Listy perskie - Wolne Lektury

LIST . IKA DO ***.W wielkim kłopocie znajdują się wszystkie religie, kiedy chodzi o to, aby dać pojęcieo przyszłych rozkoszach ludzi, którzy poczciwie żyli. Łatwo jest przestraszyć złych szeregiemkar które im grożą: ale ludziom cnotliwym nie wiadomo, co przyrzekać. Zdajesię, że w naturze rozkoszy leży, aby były krótkotrwałe; wyobraźnia z trudem może sobiewyroić inne.Spotykałem opisy raju, zdolne odstraszyć wszystkich rozsądnych ludzi. Jedni każąszczęśliwym cieniom grać wciąż na flecie; drudzy skazują je na męczarnię nieustającejprzechadzki, — inni wreszcie, którzy każą im w niebie marzyć o kochankach tutejszegopadołu, nie zgadują, że sto milionów lat jest to przeciąg czasu wystarczający, aby odjąćsmak tym miłosnym niepokojom.Przypominam sobie opowieść, słyszaną z ust człowieka, który bywał w kraju Mogoła;wskazuje ona, że kapłani indyjscy nie mniej od innych jałowi są w rojeniach swoicho rozkoszach raju.„Pewna kobieta, która postradała męża, przyszła uroczyście do wielkorządcy z prośbą,aby ją kazał spalić; ale ponieważ w krajach podległych mahometanom tępi się, o ile można,ten okrutny zwyczaj, gubernator odmówił stanowczo.Kiedy ujrzała, że prośby jej są daremne, wpadła w istny szał: »Patrzcie, wołała, jak tuszanują wolność! Biedna kobieta nie może nawet dać się spalić, kiedy ma ochotę! Widziałkto coś podobnego? Matka, ciotki, siostry, wszystkie dały się popalić! A kiedy japrzychodzę prosić tego przeklętego burmistrza o pozwolenie, gniewa się i krzyczy jakwściekły.«Znalazł się tam przypadkiem młody bonza⁹⁴. »Człowieku niewierny, rzekł doń namiestnik,czy ty wszczepiłeś owo szaleństwo w umysł tej kobiety? — Nie, odparł, nigdyz nią nie mówiłem: ale, jeśli chcesz posłuchać mego zdania, pozwól jej dokonać ofiary.Spełni uczynek miły bogu Brahmie; jakoż spotka się z sowitą nagrodą, odnajdzie bowiemna tamtym świecie małżonka i rozpocznie z nim powtórne życie. — Jak powiadacie? rzekłakobieta zdumiona. Odnajdę męża? Oho, nic z palenia. Był zazdrosny, uprzykrzonyi zresztą tak stary, że, jeśli bóg Brahma nie odświeżył go cokolwiek, nie jestem mu z pewnościąpotrzebna. Ja miałabym się palić dla niego!… ani nawet końca palców, choćbymgo tym miała wyciągnąć z samego dna piekieł… Dwaj starzy bonzowie, którzy wmawialito we mnie, a którzy wiedzieli, jak z nim żyłam, nie głupi byli powiedzieć mi całą prawdę:ale, jeśli bóg Brahma tylko takim podarkiem może mnie uszczęśliwić, wyrzekam się tegobłogosławieństwa. Panie namiestniku, zostaję mahometanką. A pan, rzekła spoglądającna bonza, jeśli masz ochotę, możesz iść opowiedzieć memu mężowi, że mam się bardzodobrze.«”Paryż, 2 dnia księżyca Chalwal, 1718.LIST I. IKA DO USBEKA, ***.Czekam cię tutaj jutro: tymczasem, przesyłam ci listy z Ispahan. Donoszą mi, że ambasadorWielkiego Mogoła otrzymał rozkaz opuszczenia królestwa. Kazano uwięzić księciakrwi, stryja królewskiego, który miał poruczone jego wychowanie; odprowadzono godo jakiegoś zamku, gdzie go strzegą bardzo pilnie; pozbawiono go wszelkich honorów.Wzruszony jestem losem księcia; żal mi go.Wyznam ci, Usbeku, nie zdarzyło mi się patrzeć, jak łzy płyną z czyich oczu, iżbymnie był tym przejęty. Współczuję z nieszczęśliwymi, jak gdyby tylko oni byli ludźmi;nawet wielkich tego świata, dla których serce moje twarde jest, póki są możni, zaczynamkochać, skoro runą ze swych wielkości.W istocie, na cóż im się zda, w pomyślności, zbyteczna miłość? Zbyt trąci ona równością.Wolą szacunek, który nie domaga się odwzajemnienia. Ale skoro spadną z wyżyn,już tylko współczucie nasze może im przypomnieć, czym byli niegdyś.Jakże szczere, wielkie nawet zdają mi się słowa pewnego monarchy, który, mając siędostać w ręce wrogów i widząc dworzan lejących łzy, rzekł: „Wasze łzy świadczą mi, żejestem jeszcze królem”.Raj, ReligiaZaświaty, Małżeństwo,ObyczajePozycja społeczna,Współczucie⁹⁴ — buddyjski duchowny u Japończyków i Chińczyków; tu: bramin, duchowny indyjski.MOTESUIEU Listy perskie 91