Listy perskie - Wolne Lektury

Nigdy nie widziałem równie harmonijnej i doskonałej piękności: oczy jej, pełne blasku,dają życie twarzy i podnoszą świetność cery, która mogłaby zaćmić wszystkie powabyGruzinek.Eunuch pewnego kupca z Ispahan targował ją ze mną; ale ona umykała się wzgardliwiejego spojrzeniom i zdawała się szukać moich; jak gdyby chciała mi powiedzieć, że podłykupiec nie jest jej godny i że losy przeznaczyły ją dla dostojniejszego męża.Wyznaję ci, panie, że odczuwam w sercu tajemną radość, kiedy myślę o urokach tejpięknej istoty. Zda mi się, że widzę ją, jak wchodzi do seraju twego brata; bawię się, przeczuwajączdumienie wszystkich jego żon; żywy ból jednych, nieme, ale tym dotkliwszestrapienie drugich; złośliwą pociechę tych, które nie spodziewają się już niczego, a podrażnionąambicję tych, które spodziewają się jeszcze.Ot tak, z jednego krańca królestwa na drugi, odmienię wygląd całego seraju. Ileżporuszę namiętności! Ileż wzniecę obaw i zgryzot!Mimo to, wśród tego zamętu, pozory zostaną niezakłócone. Wielkie wstrząśnieniaskryją się w głębiach serca; połknie ono zgryzoty i pohamuje radości. Posłuszeństwozostanie nie mniej ścisłe, a reguła nie mniej niezłomna; słodycz, wezwana na lica przezobowiązek, będzie promieniowała bodaj z głębin rozpaczy.Zauważyłem, że im więcej mamy kobiet pod dozorem, tym mniej dają nam kłopotu.Większy mus podobania się, trudność konszachtów, więcej przykładów uległości,wszystko to wzmacnia ich kajdany. Wszystkie śledzą nawzajem swe postępki; rzekłbyś, żewspomagając nas, jak gdyby silą się pogłębić jeszcze swą zależność: wyręczają nas niejakoi otwierają nam oczy, kiedy je zamykamy. Co mówię? Judzą bez ustanku pana przeciwrywalkom, nie widząc, jak blisko są tych, na które ściągnęły karę.Ale to wszystko, wspaniały władco, niczym jest bez obecności pana. Cóż możemyprzy owym czczym fantomie władzy, która nie objawia się nigdy pełno? Przedstawiamyjedynie bardzo niedoskonale połowę Ciebie: możemy okazać jeno obmierzłą surowość.Ty natomiast łagodzisz obawę nadzieją! Jesteś bardziej wszechmocny, kiedy pieścisz, niżkiedy grozisz.Wracaj tedy, wspaniały panie, wracaj w te mury, aby je napoić oznakami swej władzy.Wracaj uśmierzyć rozszalałe namiętności; przybądź odjąć wszelki pozór do złego; pójdźuśmierzyć miłość, która szemrze, i tchnąć urok nawet w obowiązek: wracaj ulżyć wiernymeunuchom ciężaru, który staje się co dnia dolegliwszy.Z seraju w Ispahan, 3⁷² dnia księżyca Zilhage, 1716.KonfliktPozoryLIST II. USBEK DO ASSEIA, DEISZA Y AO.O ty, mądry derwiszu, którego bystry umysł błyszczy tyloma wiadomościami, posłuchaj.Są tu filozofowie, którzy, po prawdzie, nie dosięgnęli szczytu wschodniej mądrości;nie wzbili się do świetlistego tronu; nie słyszeli niewymownych słów, którymi brzmiąkoncerty aniołów, nie odczuli straszliwych paroksyzmów boskiego szaleństwa. Zostawienisobie, pozbawieni świętych cudów, kroczą w milczeniu śladami ludzkiego rozumu.Nie dałbyś wiary, zaiste, dokąd ten przewodnik ich zaprowadził. Rozwikłali chaos i zapomocą prostej mechaniki wytłumaczyli porządek boskiej architektury. Sprawca przyrodyobdarzył materię ruchem; to wystarczyło, aby stworzyć zdumiewającą rozmaitość zjawiskwe wszechświecie.Gdy zwykli prawodawcy ukazują nam prawa służące do kierowania społecznościąludzką, prawa równie podległe zmianom jak duch tych, co je stworzyli, i ludów, któreje przestrzegają, tamci mówią jeno o prawach powszechnych, niewzruszonych, wiecznych,zachowywanych bez najmniejszego wyjątku, z nieskończonym ładem, regularnościąi chyżością, w bezmiarach przestrzeli.Jak sądzisz, boski człowieku, jakie są te ich prawa? Wyobrażasz sobie, iż wchodzącna radę Przedwiecznego, staniesz zdumiony wzniosłością tajemnic; wyrzekasz się z góryzrozumienia; pragniesz jeno podziwiać.Ale niebawem zmienisz pogląd. Nie olśniewają one zgoła fałszywym przepychem:prostota ich była przyczyną, że tak długo ich nie znano i dopiero po długich rozważaniachoceniono całą ich płodność i doniosłość.⁷² i ksiy ie — w wersji .: 8 dnia.MOTESUIEU Listy perskie 71