Listy perskie - Wolne Lektury

pogłaskani, kiedy zważą ten swój niezrównany przywilej, iż należą, jak sami nazywają, dorasy iy. Nigdy w seraju wielkiego władcy nie było sołtanki tak dumnej z piękności,jak najstarszy i najszpetniejszy hiszpański ciura dumny jest z oliwkowej białości swej cery,kiedy, w jakiejś meksykańskiej mieścinie, wysiaduje z założonymi rękami przed domem.Człowiek tego dostojeństwa, stworzenie tak doskonałe, ani za skarby świata nie zgodzi siętrudzić, i nie poniży się do tego, aby, za pomocą pracy rąk, miał pohańbić cześć i godnośćswej skóry.Trzeba wiedzieć, iż kiedy człowiek jakiś cieszy się w Hiszpanii mirem (kiedy, na przykład,do przymiotów, o których mówiłem, może dorzucić to, że jest właścicielem wielkiegomiecza, albo też posiadł po ojcu sztukę brząkania na rozstrojonej gitarze), przestajepracować: cześć jego związana jest z gnuśnością członków. Kto spędza w pozycji siedzącejdziesięć godzin dziennie, zyskuje ściśle dwa razy więcej szacunku, niż inny, który spędzatak jedynie pięć godzin: tytuły szlachectwa wysiaduje się tam zadkiem.Mimo że ci nieubłagani wrogowie pracy popisują się swym filozoficznym spokojem,nie czują go wszelako w sercu: są zawsze zakochani… Nie mają równych sobie w umieraniuz ciągoty miłosnej pod oknami kochanek: Hiszpan nie zakatarzony nie może uchodzićza dwornego kawalera. Są przede wszystkim dewoci, a potem zazdrośni. Będą sięnajpilniej wystrzegać, aby nie wystawić żony na zakusy skłutego ranami żołnierza albozgrzybiałego urzędnika; ale zamkną ją bez obawy w towarzystwie pobożnego braciszkaz oczami spuszczonymi ku ziemi, lub tęgiego anciszkanina, który czuwa nad ich wychowaniem.Pozwalają żonom pokazywać się z odsłoniętą piersią; ale nie ścierpieliby, aby ktoświdział obcas u ich trzewika.Powiadają wszędzie, że męczarnie miłości są bardzo okrutne; Hiszpanom okrutniejszesą niż innym. Kobiety tamtejsze, lecząc ich cierpienia, zwykle odmieniają je na inne: częstozostaje kochankowi długie i przykre wspomnienie ugaszonej namiętności.Mają oni swoje grzecznostki, które we Francji zdawałyby się nie na miejscu: tak naprzykład, rotmistrz nie uderzy żołnierza, iżby go nie poprosił o pozwolenie; Inkwizycjazaś nie spali Żyda, nie przeprosiwszy go wprzód za tę przykrą konieczność.Hiszpanie, którym nie grozi spalenie, są tak przywiązani do Inkwizycji, że doprawdyniedelikatnie byłoby im ją odbierać. Życzyłbym jedynie, aby ustanowiono drugą, nieprzeciw heretykom, ale przeciw herezjarchom, którzy praktyczkom mniszym przypisujątę samą skuteczność, co siedmiu Sakramentom, którzy ubóstwiają wszystko, co im sięzdaje godne czci, i którzy, z nadmiaru dewocji, ledwie że są chrześcijanami.Możecie spotkać wśród Hiszpanów bystrość sądu i zdrowy rozum; ale nie szukajcietego w ich książkach. Przejrzyjcie którą bibliotekę: z jednej strony romanse, z drugiejscholastyka: rzekłbyś, iż dzieła te sporządził i zgromadził razem jakiś tajemny wróg rozumuludzkiego.Jedyną dobrą z ich książek jest ta, która ukazała śmieszność wszystkich innych.⁶⁰Poczynili olbrzymie odkrycia w Nowym Świecie, a nie znają własnego lądu; znalazłbysię w tym kraju niejeden mostek, którego jeszcze nie odkryto, w górach zaś całe narody,które im są nieznane.⁶¹Powiadają, że w ich kraju słońce wstaje i kładzie się na spoczynek: ale trzeba dodać,że przebywając tę drogę, spotyka jedynie zniszczone wsie i pustkowia.”Rad bym, Usbeku, widzieć list, pisany do Madrytu przez Hiszpana, podróżującegopo Francji: sądzę, że pomściłby swój naród. Cóż za pole dla człowieka flegmatycznegoi lubiącego myśleć! Wyobrażam sobie, że zacząłby opis Paryża w ten sposób:„Jest tu dom, w którym zamykają szaleńców. Pomyśli ktoś, że musi być największyw mieście; ale nie: lekarstwo jest bardzo skąpe w stosunku do choroby. NiewątpliwieFrancuzi, osławieni pod tym względem u sąsiadów, zamykają w tym domu siakiego takiegowariata, aby wmówić światu, że ci, którzy chodzą wolno, są przy zdrowych zmysłach…”Dalszy ciąg zdaję na owego Hiszpana. Bądź zdrów, drogi Usbeku.ObyczajeKsiądz, ŚwiętoszekMiłość spełnionaGrzeczność, PrzemocReligiaKsiążka, MądrośćSąsiad, Szaleństwo⁶⁰ey r i ksiek est t ktr k ies systki iy — Don Kiszot.⁶¹yii ryie kryi y ieie ie se y si ty kr ieeestek ktre ese ie kryt r e ry ktre i s iee — prowincji Estremaduraznajdują się dwie wysokimi i stromymi górami otoczone doliny, zwane tek, które, aż do szesnastego wieku,były rządowi hiszpańskiemu zupełnie nieznane.MOTESUIEU Listy perskie 60