Listy perskie - Wolne Lektury

Paryż, 9⁹⁵ dnia księżyca Chalwal, 1718.LIST II. IKA DO IBBEA, SMYIE.Słyszałeś zapewne tysiąc razy o słynnym królu szwedzkim⁹⁶. Oblegał fortecę w pewnymkrólestwie, zwanym Norwegią; pewnego dnia, zwiedzając szańce samowtór z inżynierem,dostał postrzał w głowę, z którego umarł. Natychmiast kazano uwięzić kanclerza⁹⁷ : zebrałysię Stany i skazały go na ucięcie głowy.Oskarżono go o wielką zbrodnię: mianowicie, że spotwarzył naród i pozbawił gozaufania króla; zbrodnię, która, wedle mnie, zasługuje tysiąc razy na śmierć.Jeżeli bowiem złym uczynkiem jest oczernić przed księciem ostatniego z poddanych,cóż dopiero oczernić cały naród i odjąć mu przychylność tego, którego Opatrzność ustanowiła,aby się troszczył o jego szczęście?Chciałbym, aby ludzie mówili do królów tak, jak anioły mówią do świętego proroka.Wiesz, że na ucztach świętych, w czasie których Pan panów zstępuje z najwyższegotronu, aby się udzielać swoim niewolnikom, siliłem się poskramiać swój niesforny język:nikt nie słyszał, abym sobie pozwolił na jedno słowo, które mogłoby być gorzkie najlichszemuz Jego poddanych. Kiedym musiał przestać być wstrzemięźliwym, nie przestałem,mimo to, być uczciwym człowiekiem; nieraz, w tej próbie wierności, naraziłem życie,nigdy cnotę.Nie wiem, jak to się dzieje, że nie ma tak złego władcy, aby minister jego nie byłjeszcze gorszy. Jeśli monarcha popełnia zły uczynek, to prawie zawsze z czyjegoś podszeptu.Ambicja książąt nie jest nigdy tak niebezpieczna, jak nikczemność doradców.Ale czy pojmujesz, jak człowiek, który dopiero od wczoraj jest ministrem, który możenie będzie nim jutro, może stać się w jednym momencie wrogiem samego siebie, swojejrodziny, ojczyzny oraz ludu, mającego po najdalsze wieki zrodzić się z tych, których onjest prześladowcą?Władca ma namiętności; minister podżega je: to czyni swoim celem; nie zna ani niechce znać innego. Dworacy uwodzą księcia chwalbami; on schlebia mu jeszcze niebezpieczniejprzez swoje rady, przez zamiary, jakie mu podsuwa, i zasady, jakie weń wszczepia.Paryż, 25 dnia księżyca Saphar, 1719.LIST III. IKA DO USBEKA, ***.Przechodziłem kiedyś przez Nowy Most z jednym z przyjaciół; natknęliśmy się na znajomego,który, jak się dowiedziałem, był geometrą. Wyglądał na to, ponieważ zatopionybył w głębokim dumaniu. Przyjaciel mój musiał go pociągnąć za rękaw i szarpnąć mocno,aby go wrócić do przytomności; tak silnie pochłonięty był jakąś kry, która go dręczyłamoże od tygodnia! Przywitali się grzecznie i udzielili sobie wzajem jakichś literackichnowinek. Rozmowa ta zawiodła ich do kawiarni, gdzie wszedłem wraz z nimi.Zauważyłem, że geometrę powitali tam wszyscy nadzwyczaj serdecznie i że służbaokazywała mu daleko więcej względów niż dwom muszkieterom, którzy siedzieli w rogu.Co do niego, również zdawał się dobrze czuć w tym miejscu; rozchmurzył nieco twarzi zaczął się śmiać, jak gdyby zgoła nie był przyprószony pyłem geometrii.Umysł jego wszelako, nasiąkły regularnością, rozmierzał wszystko, o czym toczyłasię rozmowa. Podobny był do człowieka, który znalazłszy się w ogrodzie, ścina rapieremgłówki kwiatów wybujalsze od innych. Ten męczennik umiaru odczuwał boleśnie każdywyskok dowcipu, tak jak wzrok delikatny cierpi od zbytniego światła. Nic mu nie byłoobojętne, byle było prawdziwe. Toteż, ton jego rozmowy był bardzo osobliwy. Przybyłwłaśnie ze wsi, w towarzystwie człowieka, który oglądał tam pyszny zamek i wspaniałeogrody; on widział jedynie budowlę sześćdziesiąt stóp długą a trzydzieści pięć szerokąi owalny trawnik na dziesięć arszynów: bardzo byłby rad, gdyby zachowano prawa perspektywyw ten sposób, aby aleje zdawały się wszędzie jednakiej szerokości; podawałWładza, Dworzanin,PochlebstwoFilozof⁹⁵ i ksiy — w wersji .: 3 dnia.⁹⁶syy kr seki — Karol XII; zginął w r. 1718.⁹⁷ker — Baron Gotz, znienawidzony przez szwedzką szlachtę doradca króla, został po jego śmierciuwięziony i stracony.MOTESUIEU Listy perskie 92