Listy perskie - Wolne Lektury

Paryż, 17 dnia księżyca Saphar, 1715.LIST LI⁶². ZEłOżOY ZAY EUU DO USBEKA, A-YżU.Wczoraj Armeńczycy przyprowadzili do seraju młodą niewolnicę czerkieską, przeznaczonąna sprzedaż. Kazałem ją wpuścić do tajnych apartamentów, rozebrałem ją, przyjrzałemsię jej wzrokiem sędziego; im więcej się przyglądałem, tym więcej odkrywałem wdzięków.Dziewiczy wstyd silił się umykać je moim oczom: widziałem, ile ją kosztuje posłuszeństwo.Rumieniła się, czując się nagą, nawet wobec mnie, który, wolny od namiętnościzdolnych niepokoić jej wstyd, nieczuły jestem na władzę tej płci; który, w charakterzestrażnika skromności, przystępuję nawet do najśmielszych zabiegów ze spojrzeniem czystymi surowym.Z chwilą gdym uznał ją godną ciebie, spuściłem oczy: zarzuciłem jej szkarłatny płaszcz;włożyłem na palec złoty pierścień; rzuciłem się do jej stóp, ubóstwiłem ją jako królowątwego serca. Zapłaciłem Armeńczykom żądaną sumę, po czym usunąłem brankę wszystkimoczom. Szczęśliwy Usbeku! posiadasz więcej piękności, niż ich kryją wszystkie pałaceWschodu. Cóż za rozkosz będzie dla ciebie znaleźć, za powrotem, wszystko, co Persja manajbardziej uroczego, i widzieć, jak w twoim seraju odradzają się wciąż pokusy, w miaręjak czas i nawyk silą się je niweczyć!Z seraju Fatmy, 1 dnia księżyca Rebiab I, 1715.LIST L. USBEK DO EDIEO, EEI.Od czasu jak jestem w Europie, drogi Rhedi, widziałem wiele rodzajów rządu. To nie tak,jak w Azji, gdzie zasady polityki są wszędzie jedne.Często zastanawiałem się, jaki rząd jest najzgodniejszy z rozumem. Zdawało mi się,że najdoskonalszy jest ten, który dochodzi do celu mniejszym kosztem; czyli ten, którypowoduje ludźmi w sposób odpowiadający ich naturze i skłonnościom.Jeżeli pod rządem umiarkowanym lud jest równie posłuszny jak pod rządem surowym,pierwszy jest doskonalszy, bo zgodniejszy z rozumem, surowość zaś jest pobudką obcą.Zważ, drogi Rhedi, że w urządzeniu państwa mniejsza lub większa srogość nie rozstrzygao posłuszeństwie. W krajach, gdzie kary są umiarkowane, budził one taki sampostrach, jak tam, gdzie są tyrańskie i ohydne.Czy rząd będzie łagodny, czy okrutny, karze zawsze wedle stopni; większa lub mniejszakara zależy od mniejszej lub większej zbrodni. Otóż, wyobraźnia nagina się do obyczajów:tydzień więzienia albo lekka grzywna tak samo działają na Europejczyka wychowanegow łagodności, jak utrata ręki przejmuje lękiem Azjatę. Ze stopniem kary wiążesię stopień obawy, przy czym każdy rozdziela ją na swój sposób: kara, która nie odjęłabyani kwadransa snu Turkowi, okrywa hańbą Francuza i przywodzi go do rozpaczy.Zresztą, nie uważam, aby porządek, sprawiedliwość i słuszność spotykały się z większymposzanowaniem w Turcji, Persji, w państwie Mogoła, niż w republikach Holandii,Wenecji, a nawet w Anglii; nie uważam, aby tam popełniano mniej zbrodni i aby ludzie,przerażeni ogromem kary, posłuszniejsi byli prawom.Przeciwnie; widzę w tych właśnie państwach źródło niesprawiedliwości i prześladowań.Uważam, że nawet monarcha, będący uosobieniem prawa, mniej jest tam panem, niżgdzie indziej.Widzę, że w owych okresach srogości zawsze wszczynają się rozruchy, których głowyniepodobna dostrzec, i że skoro raz przemoc władzy zdeptano, nikt nie posiada dośćpowagi, aby ją przywrócić;Iż samo zwątpienie o wymiganiu się od kary utwierdza bezład i czyni go tym większym;WładzaKara, Prawo, Okrucieństwo⁶²List L — listy 79-129 mają inną numerację w wersji ., a inną w niniejszym tłumaczeniu. Po . podnumerem 79 figuruje list Usbeka do Rhediego, datowany na 18 dzień księżyca Gemmadi 1719 roku i poświęconyzagadnieniom bardziej złożonym niż opisywane w listach z 1715 r., co stało się prawdopodobnie przyczyną decyzjitłumacza o przeniesieniu tego listu w miejsce chronologicznie właściwe, tj. jako list CXXIX.MOTESUIEU Listy perskie 61