Listy perskie - Wolne Lektury

go w naturze. Związano, bez powrotu i bez nadziei, ludzi przygniecionych wzajem sobąi prawie zawsze źle dobranych; uczyniono jak ci tyrani, którzy wiązali ludzi żywych z martwymiciałami.Nic nie przyczyniało się więcej do wzajemnego przywiązania, jak możność rozwodu.Mąż i żona skłonni byli znosić cierpliwie domowe utrapienia, wiedząc, iż w ich mocyjest położyć im koniec. Często dzierżyli w dłoni tę możność całe życie, nie czyniąc z niejużytku, jedynie dzięki świadomości, że mogliby to uczynić.Nie tak u chrześcijan. Obecne utrapienia przejmują ich tym większą rozpaczą o przyszłość.W przykrościach małżeństwa wciąż mają przed oczami jedynie ich ciągłość i, abytak rzec, ich wieczność. Stąd wstręty, niezgody, niechęci: wszystko z uszczerbkiem potomności.Ledwie dwoje osób spędzi trzy lata w małżeństwie, a już główna jego istotaidzie w zaniedbanie: następuje trzydzieści lat chłodu. Tworzą się rozwody domowe, równieścisłe, a może zgubniejsze, niż gdyby były publiczne; każde żyje na swoją rękę, zeszkodą przyszłych pokoleń. Niebawem mężczyzna, zmierżony wiecznie tą samą kobietą,rzuca się w objęcia dziewek: mnożą się miłostki haniebne i wrogie społeczności, które,nie spełniając celu małżeństwa, dają co najwyżej jego rozkosze. Jeżeli wśród dwojgazwiązanych z sobą osób znajdzie się jedna niezdatna do celów przyrody i utrwalenia gatunkubądź z natury, bądź z wieku, grzebie, wraz z sobą, drugą połowę i czyni ją równiebezużyteczną, jak jest sama.Nie trzeba się tedy dziwić, kiedy widzimy u chrześcijan, że tak wiele małżeństw wydajetak małą liczbę obywateli. Rozwód nie istnieje; małżeństwo źle dobrane jest klęską;kobiety nie przechodzą, jak u Rzymian, kolejno przez ręce wielu mężów, którzy, jakbymimochodem, dobywają z nich możliwie najwięcej pożytku.Śmiem powiedzieć: gdyby w rzeczpospolitej takiej jak lakońska, gdzie obywateli krępowałyna każdym kroku osobliwe i subtelne prawa i gdzie istniała jedna tylko rodzina,to jest Rzeczpospolita, gdyby, powiadam, postanowiono, że mężowie mają zmieniać żonyco rok, byłby się stąd począł naród niezliczony.Dość trudno jest wyjaśnić pobudki, jakie skłoniły chrześcijan do niesienia rozwodu.U wszystkich narodów na świecie, małżeństwo jest to umowa, sposobna dla wszelkichwarunków prócz tych, które mogłyby osłabić samą jego istotę; ale chrześcijanie patrząna rzeczy inaczej, toteż bardzo im trudno określić sens małżeństwa. Nie budują go narozkoszy; przeciwnie, jak ci już wspomniałem, pragną wypędzić ją zeń, ile tylko mogą;jest to u nich obraz, przenośnia, coś tajemniczego, czego nie rozumiem.Paryż, 17⁸⁷ dnia księżyca Chahban, 1719.LIST II. USBEK DO TEOż.Potępienie rozwodu nie jest jedyną przyczyną wyludnienia krajów chrześcijańskich: wielkaliczba eunuchów, jakich mają u siebie, nie mniejszą odgrywa tu rolę.Mówię o kapłanach i o derwiszach obu płci, którzy skazują się na wiekuistą wstrzemięźliwość.Jest to u chrześcijan najwyższa z cnót, w czym ich zgoła nie rozumiem, niemogę bowiem pojąć cnoty, która do niczego nie prowadzi.Uważam, że ich doktorzy są sami z sobą w sprzeczności, kiedy powiadają, że małżeństwojest święte, celibat zaś, będący jego przeciwieństwem, jeszcze świętszy; nie licząc, iżco się tyczy zasadniczych przepisów i dogmatów, dobre jest zawsze najlepszym.Mnogość tych ludzi czyniących sobie rzemiosło z celibatu jest zadziwiająca. Rodziceskazywali nań niegdyś dzieci od kołyski: dziś poświęcają mu się one same od czternastegoroku; co mniej więcej wychodzi na jedno.Ta wstrzemięźliwość unicestwiła więcej ludzi niż śmiertelne zarazy i najkrwawsze wojny.Każdy taki dom boży stanowi jakby wieczną rodzinę, w której nie rodzi się nikt i któranarasta jedynie kosztem innych. Domy te, zawsze otwarte, podobne są otchłani, w którejgrzebie się przyszłe pokolenia.Jakże to jest odmienne od polityki rzymskiej, która nakładała kary i grzywny naosobników uchylających się od małżeństwa i zażywających swobody tak sprzecznej z powszechnympożytkiem.MałżeństwoRozstanieDziewictwo, Cnota, Ksiądz⁸⁷ i ksiy — w wersji .: 19 dnia.MOTESUIEU Listy perskie 85