhet të:o punojë me dhe të mbështesin Planet Kombëtare dhe Zonale të Mbetjeve;o sigurojë llojet e impianteve që duken të përshtatshme nga Planet Zonale të Mbetjeve kur punohetnë bashkëpunim me autoritetet lokale;o punojë në bashkëpunim me të tjerë për zhvillimin dhe përmirësimin e shërbimeve dheinfrastrukturës për menaxhimin e mbetjeve jo-bashkiake;o kërkojnë përmirësim të vazhdueshëm në teknologjitë që përdorin për menaxhimin dhe trajtimin embetjeve.OJF dhe sektori i komunitetit duhet të:o punojnë në bashkëpunm me autoritetet lokale, bizneset dhe industrinë e mbetjeve për tëmaksimizuar të mirat e bashkëpunimit e këtyre sektorëve që punojnë së bashku;o mbështesin nismat drejtuar komunitetit për të maksimizuar rekuperimin e vlerës dhe përfitimetsociale nga produktet dhe materialet në fund të jetës së tyre;o ndihmojnë promovimin e praktikës së mirë për publikun.7.2 Mbajtja e informuar e palëve të interesuaraDo te mbahet nje Seminar Vjetor me Palet e Interesuara. Ky seminar do te beje te mundur qe nje grupme i gjere i paleve te interesuara te takohen nje here ne vit. Qellimi i seminarit do te jete perfshirja e palevete interesuara ne rishikimin e progresit te Planit Kombetar te Menaxhimit te Mbetjeve. Gjithashtu do tesiguroje nje menyre per te vazhduar perpara duke ndikuar ne drejtimin e ardhshem te planit.Kuadri i aktiviteteve të bazuara në rrjet do të sigurojë një mënyrë për të përditësuar progresin e zbatimittë Planeve Zonale të Mbetjeve dhe Planin Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve. Ajo do të nxjerrë më nëdetaje gamën e aktiviteteve që vijojnë ose janë planifikuar si pjesë e zbatimit të planeve. Si pasqyrë e tëgjitha aktiviteteve kyçe, ajo do t’I japë mundësinë palëve të interesuara të shohin progresin e bërë, tëintegrojnë punën e tyre me objektivat e Planit Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve dhe regjistrojnëaktivitetet në të cilat ata janë përfshirë. Në kushte më specifike, kuadri i aktiviteteve do të jetë burimi i:· Progres raportit të Planit Zonal të Mbetjeve;· Informacionit në mundësitë për fonde;· Përmbledhjeve dhe i faqeve të internetit për rezultatet e projekteve studimore dhe zhvilluese;· informacionit mbi zhvillimin e politikave dhe ligjeve të reja;· dokumentimit të udhëzimeve përkatëse;· shembujve të praktikës së mirë përgjatë zonës së aktiviteteve;· informacionit mbi aktivitetet promovuese, edukuese dhe trajnuese.96

Këto do të jenë fillimisht të dukshme në uebsajtin e AMP-së, por mund të vendoset në një kohë tjetër, nënjë Portal Shqiptar të Menaxhimit të Mbetjeve (për t’u krijuar nga AMP).7.3 Monitorimi dhe Rishikimi i Planeve Zonale të Mbetjeve dhe Plani Kombëtar i Menaxhimit tëMbetjevePlani Kombëtar i Menaxhimit të Mbetjeve dhe Planet Zonale të Mbetjeve duhet të mbahen nën mbikëqyrjepër të siguruar se janë të përgjegjshme për të ndryshuar me kalimin e kohës. Ky është veçanërisht rasti qëka të bëjë me ato plane të cilat kanë lënë opsione të hapura për termat afat-gjatë dhe gjithashtu të mbahenkrah për krah me teknologjitë e reja për trajtimin e mbetjeve.Është gjithashtu e qartë se, ndërsa në shumicën e rasteve kufijtë e Planit Zonal të Mbetjeve të përcaktuaranë Strategjinë Kombëtare të Mbetjeve kanë qenë efektive, është e nevojshme një rishikim i kufijve për tësiguruar se po zbatojnë bashkëpunimet që merren parasysh në fillim. Kështu, një rishikim i kufijve të PlanitZonal të Mbetjeve do të kryhet gjatë dy viteve të ardhshme.Objektivat e përcaktuar në Planin Zonal të Mbetjeve dhe të tjerë lidhur me ato, përfshirë edhe planet eveprimit, do të monitorohen dhe raportohen kundrejt një kompleti treguesish kombëtar. Një komplettreguesish përkatës do tëzhvillohen nëpërmjet një bashkëpunimi midis përfaqësuesve të Qeverisë, AMP,Qarqeve dhe Bashkive, Qendrës Rajonale Mjedisore dhe Shoqatës Shqiptare të Riciklimit. Në këtë processdo të merren parasysh treguesit e zhvillimit që I adresohen faktorëve socialë, ekonomikë dhe mjedisorë.Ky plan është pjesë e sistemit të menaxhimit të mjedisit të Shqipërisë, e cila mishëron monitorimin dheraportimin e progresit. Që kur plani është pjesë e sistemit, edhe ai ka nevojë për monitorim. Monitorimi dotë bëhet duke përdorur një sërë treguesish. Një grup kryesor do të jetë vazhdimisht duke raportuar përfshirëkatër llojet e treguesve:• Treguesit Mjedisor të Performancës Infrastrukturore• Treguesit Financiare• Treguesit Administrative7.3.1 Treguesit Mjedisor të Performancës InfrastrukturoreNjë nga sfidat më të mëdha të paraqitura nga kjo strategji dhe nevoja për të arritur zhvillim të qëndrueshëmështë sigurimi i infrastrukturës komunale. Prandaj treguesit e mëposhtëm do të raportohen çdo vit për tëtreguar nivelin e ofrimit të shërbimeve komunale:MbetjetMbetjetElementëtTreguesitGrumbullimi dhe hedhja e mbetjeve - % e popullsisë e shërbyerRiciklimi i mbetjeve - % e mbetjeve të prodhuara që janë ricikluar7.3.2 Treguesit FinanciarëËshtë gjithashtu e rëndësishme për t'u marrë parasysh shuma e përpjekjeve që po bëhen për të trajtuarsfidat e mëdha të investimeve. Si tregues të tillë të angazhimit financiare do të publikohet.ElementëtMenaxhimi i mbetjeveToka e NdoturMenaxhimi mjedisorTreguesitInvestime (me çmime fikse) në infrastrukturën e mbetjeve të ngurta në vitInvestime (me çmime fikse) në restaurimin e tokës së ndotur në vitShpenzime Operacionale (me çmime fikse) për mbrojtjen e mjedisit në vit97

7.3.3 Treguesit administrativeNjë qëllim themelor i strategjisë është zbatimi i një sistemi modern të menaxhimit të mjedisit. Është shumëe rëndësishme të dihet nëse ky sistem është duke punuar. Janë siguruar burime të drejta dhe janë duke uzbatuar procedura të drejta? Informacioni mbi punën e sistemit të menaxhimit është thelbësorë që të jetënë gjendje të vlerësojmë efektivitetin e saj apo nevojat e saj për rregullimin dhe reformën. Kjo kërkonmonitorim të rregullt të "produktivitet". Kjo do të mbulojë aspektet e komandës dhe kontrollit të sistemit:çështja lejeve, leje më të reja, frekuenca e inspektimit, efikasitetin e mbledhjes së gjobave, por gjithashtudo të duhet të mbulojnë aspekte të tjera të efikasitetit tonë administrativ si gjatësinë e kohës për t'iupërgjigjur një informacioni të kërkuar nga një anëtar i publikut, ose të marrë kohë për të përgatitur raportedhe të komunikojë. Performanca e përgjithshme e administratës në marrjen e tranzicionit të një standardi tëlartë të menaxhimit mjedisor do të regjistrohet dhe publikohet në formën e treguesit në vijim.ElementëtNdryshimi i legjislacionitInformim dhe KomunikimMjedisorGjoba / PërmirësimTreguesitShkalla e përputhshmërisë midis legjislacionit kombëtar dhe Legjislacionit të KomunitetitevropianKonsultime të vazhdueshme me palët e Interesuara për hartimin e Politikave të Mbetjeve,Strategjisë, Planeve dhe Ligjit. Dhënia e informacionit për Politikat të gjithë Audiencës sëtargetuar. Shërbimi Mjedisor/Menaxherial i Mbetjeve nga MMPAU, informacione për tëgjitha audiencatInspektim sistematik mbi kushtet e detajuara që përmbajnë lejet mjedisore. Nivel i lartë imbledhjes së gjobave. Ndjekje penale ngritur në bazë të ligjit penal lidhur me veprat mëserioze ndaj mjedisit.Mësues të trajnuar që japin mësim Çështjet Mjedisore/Menaxhimit të Mbetjeve dheMenaxhimin e Mbetjeve/Studime Mjedisore si një subject të vetëm që vendoset në kurrikulënPara-Unversitare. Module të reja trajnuese të lidhura me Mjedisin/menaxhimin e Mbetjeve qëprezantohen çdo vit.Edukimi MjedisorTrajnim shërbimesh i siguruar për shërbimin civil dhe punëtorët e kontraktuar të shërbimitcivil.Shkollat kryesore: një numër I kualifikuar trajnuesish për të trajnuar mësuesit e shkollavekryesore për teknikat e edukimit mjedisor dhe modulet. Një numër mësuesish që të japinmësim mbi modulet e specializuara mjedisore.7.4 Progres RaportiInformacioni i mbledhur gjatë monitorimit të zbatimit të strategjisë do të jetë i padobishëm nëse nuk është indarë hapur dhe i raportuar.Raportimi dhe komunikimi ndërmjet institucioneve QeveritatreKy plan kërkon zgjidhjen e disa çështjeve komplekse që bie përmes një numëri sektorësh. Për të trajtuarkëto është e rëndësishme për institucionet që të komunikojnë hapur dhe të ndajnë informacionin që atakanë.Vështirësitë praktike dhe teknike kanë penguar këtë të ndodhë në mënyrë efektive në të kaluarën.Megjithatë, si përmisim i sistemit të komunikimit ndër-institucional, sidomos përmes përdorimit tëteknologjisë së re, të tilla si “intranet” i Qeverisë së re këto vështirësi duhet të pakësohen.Krijimi i Komitetit Ndër Ministror i mbetjeve dhe Grupi Kombëtarë Këshillmor për Mbetjet shoqëruar mesistemin e Grupit Zonal për Mbetjet duhet të ndihmojë për të siguruar që pengesat për shkëmbimin einformacionit nuk mund të rrezikojnë zbatimin e kësaj strategjie.Komunikimi me publikun dhe aktorët e tjerëPubliku, industria, tregtia, OJQ-të, agjencitë ndërkombëtare dhe donatorët janë të të gjithë pjesëmarrës tënevojshëm në këtë plan. Si mund të shpresojmë që ata të marrin pjesë në mënyrë efektive, nëse ne nuk utregojmë atyre se çka po ndodh në një mënyrë të strukturuar dhe të efektshme?Buletine të rregullta mbi zbatimin e strategjisë dhe buletine të rregullt mjedisor të shtetit duke përfshirë edhenjë raport vjetor që do t'u ofrohet të gjithë aktorëve për menaxhimin e mbetjeve98

ANEKSI 1: Kërkesat e Legjislacionit të BEDirektiva 2008/98/EC e Parlamentit dhe e Këshillit Evropian e datës 19 Nëntor 2008 është një strukturëe re e Direktivës për mbetjet.Ajo shfuqizon Direktivën 2006/12/EC (Direktiva e mëparshme për Mbetjet), 91/689/EEC (Direktiva emëparshme për Mbetjet e rrezikshme) dhe 75/439/EEC (Direktiva e Mbetjeve Vajore), që nga 12 dhjetori2010. Ajo sqaron disa aspekte të menaxhimit të mbeturinave dhe mban parasysh rastin përkatës tëligjeve nga Gjykata Evropiane e Drejtësisë (ECJ).Direktiva e re e mbeturinave paraqet masa për të mbrojtur mjedisin dhe shëndetin e njeriut dukeparandaluar ose zvogëluar ndikimet negative të gjenerimit dhe menaxhimit të mbetjeve dhe dukereduktuar impaktet e përgjithshme të përdorimit të burimeve dhe përmirësimin e eficiencës së përdorimittë tillë.Si mbetje përcaktohen çdo substancë apo objekt që mbajtësi hedh ose ka për qëllim apo është enevojshme ta bëjë këtë. Mbetjet e rrezikshme përcaktohen duke iu referuar mbetjeve që shfaqin një osemë shumë tipare mbetjesh të rrezikshme sipas atyre të listuara në Aneksin III të Direktivës.Vetitë e mbetjeve që i bëjnë ato të rrezikshmeH 1 “Shpërthyese”: substanca dhe preparate të cilat mund të shpërthejne nën efektin e flakes ose të cilat janë më të ndjeshmendaj goditjes ose fërkimit se dinitrobenzeni.H 2 “Oksiduese”: substanca dhe preparate që shfaqin reksione eksotermikë të lartë kur hyjnë në kontakt me substanca të tjera ,në mënyrë të vëcantë substanca të djegshme.H 3-A ‘Shume te djegeshmeo substancat e lëngshme dhe preparatet që e kane pikën e ndezjes nën 21 °C (përfshirë lëngje medjegshmeri shumë të lartë), oseo Substancat dhe preparatet të cilat mund të nxehen dhe në fund të marrin flake në kontakt me ajërinne temperaturë mjedisi pa përdorimin e energjisë, oseo Substancat dhe preparatet e ngurta të cilat mundet me lehtësi të marrin flakë pas një kontakti tëshkurtër me një burim flake dhe që vazhdon të digjet ose të konsumohet pas largimit të burimit tëflakës, oseo substancat dhe preparatet e gazta të cilat digjen në ajër në presion normal, oseo substancat dhe preparatet të cilat, në kontakt me ujin ose ajërin e lagesht, clirojnë gaze medjegshmëri të lartë në sasi të rrezikshme.H 3-B “Te djegshme”: substancat dhe preparatet e lëngshme që e kane pikën e ndezjes të barabartë ose më të madhe se 21°Cdhe më të vogel ose te barabartë me 55 °C.H 4 ‘Irrituese’: substancat dhe preparatet jo-korrozive të cilat, përmes kontaktit të menjëhershëm, të zgjatur ose kontaktit tëpërsëritur me lekurën ose membranat e mukozës, mund të shkaktojë inflamacion.H 5 ‘Demtuese’: substancat dhe preparatet të cilat, në qoftë se thithen permes rrugeve te frymemarrjes ose gëlltiten ose nëqoftë se depërtojne në lëkurë, mund të përfshijë rreziqe të limituara për shëndetin.H 6 ‘Toksike”: substancat dhe preparatet (përfshirë substancat dhe preparatet shumë toksike) të cilat, në qoftë se thithenpermes rrugeve te frymemarrjes ose gëlltiten ose në qoftë se depërtojnë në lëkurë, mund të shkaktojnë rrezik shëndetesorserioz, akut ose kronik ose edhe vdekje.H 7 ‘Kancerogjene’: substancat ose preparatet të cilat, në qoftë se thithen permes rrugeve te frymemarrjes ose gëlltiten ose nëqoftë se depërtojnë në lëkurë, mund të shkaktojnë kancer ose të rrisin mundësinë per shfaqjen e tij.H 8 ‘Gërryerëse’: substancat ose preparatet të cilat mund të shkatërrojnë indet e gjalla përmes kontaktit me to.H 9 ‘Infektuese’: substancat ose preparatet që përmbajnë mikro-organizma te mundeshme ose toksina te tyre qe njihen osebesohet se shkaktojnë sëmundje per njeriun apo organizma të tjera të gjalla.H 10 ‘Toksike për riprodhimin’: substancat ose preparatet të cilat, në qoftë se thithen permes rrugeve te frymemarrjes osegelltiten ose depërtojne në lekurë, mund të shkaktojnë keqformime jo të trashëgueshme në lindje ose të rrisin mundësinë eshfaqjes se tyre.H 11 ‘Mutagjenike’: substancat ose preparatet të cilat, në qoftë se thithen permes rrugeve te frymemarrjes ose gëlltiten ose nëqoftë se depërtojnë në lëkurë, mund të shkaktojnë difekte gjenetike të trashëgueshme ose të rrisin mundësinë për shfaqjen etyre.H 12 Mbetjet që çlirojnë gaze toksike ose shumë toksike kur hyjnë në kontakt me ujin, ajrin ose me një acid.H 13 ‘Rritese te ndjeshmërise’: substancat dhe preparatet të cilat, në qoftë se thithen permes rrugeve te frymemarrjes osegëlltiten ose depërtojnë në lëkurë janë të afta te shkaktojne një reaksion hiperndjeshmërie të tillë, që ndaj ekspozimeve temëtejshme ndaj substancës shkakton efekte negative karakteristike.H 14 ‘Ekotoksike’: mbetjet të cilat shfaqin ose mund të shfaqin rreziqe të menjëhereshme ose të vonuara për një ose mëshumë sektorë të mjedisit.H 15 Mbetjet që ne cdo rast, pas asgjesimit, kanë aftësinë të prodhojnë një substancë tjetër, psh nje substance kulluese, e cilazotëron ndonjë nga karakteristikat e permendyra me sipër.Një hierarki e mbetjeve është themeluar si një urdhër prioritar në parandalimin dhe administrimin embetjeve:

· Parandalim· Pregaditja për ri-përdorim· Riciklimi· Përpunime të tjera, psh rekuperim i energjisë· HeqjeNjë substancë apo objekt mund të konsiderohet si jo mbetje, por si nje një lende e pare vetëm kurkëto kushte janë plotësuar:o përdorimin e mëtejshëm të substancës apo objektit të caktuar;o substanca apo objekti mund të përdoret direkt pa asnjë përpunim të mëtejshëm si praktikat etjera industriale;o substanca apo objekti është prodhuar si pjesë përbërëse e procesit të prodhimit, dheo përdorimi i mëtejshëm është i lejuar, pra substanca apo objekti i plotëson të gjitha produktetrelevante, mjedisore dhe kërkesat e mbrojtjes shëndetësore për përdorim të veçantë dhe nuk dotë çojë në përgjithësi ndikimet negative të mjedisit ose shëndetit të njerëzve;Mbetje të caktuara mund të ndalojne se qenuri 'mbetje' kur ato i janë nënshtruar operacionit tepërpunimit (i cili përfshin riciklimin) dhe qe është në përputhje me kriteret e përcaktuara. Kriteri si fundi imbetjeve duhet të konsiderohet për agregatet, letra, qelqi, metali, goma dhe tekstilet. Ku kritere të tillanuk janë të vendosur në nivel të Komunitetit, ato mund të vendosen nga vetë shtetet anëtare. Çdo kriterduhet të plotësojë kushtet e mëposhtme:· substanca apo objekti përdoren zakonisht për qëllime specifike;· ekziston një treg ose kërkesa për substanca apo objekte të tillë;· substanca apo objekti i plotëson të gjitha kërkesat teknike për qëllime të veçanta dhepërmbush legjislacionin dhe standardet e aplikueshme për produktet dhe;· përdorimi i substancës ose i objektit nuk do të ndikoje negativisht në mjedis ose sdo tëketë ndikim në shëndetin e njeriut.Lista e mbetjeve (Katalogu për Mbetjet 2000/532/KE) përfshin mbetjet e rrezikshme, si dhe merrparasysh origjinën dhe përbërjen e mbetjeve. Ai gjithashtu merr në konsiderate vlerat limituse, kur ështëe nevojshme. Lista e mbetjeve është detyruese për sa i përket përcaktimit dhe nëse mbetjet janë mbetjetë rrezikshme. Mbetjet e rrezikshme nuk duhet të perzihen ose holluar për ti ri-klasifikuar ato si mbetje jotë rrezikshme.Përgjegjësia e zgjeruar e prodhuesveMasat legjislative ose jo-legjislative mund të merren për të siguruar që personat të cilët profesionalishtzhvillojne, prodhojne, procesojne, trajtojne, shesin ose importojne produkte (prodhuesi i produktit) kanepërgjegjësi të zgjeruar prodhuesi. Këto masa mund të përfshijnë pranimin e produkteve të kthyer dhe tëçdo mbetje që mbetet pas këtyre prodhimeve që kanë përdorur, administruar mbetjet dhe përgjegjësinëfinanciare. Ato mund të përfshijnë edhe informacion publik për ripërdorimin dhe riciklueshmerinë.Rigjenerimi i mbetjeveRigjenerimi është përcaktuar si çdo operacion tjetër, rezultat kryesor i së cilës është perdorimi i mbetjeveper një qëllim te dobishëm duke zëvendësuar materialet e tjera të cilat përndryshe do të ishin përdorurpër të përmbushur një funksion të veçantë, ose mbetjet kanë qënë duke u përgatitur për të përmbushurkëtë funksion, në fabrikë ose në një ekonomi më të gjerë. Duhet të merren masa për të siguruaroperacionet e përpunimit të mbetjeve. Nëse është e nevojshme, dhe nëse teknikisht, ekologjikisht dheekonomikisht është e mundur, mbetjet duhet të mblidhen te ndara dhe jo të përzihen me mbetje të tjeraose materiale të tjera me veti të ndryshme.100

Listë jo teresore e operacioneve te rikuperimitR 1 Përdorimi kryesisht si lëndë djegëse ose mënyra të tjera për prodhimin e energjisë (*)R 2 Riperteritja/rikuperimi i tretësveR 3 Riciklimi/ riperteritja e substancave organike që nuk janë përdorur si tretës (përfshirëperzierje plehërash dhe të tjera procese te transformimit biologjik) (**)R 4 Riciklimi /riperteritja e metaleve dhe komponimeve të metaleveR 5 Riciklimi/ riperteritja e materialeve të tjera inorganike (***)R 6 Riperteritja e acideve ose bazaveR 7 Rikuperimi i përbërësve të përdorur për luftimin e ndotjesR 8 Rikuperimi i komponentëve te katalizatoreveR 9 Ri-rafinimin i vajrave ose ripërdorime të tjera të vajraveR 10 Trajtimi i tokes që rezulton në të mirë të bujqësisë ose të përmirësimit ekologjikR 11 Perdorimi i mbetjeve të përftuara nga ndonjë nga operacionet e listuara nga R 1deri në R 10R 12 Shkëmbimi i mbetjeve për t’ju nenshtruar ndonjërit nga operacionet e listuara nga R1 deri tek R 11 (****)R 13 Ruajtja/Magazinimi i mbetjeve në pritje të ndonjërit nga operacionet e listuara nga R1 deri ne R 12 (me perjashtim te magazinimit te përkohshëm, në pritje të grumbullimit, nëvendin ku plehrat janë gjeneruar) (*****)Ripërdorimi dhe riciklimiRipërdorimi është përcaktuar si çdo operacion me të cilin produktet apo komponentët që nuk janë mbetjejanë përdorur përsëri për të njëjtin qëllim për të cilin janë konceptuar. Riciklimi është përcaktuar si çdooperacion i përpunimit nga të cilat materialet e mbetjeve janë ripërpunuar në produkte, materiale aposubstanca qoftë dhe për qëllime origjinale ose të tjera. Ai përfshin ripërpunimin e materialit organik, pornuk përfshin ripërpunimin e energjisë dhe ripërpunimin në materiale që janë për t'u përdorur si lëndëdjegëse ose për operacione plotësuese.Ri-përdorimi i produkteve duhet të inkurajohet. Cilësia e lartë e riciklimit është për tu promovuar.Koleksione të veçanta të mbeturinave duhet të vendosen aty ku teknikisht, ekologjikisht dheekonomikisht është e mundur dhe e përshtatshme për të përmbushur standardet e domosdoshme tëcilësisë për sektorët e riciklimit përkatës.Objektivat e mëposhtme të riciklimit duhet të plotësojne:· nga 2015 koleksione të veçanta duhet të ngrihen të paktën, letra, metali, plastika dhe qelqi;· nga 2020 përgatitja për ri-përdorim dhe riciklimin e materialeve të mbetjeve të tilla si tëpaktën letër, metal, plastikë dhe qelqi nga familjet dhe ndoshta nga origjina të tjera për sa ipërket këtyre mbetjeve të derdhura janë të ngjashme me mbetjet nga amvisat, do të rritet nënjë minimum prej 50% të përgjithshëme nga pesha;· nga 2020 përgatitja për ri-përdorim, riciklim dhe përpunimin e materialeve të tjera, dukepërfshirë edhe operacionet e mbushjes për përdorimin e mbetjeve të zëvendësojnëmateriaialet e tjera, të ndërtimit jo të rrezikshme dhe shkatërruese duke përjashtuar mbetjetmateriale natyrale të përcaktuara në kategorinë 17 05 04 në Katalogun Evropian të mbetjeve(EWC) do të rritet në një minimum prej 70% nga pesha.Asgjesimi i mbetjeveKu përpunimi i mbetjeve nuk eshte kryer, atëherë mbetjet duhet të kalojnë në depozita tëoperacioneve të sigurt. Kjo depozitë e mbetjeve duhet të bëhet pa rrezikuar shëndetin e njeriutdhe pa dëmtuar mjedisin. Hedhja është përcaktuar si çdo operacion që nuk është përpunuaredhe kur operacioni ka si pasojë dytësore rikuperimin e substancave ose energjisë. Shtojca Iparashtron një liste jo gjitheperfshirese të operacioneve depozituese.101

Listë jo teresore e operacioneve të asgjësimitD 1 Depozitimi në ose mbi tokë (p.sh.landfill, etj.)D 2 Trajtimi i tokave (p.sh. biodegradimi i ujërave ose llumrave të shkarkuara në tokë, etj.)D 3 Injektim i thelle (p.sh.injektimi i shkarkimeve me pompë ne puse, kripore ose ne apo vendgrumbullimet emundshme natyrore, etj.)D 4 Mbulimi sipërfaqësor, përfshirë vendosjen e mbetjeve të lëngëta ose llumrave në gropa, pellgje ujore apolagunaD 5 Landfillet e projektuara posacërisht (p.sh. vendosja në qeliza të vecanta, te renditura njera pas tjetres, tëcilat mbulohen dhe izolohen nga njëra tjetra dhe nga mjedisi, etj.)D 6 Shkarkimi në një trup ujor, me perjashtim te deteve/oqeaneveD 7 Shkarkimi në dete/oqeane, përfshirë futjen/vendosjen ne shtratin e detitD 8 Trajtimi biologjik i paspecifikuar në ndonjë pjesë tjetër te kësaj Shtojce, i cili rezulton në përbërje osepërzierje përfundimtare, të cilat shkarkohen me anë të ndonjë prej operacioneve të renditura nga D 1 deri nëD 12D 9 Trajtimi fizio-kimik i paspecifikuar në ndonjë pjesë tjetër te kësaj Shtojce, i cili rezulton në përbërje osepërzierje përfundimtare, të cilat shkarkohen me anë të ndonjë prej nga operacioneve te renditura nga D 1 derinë D 12 (p.sh.avullimi, tharja, kalcifikimi etc.)D 10 Incinerimet mbi tokëD 11 Incinerimet në detD 12 Ruajtja/magazinimi e përherëshme (p.sh. vendosja e kontenierëve në një minierë,etj.)D 13 Përzierja ose bashkimi para se t’i nënështrohen ndonjë prej operacioneve të renditura nga D1 deri në D12D 14 Ripaketimi para se t’i nënështrohet ndonjë prej operacioneve të renditura nga D 1 deri në D 13D 15 Ruajtja/magazinimi në pritje të ndonjë prej operazioneve të renditura nga D 1 deri në D 14 (mepërjashtim te ruajtjes te përkohshme, ne pritje te grumbullimit, në vendin ku mbetjet janë gjeneruar)Administrimi i mbetjeveShpenzimet e administrimit të mbetjeve duhet të mbulohen nga prodhuesi i mbeturinave ose ngambajtësi aktual ose të mëparshëm të mbetjeve - në përputhje me parimin ndotësi paguan. Administrim imbetjeve do të thotë mbledhja, transporti, rimëkëmbja dhe depozitimi i mbetjeve, duke përfshirë edhembikëqyrjen e operacioneve të tilla dhe të pas-kujdesit pas depozitimit, si dhe duke përfshirë veprimet endërmarra si nje tregtar ose ndërmjetës.Shtetet anëtare duhet të krijojnë një rrjet të integruar dhe adekuat të instalimeve të mbetjeve tëdepozituara dhe të instalimeve për ripërpunimin e mbetjeve të përziera bashkiake të mbledhura ngaamvisat private. Kjo duhet të marrë parasysh teknikat më të mira (TMD). Këto masa mund të merren nëbashkëpunim me Shtetet e tjera Anëtare ku kjo është e nevojshme ose e këshillueshme.Ky rrjet duhet ti mundësojë BE-së si një e tërë për t'u bërë i vetë-mjaftueshem në depozitimin e mbetjevedhe në përpunimin e mbetjeve të përziera bashkiake, dhe për ti mundësuar secilit prej Shteteve anëtarepër të lëvizur individualisht drejt këtij qëllimi.Mbetjet duhet të priren apo të kthehen në një nga instalimet e afërt të përshtatshme, me anë tëmetodave më të përshtatshme dhe teknologjike, në mënyrë që të sigurohet një nivel i lartë i mbrojtjespër mjedisin dhe shëndetin publik.Mbetjet e rrezikshmeNë varësi të përjashtimeve të caktuara, mbetjet e rrezikshme (MR) nuk duhet të jenë të përziera mekategoritë e tjera të MR ose me mbetje të tjera, substanca ose materiale. Ky ndalim mbi përzierjen epërfshin edhe hollimin e substancave të rrezikshme.Për qëllime të grumbullimit, transportit dhe magazinimin e përkohshëm të MR, MR duhet të jenë tëpaketuara dhe etiketuara në përputhje me standartet ndërkombëtare dhe të Komunitetit. Ajo gjithashtuduhet të shoqërohet me dokumentacionin përkatës.Mbetjet vajore“Mbetje vajore" quhen të gjithë lubrifikantët sintetikë, mineralë ose vajrat industrialë, të cilët janë bërë tëpapërdorshëm për atë çfarë janë menduar të përdoren fillimisht, të tilla si vajrat për motorrat me djegie,vajrat lubrifikues, vajrat për turbinat dhe vajrat hidraulikë. Mbetjet vajore duhet të mblidhen në mënyrë të102

veçantë kur kjo është teknikisht e realizueshme, dhe duhet te trajtohen në përputhje me Direktivën. Atyku është teknikisht e realizueshme dhe e mundur ekonomikisht, mbetjet vajore me karakteristika tëndryshme nuk duhet të përzihen mes tyre dhe ato nuk duhen përzjerë me lloje apo substanca të tjerambetjesh, nëse kjo lloj përzjerjeje pengon trajtimine tyre.Mbetjet Bio"Mbetjet Bio" lidhen me mbetjet e biodegradueshme nga kopshtaria dhe mbetjet e parqeve, mbetjetushqimore dhe të kuzhinës, restorantet, furnizuesit e ushqimeve dhe pikat e shitjeve me pakicë dhembetjet e krahasueshme nga impiantet për përpunimin e ushqimit.Vendet Anëtare duhet të marrin masat e nevojshme dhe të nxisin:· mbledhjen e ndarë të mbetjeve bio, me qëllim kompostimin dhe tretjen e mbetjeve bio;· trajtimin e mbetjeve bio në një mënyrë që përmbush një nivel të lartë mbrojtjeje mjedisore;· përdorimin e materialeve të sigurta mjedisore të prodhuara nga mbetjet bio.Lejet dhe RegjistrimiTë gjitha institucionet per trajtimin e mbetjeve ose ndërmarrjet duhet të marrin një leje ngaAutoriteti Kompetent.Kjo leje, në minimum, duhet të specifikojë:· llojet dhe sasitë e mbetjet të cilat mund të trajtohen;· për secilin lloj të operacionit të lejuar, teknike dhe kërkesave të tjera relevante që kanë lidhje mevendodhjen ;· sigurinë dhe masat parandaluese që duhet të ndërmerren;· metodën që do të përdoret për çdo lloj operacioni;· monitorimi dhe operacionet e kontrollit ashtu siç mund të jetë e nevojshme;· mbyllje e tillë dhe dispozitat e pas-kujdes që mund të jenë të nevojshme.Nënshtrimi i kushteve të caktuara, Shtetet Anëtare mund të përjashtojë nga kërkesat e lejes institucioneapo ndërmarrje që hedhja e tyre e mbetjeve jo të rrezikëshme në vendin e prodhimit ose përripërpunimin e mbetjeve.Planet e menaxhimit të mbeturinaveAutoritetet kompetente duhet të krijojnë një ose më shumë plane mbi administrimin e mbetjeve. Ky planapo planet duhet të mbulojnë të gjithë Shtetin Anëtar dhe të nxjerri një analizë të gjendjes aktuale tëadministrimit të mbetjeve, si dhe një vlerësim për mënyrën se si plani do të mbështesë zbatimin eDirektivës. Planet duhet të përputhen me kërkesat e planifikimit të mbetjeve për MPEE dhe gjithashtu,me strategjinë për reduktimin e mbetjeve te biodegradueshme që shkojnë në landfill-e.Planet e administrimit të mbetjeve duhet të përfshijnë, së paku:o llojin, sasinë dhe burimin e mbetjeve të krijuara brenda territorit, mbetjet të kenë të ngjarë të jenëdërguar nga ose në territorin kombëtar, dhe një vlerësim të zhvillimit të mbetjeve në të ardhmen;o grumbullimi i mbetjeve të skemave ekzistuese dhe hedhje të mëdha dhe instalime përpunuese,duke përfshirë çdo marrëveshje të veçantë për mbetjet e vajrave, mbetjeve të rrezikshme aponivelit të mbetjeve trajtuar nga legjislacioni specifik i Komunitetit;o një vlerësim të nevojës për skema të reja të grumbullimit, mbyllja e instalimeve të mbetjeveekzistuese, instalimin e infrastrukturës së nevojshem shtesë për mbetjet dhe nëse është enevojshme, investime lidhur me to;o të dhëna të mjaftueshme mbi kriteret e lokacionit për identifikimin e vendndodhjes dhe nëkapacitetin e ardhshm të dispozitimit ose instalimet e mëdha të përpunimit, nëse është enevojshme;o politikat e përgjithëshme për administrimin e mbetjeve, duke përfshirë teknologjitë e planifikuarapëe administrimin e mbetjeve dhe metodave, apo politikave për mbetjet që paraqesin problemetë veçanta të administrimit.Planet e menaxhimit të mbetjeve mund të përfshijnë gjithashtu pikat e mëposhtme, duke marrë parasyshnivelin gjeografik dhe mbulimin e zonës së planifikimit:103

o aspektet organizacionale të lidhura me menaxhimin e mbetjeve, përfshirë një përshkrim tëshpërndarjes së përgjegjësive mes aktorëve publikë dhe privatë që kryejnë menaxhimin embetjeve;o një vlerësim të dobisë dhe përshtatshmërisë së përdorimit të instrumenteve ekonomike dheinstrumenteve të tjera në trajtimin e problemeve të ndryshme të mbetjeve, duke marrë parasyshnevojën për ruajtjen e një funksionimi të butë të tregut të brendshëm;o përdorimin e fushatave ndërgjegjësuese dhe sigurimin e informacionit drejtuar publikut tëpërgjithshëm ose një pjese të caktuar të konsumatorëve;o vendet e ndotura prej kohësh nga hedhja e mbetjeve dhe marrja e masave për rehabilitimin etyre.Programet për parandalimin e mbetjeve duhet të vendosen, të cilat mund të integrohen në planet eadministrimit të mbetjeve. Këto plane dhe programe duhet të vlerësohen të paktën çdo gjashtë vjet, dhetë shqyrtohen nëse është e përshtatshme.Palët e interesuara drejtpërdrejtë, autoritetet dhe publiku duhet të ketë të drejtë të marrë pjesë nëpërpunimin e këtyre planeve dhe programeve, të cilat duhet të vihen në dispozicion të publikut në njëfaqe interneti të rëndësishme.Kerkesa Indirekte / ImplikimeKy Kuadër i ri Udhëzues për Mbetjet është një kuadër gjithpërfshirës per një sërë direktivash të tjera, përkëtë arsye kërkesat indirekte për implementimin e këtij Udhëzuesi i referohen zbatimit të ligjeve të BE siatyre mbi kategori të vecanta të mbetjeve (si landfill, djegie dhe transport mbetjesh)Implikimet kryesore indirekte të Direktivave përfshijnë :o Ndryshime të mundshme në kompetencat e institucioneve të rëndësishme në sektorin embetjeve .o Përmirësime në grumbullimet e mbledhjeve, duke përfshirë grumbullime të ndara për mbetjespecifike të kategorizuara .o Mbyllje e vendeve te grumbullimit ekzistuese (jo-permbushes), dhe ndërtimin e siteve të reja tëlandfillo Zhvillimin e instrumentave ekonomike për të promovuar dhe për të inkurajuar zbatimin eudhëzimeve për mbetjet relevanteo Ndryshime në regjistrim dhe në procedurat e lejuara .Lidhjet me Legjislacionet e tjeraUdhëzimi 2008/98/ EC i Parlamentit Europian dhe i Këshillit të 19 Nentorit 2008 mbi mbetjet dhe irishikimit të disa udhëzimeve lidhet me një sërë aktesh të tjera duke përshirë të mëposhtmet :Manaxhimi i Mbetjeveo Udhëzimi për Landfill Direktivë (99/31/EC), sic është amenduar;o Udhëzuesi për Djegien e Mbetjeve (2000/76/EC)o Manaxhimi i Mbetjeve nga Udhëzimet e Industrive Nxjerrëse (2006/21/EC)o Rregulloret e transportmit me anije të mbetjeve (EC 1013/2006), sic është amenduar ;Kategori të mbetjeve specifikeo Udhëzime për Grumbullimin e Mbetjeve të vajit (75/439/EEC), sic është amenduar;o Udhëzimet e baterive dhe të akumulura (2006/66/EC) sic është amenduar;o Udhëzimet e Paketimeve dhe të Mbetjeve të paketimit (94/62/EC), sic është amenduar ;o Udhëzuesi për Grumbullimin e TFCP/DFCP (96/59/EC); si është amenduar;o Udhëzimi për mjetet në fund të jetës (2000/53/EC), sic është amenduar;104

o Udhëzimi për mbetjet nga paisjet elektrike dhe elektronike (MPEE) (2002/96/EC), sic ështëamenduarLidhjet me Legjislacionin në sektorë të tjerëo Udhëzues mbi Vlerësimin e Impakteve në Mjedis (85/337/EEC) sic është amenduar;o Udhëzues për Vlerësimin e Mjedisit në vlerësimin e disa planeve dhe programeve (2001/42/EC);o Udhëzues për Aksesin në Informacionin për Mjedisin (2003/4/EC);o Kuadri Udhëzues për Ujërat (2000/60/EC) sic janë amenduar;o Udhëzuesi për Kanalizimet (86/278/EEC) si është amenduar;o Udhëzuesi për Trajtimin e Mbetjeve dhe Ujërave në Zona Urbane (91/271/EEC) si amenduar;o Udhëzuesi për Nitrate (91/676/EEC);o Udhëzuesi për Ujërat Nëntokësore (2006/118/EC);o Udhëzuesi për Cilësinë e Ujërave (2008/50/EC);o Udhëzuesi për Limitet Kombëtare për Depozitimin e disa Ndotësve Specifike për Atmosferën(2001/81/EC), si amenduar;o Rregullore për Regjistrimin, Vlerësimin, Autorizimin dhe Ndalimin e Kimikateve (REACH) (EC1907/2006) si amenduar;o Udhëzuesi për Klasifikimin, Paketimin dhe Markat e substancave të rrezikshme (67/548/EEC) siamenduar;o Udhëzuesi për Parandalimin dhe Zvogëlimin e Ndotjes së Ambjentit nga azbesti (87/217/EEC), siamenduar;o Udhëzues për Ndalimin e Substancave të Rrezikshme (NSRR) (2002/95/EC), si amenduar;o Udhëzuesi për Parandalimin dhe Kontrollin e Integruar për Ndotjen (IPPC) Directive (2008/1/EC)si amenduar;o Udhëzuesi për Kontrollin e Substancave Kryesore të Rrezikshme Aksidentale (Seveso II)(96/82/EC) si amenduar;o Rregullorja për Skemat e Menaxhimit të Auditit për Mjedisin (EMAS) (EC, 761/2001).Legjislacioni i BE për Rrrymat e MbetjeveMbetjet e Ndërtimeve dhe Shkatërrimit të objekteve (MNSH)Mbeturinat që shkaktohen nga ndërtimi ose shkatërrimi i ndërtesave është një nga masat më voluminozedhe më të rënda të mbetjeve që prodhohen në BE. Ato përbëjnë afërsisht 25% - 30% të të gjithambeturinave që prodhohen në BE dhe konsistojnë në një numër të madh materialesh, përfshirë betonin,tullat, gipsin, drurin, xhamin, metalet, plastikën, tretësat, asbestin dhe tokën e gërmuar, shumë prej tëcilave mund të riciklohen.MNSH shkaktohen nga aktivitete të tilla si ndërtimi i banesave dhe infrastrukturës civile, prishja e plotëose e pjesshme e ndërtesave dhe infrastrukturës civile, planifikimi dhe mirëmbajtja e rrugëve.Përkufizime të ndryshme janë aplikuar në të gjithë BE-në, gjë që i bën krahasimet ndër-vendore tëpavolitshme. Në disa vende, edhe materialet e prodhuara nga rrafshimi i tokës cilësohen si mbeturinandërtimore.Mbeturinat ndërtimore janë identifikuar si një çështje prioritare nga Bashkimi Evropian. Ka një mundësitë madhe për riciklimin dhe ripërdorimin e MNSH, meqënëse disa nga përbërësit e tyre kanë një vlerë tëlartë burimore. Në veçanti, ekziston një treg për ripërdorimin e agregatëve që rrjedhin nga mbeturinatndërtimore në rrugë, tharja dhe projekte të tjera të ndërtimit. Përveç kësaj, teknologjia për ndarjen dherigjenerimin e mbeturinave ndërtimore është rrënjosur mirë, janë lehtësisht të arritshme dhepërgjithësisht jo të kushtueshme.Megjithatë, niveli i riciklimit dhe ripërdorimit të mbetjeve ndërtimore ndryshon shumë (midis më pak se10% dhe mbi 90%) në BE. Në disa Shtete Anëtare, kjo sasi mbeturinash shkatërrohet në një masë tëmadhe, duke përdorur hapësira për vend groposje. Më shumë informacion rreth situatës aktuale nëvendet e BE-së mund të gjendet në faqen e internetit të Qendrës të Çështjeve Evropiane mbi Konsumindhe Prodhimin e Qëndrueshëm.105

Përveç kësaj, nëse nuk ndahen që në burim, ato mund të përmbajnë sasi të vogla mbetjesh tërrezikshme, përzjerja e të cilave mund të shkaktojë dëme për mjedisin dhe vështirësojë riciklimin.Mjetet Jashtë PërdorimitDirektiva e KE për MJP 2000/53/EC synon të reduktojë sasinë e mbetjeve nga mjetet (makinat dhefurgonat) kur ato janë përundimisht të papërdorshme. Veçanërisht, kjo përfshin standarde të fortamjedisore për trajtimin e vendeve të depozitimit të mjeteve, kërkon që pronarët e fundit të mjetit duhet tëjenë në gjendje të depozitojnë mjetin e tyre pa pagesë që prej vitit 2007 (dhe u kërkon prodhuesve tëpaguajnë për të gjitha ose një pjesë të konsiderueshme të tarifës që do të merret mbrapsht që nga kjodatë), përcakton rritjen e ripërdorimit, riciklimin dhe rekuperimin e substancave të rrezikshme qëndodhen në mjete, por edhe në pjesët e këmbimit.Paketimi dhe Mbetjet e PaketimitDirektiva e Paketimit & Mbetjeve të Paketimit (94/62/EC) - 'Direktiva e Paketimit' – ka për qëllimzvogëlimin e krjimit të mbetjeve të materialeve paketuese dhe përkrah rigjenerimin e energjisë,ripërdorimin dhe riciklimin e paketimit. Direktiva ka qëllime për tregun dhe mjedisin. Ajo përcakton‘Kërkesat Thelbësore’ të paketimit (i cili duhet të merret në konsideratë në projektim dhe prodhim) dhekufizimet për paketimet me metale të rënda.Direktiva e paketimit mbulon të gjitha paketimet e hedhura në treg Brenda BE, dhe të gjitha mbetjet epaketimeve, qoftë të hedhura në vendet industriale ose tregtare të depozitimit, ose nga shtëpitë private.Qëllimet e Direktivës janë të:o Harmonizojë masat kombëtare qoftë për të parandaluar dhe reduktuar ndikimet e paketimeve nëambient për të gjitha Vendet Anëtare dhe Vendet e Treta dhe të heqë pengesat për tregtinë dhekufizimet e konkurrencës; dheo Parandalojë prodhimin e mbetjeve të paketimit, dhe reduktojë sasinë e mbetjeve për heqjepërfundimtare përmes ripërdorimit të paketimit, riciklimit dhe të tjera forma rekuperimi.Objektivat e riciklimit dhe rekuperimit të vendosura nga Direktiva origjinale për mbetjet e paketimit janërishikuar në vitin 2004 me amendimin e Direktivës 2004/12/KE, duke rritur objektivat e riciklimit të cilatduhet të përmbushen Shtetet Anëtare të vitit 2008:· 60% e të gjitha mbetjeve nga paketimet; dhe· 55% minimumi dhe 80% maksimum riciklim i mbetjeve nga paketimet.Amendimi i Direktivës përcakton riciklim specifik të materialeve sipas peshës, si vijon: xham (60%), letërdhe karton (60%), metale (50%), plastikë (22.5%), dhe dru.Mbetjet vajoreVajrat lubrifikues janë një element i zakonshëm në jetën tonë të përditshme, sepse janë të nevojshmepër funksionimin e motorëve dhe mekanizmave të tjerë. Vendet e BE konsumonin në vitin 2003 rreth 4.4milion ton në vit. Megjithatë, përmes përdorimit të tyre, ato i humbasin tiparet e tyre, bëhet të ndotshmedhe në njëfarë pike pushojnë së qëni të përdorshme. Këto vajra më pas zëvendësohen nga vajralubrifikues të freskët dhe mbeten veç disa mbetje. 50% e atyre që blihen do të shndërrohen në mbetjevajore (pjesa tjetër humb gjatë përdorimit, ose gjatë rrjedhjeve, etj.) Mbetjet vajore janë mbetje tërrezikshme sepse shfaqin disa tipare të rrezikshme. Mbetjet vajore që gjenden në lumenj, liqene dhepërrenj kërcënojnë jetën nënujore. Gjithashtu, një litër mbetjesh vajore mund të ndosin një million litraujë. Veç kësaj, mbetjet e vajore që lihen në tokë mund ta ndosin shumë rëndë atë.Direktiva për Mbetjet Vajore 75/439/EEC, si Direktiva e fundit e ndryshuar në Strukturën e Mbetjeve2000/76/EC (dhe do të shfuqizohet më pas deri nga ajo Direktivë), është hartuar të krijojë një system tëharmonizuar për mbledhjen, ruajtjen, rekuperimin dhe heqjen e mbetjeve vajore, të tilla si vajratlubrifikues për automjetet, turbinat, motorat, vajrat hidraulikë, etj. Direktiva synon gjithashtu të mbrojëmjedisin ndaj efekteve të rrezikshme të hedhjeve ilegale dhe trajtimit të keq të tyre.Kështu, është e rëndësishme që këto mbetjet të mblidhen sa më shumë në burimin e tyre, në mënyrë qëtë shmanget ndotja e mjedisit dhe të mund të përfitohet nga rekuperimi i kësaj rryme mbetjesh. Normamesatare e mbledhjes në BE15 është rreth 81%. Ajo mund të përmirësohet më tej. Për këtë arsye,industritë, konsumatorët, dhe garazhet duhet të marrin pjesë, duke mos i hedhur këto lëngje të vlefshmepor duke i çuar ato në pikat e përshtatshme të mbledhjes për të siguruar rekuperimin e tyre.106

Nën Strukturën e Direktivës së Mbetjeve, mbetjet vajore duhet të mblidhen në mënyrë të veçantë kur kjoështë e mundur teknikisht, dhe mbetjet vajore mund të trajtohen. Mbetjet vajore nuk duhen përzjerë metë tjera mbetje vajore ose lloje të tjera mbetjesh.Mbetjet nga Paisjet Elektrike dhe ElektronikeLegjislacioni i BE kufizon përdorimin e substancave të rrezikshme në paisje elektrike dhe elektronike kurato shndërrohen në mbetje (Direktiva 2002/95/EC) dhe promovimi i grumbullimit dhe riciklimit të këtyrepaisjeve (Direktiva 2002/96/EC) ka hyrë në fuqi që në Shkurt 2003. Legjislacioni ofron për krijimin eskemave të grumbullimit ku konsumatorët kthejnë mbetjet elektronike të përdoruar pa pagesë. Objektivi Ikëtyre skemave është që të rris riciklimin dhe/ose ri-përdorimin e këtyre produkteve. Gjithashtu kërkonzëvendësimin me material më të sigurta të materialeve të rënda si plumbi, merkuri, kadmiumi, dhe kromidhe përbërës të djegshem si difennilet e polibromuara (DFPB) ose eteret e difenileve te polibromuara(etereDFPB) .Përvec këtyre rregullave mbi grumbullimin dhe riciklimin vetëm 1/3 e mbetjeve elektrike dhe elektronikenë BE raportohet si e përshtatshme dhe 2/3 shkojnë në landfill dhe në vende të trajtimit nën-standartjashtë BE.Produktet e trajtuar pamjaftueshëm japin me shumë risqe për ambjentin dhe shëndetin. Në Dhjetor 2008EC propozoi që të rishikohen udhëzimet mbi paisjet elektrike dhe elektronike me qëllim që të evidentohetrritja e shpejtë e mbetjeve nga keto produkte.Qëllimi është për të rritur sasinë e mbetjeve elektronike që trajtohet sic duhet dhe zvogëlimin e sasisë qëshkon në landfill.Komisioni propozoi vendosjen e obejktivave të detyrueshëm për grumbullimin deri në 65 % të peshësmesatare të paisjeve elektrike dhe elektronike të tregtuara në treg gjatë 2 viteve të mëparshëm nëvendet antare të BE.Objektivat për riciklim të këtyre produkteve sot mbulon ri-përdorimin e të gjitha paisjeve dhe objektivat ebazuar mbi peshën janë rritur me 5 %.Batetritë dhe AkumulatorëtLegjislacioni i Komunitetit mbi bateritë (Direktiva 2006/66/KE) vlen për të gjitha bateritë dhe akumulatorët(përjashtim: ato të përdorura në pajisje të lidhura me mbrojtjen e interesave thelbësore të VendeveAnëtare të sigurisë dhe ata që janë në pajisje të projektuara që të dërgohen në hapësirë).Direktiva ka për qëllim të minimizojë ndikimet negative të baterive dhe akumulatorëve në mjedis si dheharmonizimin e kërkesave për funksionimin e qetë të tregut të brendshëm. Për të arritur këto objektiva,Direktiva paraqet masat që ndalojnë tregtimin e disa baterive që përmbajnë substanca të rrezikshme. Aipërmban masa për krijimin e skemave të nivelit të lartë me qëllim të mbledhjes dhe riciklimit të bateriveme mbledhjen e përcaktuar dhe objektivat e riciklimit. Direktiva përcakton rregulla minimizuse përprodhuesit përgjegjës dhe dispozita në lidhje me etiketimin e baterive dhe lëvizshmërinë e tyre ngapajisjet.Nënproduktet e kafshëveNënproduktet e kafshëve (ABPs) janë kafshët e ngordhura, pjesët e kafshët të ngordhura oseprodukteve me origjinë shtazore që nuk janë të destinuara për konsum njerëzor. Kjo përfshin mbetjet eushqimeve, vaji i përdorur i gatimit, ish-ushqimoret, mbetje të thertores, gjaku, puplat, leshi, gëzofi dhelëkurat, materiale nga kafshët e zbutura, kopshti zoologjik dhe kafshët e cirkut, trofe gjuetie, plehorganik, veze, embrione dhe spermë.Legjislacioni ekzistues i BE-së për nënproduktet e kafshëve (Rregullorja KE/1774/2002, e ndryshuar) dotë anulohet dhe të zëvendësohet nga një Rregullore e re KE/1069/2009 që nga 4 marsi 2011. Gjatëkësaj kohe rregullat e hollësishme për zbatimin e Rregullores së re do të jenë rënë dakord.107

Llumrat e kanalizimeveLlumi vjen nga procesi i trajtimit të mbetjeve të ujërave të zeza. Për shkak të proceseve fizike-, kimike, tëpërfshirë në trajtim, llumi ka tendencë të përqendrojë metalet e rënda dhe të dobët dhe materialetorganike të biodegradura, si dhe organizmat potencialisht patogjene (viruset, bakteriet etj) të pranishmenë ujërat e mbetjeve. Llumi është, megjithatë, i pasur me vitamina të tilla si azoti dhe fosfori dhepërmban komponentë të vlefshëm organike që janë të dobishëm kur tokat janë varfëruar apo subjekt ierozionit. Materiet organike dhe ushqyese janë dy elementet kryesore që e bëjnë përhapjen e këtij lloji tëmbetjeve të tokës si pleh organik të tokës ose një praktikant të përshtatshëm.Zbatimi progresiv i Direktivave Urbane për Trajtimin e Mbetjeve Ujore 91/271/EEC në të gjitha shtetetanëtare është duke e rritur sasinë e ujrave të zeza që kërkojnë shkatërrimin. Nga një prodhim vjetor prejrreth 5.500.000 ton te lëndës së thatë në 1992, Komuniteti po shkon drejt afër 9 milion ton deri në fundtë 2005. Kjo rritje është kryesisht për shkak të zbatimit praktik si dhe të ngadalshëm të Direktivës poredhe rritjes konstante te numrit te familjeve të lidhura me kanalizimet dhe rritjen e nivelit të trajtimit (derinë trajtim të lartë, me heqjen e ushqyesve në disa Shtete Anëtare)Direktiva përcakton rregullat për marrjen e mostrave dhe analizat e llumit dhe tokave. Ajo përcaktonkërkesat për mbajtjen e shënimeve të detajuar të sasive të prodhuara te llumit, sasitë e përdorura nëbujqësi, përbërjen dhe vetitë e llumit, llojin e trajtimit dhe vëndet ku llumi është përdorurEdhe pse në nivel të komunitetit ripërdorimi i llumit zë rreth 40% të prodhimit të përgjithshëm të llumit,landfillet si dhe djegie në disa vendet anëtare janë metodat për grumbullimin e mbetjeve më të përdorurapavarsisht problemeve të tyre ne mjedis.DFPB dhe TFPBDifenilet e polibromuara (DFPB) dhe trifenilet e polibromuara (TFPB) hyjne ne grupin e lendeve kimike teprodhuara nga njeriu dhe njihen si Ndotes Organik te Vazhdueshem. DFPB/TFPB jane prodhuar ne njeshkalle te gjere kombetare industriale midis viteve 1930 dhe 1980. Duke pasur parasysh stabilitetin etyre kimik dhe rezistencen e ngrohjes, ata ishin të perdorur gjerësisht si komponentë në pajisjet elektrikedhe hidraulike dhe lubrifikante.Ato jane aplikuar ne 2 lloje te ndryshme:Perdorime te mbyllura: lëngjeve jopërçuese në pajisjet elektrike të tilla si transformatorë, kondensatore(kondensatoreve te medhenj industriale, por edhe kondensatoreve te vegjel në aparatet elektrikeshtëpiake), transferimin e ngrohjes dhe sistemet hidraulike;Perdorime te hapura: si përhapes pesticidesh, letër kopjeje prej karboni, vajra industriale, ngjyra,ngjitës,plastike si dhe për të kontrolluar pluhurin në rrugë;Ne vitet 1970, per shkak te shqetesimeve qe kishin lidhje me helmueshmerise tek njerzit dhe dyshimit seishin kancerogjene vende te ndryshme kufizuan perdorimin e DFPB/TFPB-se, me se fundi ne 1985perdorimi dhe tregtimi i DFPB/TFPB ne Komunitetin Europian u kufizua shume.DFPB/TFPB klasifikohen si shkaktar te kancerit tek njerzit dhe shkakut te shume efekteve te tjera tenjeriu dhe kafshet, perfshire helmimin riprodhues dhe teratologjine.Ato mund te transportohen ne distanca te largeta dhe jane zbuluar ne qoshet me te largeta te globit,perfshire dhe vendet qe jane shume larg atyre ku ato jane prodhuar apo perdorur. Ato jane zbuluar negjithe mediat e mjedisit( brendshme, jashtme, ne ujrat siperfaqsore dhe nentokesore, toke dhe ushqim).Direktiva 96/59/KE mbi heqjen e DFPB/TFPB synon te heqi komplet DFPB/TFPB dhe pajisjet qepermbajne DFPB/TFPB sa me shpejte te jete e mundur dhe per pajisjet e medha perpara fundit te 2010.Shtete antare duhet te bejne nje inventor te pajisjeve te medha qe permbajne DFPB/TFPB dhe duhet temiratojne nje plan per shkaterrimin e ketyre pajisjeve si dhe plane per mbledhjen dhe heqjen e pajisjeveqe nuk jane ne inventar( pajisje te vogla elektrike, shpesh te pranishme ne shtepi perpara ndalimit netreg.)Per me teper Komisioni ka adoptuar nje Strategji mbi DFPB/TFPB me qellim qe te reduktoje sa meshume te jete e mundur clirimin e ketyre substancave ne mjedis dhe futjen e tyre ne zinxhiret ushqimor.108

Norma Nr 850/2004 mbi Ndotesit Organike te Qendrueshem (NOQ) te KE vendos kufizime neprodhimin, tregtimin dhe perdormin e NOQ, si dhe administrimin e mbetjeve NOQ. Komisioni ka bere njestudim mbi zbatimin sa me te thjeshte te masave qe ndodhen ne kete Norme.Mbetjet MinerareMbetjet e nxjerra nga operacione te dala nga perpunimi i resurseve minerale, dmth mbetjet e nxjerrjevejane nje nga burimet me te medha te mbetjeve ne BE. Ajo përfshin materiale që duhet të hiqen për tëpatur akses te burimet minerale, si shtresa e punueshme, mbingarkesa dhe guret qe mbeten, si dhembetjet qe ngelen pasi mineralet jane nxjerre nga xeherori.Disa nga keto mbetje jane te parrezikshme keshtuqe nuk paraqesin ndonje rrezik te madhe ndotjeje permjedisin, thjeshte mund te pengojne shtreterit e lumenjve dhe ndonje renie nese depozitohen me sasi temedha. Megjithate ato te prodhuara jo nga industria minerare metalike mund te permbajne sasi temedha substancash te demshme, si p.sh metale te renda. Nepermjet nxjerrjes dhe perpunimit minerar,metalet dhe bashkimi i metaleve priret te behen kimikisht me te disponueshem gje qe mund te coje neprodhimin e acidit ose kullimin e alkali. Per me teper administrimi i mbetjeve mund te jete i rrezikshempasi perfshin shpesh kimikatet e mbetura nga perpunimi dhe nivelet te larta te metaleve. Ne shume rastembetjet ruhen ne grumbullime ose ne pellgje te medha. Shembja e digave apo grumbullimeve mund tekete pasoja te renda per mjedisin, per shendetin dhe sigurine e njeriut. 18 Impakte te tjera jane humbja eproduktivitetit te tokes, efektet ne ekosistem, tymrat dhe erozioni. Keto efekte mund te lejne pasoja teqendrueshme mjedisore dhe socio-ekonomike dhe do jete shume e veshtire dhe e kushtueshme temerren masa korrigjuese. Mbetjet industrial kane arsye per tu administruar si duhet për të siguruar nëmënyrë të veçantë stabilitetin afatgjatë të objekteve të deponimit dhe të për të parandaluar oseminimizuar çdo ndotje te ujit dhe tokes, që rrjedhin nga ose kullimi i acidit alkali ose kullimit te metalevete renda.Nje kornize gjitheperfshirese per administrimin e sigurt te mbetjeve te nxjerra nga industrite ne nivel BEeshte e perbere nga:• Direktiva 2006/21/KE mbi administrimin e mbetjve te nxjerra nga industrite (direktiva mbi mbejtetminerare);• Nje Teknika me e Mire ne Dispozicion per administrimin e mbetjeve ne aktivitetet minerare; dhe• Nje amandament i Direktives se II Seveso qe te perfshije ne te qellimet e saj perpunimin exeheroreve dhe ne vecanti pellgjet me mbetje dhe digat e perdorura ne lidhje me perpunimin emieraleve te tilla.Dioksidi i TitaniumitDioksidi i Titaniumit eshte nje puder e bardhe me nje bardhesi te larte dhe te shkelqyer. Keto rekuizite ekane bere ate nje pigment qe perdoren per nje numer te madhe gjerash si ne piktura, te mira plastike,bojra dhe letra. Dioksidi i Titaniumit gjithashtu perdoret edhe per shume gjera te bardha ose produkte tengjyrosura, perfshire ushqimin, kozmetiken, prdouktet mbrojtese me element UV, qeramik dhe produktete gomes.Pigmenetet e Dioksidit te Titaniumit jane te perbera nga dy element kimik: sulfati dhe kloridiKlori prodhon produkte dioksidi titanium nga reaksioni i xeheroreve titanium me gazin klorik.Sulfati prodhon produkte dioksid titanium nga rekasioni i xeheroreve titanium me acidin sulfurik70% e prodhimeve Europiane vjen nga perpunimii i sulfatit dhe 30% nga ai i klorit.Mbetjetet qe dalin nga prodhimi i dioksidit te titanit kalojne mbetjet e ngurta, mbetjet acide te forta dhe tebuta, mbetjet e netutralizuara, trajtimin e mbetjeve dhe pluhurat.Legjislacioni Komunitar Ekzistues mbi mbetjet qe vijne nga dioksidi te titanit synon te parandaloje dhezvogeloj ndotjen qe shkaktohet nga keto mbetje me kete lloj perberjeje me synim qe te eliminoje kete llojndotjeje. Ajo gjithashtu kërkon të harmonizojë ligjet mbi mbeturinat nga industria e dioksidit të titanit përtë shmangur shtrembërimin e konkurrencës brenda tregut të brendshëm.Tre Direktiva te ndryshme jane futur mbi: (i) heqjen ( Direktiva Keshillimore 78/176/KEE), (ii) monitorimi (Direktiva Keshillimore 82/883/KEE), dhe (iii) programe mbi reduktimin e ndotjes( Direktiva Keshillimore92/112/KEE).18 Si shembuj mund te marrim aksidentet ne Aberfan( Wales, 1966), Stava ( Itali, 1985), Athnalkoljar (Spanje,1998), Baia Mare dhe Baia Borsa( Rumani, 2000)109

Ndotesit Organike te Qendrueshem (NOQ)Komuniteti Evropian ka nënshkruar të dy instrumentet ndërkombëtare mbi NOQ, e pastaj së bashku me15 Shtetet Anetare. Komuniteti ratifikoi Protokollin më 30 prill 2004 dhe Konventën e Stokholmit më 16nëntor 2004.Projekt Zbatimi i Komunitetit EuropianCdo pale tek Konventa e Stokholmit, shtete te vecanta gjithashtu edhe Komuniteti Europian si njeorganizate rajonale mbi zhvillimin ekonomik duhet te vendosi nje Projekt Zbatim per te treguar masatkonkrete qe do te merren kundra NOQ eve qe jane listuar ne Konvente. Projekt Zbatimi i KomunitetitEuropian, qe ploteson planet kombetare te Shteteve Antare te BE, u miratua me 9 Mars 2007Identifikimi i metejshem i NOQ eve.Te dy marreveshjet nderkombetare mbi NOQ et perfshijne masa per shtimin e substancave qe paraqesinkarakteristikat e NOQ eve ne Shtojcat teknike. Komisioni, sebashku me Shtetet Antare po promovon dhembeshtet aksionin per identifikimin e metjeshen te NOQ eve si dhe te nxisi aksionin kontrolluesnderkombetarZbatimi i masaveKomuniteti e ka marre shume seriozisht zbatimin e ketyre dy marreveshjeve ekologjike. Bazuar ne njepropozim te Komisionit, Parlamentit Europian dhe Keshillit te Rregullimit (KE) Nr. 850/2004 me 29 Prill2004. Rregullorja e re ploteson legjislacionin e hershem te Komunitetit mbi NOQ et dhe e rradhit ate medispozitat e marreveshjeve nderkombetare mbi NOQ et . Rregullorja shkon me tej se marreveshjanderkombetare duke theksuar synimin qe ka per te eleminuar komplet prodhimin dhe perdorimin eNOQ eve te njohura.Polivinili i KloruarPVC ka qene ne qender te debatit gati ne pjesen me te madhe te dy dekadave te fundit. Shumeopinione shkencore, teknike dhe ekonomike jane dhene ne lidhje me PVC dhe efektet e saj ne shendetine njeriut dhe mjedisin. Disa Shtete Antare kane rekomanduar ose kane marre masa per disa aspekte teciklit te jetes se PVC. Me qëllim per te vlerësuar të gjithë ciklin e jetës së PVC dhe ndikimit të tij tëmundshem në shëndetin e njeriut dhe mjedisit si dhe funksionimin e rregullt të tregut të brendshëm,Komisioni ka kryer disa studime dhe lëshoi Karten e Gjelbër për Çështjet mbi mjedisin e PVC.Substancat ozon hollueseBE ka nje rregullore, rregulloren KE2037/2000 mbi substancat qe hollojne shtresen e ozonit, per teparandaluar rrjedhjen e substancave qe hollojne ozonin dhe per te nxitur me pas perdorimin e proceseveindustriale110

NrAneksi 2: Afatet legjislative te BE per Shtetet AnetareObjektiva1. Ofrim te numrit te duhur tëkoshave dhe kontenierëvenë çdo pikë grumbullimi tëmbetjeve në të gjithëvendin2. Informojë komisionin përmiratimin e ligjit Kombetarte PAM ose rishikimin e sajte menjëhershem3. Pergatitja e programevembi parandalimin embetjeve4. Rishikim I planit kombetardhe programeve teparandalimit te mbetjeve5. Te mesosh komunitetin te Leter,ndaj mbetjet dhe te sigurojeplastika, qelq,nje grumbullim te ndare qene fillim6. Te reklamohet ne Bashkidhe publikun e gjere secfare mbetjesh riciklojneose perdorin per tezevendesuar materialet enatyrale te paperpunuara7. Pergatitja per riperdorimdhe riciklim( sasia ne % perpeshe) mbi leteren,plastiken, qelqin, metalin,mbetjet bio dhe vajrat eperdorur8. Riciklimi I plastikes ne sasite medha( jo paketimi)9. Pergatitja per riperdorim,riciklim dhe rigjenerim,perfshire dhe operacionetmbushese aty ku mbetjetzevendesojne materialet epaperpunuara te fresketa(sasia ne % per peshe)10. Raportohet Komisionit mbiprojektet cdo 3 vjetelektronikisht11. Ul sasine e mbetjeve bio qedo te shkojne te gropatgrumbulluese (Shuma në%nga pesha e shumës sëdërguar në 2010AfatiKerkesa ligjore e Autoritetit2010-2015 2015-2020 2020-pergjegjes20252015 Cdo bashki2010 2016 2022 Direktiva2008/98/KEEmbi mbetjet.Art.33.12013 Direktiva2008/98/EEC onëaste. Art.29.1metal, mbetjebio, vajra teperdorurTe pakten20%2016 2022 Direktiva2008/98/EEC onëaste. Art.28Direktiva2008/98/EECmbi mbetjet,art.11.150% Direktiva2008/98/KEEmbi mbetjet,art.11.2.a100% 100% 100% Direktiva2008/98/KEEmbi mbetjet ,art.11.2.aTe pakten30% tembetjeve tengurta dheguret qe nukjane terrezikshem70% Direktiva2008/98/KEEmbi mbetjet. Art.11.2.b2013 2016; 2019 2022 Direktiva2008/98/KEEmbi mbetjet.Art.11.5, 37to 75% 50% 35% Direktiva1999/31/KE,art.5.2.a,b,cMMPAUMMPAUMMPAUMMPAU nebashkepunim meMoESBizneset lokale tericiklimitCdo bashki dhebiznes lokal qe merretme riciklimCdo bashki dhebiznes lokal qe merretme riciklimCdo bashki dhebiznes lokal qe merretme riciklimMMPAUÇdo Bashki,administrat edeponisë, transportitprivat dhe publik dhendërmarrjet e hedhjes111

12. Perzierja e mbetjeve bio 25% 50% 65% Direktiva egropavegrumbulluese1999/31/KE,art.5.2.a,b,c13. Mos pranim i hedhjes segomave ne gropa14. Mbyllja e gropave te vjetra(ne numra)15. Afati i fundit për impiantetekzistuese për tëpërmbushur16. Rigjenerim/ djegia embetjeve te paketimeve merikuperim energjie (shumanë% nga pesha) (17. Riciklimi i mbetjeve tepaketimeve( shuma ne %nga pesha)18. Riciklon qelqin ne mbetje tepaketimeve ( shuma ne %nga pesha)19. Leter e ricikluar dhe epërdorur për paketime(shuma ne % nga pesha)20. Ricilkim i metaleve nembetjet e paketimeve (shuma ne % nga pesha)21. Riciklimi i plastikes nembetjet e paketimeve(shuma ne % nga pesha)Te gjitha Te grira Direktiva egropavegrumbulluese1999/31/KE,art.5.3.d5 15 40 Direktivagropavegrumbulluese1999/31/KE,art.142015 Direktiva mbidjegien2000/76/KE,Art.2050% Direktiva mbipaketimin dhepaketimi Imbetjeve94/62/KE, art.6.1.a;6.1.c)25% me nje 45% me nje 55-80%minimum 10% minimum ne totalper cdomaterialpaketimiprej 15% percdo materialpaketimiDirektiva mbipaketimin dhembetjet epaketimeve94/62/KE, art.6.1.a;6.1.c)20% 40% 60% Direktiva mbipaketimin dhembetjeve tepaketimeve94/62/KE, art.6.1.e20% 40% 60% Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimit94/62/KE,art.6.1.e20% 40% 50% Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimeve94/62/KE,art.6.1.e20% 40% 22.5% Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimeve94/62/KE,art.6.1.eCdo bashki ,fermeretdhe firmat e perzierjesse mbetjeveÇdo Bashki,administrat edeponisë, transportitprivat dhe publik dhendërmarrjet e hedhjesCdo bashkiFabrikatÇdo komunë, biznesriciklimi, kompaniprivate djegieje,kompantë etransportit, stacionet etransferimitCdo bashki dhebiznes riciklimiÇdo komunë, biznesriciklimi, kompaniprivate djegieje,kompani të transportit,stacionet etransferimit,kompanite e eksportitÇdo komunë, biznesriciklimi, kompaniprivate djegieje,kompan të transportit,stacionet etransferimit, kompanite eksportitÇdo komunë, biznesriciklimi, kompaniprivate djegieje,kompani të transportit,stacionet etransferimit,kompanite e eksportitCdo bashki dhebiznes riciklimi112

22. Riciklimi i drurit ne mbetjete paketimeve ( shuma ne% nga pesha)23. Informacion per perdoruesite paketimeve24. përqendrimi i metaleve tërënda në paketimin nukduhet të kalojë 600ppm25. Paketimi mund të vendosetnë treg nëse i plotëson tëgjitha kërkesat thelbësore26. përqendrimi i metaleve tërënda në paketimin nukduhet të kalojë 250ppm27. përqendrimi i metaleve tërënda në paketimin nukduhet të kalojë 100ppm28. Ndalimin e vendosjes nëtreg29. Skemat e trajtimit dhericiklimit30. Rregullat e etiketimit(Dir 2008/12/KE31. Eficencat e riciklimit qeduhen plotesuar neShtojcen III32. Normat minimale tegrumbullimit:(a) 25 % deri me 26 Shtator2012;(b) 45 % deri me 26 Shtator2016.33. Çmontimin / Plani nedispozicion për pajisje tëinventarizuar34. Skica për mbledhjen / planine dispozicion për pajisjetjo-te inventarizuara35. Ndotjet / dispozicion DFPC /pajisjet5% 10% 15% Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimit94/62/KE,art.6.1.e2012 Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimit94/62/KE, Art 132012 Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimit94/62/KE, art11.12013 Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimit94/62/EC, art 9.2013 Direktiva epaketimit dhembetjeve tepaketimit94/62/KE,Art 11 (1)2015 Direktiva ePaketimit dhembetjeve tepaketimit94/62/KE, Art11(1)Cdo bashki dhebiznes riciklimiFabrika paketimi dheMMPAUFabrika paketimiFabrika paketimi dheMMPAUFabrika paketimiFabrika paketimi? Baterite (Dir2008/103/KE) Art6(2)MMPAU2013 (DirFabrika dhe bashkite2008/103/KE) Artlokale12(1)2013 (Dirfabrikat2008/103/KE) Art21(2)2014 (DirFabrikat dhe bashkit2008/103/KE) Artlokale12(4)2020 2025 (DirBashkite lokale25% 45%3 vjet ngazhvendosja3 vjet ngazhvendosja2008/103/KE) Art10(2)DFPC-TFPCDirektiva96/57/KE Art.1112 vjet DFPC-TFPCnga Direktivazhvendo 96/57/KE Art 3sja113

36. Koleksione të veçanta teMPEE nga shtepiaket37. Norma e mbledhjes sëndarë të paktën ne katërkilogram mbi mesatare përbanor në vit të MPEE ngafamiljet është arritur.38. Rigjenerimi i objektivave teMPEE2015 MPEE Direktiva2002/96/KE Art5(2)2015 MPEE Direktiva2002/96/KE Art5(5)2015 MPEE Direktiva2002/96/KE Art7(2)Bashkite lokaleBashkite lokaleBashkite lokale39. Financimi në lidhje meMPEE nga familjet dhe ngapërdoruesit e tjerë2015 MPEE Direktiva Fabrika dhe bashkite2002/96/KE Art 8 lokale& 940. Etiketimi i MPEE 2015 fabrikat41. Të marrin dhe të trajtojnëanije mallrash dhe mbetjetnë mjediset e portit42. Llumrat e ujrave te zeza ngandertimi i lagunave43. Normë tarifore pastrimi vsnorma e 201044. Mbledhja e takses sepastrimit TARIF ne cdo qytet45. Ndalimin mbi metalet erënda46. Ripërdorimi dhe rimëkëmbjado të rritet në një minimumprej 85% deri në një peshëmesatare për makinë dhevit. Në të njëjtën kohë tëkufizuar ripërdorimi dhericiklimi do të rritet në njëminimum prej 80% ngapesha mesatarisht per çdoautomjet dhe vitin47. Ripërdorimi dhe rimëkëmbjado të rriten me një minimumprej 95% deri në një peshëmesatare për makinë dhevit. Brenda afatit ne tënjëjtën kohë, ripërdorimi dhericiklimi do të rriten në njëminimum prej 85% deri nënjë peshë mesatare përmakinë dhe vit48. Afate të ndryshme për uljene shkarkimeve te acideve në10ppmDurres 100%Vlore ???Shengjin???Te tjere????2015 MJF Direktiva2000/53/KE Art4(2)(a)2015 MJF Direktiva2000/53/KE Art7(2)(a)Direktiva2000/59 Autoritetet e portit/KE mbi pranimine objekteveportuale tëanijeve dhe tëmbetjeveAutoritet e ujrave2025 MJF Direktiva2000/53/KE Art7(2)(b)Bashkite lokaleBashkite lokaleFabrikatFabrikatI Fabrikat2025 Direktiva mbimbetjet minerare2006/21/KE Art13(6)Fabrikat114

49. Invenatri i objekteve tembetjeve te mbyllura50. Nënproduktet e kafshëve, sidhe produktet që rrjedhinprej kësaj, do të mblidhen,transportohen, ruhen,trajtohen, procesohen,asgjësuar, do të vendosennë treg, eksportohen, tërealizohen në tranzit dhepërdoren në përputhje mekëtë Rregullore.51. Direktiva mbi mbetjet vajoreeshte percaktuar qe tekrijoje nje sistem teharmonizuar pergrumbullimin, depozitimin,rigjenerimin dhe hedhjen embetjeve vajore, si vajratlubrifikant per makinat,turbinate, vajrat hidraulikeetj52. Obligimet raportuese2020 Direktiva mbimbetjet minerare2006/21/KE Art202020 Norma1774/2002 mbimbetjet shtazore2020 Direktiva mbimbetjet vajore75/439/KEEMinistria e MinieraveMMPAU, Ministria eEkonomise, Tregtisedhe Energjise si dheMinistria e BuqesiseFabrikat dhe Bashkitelokale115

Aneksi 3: Projektet per rrymat e mbetjeveMbetjet e rrezikshme industriale te ngurta.Një numër projektesh janë ndermarre në vendet industriale historike të konsideruara si pika te nxehta."Studimi i pre-investimit" për piken e Vlorës e konsideruar si zone e nxehtë, i financuar nga UNEP MAP,dhe finalizohet në 2005, hartoi planin e rehabilitimit mjedisor për ish-uzinën e PVC Vlore.Dekontaminimin e pjesëve më të ndotura të ish-zonës s e PVC në Vlorë ka qenë provuar dhe janënxjerrë sasi të konsiderueshme të merkurit.Projektime te hollësishme janë përgatitur me asistencën teknike dhe mbështetjen financiare të KE, përndërtimin e impianteve te rrethuar te groposjes (IRG) ish-fabrika e PVC (Vlore). Një studim VNM eshtepërgatitur dhe fondet jane te disponueshme. Punimet për IRG në Vlorë kanë filluar dhe do të përfundojënë 2011. Një vëllim i 450,000 m3 të mbeturinave të rrezikshme do të jetë e mbuluar nga një IRG në njëterritor prej 20.000 m2.Porto Romano pike e nxehtë në DurrësNjë studim i fizibilitetit për rehabilitimin e vendit të Durrësit i percaktuar si pike e nxehtë ishte plotësuarnga 2005 me mbështetjen e Bankës Botërore / Fondi i Mirëbesimit japoneze. Pas kësaj, në kuadër BBProjektit "Menaxhimi i integruar i zones bregdetare dhe pastrimi" (realizuar nga Ministria e PunëvePublike, Transportit dhe Telekomunikacionit), pas VKM No.242, dt.21.4.2005 një grant prej 3.600.000US $ është akorduar nga ambasada hollandeze për komponentin C, të pastruar e Porto Romanos sipike e nxehtë.Granti konsistonte në një studim fizibiliteti dhe projektimi i hollësishëm për të pastruar Porto Romanonvend të nxehtë dhe ndertimin e nje impianti te rrethuar te groposjes (IRG). Deri më tani, studimet efizibilitetit dhe projektimit të detajuar janë përfunduar. Një leje mjedisore është e lëshuar nga MMPAUpër ndërtimin e IRG. Sheshi dhe leja e ndërtimit janë lëshuar dhe vepra të rehabilitimit pritet të fillojë sëshpejti. Një vëllim i 55.000 m3 do të mbulohen me një IRG në një territor prej 15.000 m2.Një projekt i përkrahur nga Ambasada Hollandeze per "Ri-paketimin, eksportin dhe groposjen ne landfillte pesticideve të vjetra të depozituara në Bishtin e Palles" përfundoi në 2006.Eliminimi i arsenikut ne FierNjë projekt për ngurtësimin e solucioneve te arsenikut dhe paketimin e duhur u krye nën programinPHARE 2000. Me fondet e CARDS 2005 mbeturinat e arsenikut jane vënë në IRG në territorin e ishfabrikës.Një leje mjedisore është lëshuar për IRG. Punët civile kanë përfunduar në mes të 2009. Njëvëllim i 20.000 m3 arsenik llum dhe mbetje të tjera të ndotura janë mbuluar në një IRG në një territor prej5500 m2.Fabrika e bakrit – RubikNjë studim i pre-fizibilitetit u kompletua (me fondet buxhetore), nga Instituti i Mjedisit (tani AMP). Njëprojekt i detajuar për një IRG për mbeturinat e rrezikshme te Rubikut është përgatitur me mbështetjen eprogramit CARDS 2005 dhe është lëshuar një leje mjedisore. Punimet civile (4,34 MEUR) kanëpërfunduar. Një vëllim prej 100.000 m3 mbeturina të rrezikshme eshte e mbuluar në një IRG në njëterritor prej 20.000 m2.Studimet e pre-fizibilitetit kanë përfunduar (me fondet buxhetore), nga Instituti i Mjedisit për Elbasanindhe Laçin.Bajza pike e nxehtëMe mbështetjen e Ambasadës Hollandeze dhe Qeverise Shqiptare, PNUD-i po zbaton projektin per"Pastrimin dhe rehabilitimin e pikes se nxehte se Bajzës ", si komponent shqiptar te projektit rajonal"Forcimi i kapaciteteve ne vendet e Ballkanit Perëndimor për të zgjidhur problemet mjedisore nëpërmjetrehabilitimit te hot spoteve me prioritet të lartë. Pjesa shqiptare e saj merret me eksportin dhe groposjene pesticideve të vjetra nga vendi i magazinimit në stacionin e trenit te Bajzës.116

Projekti "Identifikimi dhe prioritizimi i pikave të nxehta mjedisore "në Shqipëri", filloi më 1 janar 2008 dheështë planifikuar të përfundojë më 1 korrik 2011. Ai është mbështetur nga Qeveria Hollandeze. Ai ka përqëllim të ri-vleresoje situatën me pikat e nxehta ne vend. Një vlerësim i ndikimit në mjedis po zhvillohetpër 10 nga 35 spote të identifikuara.Mbetjet e rrezikshmeProjekti "Studimi i Fizibilitetit dhe projektimi i detajuar për landfillin e mbeturinave të rrezikshme" ështëmbështetur nga CARDS 2002, dhe eshte zbatuar nga kompania finlandeze "Plancenter Rodeco". Ështëzgjedhur një vend (në komunën Zharrez në Patos-Marinzë fushë nafte) dhe eshte përgatitur projekti idetajuar për landfillin në atë vend. Projekti ishte menduar për një zgjidhje afatgjatë për groposjen embeturinave të rrezikshme inorganike nga pikat e nxehta, dhe nga industria e tanishme. Por ideja elandfillit nuk është miratuar nga komuniteti dhe Qeveria lokale. Fondi i vënë në dispozicion nga KECARDS 2006 për ndërtimin e landfillit është te rialokuar për ndërtimin e IRG-së në Fier dhe Rubik.Mbetjet e Shëndetësise (Infektive)Ne kuadrin e projektit te BB "Menaxhimi i integruar i zonës bregdetare dhe pastrimi" (zbatohet nga viti2005 nga Ministria e Punëve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit), (nën komponentin B1), pritetgjithashtu të ndërtohet nje incenerator në spitalin e Sarandës për të djegur mbetjet nga kujdesishëndetësor.Projekte të tjera përfshijnë:· Plani Strategjik për Menaxhimin e mbetjeve nga shendetsia ne rajonin e Tiranës (2001) tëmbështetur nga KE-JETA vendet e tretë dhe të zbatuar nga ECAT Tirana.· Strategjia afatmesme për menaxhimin e mbetjeve spitalore në maternitetin e Tiranes (2003)· "Kontribut per përmirësimin e menaxhimit te mbetjeve spitalore situates se higjenes nëinstitucionet e kujdesit shëndetësor të rrethit të Tropojës" (ECAT Tirana, 2002).Mjetet ne fund te jetesNjë seminar TAIEX u krye në 2008. Nuk ka patur asnjë përparim të mëtejshëm per këtë rryme tëmbetjeve.Paketimi dhe mbeturinat e paketimitMMPAU ka hartuar një akt me mbështetjen e IFC per këtë rryme specifike mbeturinash.Mbetjet nga pajisjet elektrike dhe elektronikeMMPAU ka hartuar një akt me mbështetjen e IFC per këtë rryme specifike mbeturinash.Bateritë dhe akumulatorëtMMPAU ka hartuar një akt me mbështetjen e IFC per këtë rryme specifike mbeturinash.Substancat ozon hollueseProgramet dhe projektet e mëposhtme janë kryer:· Eshtë përgatitur një Program Kombëtar për eliminimin e substancave ozon holluese.· Eshte përgatitur një projekt per të: të realizuar nje sistem licencimi, monitorimi dhe raportimin eaktiviteteve te lidhura me SOH, eliminimin nga prodhimi dhe konsumi i të gjitha përdorimeve tëSOH në përputhje me kufijtë e konsumit vjetor të rënë dakord. Shumica e detyrimeve te QeverisëShqiptare në drejtim të Protokollit të Montrealit nuk janë zbatuar.· Eshte realizuar nje projekt me qëllim të përgatitjen e nje plani menaxhimi per nxjerrjen ngapërdorimi te HCFC-ve ne Shqipërinë dhe per: rishikimin dhe përmirësimin e legjislacionit perSOH dhe të sistemit të licencimit të importit / eksportit, përgatitjen e broshurës praktike doganoreme informata të rëndësishme për të dhe per te oficerëve e kontrollit te kufirit, organizimin eprogrameve kombetare te konsultimit per palët e interesuara për te aparatet matese me thithjeEshte hartuar nje manual per institucionet doganore.117

Rreth 100 teknikë kanë qenë të pajisur me pajisjet e nevojshme për dhe njësitë e riciklimit dherehabilitimit. Ata jane trajnuar mbi praktikat më të mira në ngrirje dhe sidomos mbi rekuperimin dhericiklimit. Janë përcaktuar vendndodhja e qendrës se rikuperimit dhe riciklimit të. Në vitin 2008 konsumi iCFC ishte 0.118

Aneksi 4: Studimi per metodologjine ne karakterizimin e mbetjevePengesa me e madhe per zhvillimin e cdo plani ne Shqiperi eshte mungesa e te dhenave te besueshmestatistikore mbi popullsine dhe mbi gjenerimin e mbetjeve. Qe nga qeverite e mepareshme ka ekzistuarnje tendence per te publikuar te dhena per sa u tha me lart te cilat jane te pasakta dhe nuk jane bazuarne nje metodologji apo formule te njohur.Ne menyre qe te zvogelohen ndikimet ne mjedis dhe te kryhet pajtimi me Direktivat e BE-se duhet tejene te disponueshme te dhena te sakta mbi gjenerimin e mbetjeve. kjo gje do te siguroje qe politika,strategjia dhe planifikimi reflekton me saktesi nevojen per te reduktuar, shnderuar dhe rekuperuarmateriale dhe ne sasi te verifikueshme. Per te ndermarre kete funksion nje hap paraprak thelbesor eshtepercaktimi i sakte i sasise dhe perberjes se rrymave te mbetjeve. Njohja e perberjes dhe perqindjes errymes se mbetjes se ngurte eshte e rendesishme per arsye qe perfshijne, por qe nuk limitohen prej tyre,si vijon:· Planifikimi i Menaxhimit te Mbetjeve – informacion i sakte dhe i perditesuar mbi perberjene mbetjeve qe gjenerohet eshte shume i rendesishem per planifikimin e metejshem temenaxhimit te mbetjeve ne nje nivel kombetar, rajonal apo lokal.· Permiresimi i Performances se Sistemit te Grumbullimit te Mbetjeve – te dhenat e marrasigurojne nje etape te dobishme per vazhdimesine e monitorimit dhe zhvillimit te ketyresistemeve pergjate vendit, vecanerisht ne lidhje me sistemin e koshave te grumbullimit dheperhapjes se tyre ne te gjithe vendin.· Zhvillimi i Infrastrukures se Menaxhimit te Mbetjeve – identifikimi i perberjes se rrymavete mbetjeve per impiante te tilla si riciklimi (impiante te rikuperimit te materialit), impiantet ekompostimit, impiantet e trajtimit mekanik biologjik dhe impiantet e kthimit te mbetjeve neenergji, eshte nje ceshtje e rendesishme ne dizenjimin dhe operimin e tyre.· Zhvillimi i programit te parandalimit dhe minimizimit te mbetjeve – nje hap irendesishem drejt reduktimit ose parandalimit te mbetjeve eshte percaktimi i natyres dhesasise se mbetjeve te gjeneruara. Kjo mundeson identifikimin per veprim te rrymave tembetjeve qe jane objekt, si dhe mundesimin e matjes se efekteve te politikave te parandalimitdhe te reduktimit.· Pajtimi me Direktiven e Landfillit te BE-se – njohja e perqindjes se mbetjeve tebiodegradueshme dhe monitorimi i sasise se mbetjeve te biodegradueshme te landfilluaraeshte nje parameter kyc ne perpjekjen per te arritur qellimet e Direktives. Llogaritja e tijkerkon nje rezultat te sakte te karakterizimit te mbetjeve.· Rikuperimi i mbetjeve nga Paketimet – pritet qe te vendosen objektiva kombetare perriciklimin dhe rikuperimin e mbetjeve nga paketimet. Pritet qe te vendosen objektivakombetare per riciklimin dhe rikuperimin e mbetjeve te paketimit. Me vone ne menyre qe tematet progresi, duhet te vendoset mbi perberjen e mbetjeve nga paketimet qe do telendfillohen dhe dergohen per rikuperim.· Fushatat mbi mbetjet – te dhenat e gjeneruara do te jene te dobishme per aktore tendryshem te zonave te synuara per menaxhimin e permiresuar te mbetjeve.Per sa me lart, eshte e nevojshme te kryhet nje studim mbi mbetjet ne te cilin mbetjet e ngurta tegrumbulluara nga autoriteti bashkiak te ndahen ne kategori individuale mbetjesh. Nevoja per te kuptuarndryshimet ne stilin e jetes, stineve, dhe zbatimi i cdo programi riciklimi dhe shnderrimi, rezulton nenevojen per perditesim periodik te studimit te karakterizimit te mbetjeve.Karakterizimi i mbetjeve eshte nje mjet i perdorur gjeresisht per pervetesimin e informacionit tepershtatshem per tu perdorur ne planifikimin e menaxhimit te mbetjeve dhe per rritjen e eficiences dheefikasitetit te ofrimit te sherbimit te mbetjeve te ngurta. Pavaresisht perpjekjeve te bera ne Europe nekete drejtim, mungon analiza e karakterizimit te mbetjeve ne vend ose jane kryer vetem pjeserisht dhe119

deri tani nuk jane standardizuar. Edhe ne keto raste, studime te mepareshme sporadike te karakterizimitte mbetjeve jane dizenjuar bazuar ne nje projekt rast pas rasti; si rrjedhoje kjo procedure con nerezultate te pakenaqeshme dhe e ben te veshtire krahasimin e efekteve te masave te ndryshme temenaxhimit te mbetjeve.Aktualisht ne Shqiperi kerkesa per statistika te sakta mbi menaxhimin e mbetjeve kryesisht vjen nganevoja e krijimit te Planit Kombetar per Menaxhimin e Mbetjeve te Ngurta dhe per te permbushurkerkesat e Direktivave te ndryshme te BE-se, te cilat jane ne procesin e transpozimit nepermjetlegjislacionit kombetar. Gjithashtu te dhenat ne nivelin e autoritetit lokal kerkohen per formulimin,zbatimin dhe monitorimin e strategjive te mbetjeve bashkiake.Per kete arsye projekti INPAEL gjate periudhes Shtator – Dhjetor 2009, ka kryer nje studim mbi mbetjetbashkiake. Te dhenat e marra nga studimi jane analizuar dhe te dhena mbi gjenerimin e mbetjeve janeperfituar duke perdorur te dhenat e studimit, statistikat e popullsise se vitit 2009 te marra nga regjistricivil dhe nga INSTAT dhe gjithashtu duke perdorur edhe te dhenat e marra nga pyetesoret mbi mbetjetbashkiake te shperndara nga projekti INPAEL.Ky studim mbetjesh eshte studimi i pare i standardizuar i karakterizimit te mbetjeve te ndermarre nenivel 19 bashkie. Objektiva e studimit eshte qe te kuptohet perberja e rrymave te mbetjeve qe shkojne nevendet e grumbullimit (vende ne te cilat mbetjet hidhen pa pasur asnje kontroll) 20 .Te dhenat e siguruara jane perdorur per:· Hartimin e ketij plani kombetar per menaxhimin e mbetjeve· Planifikimi dhe optimizimi i impianteve te trajtimit· Planifikimi dhe optimizimi i sistemeve te grumbullimit· Planifikimi, vleresimi dhe dhenia e rekomandimeve per cdo sistem grumbullimi potencialper mbetjet e riciklueshme· Vleresimi i planifikimit dhe optimizimi i politikave mjedisore· Informimi dhe mardheniet me publikunAnketa per metodologjine ne karakterizimin e mbeturinave është kryer në përputhje me KomisioninEvropian SWA-Tool - Metodologjia për Analiza të mbeturinave të ngurta, (mars 2004), i cili siguron njëmetodologji për përcaktimin e një profili kombëtar brezi dmth humbje te një plani të percaktimit që, do tësigurojë mostra përfaqësuese në shkallë kombëtare, dhe nxjerrjen e rezultateve të marra në nivelkombëtar. Metodologjia gjithashtu merr parasysh drejtimin e dokumentave te mëposhtmendërkombëtare:· Komisioni Evropian - Zhvillimi i një metodologjie për të përmirësuar precisionin dhekrahasueshmërinë e të Dhënave të ngurta te Analizave e mbeturinave,· Standard Europian EN 14899 - "Karakterizimi i mbeturinave - mostrave të materialeve mbeturina- Korniza për përgatitjen dhe zbatimin e një Plani per marrjen e mostrës".Qasja e përgjithshme për sondazhet per përbërjen e mbeturinave behet me qëllimin per të gjeneruar njëpamje të përgjithshme në lidhje me përbërjen dhe profilin e mbeturinave në qytetet e zgjedhura ,19 Metodologjia e përdorur ne studimin e INPAEL per karakterizimin e mbetjeve eshte përshkruar ne seksionin 3.1 dhe duhet te aplikohet si praktika me emire nga te gjitha zonat e mbetjeve dhe bashkite ne lidhje me tedologjine studimit te mbetjeve.20 Se bashku me kuptimin e rrymave te mbetjeve qe perfundojne ne vendet e depozitimit, disa specifika te tjera te studimit jane te meposhtmet:· Sigurimi i te dhenave per përmbajtjet e mbetjeve per qytetet si Tirana, Durres, Shkoder, Lezha, Lushnje, Berat, Fushe-Kruje, dhe Vore, teklasifikuara sipas llojit dhe aktivitetit· Te hetohen ndelidhjet e mundshme ndermjet perberjes se mbetjeve dhe sasise dhe faktore te tjere te ndyshem influente (kriteri i shtresezimit),· Nje kuptim me i mire i zakoneve te gjenerimit aktual te mbetjeve dhe riciklimit dhe te kuptohet se clooj materialesh perfundojne ne vendet edepozitimit ne teresi,· Identifikim i mundësive te ardhshme per reduktimin e mbetjeve,· Te përftohet evolucioni i karakteristikave te mbetjeve dhe sasive gjate nje periudhe kohore.· Te behen rekomandime per permiresimin e sistemit te grumbullimit120

përbëhet nga tre elemente kryesore dhe një numër i madhe brenda çdo elementi, shih figurën 1 mëposhtë.Figura 1. Pasqyra e metodologjisë për nxjerrjen e një profili per përbërjen e mbeturinave:Planifikimi i AnketesEkzekutimi AnketesAnaliza e të dhënaveHetim paraprakTrajnimiMbledhja erezultateve ModelDispozitën e shtesavepërkatëseMbledhje mostrashPërpunim i të dhënavePlanifikimit I mostresKlasifikimi i mostraveNxjerrje konkluzioneshSondazh Planifikimi: Para-hetimiPara-hetimi si fazë merret me dhënien e informatave sfond të nevojshme për komunën, ndërmarrjet dhesituatën e menaxhimit te mbeturinave.Një pasqyrë e përgjithshme e zonës së para-hetimit dhe pjesë e zonës për t'u përfshirë në analizat embeturinave janë mbledhur si një kontekst sfond për të studiuar e propozuar dhe për të ndihmuar nëfazën e planifikimit. Per menaxhimin e mbeturinave u mblodhën informacione të detajuara edhe në fazëne para-hetimit: përshkrimin e përgjithshëm të organizimit të sistemit të menaxhimit të mbeturinave(aktorë, përgjegjësi etj), lloji i rrjedhave të mbeturinave të prodhuara dhe të mbledhura (banimi dhekomerciale), përshkrimin e sistemeve të kontenierëve të mbeturinave në përdorim të tilla si kazanët eshtëpisë, mesatare ne numrin e familjeve dhe / ose konsumatorët duke përdorur kazanët, vëllimi ipërgjithshëm kazaneve, shpërndarjen hapësinore të kosheve, intervale të mbledhjes, mënyra embledhjes së mbeturinave të tilla si kamion të hapur automjetet kompaktues dhe llojet e mbeturinave tëgrumbulluara, të dhënat e depozitimit dhe të historisë se tyre.Dispozita e shtresave përkatëseGjatë këtij studimi përbërjen e mbeturinave si diferencime sezonale dhe llojin e qarkut (bollëk të aktivitetitkomercial), përdoren si kritere shtresezimi.Kriteret grupimit qe ndiqen në këto analiza:Burimi i mbeturinavea) zone rezidentialeb) zone me vendbanime dhe me aktivitet tregtarSezoni i vitita) vjeshtë (shtator)b) dimer (dhjetor)Arsyet për këtë kriter grupimi janë:121

Lloji i zones (banimi ose me aktivitet tregtar) - pasi disa nga qytetet kanë një aktivitet të madh tregtar nëpërgjithësi është mjaft e vështirë të dallohet qartë ndërmjet qendrave tregtare ose vendbanimeve. Nëçdo rast, qytete si Tiranë, Durrës, Shkodër, kanë përqendrim me të lartë të tregtisë dhe të hoteleve dherestoranteve nga pjesa e qyteteve të tjeraRezultatet sipas stineve te vitit - analizat e mbeturinave të krijuara në periudhën e verës - vjeshtës osenë periudhën vjeshtë - dimër pritet te jene të ndryshme, për shkak të karakteristikave sezonale dhe tëprodukteve të konsumuara.Përkufizimi i njësisë së mostrës dhe niveli i marrjes së mostrave (planifikimit mostër)Të gjitha qytetet që janë nën këtë studim zbatojne një sistem të bazuar në mbledhjen e automjeteve. Përshkak të kësaj, është mjaft e vështirë për të marrë mostrat direkt nga kazanët / kontejnerë. Mostrat emarra nga kontejnerët duket të jenë perfaqsuese më shumë se një ndryshim të madhësisë tëmbeturinave dhe densitetit gjatë transportit. Sipas metodologjisë sasia moster e mbeturinave duhet tëtransportohen me kamionë pa ngjeshje për të ruajtur gjendjen përmendur më lart. Si njësi e mostraveeshte zgjedhur përmbajtja e kontenitorit 1100 litra (1.1 m3).Njësia moster: 100-125 kgNiveli i automjeteve mostrave: Mbledhja. Çdo njësi e mostrave do të merret nga vendi i perzgjedhurnga një kamion përfaqësues.Vetëm kontejnerët e mbeturinave nga vendbanimet dhe / ose komerciale, të gjeneruara në lokacionin epërzgjedhur do te konsiderohen për marrjen e mostrave. Kontejnerët e mbeturinave industriale osendonje lloj tjetër të mbeturinash nuk është objekt i procedurës së mostrave. Për secilin nga qytetet epërzgjedhur sipas afatit të referencës së paku 1% ne kazanin e mbeturinave të zbrazura të përditshmejanë mostra. Tabela më poshtë përshkruan planifikimin mostër / zbatimin praktik:Tabela: Procesi i marrjes së mostrës (sezonin e parë)Vendodhja Numri i kontejnerëve qe do tëjetë moster per sezonin eparëMostrat e konteniereveTirana 120 60 60Durres 30 30Shkoder 15 15Lezha 15 15Lushnje 10 10Berat 15 15Fushe-Kruje 10 10Vore 10 10Javë 1 Javë 2 Javë 3 Javë 4 Javë 5Meqe variacioni i koeficientit është i panjohur (mungesa e analizave), për të arritur saktësinë statistikorete rezultateve, sic rekomandon instrumenti-SWA , vëllimi i mostres duhet të jetë:· Rreth 45 m3 (40 njësi të mostrave) të zonës së banuar;· Rreth 80m3 (72 njësi të mostrave) në zonën Mix;Fushata e parë do të tregoje nëse kjo saktësi do të mund të arrihet me 125 m3 e mbeturinave moster. Sinjë masë e saktësisë statistikore të rezultateve do të perdoret një intervali i afërm i besueshem me njëbesueshmeri të koeficientit prej 95% dhe nje interval të afërm për komponentet kryesore letra, qelqi,plastike dhe organike prej 30%. Madhësia e modelit dhe kriteret e grupimit për fushatën e dytë do tëzgjidhet pas vlerësimit të rezultateve të fushatës së parë.Realizimi i studimitTrajnimiTrajnimi teorik i procesit u zhvillua në zyrën e Co-Plan, ku supervizoret dhe ekipi menaxhues i studimitishin të pajisur me informacion të përgjithshëm për menaxhimin komunal të mbeturinave të ngurta,legjislacionin dhe aspektet institucionale, klasifikimin e mbeturinave dhe brezin e tyre, dhe rreth122

Katalogut Evropian te mbeturinave. Ajo u pasua nga një prezantim i projektit, qëllimin dhe objektivat,metodologjinë e ndarjes se mbeturinave, marrjen e mostrave dhe zgjedhjen e hapave nga ana eekspertit per vecimin e mbeturinave. informacionet e dokumentuara për kategoritë e mbeturinave,detajet e procedurës se klasifikimit dhe masat e sigurisë, në mënyrë që të njihen me klasifikimin e llojevetë mbeturinave dhe të zhvillojnë procesin e klasifikimit në mënyrë korrekte.Fushata e ushtrimeve për çdo klasifikim grupi u zhvillua në ditën e fillimit të procesit të renditjes në çdovend të renditjes. Klasifikimi i procedurës dhe masat e sigurisë janë të përshkruara në hollësi për grupinepunës.Personeli i caktuar për të kryer procedurën e renditjes, mori një trajnim praktik në këtë faqe interneti, nëmënyrë për të testuar metodologjinë e propozuar.U ngritën objektet e gjykimit, është marrë si shembull një kontenitor i mbeturinave dhe të gjithaprocedurat klasifikimit qe janë aplikuar për të shpjeguar hapat e metodologjisë.Trajnimi praktik informoi gjithashtu se si të:· identifikojnë dhe të trajtojnë mbeturinat e rrezikshme;· trajtojnë lloje të ndryshme të kontejnerëve dhe mjeteve;· përdorimin dhe ruajtjen e pajisjeve mbrojtëse;· të marrë ndihmën e parë dhe të merren me ndonjë aksident të rëndë apo të gjendjes sëjashtëzakonshme në zonën e punës.Mbledhja e mostraveFushata e parë filloi më 13 shtator, 2009 në Tiranë dhe vazhdoi për 18 ditë në Tiranë, Durrës, Vorë,Fushë-Krujë, Lushnje, Shkodër, Berat dhe Lezhë. Proceset per metodologjine ne karakterizimin embeturinave janë përshkruar më poshtë:Për qytetet kryesore, marrjen e mostrave dhe procesin e mbledhjes së mbeturinave është kryer gjatëmbrëmjes nga kompanitë e mbledhjes përpara mbledhjes së përditshme, ndërkohë në Vorë dhe Fushe-Krujes procesi i mostrës u krye në mëngjes. Të gjitha kontenitoret e mostrave / pikat e marrjes sëmostrave janë emëruar nga përfaqësuesit e qytetit sipas metodologjisë së mostrave (përzierje 70% dhe30% banim). Kur kontenitoret u identifikuan si duhet kamion i caktuar i mbeturinave mblodhi kontejnerëte caktuar sipas planit. Pastaj, Shuma e mbeturinave provoi se ishte transportuar direkt në vendin erenditjes.Procesimi mostrave është kryer në vende të zgjedhur rastësisht, ku ishin mbledhur mbeturina veç e veçpër secilën zonë nga një kamion i emëruar nga ana e ndërmarrjes sipas planit të mostrave. Nuk kaaktivitet para-përzgjedhjes ,ishte deklaruar ose identifikuar nga kompania mbledhjes në mostrat ezgjedhura, por gjithsesi kjo mund të ketë ndodhur në veçanti në zonat e banuara gjatë ditës. Tabela mëposhtë ilustron fazën e zbatimit të procesit të marrjes së mostrave në çdo qytet:QytetiTabela e ekzekutimit te marrjes se mostrave (fushata e pare)aktivitetiVellimi iMostraveTipi i ZonesDitet ecaktuaraShtator '09nr. Tregtare/Javarezidenciale ditetkoshave rezidenciale3java 4 java5 java 113-221 Tirane mostra 120 75 45 82 Durres mostra 30 21 9 2 23-25Fushe -3 Kruje mostra 10 7 3 1 284 Vore mostra 10 7 3 3 255 Lushnje mostra 10 7 3 1 296 Berat mostra 15 11 4 1 287 Shkoder mostra 15 11 4 2 4-68 Lezhe mostra 15 15 0 1 5tetor'09Klasifikimii venditVoreFierShkoder123

Mostrat janë transportuar në vendet e klasifikimit te ngjeshura (në të Vorës, Fier, Shkodër) dhe janehedhur ne nje pirg ku etiketa per te perfaqesuar cdo qytet jane vene. Nuk ka pasur probleme apoincidente ne lidhje me raportimin ne këtë proces dhe të planeve te detajuara.Zgjedhja e mostraveKlasifikimet janë kryer në vende të zgjedhura gjatë procesit të planifikimit, përkatësisht në Vorë, Fier dheShkoder, ku të gjitha pajisjet janë vendosur dhe objektet e procesit u ngritën para klasifikim. Të gjithapajisjet e nevojshme për mbrojtje dhe masat e sigurisë janë dhënë gjatë procesit .Ne rastin e Fierit punonjesit jane zgjedhur nga punonjesit e qytetit kurse ne vende te tjera zgjedhja epersonelit u be e mundur nga kompanit private, perkatesisht nga kompania e riciklimit “BIAP” ne Voredhe nga ndermarraja e pastrimit “Borshi” ne Shkoder. Proceset u mbikeqyren nga supervizore te caktuarne procesin e planifikimit, perkatesisht Z. Gezim Dapi ne Vore, Diana Kolici ne Fier dhe Eva Poja neShkoder. I tere procesi u supervizua dhe administrua nga grupi i planifikimitQytetiaktivitetiTabela e ekzekutimit te marrjes se mostrave (sezoni i pare)Klasifikimi i venditVellimi izgjedhurnr.koshaveTipi i zonesTregtare/rezidencialerezidencialeDitet ecaktuaraditetShtator '09Java31 Tirana zgjedhja 40 25 15 8 14-23Java4java5tetor'09Java12 Durres zgjedhja 10 7 3 2 24-26VoreFushe –3 Kruje zgjedhja 5 5 1 284 Vore zgjedhja5 5 3 255 Lushnje zgjedhja 6 4 2 1 30Fier6 Berat zgjedhja7 5 2 1 297 Shkoder zgjedhja 11 8 3 2 5--7Shkoder8 Lezhe zgjedhja7 7 1 6Çdo ditë, çdo grumbull mbetjesh është vlerësuar përpara se procesi i klasifikimit te zhvillohej. Dukepërdorur një lopatë mekanike (automjeti per hamall), grumbull ishte përzier. Procedura eshte ndjekurrastësisht ne mbledhjen e njësive të mostrës 1,1 m3 (një kontenitor). Njësitë e zgjedhura janëtransferuar në zonën e renditjes. Kjo procedurë është ndjekur çdo ditë gjatë procesit për të gjitha qytetetpervec Shkodrës ku njësitë u morren (1,1 m3), transportuan dhe u proceduan drejtpërsëdrejti neprocesin e klasifikimit.Detajet e procedures se klasifikimit jane si meposhte:a) Në kat, nën 40mm dhe 10mm u vendosen fletët plastike;b) të gjithë kazanet 100 L dhe kutit e tjera të vogla të caktuar për çdo kategori janë vendosur në njërreth rreth 40 mm (s); Në çdo enë eshte vendosur një etiketë ku përcaktohet kategoria embetjeve;c) kontejnerët e zgjedhur janë shkarkuar në një fushë të pastruar afër vendit te klasifikimit dhe njëkazan i vogël ngarkohet disa here dhe peshohet para se të vihet në sitë;d) pastaj, mbetjet shkarkohen në nje sitë 40mm;e) me pas vecimi i mbetjeve u krye nga 8-10 personaf) gjate klasifikimit mbetjet u pastruan bute dhe kohe pas koheg) sende të përmasave më të mëdha me vetëm një pjesë të vogël që bën pjesë në një kategoritjetër ndryshe nga trupi kryesor ku është klasifikuar sipas kategorisë së pjesës së saj kryesore,nëse ndarja ka kërkuar një përpjekje të konsiderueshme;h) u klasifikuan mbetjet ne 17 kategori kryesore;i) pas mbarimit të kësaj, mbetjet nga 40mm site u vendosen në nje site prej 10mm;j) zgjedhja ne 10mm sitë është kryer dhe pas mbarimit të këtij hapi mbetjet plastike te rendituraneper kazanë peshohen në një peshore elektronike, fletat e të dhënave plotesohen;124

k) në peshim dhe ne fletën e të dhënave duhet të jene zakonisht 6 persona te cilet morën pjesegjate ketij procesi (4 persona nga grupi dhe dy mbikëqyresl) mbetje te kalsifikuara u vendosen neper kazane per metalet, letren, qelqin, plastiken dhe te tjera;ne fund te dites mbetjet u derguan ne gropat grumbulluese;m) gjate procesit te klasifikimit nuk lindi asnje dyshim.Figure; Procedura e zgjedhjesNë kushtet e të dhënave të krahasuar dhe metodologjinë e përcaktimit të grupit të mbetjeve duhet tëtheksohet se krejtësisht të dhënat mbi mbetjet rrjedhin nga 3 burime informacioni kryesore:I. Sondazhi mbi mbetjet eshte kryer nga projekti INPAEL dhe Co-PlanII. Te dhenat mbi popullsine nga rregjistri civil i INASTAT 2009III. Grumbullimi i pajisjeve te mbetura dhe shpeshtesia e grumbulllimit te te dhenave te siguruaranga Bashkite ne baze te Pyetesorit mbi Mbetjet Komunale leshuar nga projekti INPAELNë të dhënat fillestare është bërë një llogaritje që ka përcaktuar se mesatarja e peshës së mbledhur prejnjë kazani për mbledhjen e mbetjeve 1100 litërsh, ishte 124kg. Në të dhënat e nënvizuara më poshtë tëgjitha shifrat e prodhimit të mbetjeve në llogaritje janë përafruar në numrin më të afërt.Te dhenat te marra nga anketat mbi mbetjet mbi dy fushatat krahasuese u mblodhen per dy vlera temateshme. Si fillim u arriten ne drejtim te sasive dhe se dyti ne lidhje me perberjen e mbetjeve te maturane 17 burime te ndryshme mbetjeshLlogaritja e pare duhet te bazohet ne kater faktore:1. Te dhena te sakta mbi popullsine rezidenciale( INSTAT)2. Volumi i kazaneve te mbejteve dhe pesha e mbetjeve te depozituara ne to (1100L/124kg)3. Numri i kazaneve te mbetjeve perdorura nga autoritetet grumbullues te mbetjeve ( Invenatri Bashkiak)4. shpeshtesia e grumbullimit te mbetjeve (Ditore, Javore etj)125

Njehere qe keto te dhena jane grumbulluar eshte e mundur te llogariten mbetjet e prodhuara ngabashkite ne nje kohe te dhene keshtu qe numer mund te krahasohet me popullsine ne baze te tedhenave ditore ose vjetoreNese ka te dhena te sakta mbi numrin e komunave sic ishte te projekti INPAEL mbi vezhgimin embetjeve atehere nje mesatare mbi mbetjet mund te llogaritet per shtepite nje dendesi popullsie. Studimii kryer nga projekti INPAEL mbi mbetjet u realizua ne 19/64 Bashki.Tabela e mëposhtme përshkruan bazën për ato llogaritjet dhe ilustron se bashku koeficentet kombetar teaplikuar:126

Nr. izones sembetjeveQytetetBanoretGjenerimimbetjevekg/person/diteiProdhimimbetjeve(dite)iGjenerimi imbetjevekg/person/vitProdhimimbetjeve(vit)iPesha mesatare embetjeve mbrendakonteniereve x Nr.e konteniereveKontenieri igrumbullimit tembetjeveVol. Ikonteniereve ne litraFrekueca egrumbullimitKlasifikimi i rangutte popullsiseKoeficienti imbetjeve kg perpersonper diteKomuna Rurale 0.48 Erseke 2956 0.7 2 247 730 36 x 124kg 36 1100 3 x jave4 Koplik 3569 0.6 2 205 730 80 x 124kg 80 1100 Javore6 Klos 4344 0.7 3 252 1095 20 x 124kg 20 1100 Ditore3 Rreshen 4498 1.1 5 406 1825 53 x 112kg 53 1000 Ditore8 Billisht 7966 0.6 5 229 1825 40 x 124kg 40 1100 Ditore < 25,000 banore 0.74 Vau Dejes 10240 0.3 3 107 1095 22 x 124kg 22 1100 Ditore2Fushe-Kruje12,154 0.6 7 210 2555 52 x 124kg 52 1100 Ditore1 Vore 16,350 0.6 10 223 3650 120 x 124kg 120 11003 Lezhe 21,150 1.1 24 414 8760150 x 124kg 50 x338kg8 Pogradec 27104 0.7 19 256 6935 150 x 124kg 150 11001 Kavaje 28193 0.9 24 311 8760 195 x 124kg 195 110012 Lushnje 29,649 1.4 41 505 14965 331 x 124kg 331 11009 Berat 36,354 0.9 34 341 12410 270 x 124kg 270 110012 Fier 51,773 1.3 66 465 24090 530 x 124kg 530 11008 Korce 56593 0.9 50 322 18250 400 x 124kg 400 11004 Shkoder 75,097 0.9 71 345 25915 575 x 124kg 575 11007 Elbasan 78446 1.1 88 409 32120350 x 124kg 250 x180kg2 Durres 127,851 1.1 136 388 49640 1100 x 124kg 1100 1100200350250150 x 1100L50 x 3000L1100160040% ditore60 % diten e2teDitore 150 &2 x jave 50DitoreDitoreDitoreDitore >25,000 por 100,000 por 200,000 por

Aneksi 5: Metodologjia per projeksionin e rritjes se prodhimit te mbetjevePër të bërë këtë vlerësim është e nevojshme të bëhet një projektim për mbetjet që do të prodhohen gjatëperiudhës së planifikuar dhe të kontrollohet se cfarë masash është e nevojshme të ndërmerren për tërealizuar objektivat e nevojshme.Vlerësimi është bërë si më poshtë:1. Baza është situata e mbetjeve të prodhuara në Shqipëri (2009)2. Prodhimi i mbetjeve i projektuar gjatë periudhës (2010-2025) që lejon për zhvillimet e pritshmedemografike dhe ekonomike pas zbatimit të masave parandaluese të përmendura më lart, tregoncfarë nevojitet në termat e përpunimit të materialeve për të arritur objektivat e vendosura në Plan (dhe objektivat e legjislacionit të BEa). Këto projeksione tregojnë se sa mbetje te biodegradueshmeduhen devijuar nga landfilli, dhe sesa material i ricikluar duhet të kategorizohet me vete nga mbetjetbashkiake dhe të përgatitet për riciklim.3. Projeksioni është ndarë në shifra që përfaqësojnë sasitë e mbetjeve dhe kërkesat për t’upërmbushur nga një koncept për zonë mesatare të mbetjeve.4. Projeksioni eshte ndare me pas ne grafike qe perfaqsojne rrymat e mbetjeve dhe kërkesat qe duhenpermbushurt nga nje zone e mbetjeve ‘mesatare’.5. Këto paisje dhe infrastrukturë janë vleresuar për të dhënë një kosto totale të parashikuar (kapitaledhe operative) per një zonë mesatare të mbetjeve.6. Kjo shifër është shumëzuar më numrin e zonave të mbetjeve për të dhënë një parashikim të kostovenë nivel kombëtar.Kjo qasje ështe zbatuar hap pas hapi si më poshtë.Prodhimi i mbetjeve ne vitin bazëParashikimi për mbetjet e prodhuara në Shqipëri në 2009 shfaqet ne tabelën 1.1.Prodhimi i projektuar i mbetjeve në te ardhmenKy projeksion jepet në tabelen 5.1128

Tabela 4.2: Projeksioni i rrymave te ndryshme te mbetjeve ne Shqiperi per te cilat kerkohen arritja e objektivave te vendosura1 Year 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 20252 All Albania - generated (tons) 852,354 868,549 885,051 901,867 919,003 936,464 950,511 964,768 979,240 993,928 1,008,837 1,023,970 1,039,329 1,054,919 1,070,743 1,086,8043 Growth rate 1.90% 1.90% 1.90% 1.90% 1.90% 1.50% 1.50% 1.50% 1.50% 1.50% 1.50% 1.50% 1.50% 1.50% 1.50%4 Coverage 50% 50% 50% 57% 64% 71% 78% 85% 92% 95% 95% 95% 95% 95% 95% 95%5 All Albania - collected (tons) 426,177 434,274 442,526 514,064 588,162 664,889 741,398 820,053 900,901 944,232 958,395 972,771 987,363 1,002,173 1,017,206 1,032,4646 Biowaste 47.4% 202,008 205,846 209,757 243,666 278,789 315,157 351,423 388,705 427,027 447,566 454,279 461,094 468,010 475,030 482,156 489,3887 Paper & cardboard 13.6% 57,960 59,061 60,183 69,913 79,990 90,425 100,830 111,527 122,522 128,416 130,342 132,297 134,281 136,296 138,340 140,4158 Recyclable plastic 8.5% 36,225 36,913 37,615 43,695 49,994 56,516 63,019 69,705 76,577 80,260 81,464 82,686 83,926 85,185 86,463 87,7599 Glass 5.8% 24,718 25,188 25,666 29,816 34,113 38,564 43,001 47,563 52,252 54,765 55,587 56,421 57,267 58,126 58,998 59,88310 Metals 1.1% 4,688 4,777 4,868 5,655 6,470 7,314 8,155 9,021 9,910 10,387 10,542 10,700 10,861 11,024 11,189 11,35711 Wood 1.40% 5,966 6,080 6,195 7,197 8,234 9,308 10,380 11,481 12,613 13,219 13,418 13,619 13,823 14,030 14,241 14,45412 Other 22.2% 94,611 96,409 98,241 114,122 130,572 147,605 164,590 182,052 200,000 209,619 212,764 215,955 219,195 222,482 225,820 229,207131415 Total biodegradable (tons) 265,934 270,987 276,136 320,776 367,013 414,891 462,633 511,713 562,162 589,201 598,039 607,009 616,114 625,356 634,737 644,25816 Limit on biodegradable waste going to landfill none none none none none 280,917 280,917 280,917 280,917 280,917 132,967 132,967 132,967 132,967 132,967 97,97617 75% (of 2010) in 2015, 50% in 2020, 35% in 202518 To be diverted 0 0 0 0 0 133,974 181,716 230,796 281,245 308,284 465,072 474,042 483,147 492,389 501,769 546,2821920 Suppose we collect21 - paper and cardboard 0% 0% 3% 9% 21% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 81% 83% 84% 86% 87%22 - recyclable plastic 0% 0% 3% 9% 21% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 81% 83% 84% 86% 87%23 - glass 0% 0% 3% 9% 21% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 81% 83% 84% 86% 87%24 - metals 0% 0% 3% 9% 21% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 81% 83% 84% 86% 87%25 And compost (% of biowaste) 0% 0% 3% 10% 24% 34% 43% 52% 62% 71% 80% 81% 83% 84% 86% 87%2627 In tonnages, recycled28 - paper and cardboard 0 0 1,806 6,292 16,798 27,127 40,332 55,764 73,513 89,891 104,273 107,690 111,185 114,761 118,419 122,16129 - recyclable plastic 0 0 1,128 3,933 10,499 16,955 25,208 34,852 45,946 56,182 65,171 67,306 69,491 71,726 74,012 76,35130 - glass 0 0 770 2,683 7,164 11,569 17,200 23,782 31,351 38,336 44,470 45,926 47,417 48,942 50,502 52,09831 - metals 0 0 146 509 1,359 2,194 3,262 4,510 5,946 7,271 8,434 8,710 8,993 9,282 9,578 9,88132 Composted 0 0 211 734 1,960 107,154 151,815 203,681 263,049 316,877 363,424 375,330 387,512 399,975 412,725 425,7683334 So total recycled and composted 0 0 4,061 14,151 37,779 164,999 237,817 322,589 419,805 508,556 585,771 604,963 624,598 644,686 665,236 686,25835 as % of waste stream 0% 0% 1% 3% 6% 25% 32% 39% 47% 54% 61% 62% 63% 64% 65% 66%3637 Total biodegradable waste diverted 0 0 2,016 7,026 18,758 134,281 192,147 259,445 336,562 406,768 467,697 483,020 498,697 514,736 531,144 547,92938 diversion target 0 0 0 0 0 133,974 181,716 230,796 281,245 308,284 465,072 474,042 483,147 492,389 501,769 546,282394041 Suppose we have 11 integrated waste management systems for Albania as a whole (this implies that 2 WM regions work together.4243 Then, for each region (taking an average approach)4445 Collected separately (tons)46 - paper and cardboard 0 0 164 572 1,527 2,466 3,667 5,069 6,683 8,172 9,479 9,790 10,108 10,433 10,765 11,10647 - recyclable plastic 0 0 103 358 954 1,541 2,292 3,168 4,177 5,107 5,925 6,119 6,317 6,521 6,728 6,94148 - glass 0 0 70 244 651 1,052 1,564 2,162 2,850 3,485 4,043 4,175 4,311 4,449 4,591 4,73649 - metals 0 0 13 46 124 199 297 410 541 661 767 792 818 844 871 89850 - biodegradable 0 0 19 67 178 9,741 13,801 18,516 23,914 28,807 33,039 34,121 35,228 36,361 37,520 38,7065152 Residue 38,743 39,479 39,860 45,447 50,035 45,445 45,780 45,224 43,736 39,607 33,875 33,437 32,979 32,499 31,997 31,473129

Mbetjet e prodhuara në Shqipëri (rreshti 2) rriten me ritmet e dhëna në rreshtin 3: 1.9% p.v. deri në 2015dhe me 1.5% p.v. më pas. Në të njëjtën kohë shërbimet me shtrirje në gjithë vendin për grumbullimin embeturinave (rreshti 4) zmadhohen gradualisht nga aktualisht në 50% të popullsisë në 95% në 2019, që dotë thotë i gjithë vendi me përjashtim të disa zonave rurale shumë të largëta. Kompostimi i mbetjeve tëgjeneruara, në ton, jepet në rreshtat 11-17 (mbetje bio i referohet fraksionit nga kuzhinat dhe kopshtet efamiljarëve).Rreshti 16 kalkulon limitet që do të aplikohen për landfille të mbetjeve bio – degradueshme nën Udhëzuesinpër Landfill.Për këtë qëllim është parashikuar që viti bazë për qëllimin e llogaritjes së limiteve është 2010 (duke qënëse nuk ka shifra për 1990, ose në mënyrë alternative, që mbetjet ebiodegradueshme të prodhuara nëShqipëri në 2010 janë të njëjta me ato të prodhuara në 1990) dhe që Shqipëria mund të negociojë përperiudha të ndërmjetme për arritjen e synimeve si 75%, 50% dhe 35% të përcaktuara në Udhëzues në2015, 2020 dhe 2025 respektivisht. Një krahasim i rreshtave 15 dhe 16 tregon sesa mbetje tebiodegradueshme mund të devijohen nga landfilli (për këtë qëllim është pranuar që mbetja që nukgrumbullohet fare mund të quhet e groposur, duke qënë se përfundon diku në vende të pautorizuara. Sasiae mbetjeve te biodegradueshme që është marrë nga landfill, jepet në rreshtat 37 dhe 38.Në lidhje me komponentët prioritarë të ricikluar (letër, karton, plastikë e ricikluar, qelq dhe metal) janëvendosur objektivat në rreshtat 26-29 dhe rregullime të pranueshme derisa të realizohen këto synime (25%riciklim dhe kompostim deri në 2015, rduke u rritur në 55% në 2020 dhe 2/3 deri në 2025 (rreshti 35 nëtabelë 4.2).Ndarje në një zonë “mesatare” mbetjeshNë praktikë 12 zonat e mbetjeve janë mjaft të ndryshme nga njëra tjetra, për shembull në madhësi: zona embetjeve në Tiranë ka një popullsi prej 600,000, ndërsa zona në Gjirokaster ka rreth 113,000 banorë. Disanga zonat më të vogla janë nën masën optimale për një landfill sanitar në kushtet e aplikimit të ekonomisësë shkallës, dhe ka mjaft mundësi që do të jetë me avantazh për disa zona të bashkëpunojnë dhe të ndajnënjë landfill (ose linjë tjetër për grumbullimin e mbetjeve). Në disa raste, avantazhe potenciale mund tëzvogëlohen si pasojë e terrenti shkëmbor dhe gjendjes së keqe të infrastrukturës (të paktën për momentin)Është e mjaftueshme të thuhet që Shqipëria mund të përfundojë me më pak se 12 landfille për të plotësuarnevojat e saj. Është supozuar që në analizën aktuale, 2 zona të mbetjeve do të realizojnë një marrëveshjepër të përdorur një landfill të përbashkët dhe si rrjedhoje të shfrytëzojnë një sistem menaxhimi tëpërbashkët. Për këtë arsye, shifrat janë pjesëtuar me 11 për të dhënë volumin e mbetjeve të aplikuar në njëzonë mesatare menaxhimi për mbetjet. Shifrat jepen në gjysmën e dytë të tabelës 5.1 me lart.130

Aneksi 6: Kostot e pajisjeve dhe infrastruktura e kerkuar sipas mesatares sezonave te menaxhimit te mbetjeveKonsiderohet nje zone e menaxhimit te mbetjeve mesatare kombetare e barabarte me 1/11 e Shqiperise1. Separate collection of recyclables...............Capital..............O&M costsTotalannualisedcostsAmort. period (€/year) (€/year)Metal and plastic No. of units Unit cost (€) Total cost (€) (years)hardstand units 580 300 174,133 30 8,707 21,357containers 1,161 300 348,267 8 17,413 73,497trucks (capacity of 1 truck = 693 t/y) 12 130,000 1,560,000 8 832,968 1,084,184Paper and boardhardstand units 580 300 174,133 30 8,707 21,357containers 1,161 300 348,267 8 17,413 73,497trucks (capacity of 1 truck = 2886 t/y) 4 130,000 520,000 8 277,656 361,395Glasshardstand units 1,741 300 522,400 30 26,120 64,072containers 3,483 500 1,741,333 8 87,067 367,484trucks (capacity of 1 truck = 3324 t/y) 2 130,000 260,000 8 138,828 180,697Total 5,648,533 1,414,879 2,247,540with costs of trucks annualised 3,308,533 1,791,703AssumptionsUltimately 5 containers for every250 personsSeparate collection of biowasteCalculation of containers neededBiowaste ResidueContainer volume 1100 1100 litresWaste generated (in 2018, say) 23,914 43,736 tonsMean density of waste 0.2 0.2 kg/lAssumed fill rate at lift 75% 75%Max. interval between lifts 2 2 days1 person generates 0.23 0.41 kg/dayAssumed fill rate at lift 0.75 0.75Max. interval between lifts 2.00 2.00 daysPersons served by 1 container 365 200Deploy 1 container for 200 200 personsCollections 4 or6 x / weekCalculation of truck capacityTruck capacity - by volume24 m3Density of compacted waste0.5 t/m3Truck capacity - by weight12 tCapacity utilisation 90%Availability 95%Truckloads/shift 1Shifts/day 1.5Days/year 300Capacity of 1 truck (urban)4617 t/yCapacity of 1 truck (rural)4000 t/y...............Capital..............O&M costsTotalannualisedcostsAmort. period (€/year) (€/year)No. of units Unit cost (€) Total cost (€) (years)UrbanContainers 706 450 317,530 8 15,877 67,010Hardstand units 353 300 105,843 30 5,292 12,982Trucks 3 135,000 405,000 8 208,242 273,462Rural 0Containers 745 450 335,470 8 16,773 70,796Hardstands 745 300 223,646 30 11,182 27,430Trucks 4 135,000 540,000 8 277,656 364,615Total 1,927,490 535,022 816,295with costs of trucks annualised 982,490 687,201131

Residue collection...............Capital..............O&M costsTotalannualisedcostsAmort. period (€/year) (€/year)No. of units Unit cost (€) Total cost (€) (years)UrbanContainers 706 450 317,530 8 15,877 67,010Hardstand units 353 300 105,843 30 5,292 12,982Trucks 5 135,000 675,000 8 347,070 455,769Rural 0Containers 745 450 335,470 8 16,773 70,796Hardstands 745 300 223,646 30 11,182 27,430Trucks 6 135,000 810,000 8 416,484 546,923Total 2,467,490 812,678 1,180,910with costs of trucks annualised 982,490 1,051,817Transfer...............Capital..............O&M costsTotalannualisedcostsAmort. period (€/year) (€/year)No. of units Unit cost (€) Total cost (€) (years)Transfer stations 3 450,000 1,350,000 127,80090% civil works 1,215,000 30 88,26810% equipment 135,000 10 18,3421,350,000 127,800 106,611TransportThrouput of each TS =17,500 t/yWorking days per year 300 days 6 days/weekDaily throughput58 t/dDistance to disposal facility45 kmMean travel speed40 km/hTime for round trip3.8 hoursRound trips/shift 2Shifts/day 20.75 h loading, 0.75h unloading,Vehicle capacity20 tonsTruck-trailercarrying 2 10tcontainersCapacity of 1 truck-shift40 tonsCapacity of 1 truckday 80Trucks per TS 1Total trucks required 3Capital cost per truck 110,000 €Total capital cost 330,000 €O&M costsTruck maintenance and insurance 5% of invest. 16,500Fuel lubricants 136,500Drivers 54,000Admin 5% of O&M costs 10,350Total O&M costs 217,350132

LandfillSize of landfilltons/yearHH waste Other TotalTotal residue for 15 years (tons) 629,616 314,808 944,424Size required for first cell - 10 years (tons) 428,488 214,244 642,732Average waste landfilled, tons/year, first 10 years 42,849 21,425 64,274Capital costs €Amort-isation(years)Annualisedcost per yearof operation (€)Capital costsCivil engineering 1st cell 3,500,000 10 475,538Civil engineering rest of landfill 1,800,000 30 130,768Fixed equipment and installations 10% 2,000,000 15 205,926Mobile equipment 7% 500,000 10 67,934Final cover and landscaping (first cell) 3,000,000 227,604Monitoring and aftercare. yrs 11-40 50,000 per year 52,215Total capital costs 7,800,000 1,159,985Operating costs 500,000 per year 500,000Total 1,659,985SortingCapital costs €Amort-isation(years)Annualised costper year ofoperation (€)Civil works 600,000 25 42,571Fixed equipment 800,000 15 77,074Mobile equipment 100,000 10 12,950Total capital costs 1,500,000 132,596Operating costs 250,000 per year 250,000Total 515,192CompostingCapacity requiredFixed operating costs =Variable operating costs =33,000 t/y input green waste200,000 €/y28 €/tonCapital costs €Amort-isation(years)Annualised costper year ofoperation (€)Civil works 5,000,000 30 325,257Fixed equipment 3,000,000 15 289,027Mobile equipment 120,000 10 15,541Total capital costs 8,120,000 629,825Operating costs 1,124,000 per year 1,124,000Total 2,383,649133

Total costs of management of municipal wasteComponent Capital cost (€) O&M costs (€)Total annualisedcost (€/y)Separate collection of recyclables 3,308,533 1,791,703 2,247,540Biowaste collection 982,490 687,201 816,295Residue collection 982,490 1,051,817 1,180,910Transfer stations 1,350,000 127,800 106,611Transport to landfill 0 262,186 262,186Landfill 7,800,000 500,000 1,659,985Sorting plant 1,500,000 250,000 515,192Composting plant 8,120,000 1,124,000 2,383,649TA, information and awareness campaigns (5%) 2,404,351Total for 'average' waste area 24,043,512 5,794,707 9,172,368For Albania as a whole 264,478,637 63,741,782 100,896,045134

Aneksi 8: Karakteristikat kyce te tregtise se shoqates se ricikluesve te mbetjeveAdoptimi i praktikave më të mira sjell një kontribut domethënës në rritjen e standardeve dhe përmirësimin eperformancës. Stimuli financiar nga qeveria ka për qëllim të ndihmojë Shoqatën e re tregtare të rrisë rolin evet duke identifikuar dhe zhvilluar praktikën më të mirë dhe mundësojë shpërndarjen e informacionit dheeksperiencës midis anëtarëve.Rrethanat e sektorit te biznesit individual sigurisht variojnë dhe është e pranueshme se jo të gjithakarakteristikat dhe shërbimet e listuara këtu janë të përshtatshme për çdo shoqatë individuale tregtare.Është efektiveo Është plotësisht i pasur i suksesshëm në gjenerimin e të ardhurave nga regjistrimi i anëtarëve dhenga shitjet e shërbimeve tek anëtarët dhe të tjerëveo Është professional dhe etik në qasjen e vet. Afron dhe mban staf të nivelit të lartë. Merr shërbimenga njerëz të nivelit të lartë nga kompani anëtare për qëllimet përfaqësimi dhe politika zhvillimi kurështë e nevojshmeo Ka një plan biznesi i cili përcakton misionin e vet, një strategji të qartë dhe zonat prioritare. Ezhvilluar në konsulencë me anëtarët. Monitoron progresin kundër tijo Kryen përdorimin më të mirë të informacionit të teknologjisë më të përshtatshme për të zvogëluarkostot dhe përmirësojë cilësinë e shërbimeve të anëtarëve të vetËshtë e ligjshmeo Përfaqëson një sektor të veçantë tregtar ose industrial dhe përpiqet të mbulojë të gjitha produktet,shërbimet dhe proceseto Anëtarët përfaqësojnë një pjesë thelbësore të sektorit (në termat e prodhimit ose numrit tëkompanive)o Këshilli Drejtues përfshin përfaqësues nga kompanitë më të mëdha në sektor dhe një ndër-sektor tëmirë të anëtarëve të tjerë. Takohet rregullisht për të drejtuar veprimet /strategjitëo Një anëtarësi me bazë të gjerë ku përfshihen bizneset e mëdha e të vogla dhe aktorët kyço Gëzon pjesëmarrje aktive të një përfaqësimi ndër-sektorial të anëtarëve të tij. Është përgjegjës përmendimet e tyreËshtë Progresiveo Përkrah bashkëpunimin brenda sektorit, dhe ndërmjet sektorit, me blerësit dhe furnizuesit, për tërritur konkurrencën ndërkombëtareo Krijon lidhje të përshtatshme me përfaqësues të tjerë të organit, për të siguruar që shërbimet t’ukalojnë anëtarëve të tij me dublimet më të vogla, dhe në mënyrën më efektive.o Miraton praktikat më të mira në sigurimin e cilësisë, menaxhimin dhe kontrollin financiar, dhetrajnimin dhe zhvillimin e stafito E përgatitur të punojë me jo-anëtarët ku është e përshtatshme dhe bashkëpunon me shoqata tëtjera në sektorë me interesa të përbashkëtaShërbimeto Punon aktivisht në përmirësimin e përfitimit dhe konkurrencës së anëtarëve/sektorito Punon efektivisht për përfaqësimin e interesave të anëtarëve/sektorit në të gjitha nivelet e procesitlegjislativ dhe rregullatoro Furnizon me informacion dhe këshilla anëtarëto Përkrah marrëdhënie të mira me publikun dhe komunikimo Përkrah mundësi për trego Përkrah trajnimin dhe edukimino Përkrah cilësinë e standardeve dhe produktit/shërbimito Përkrah risitë dhe teknologjinëo Ofron përfitime tregtareKëto parime lidhur me shërbimet janë dhënë më poshtë.135

Punon aktivisht në përmirësimin e përfitimit dhe konkurrencës së anëtarëve/sektoritThelbësore· analison përfitimet e sektorit dhe kërkesat për konkurrencë· vepron aty ku është e nevojshme me sektorin dhe të tjerë (përfshirë Qeverinë) për të adresuardobësitë dhe të ndërtojë baza të forta· organizon programe për përmirësimin e konkurrencës, p.sh. etapat për dhënien e praktikës sëmirë, furnizimi i nismave zinxhir· mbështet investimet dhe tregtinë ndërkombëtareE dëshirueshme· harton dhe zbaton shërbimet plotësuese· monitoron nismat/mbështetjen e Qeverisë, dhe i ndihmon anëtarët të përfitojnë nga ato· miraton qasje aktive për plotësimin e mangësive të identifikuara nga etapat e aktivitetevePunon efektivisht për përfaqësimin e interesave të anëtarëve/sektorit në të gjitha nivelet e procesitlegjislativ dhe rregullatorThelbësore· ka një mekanizëm efektiv për konsultimin e anëtarëve dhe kuptimin e mendimeve të tyre· monitoron dhe parashikon proceset legjislative dhe rregullatore; siguron që pikëpamjet e saj mbiçështje të cilat ndikojnë anëtarët merren në konsideratë që në mundësinë e parë· është aktive në formimin e politikave dhe nismave nga të cilat përfiton sektori· vendos para Qeverisë studime të mira, raste bindëse të argumentuara, dhe respektohet si njëavokat i besueshëm dhe autoritar për sektorin e vet· është në gjendje të formojë dhe prezantojë një këndvështrim mbi çështje ku mund të kenëkonflikte interese midis anëtarëve· përfaqëson efektivisht interesat e sektorit në Evropë:· lidhet me homologë të BE në nivel kombëtar dhe lokal dhe u bashkohet atyre· kupton detyrat e institucioneve të BE, duke përfshirë Komisionin dhe Parlamentin· punon për përfaqësimin efektiv të anëtarëve të saj në nivel lokal· lidhet me Agjencitë Rajonale Mjedisore· punon me grupet rajonale Zonale të MbetjeveE Dëshirueshme· Përfaqëson Globalisht interesat e anëtarëve· Kupton dhe punon me OTBFurnizon me informacion dhe këshilla anëtarëtThelbësore· jep informacione të ndryshme për anëtarët, p.sh. tendencën e tregjeve, informacion mbikonkurrentët e jashtëm, çështjet parlamentare, licensat, standardet, etj dhe i shpërndan ato mbinjë bazë të rregullt· organizon takime/konferenca për anëtarët mbi çështjet kryesore që ndikojnë tek ata· nismon dhe koordinon veprimet· siguron dhënien e këshillave të shëndosha për ligjet, punësimin, shëndetin dhe sigurinë, çështjetmjedisore që lidhen me anëtarët e vet, bashkëpunimet e përshtatshme me punëdhënësit oseme organizata të tjera për të siguruar dorëzimin efektiv të këtyre shërbimeve· siguron informacion statistikor të saktë mbi sektorin nga burimet zyrtare ose të tjera; nëse ështëe nevojshme, mbledh dhe shpërndan vetë informacion ose cakton të tjerë ta bëjnë këtëE dëshirueshme· ndërlidhet me zyrat statistikore Qeveritare dhe të organe të tjera për të siguruar cilësi të lartë tëstatistikave zyrtare, të gatshme për sektorinPërkrah marrëdhënie të mira me publikun dhe komunikimThelbësore136

· përkrah një imazh të mirë publik të sektorit, produkteve dhe shërbimeve të tij· vepron si një pikë qendrore për pyetjet e publikut dhe medias për sektorin, dhe ia prezantonsektorin mediasPërkrah eksportet dhe mundësi të tjera në tregThelbësore· ka një strategji të përshtatshme për eksportet në mbështetje të kompanive anëtare, konsulencëtë zhvilluar me to, duke mbajtur shënim vendimet për investim· siguron informacion mbi burimet furnizuese nga anëtarët e vet, p.sh. udhëzues për blerësit,databaza elektronike dhe merret në mënyrë efektive me pyetjet e bëra me porosi.E dëshirueshme· rrit eventet promocionale, seminaret, misionet e jashtme, panairet, shfaqjet, etj si pjesë e njëstrategjie eksporti· përfiton nga shërbimet eksportuese të Qeverisë dhe ofruesit e tjerë për t’I shtuar vlerënkompanive· prezanton sektorin kompanive më të mëdhaPërkrah trajnimet dhe edukiminThelbësore· përcakton kërkesat teknike të sektorit, si afat-shkurtra edhe afat-gjata· punon me industrinë e organizatave trajnuese dhe organizata të tjera punëdhënëse, institucioneprofesionale dhe organe trajnimi për të siguruar që kërkesat e trajnimit të plotësohen· përkrah standardet e tranimit dhe kualifikimet për sektorinPërkrah cilësinë e standardeve dhe produktit/shërbimitThelbësore· identifikon se për çfarë standardesh ka nevojë sektori· bashkëpunon efektivisht mbi zhvillimin e standardeve, cilësinë dhe procedurat e vlerësimit tëpërputhshmërisë me organet përkatëse të Shqipërisë, BE dhe të tjera· përkrah standardet e miratuara për sektorin, furnizuesit dhe blerësitE dëshirueshme· propozon standarde politikash ose kode sjelljesh për kompanitë e sektorit (mund të përfshijëedhe garancinë për blerësit)· ndërlidhet me Zyrën e Panaireve Tregtare, kur është e nevojshme, për përgatitjen e kodeve tëpraktikës për ruajtjen dhe përkrahur interesat e klientëve në Shqipëri, dhe ua shpërndan atoanëtarëvePërkrah risitë dhe teknologjinëE dëshirueshme· identifikon nevojat e teknologjisë së sektorit· koordinon dhe kryen kërkime para-konkurruese dhe punë teknologjike në të mirë të sektorit· përkrah ndryshimin e teknologjisë· siguron këshilla të përshtatshme teknkike për kompanitë/anëtarëtOfron përfitime tregtareE dëshirueshme· Furnizon me të mira dhe shërbime që u lehtëson anëtarëve të përfitojnë nga ekonomitë.· Ofron ulje tregtare me furnizuesit· Operon kode të praktikës të cilat ndihmojnë kompanitë të tregojnë praktikën e mirë me klientët etyre.137

· I drejtohet Avokatit të Popullit për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve për publikun ndërmjetanëtarëve· Ndihmon të negociojë kushtet dhe termat kryesore të industrisë.138