Listy perskie - Wolne Lektury

LIST I. USBEK DO USTAA, ISAA.Pojawiła się tu osobistość przebrana za perskiego ambasadora, która drwi sobie bezczelniez dwóch największych władców świata. Przynosi monarsze Francuzów podarki, jakich naszwładca nie śmiałby dać królowi Irymety albo Georgii; i, swoim podłym skąpstwem, kalamajestat dwóch mocarstw.⁶⁶Okrył się śmiesznością w oczach ludu, który chce uchodzić za najwytworniejszy w Europie;dał Zachodowi prawo mówić, że król królów włada jedynie hordzie barbarzyńców.Przyjęto go tu z honorami, do których prawa, zdawałoby się, sam chciał się pozbawić;dwór ancuski, jak gdyby bardziej mając na oku wielkość Persji niż on sam, przyjął goz całą godnością, w oczach ludu, który nim pogardza.Nie powiadaj tego w Ispahan: oszczędź głowę nieszczęśnika. Nie chcę, aby nasi ministrowiekarali go za własną nieroztropność i za niegodny wybór, jaki uczynili.Paryż, ostatniego dnia księżyca Gemmadi II, 1715.LIST II. USBEK DO EDIEO, EEI.Monarcha, który tak długo panował, przestał istnieć⁶⁷. Wiele dawał przedmiotu do rozmówza życia; skoro umarł, wszyscy zamilkli. Niezłomny i odważny do samego końca,okazał, iż zdolny jest poddać się jedynie losowi. Tak umierał wielki Shah-Abbas⁶⁸, napełniwszyziemię swym imieniem.Nie wyobrażaj sobie zresztą, że to wielkie zdarzenie wywołało tu jedynie filozoficznerozważania. Każdy myślał o swoich sprawach i o tym, jak wyciągnąć korzyść z odmiany.Ponieważ król, prawnuk zmarłego, liczy dopiero pięć lat, stryja jego, jednego z książątkrwi, ogłoszono regentem.⁶⁹Nieboszczyk król zrobił testament ograniczający władzę regenta. Ów zręczny książęzjawił się w parlamencie i, przedstawiwszy prawa swego urodzenia, sprawił, że obalonowolę monarchy, który pragnął niejako przeżyć samego siebie i panować jeszcze po śmierci.Parlamenty podobne są owym ruinom, które depce się nogami, ale które przywodzązawsze na pamięć jakąś świątynię wsławioną dawnymi wierzeniami. Władza ich obejmujejuż tylko wymiar sprawiedliwości; powaga wygasa z każdym dniem, chyba że jakaśnieprzewidziana okoliczność wróci jej siły i życie. Te wielkie ciała doznały losu wszystkichrzeczy ziemskich: uległy czasowi, który niweczy wszystko, zepsuciu obyczajów, którewszystko osłabiło, i najwyższej władzy, która wszystko przygniotła.Ale Regent, który chciał pozyskać sobie sympatie ludu, zrazu niby szanował ten obrazswobód publicznych; mając zamiar podnieść z ziemi i świątynie, i bożyszcze, chciał, abypatrzano na nie jako na podporę monarchii i podstawę prawej władzy.Paryż, 4 dnia księżyca Rhegeb I, 1715.LIST III. USBEK DO SEO BATA, SATOA⁷⁰ U MOASTYZEKASBIńSKIM.Korzę się przed tobą, święty Santonie, i upadam na twarz: ślady twych stóp są mi jakobyźrenica własnego oka. Świętość twoja jest tak wielka, iż, zda się, w ciebie wstąpiło serceświętego proroka. Pokuty twoje wprawiają w zdumienie niebo: aniołowie patrzą na cię zeszczytu chwały i powiadają: „W jaki sposób żywie on jeszcze na ziemi, skoro duch jegojest z nami i buja koło tronu wpierającego się na chmurach?I jakoż nie czciłbym ciebie, ja, który nauczyłem się od naszych doktorów, iż derwisze,nawet niewierni, mają zawsze znamię świętości, które czyni ich czcigodnymi prawdziwiewierzącym. Bóg wybrał sobie, we wszystkich okolicach ziemi, dusze czystsze od innychUrzędnik, GrzecznośćTestament, PrawnikWładza, KrólUpadek, PrzemijanieŚwięty, Wiara, Religia⁶⁶i si t sist prer perskie sr ktr ri sie eeie iksy it rysi rse r prki ki s ie iy kri ryety erii i si py skpste k estt rst — ów ambasador perski rychło po powrociedo kraju odebrał sobie życie z obawy przed dochodzeniem.⁶⁷r ktry tk p prest istie — Ludwik XIV zmarł 1 września 1715 r.⁶⁸s a. s ieki (1571–1629) — szach perski, reformator państwa, zręczny dyplomata i polityk.⁶⁹ie kr prk re iy pier pi t stry e ee ksit kri s reete— książę Filip Orleański, który sprawował regencję w imieniu małoletniego Ludwika XV.⁷⁰st — tu: mnich muzułmański.MOTESUIEU Listy perskie 68