Listy perskie - Wolne Lektury

Wszystko to, łaskawy panie, zbiło mnie z tropu, tak iż postanowiłemprzepowiadać zawsze, a nie zakładać się nigdy. Dawniej nie znaliśmy w Tuilleriachzakładów; nieboszczyk hr. de L. wręcz ich nie znosił; ale od czasujak wtargnęła lam zgraja fircyków, wszystko zaczęło w piętkę gonić. Ledwiekto z nas otworzy usta, aby oznajmić nowinę, już któryś młokos ofiarujezakład przeciw naszemu twierdzeniu.Jednego dnia, kiedy rozwijałem ważne papiery i poprawiałem okulary,jeden z tych fanfaronów, wpadając mi wręcz w słowo, woła: „Zakładamsię o sto pistolów, że nie”. Udałem, że nie zwracam uwagi na to błazeństwo;podnosząc głos, rzekłem: „Skoro marszałek *** dowiedział się… —To nieprawda, rzecze znów tamten; ma pan zawsze wiadomości spod ciemnejgwiazdy; za grosz sensu w tym wszystkim”.Proszę pana, szanowny przyjacielu, racz mi pożyczyć trzydzieści pistolów,wyznaję bowiem, że te zakłady wprowadziły nieład w moje finanse. Przesyłampanu kopie dwóch listów, jakie napisałem do ministra.Pozostaję, etc.”List nowinkarza do ministra.„Ekscelencjo!Jestem najgorliwszym poddanym, jakiego kiedykolwiek król posiadał.Ja to skłoniłem jednego z przyjaciół, aby urzeczywistnił mój pomysł napisaniaksiążki, mającej dowieść, że Ludwik Wielki był największym ze wszystkichmonarchów którzy zasłużyli na przydomek ieki. Pracuję od dawnanad innym dziełem, które przyniesie jeszcze więcej zaszczytu narodowi, jeśliWasza Dostojność udzieli mi poparcia. Zamiarem moim jest wykazać, żeod początku monarchii Francuzi nigdy nie byli pobici, i że wszystko, co dodzisiejszego dnia historycy powiadali o naszych porażkach, to szczere szalbierstwa.Miałem sposobność zbić ich twierdzenia w szeregu okoliczności,i śmiem sobie pochlebiać, że celuję zwłaszcza w krytyce.Jestem, Wasza Dostojność, etc.”„Ekscelencjo!Poniósłszy bolesną stratę w osobie hr. de L., upraszamy Waszą Dostojnośćo pozwolenie wybrania sobie prezesa. Zamęt wkrada się w naszezgromadzenia; zanikła dawna gruntowność w omawianiu spraw publicznych;młodzież nie ma szacunku dla starszych ani dyscypliny: to istne rady Roboama,gdzie młodzi chcą przewodzić starcom. Darmo przedstawiamy im,że byliśmy spokojnymi posiadaczami Tuilerii na dwadzieścia lat przed ichurodzeniem: sądzę że wypłoszą nas w końcu i że zniewoleni opuścić miejsca,w których tyle razy wywoływaliśmy cienie bohaterów Francji, będziemymusieli odbywać zebrania w Ogrodzie Królewskim lub w innym ustronnymmiejscu.Pozostaję…”Paryż, 7 dnia księżyca Gemmadi II, 1719.LIST I. EDI DO IKI, AYżU.Jedna z rzeczy, które najbardziej pobudzały mą ciekawość, kiedy przybyłem do Europy, tohistoria i pochodzenie republik. Wiadomo ci, że większość Azjatów nie ma nawet pojęciao tym rodzaju rządu; wyobraźnia nie pozwala im ogarnąć myślą tego, aby mógł istniećw świecie inny sposób rządzenia niż despotyczny.Pierwsze rządy, jakie znamy, były monarchiczne; dopiero przypadkiem i z biegiemwieków utworzyły się republiki.Skoro Grecję spustoszył potop, poczęli ją zaludniać nowi mieszkańcy. Prawie wszystkiejej kolonie czerpały ludność z Egiptu i z najbliższych okolic Azji; ponieważ zaś te krajeżyły pod władzą królewską, ludy z nich pochodzące również rządziły się tym kształtem.MOTESUIEU Listy perskie 95