Listy perskie - Wolne Lektury

o mądrości; mianowicie, dali ojcom znaczną władzę nad dziećmi. Nic nie przynosi większejulgi sędziom, nic tak nie ujmuje pracy trybunałom, nic wreszcie nie stwarza większegospokoju w państwie. Obyczaje zawsze robią lepszych obywateli niż prawa.Jest to, ze wszystkich rodzajów władzy, ta, której najmniej się nadużywa; jest to najświętszyze wszystkich urzędów; jedyny, który nie zależy od żadnych umów i który jenawet poprzedził.Zauważono, iż w krajach, gdzie w ręce ojcowskie składa się więcej kar i nagród, w rodzinachpanuje większy ład. Ojcowie są obrazem Stwórcy, który, mimo że mógłby prowadzićludzi samą miłością, nie omieszkał przywiązać ich jeszcze do siebie nadzieją i obawą.Nim skończę ten list, muszę ci zwrócić uwagę na dziwactwo Francuzów. Słyszałem,iż zatrzymali z prawa rzymskiego mnogość rzeczy zbytecznych, a nawet gorzej niż zbytecznych;nie przejęli zaś władzy ojcowskiej, z której prawa te czyniły pierwszą powagę.Paryż, 4 dnia Gemmadi II, 1719.LIST . IKA DO ***.Chcę w tym liście pomówić o gatunku, który zowią ikri. Ludzie ci zbierająsię we wspaniałym ogrodzie, gdzie ich próżniactwo jest bez ustanku czynne. Są bardzobezpożyteczni dla społeczeństwa; rozprawy ich, w lat pięćdziesiąt, nie osiągnęły innegoskutku, niżby go mogło sprawić równie długie milczenie; mimo to uważają się za ważneosoby, bo rozprawiają o wspaniałych projektach i radzą nad wielkimi sprawami.Podstawą ich gawęd jest czcza i śmieszna ciekawość. Nie ma tak tajemniczego gabinetu,do którego by nie mieli pretensji zajrzeć; nie potrafią pogodzić się z tym, aby mogliczegokolwiek nie wiedzieć. Wiedzą, ile nasz dostojny sułtan ma żon, ile płodzi dzieci coroku; mimo że nie wydają ani szeląga na szpiegów, wiedzą dokładnie o przygotowaniach,jakie czyni, aby upokorzyć sułtana tureckiego i cesarza Mongołów.Ledwie wyczerpią teraźniejszość, rzucają się w przyszłość: krocząc przed samą Opatrznością,uprzedzają ją o wszystkich ludzkich zamiarach. Prowadzą za rękę wodza; pochwaliwszygo za tysiąc głupstw, których nie zrobił, obmyślają dlań tysiąc innych, których niezrobi również.Każą armiom latać jak żurawiom, a murom przewracać się jak domkom z kart; mająmosty na wszystkich rzekach, tajne ścieżki we wszystkich górach, olbrzymie magazynyw palących piaskach: brak im jedynie oleju w głowie.Człowiek, u którego mieszkam, otrzymał list od takiego nowinkarza; zachowałem ówlist, bo wydał mi się dość osobliwy. Oto jak brzmi:„Szanowny Panie!Rzadko zdarza mi się mylić w koniunkturze współczesnych wypadków.Pierwszego stycznia r. 1711, przepowiedziałem, że cesarz Józef umrze w ciąguroku. Ponieważ miał się wówczas doskonale, bałem się, że się narażę nadrwiny, jeśli się wyrażę zupełnie jasno; dlatego użyłem określeń cokolwiekzagadkowych: ale ludzie umiejący rozumować pojęli mnie dobrze. Jakoż,17-go kwietnia tegoż roku umarł na ospę.Z chwilą gdy ogłoszono wojnę między cesarzem a Turkami, pobiegłemszukać przyjaciół po całych Tuileriach, zebrałem i ich koło sadzawki i przepowiedziałem,że przyjdzie do oblężenia Belgradu, który padnie. Miałemto szczęście, że przepowiednia moja się sprawdziła. Prawda, że mniej więcejw połowie oblężenia założyłem się o sto pistolów, że miasto padnie 14sierpnia; padło dopiero nazajutrz: czy można przegrać z bliższymi widokamiwygranej?Kiedym ujrzał, że flota hiszpańska ląduje w Sardynii, wywnioskowałem,że owładnie tym krajem; tak rzekłem, i okazało się prawdą. Dumnyz sukcesu, dodałem, że zwycięska flota wyląduje w Final, aby pobić Stanymediolańskie. Ponieważ zapatrywanie to spotkało się ze sprzeciwem, chciałemje chlubnie podtrzymać: założyłem się o pięćdziesiąt pistolów i znówprzegrałem, bo ten diabeł Alberoni, mimo najświętszych traktatów, posłałflotę do Sycylii, i oszukał, jednym zamachem, dwóch wielkich polityków:księcia Sabaudii i mnie.MOTESUIEU Listy perskie 94