Listy perskie - Wolne Lektury

Upewniam cię, że te drobne talenty, u nas bez wartości, doskonale służą szczęsnymposiadaczom, i że człowiek po prostu rozumny ginie sromotnie wobec ich blasku.Paryż, 6 dnia księżyca Rebiab II, 1715.LIST LIII. USBEK DO EDIEO, EEI.Jeśli istnieje Bóg, drogi Rhedi, nieodzownie musi być sprawiedliwy; inaczej bowiem byłbynajbardziej złą i niedoskonałą z istot.Sprawiedliwość to wykładnik realnego stosunku między dwiema rzeczami: wykładnikten jest zawsze jednaki, jaka bądź istota by go rozważała, Bóg, anioł, czy wreszcie człowiek.Prawda, że ludzie nie zawsze zdają sobie sprawę z tych stosunków, często nawet,spostrzegając je, oddalają się od nich, zawsze przede wszystkim widząc własny interes.Sprawiedliwość podnosi głos ile może; ale trudno jej o posłuch w zgiełku namiętności.Ludzie mogą popełniać niesprawiedliwości, bo mają w tym korzyść i przekładająswoje zadowolenie nad cudze. Co bądź czynią, czynią zawsze dla siebie. Nikt nie jestzły bezinteresownie; musi być racja, która go skłania do tego, a racja ta płynie zawszez interesu.Ale nie jest możliwe, aby Bóg uczynił kiedy coś niesprawiedliwego. Z chwilą kiedy sięprzyjmuje, że widzi sprawiedliwość, musi ją wykonywać. Ponieważ nie potrzebuje niczegoi wystarcza w zupełności sobie, czyniąc źle, byłby najgorszą z istot, ponieważ byłby złymbezinteresownie.Zatem, gdyby nawet nie było Boga, winni byśmy i tak kochać sprawiedliwość, toznaczy czynić wysiłki, aby się upodobnić do Istoty, o której mamy tak piękne wyobrażeniei która, gdyby istniała, byłaby nieodzownie sprawiedliwa. Gdybyśmy się nawet czuli wolniod jarzma religii, nie powinni byśmy się zwalniać od jarzma sprawiedliwości.Oto, Rhedi, co mnie naprowadziło na myśl, że sprawiedliwość jest wieczna i nie zależyod ludzkich układów. Gdyby nawet była od nich zależna, trzeba by tę straszliwą prawdęukrywać zgoła przed samym sobą.Jesteśmy otoczeni ludami silniejszymi od nas; mogą nam szkodzić na tysiąc sposobów;po największej części bezkarnie. Jakimż bezpieczeństwem jest wiedzieć, że istniejew ludziach pierwiastek, który walczy na naszą korzyść i osłania nas od ich zakusów!Gdyby nie to, musielibyśmy żyć w ciągłym przerażeniu; przechodzilibyśmy koło ludziniby koło groźnych lwów; ani chwili nie czulibyśmy się pewni mienia, czci i życia.Wszystkie te myśli uprzedzają mnie przeciw owym teologom, którzy przedstawiająBoga jako istotę wykonującą w tyrański sposób swą władzę, którzy każą mu postępowaćw sposób, w jaki nie chcielibyśmy postępować nawet my sami, z obawy aby go nie obrazić;którzy wkładają mu brzemię wszystkich niedoskonałości, jakie on w nas potępia,i, w ustawicznej sprzeczności, przedstawiają go to jako istotę złą, to jako istotę, któranienawidzi zła i karze je.Kiedy człowiek wejrzy w siebie, jakimż zadowoleniem jest dlań czuć, że serce jegojest sprawiedliwe! Ta rozkosz, mimo iż raczej surowa, winna go napełniać szczęściem:czuje się o tyle ponad ludźmi nie posiadającymi w sercu tej sprawiedliwości, co ponadtygrysami i niedźwiedziami. Tak, Rhedi, gdybym był pewny, że zawsze będę się kierowałsprawiedliwością, uważałbym się za pierwszego z ludzi.Paryż, 1 dnia księżyca Gemmadi I, 1715.LIST LI. IKA DO ***.Byłem wczoraj w domu i; gdybym był władcą, większą sprawiałoby mi radośćstworzenie tej instytucji, niż trzy wygrane bitwy. Wszędzie widać tam rękę wielkiegomonarchy. Mam uczucie, że to jest miejsce najdostojniejsze na ziemi.Cóż za wspaniałe widowisko, widzieć razem wszystkie te ofiary ojczyzny, które oddychająjedynie chęcią jej obrony i które, czując w sobie dawne męstwo, ale nie mającdawnych sił, skarżą się jeno na niemożność poświęcenia się raz jeszcze!Cóż wspanialszego, niż widok tych okaleczałych rycerzy, którzy w tym miejscu spoczynkuzachowują dyscyplinę równie ścisłą, co w obliczu wroga; którzy szukają ostatniejPozycja społecznaSprawiedliwośćInteres, SamolubstwoBóg, ReligiaPoświęcenie, Kaleka,Patriota, WojnaMOTESUIEU Listy perskie 63