Listy perskie - Wolne Lektury

Iż w państwach tych nie zdarzają się drobne bunty i że nie ma pośredniego stanumiędzy szemraniem a wybuchem;Że nie jest wcale konieczne, aby wielkie zdarzenia miały za źródło wielkie przyczyny;przeciwnie, najmniejszy przypadek może wydać wielką rewolucję, często równie nieprzewidzianądla tych, którzy ją sprawili, jak dla tych którzy przez nią cierpią.Kiedy Osmana, cesarza tureckiego, złożono z tronu, nikt z tych, którzy popełnili zamach,nie miał zamiaru go popełnić. Przyszli jedynie z prośbą, błagając, aby im wymierzonosprawiedliwość: jakiś głos, — czyj? tego nikt nie doszedł — ozwał się przypadkowow tłumie: padło imię Musta i nagle Mustafa został cesarzem.Paryż, 2 dnia księżyca Rebiab I, 1715.LIST LI. AUM, OSEł ESKI MOSKIE, DO USBEKA, A-YżU.Ze wszystkich narodów w świecie, drogi Usbeku, żaden co do chwały i ogromu podbojównie przewyższył Tatarów. Ten lud jest prawdziwym władcą świata; wszystkie inne zdają sięstworzone po to, aby mu służyć. Jest on zarówno założycielem, jak niszczycielem królestw;we wszystkich wiekach był biczem bożym narodów.Tatarzy podbili dwa razy Chiny i jeszcze dzierżą je pod swym panowaniem. Władająrozległymi krainami, tworzącymi cesarstwo Mogoła.Jako panowie Persji, usadowili się na tronie Cyrusa⁶³ i Gustaspy. Postawili nogę naMoskwie. Pod mianem Turków poczynili olbrzymie zdobycze w Europie, Azji i Aycei panują nad tymi trzema częściami świata.Jeśli zaś mamy mówić o odleglejszych czasach, z nich to wyszły niektóre ludy, któreprzyczyniły się do ruiny cesarstwa rzymskiego.Czymże są podboje Aleksandrowe w porównaniu z czynami Dżyngis-chana?Brakło temu zwycięskiemu narodowi jedynie historyków, zdolnych opiewać jego cudy.Ileż nieśmiertelnych czynów utonęło w niepamięci! Ileż mocarstw, których początkunie znamy! Ten wojowniczy naród, wyłącznie zaprzątnięty obecną chwałą, pewien, żebędzie zwyciężał po wsze wieki, nie myślał o przekazaniu potomności minionych podbojów.Moskwa, 4 dnia księżyca Rebiab I, 1715.LIST LII. IKA DO IBBEA, SMYIE.Mimo że Francuzi mówią na ogół wiele, istnieje u nich rodzaj milczących derwiszów,których zowią kartuzami. Podobno, wstępując do klasztoru, ucinają sobie język; dobrzebyłoby, aby inni derwisze również ucinali sobie wszystko, co jest zbyteczne w ich profesji.Gdy mowa o milczkach, są inni znowuż, jeszcze osobliwsi. Ci mają nadzwyczajnytalent: umieją gadać, nic nie mówiąc. Mogą podtrzymywać rozmowę dwie godziny, przyczym niepodobna pochwycić wątku ich myśli, ani zapamiętać bodaj słowa.Ludzie tacy są ulubieńcami kobiet; nie w tym stopniu wszelako, co inni, którzy mająz natury uroczy talent uśmiechania się w porę, to znaczy w każdej chwili, i którym nieboużyczyło radosnego zachwytu nad wszystkim, co one mówią.Ale szczytu genialności dochodzą, gdy umieją we wszystkim znaleźć ukrytą subtelnośći odkryć tysiąc wdzięcznych szczególików w najpospolitszych rzeczach.Znam innych, którym na dobre wyszła sztuka wciągnięcia w rozmowę rzeczy martwych.Tacy umieją mówić swym haowanym ubraniem, jasną peruczką, tabakierką, laseczką,rękawiczką. Dobrze jest już z ulicy zdobyć posłuch turkotem karocy i młotkiem,którym ostro wali się do bramy. Ten wstęp korzystnie uprzedza dla dalszej rozmowy; kiedyintrodukcja jest piękna, łatwiej przychodzi znieść osielstwa, które przychodzą później,ale, na szczęście, za późno.Historia, Książka, PamięćMilczenieKsiądz, AscetaSalonPochlebstwoFlirt⁶³yrs — imię trzech królów perskich; tu mowa najprawdopodobniej o Cyrusie II Wielkim (ok. 590–529p.n.e.), który dokonał dużych podbojów i uczynił z Persji imperium, a przy tym znany był z poszanowaniakultury podbijanych ludów.MOTESUIEU Listy perskie 62