Listy perskie - Wolne Lektury

Niedawno temu, pragnąc ustalić swą powagę, trybunał ten wydał kodeks swych wyroków⁵³.To dziecię tylu ojców było już zgrzybiałe, kiedy przyszło na świat; mimo iż byłoprawą latoroślą, bękart jakiś, który zjawił się prawie równocześnie, zadławił je niemalprzy urodzeniu⁵⁴.Ci, którzy zasiadają w tym gronie, nie mają innych funkcji, jak tylko gadać bez ustanku.Wiekuiste ich paplanie przybiera, zupełnie już bezwiednie, kształt panegiryku: skoroprzyjmą święcenia tych misteriów, pochwalny szał chwyta ich za włosy i już ich nie opuszcza.Ciało to ma czterdzieści głów, szczelnie wypełnionych figurami, metaforami i antytezami;te mnogie usta nie odzywają się inaczej niż wykrzyknikiem; uszy ich chcą byćciągle kołysane kadencją i harmonią. Co się tyczy oczu, nie ma o nich mowy: zdaje się,że to ciało stworzone jest, aby gadać, nie aby widzieć. Nie czuje się też mocno na nogach:czas, który jest jego postrachem, wzrusza je co chwila z posad i niweczy wszystko, czegodokonało. Powiadano niegdyś, iż ręce tego trybunału grzeszą chciwością; nic ci nieumiem rzec w tej materii i zostawiam ją świadomszym ode mnie.Oto osobliwości nieznane, zaiste, w Persji. Duch nasz nie jest skłonny do tworzeniatakich wyszukanych i dziwacznych instytucji; prostota nasza i szczerość dążą zawsze dozgody z naturą.Paryż, 27 dnia księżyca Zilhage, 1715.LIST LI. USBEK DO IKI, ***.Przed kilku dniami, jeden z moich tutejszych znajomych rzekł: „Przyrzekłem cię wprowadzićw wykwintny świat; otóż, zawiodę cię dziś do wielkiego pana, jednej z osób najlepiejumiejących reprezentować w całej Francji.— Co to znaczy, proszę pana? Czy że jest milszy, uprzejmiejszy od innych? — Nie,odparł. — A, rozumiem: daje uczuć swą wyższość tym, którzy się doń zbliżą. Jeśli tak,nie mam po co tam chodzić: przyznaję mu ją w całej pełni, i przyjmuję wyrok zaocznie.Trzeba było wszelako wstąpić; ujrzałem człowieczka nadętego pychą, który zażył niuchtabaki tak wyniośle, wytarł nos tak surowo, splunął z taką flegmą, pogłaskał swoje psyw sposób tak obrażający ludzi, że nie mogłem ochłonąć z podziwu. „Och, dobry Boże,rzekłem w duchu, jeśli, będąc jeszcze na dworze perskim, i ja reprezentowałem w takisposób, reprezentowałem wielkiego głupca!” Wierzaj mi, Riko, musielibyśmy chyba miećbardzo mizerny charakter, aby w całym szeregu drobiazgów uchybiać ludziom, którzyprzychodzili codziennie objawiać swą życzliwość. Wiedzieli, że stoimy wyżej nich, a gdybynie wiedzieli, dobrodziejstwa nasze pouczyłyby ich o tym. Nie potrzebując nic czynićdla zdobycia szacunku, czyniliśmy wszystko, aby wzbudzić miłość; udzielaliśmy się nawetnajmniejszym; w pełni zaszczytów, które zawsze prawie czynią człowieka twardym,znajdowali nas pełnymi ludzkości. Jedynie serce nasze widzieli ponad sobą; my sami zstępowaliśmydo ich potrzeb. Ale, kiedy trzeba było podeprzeć majestat monarchy w czasieuroczystych obrzędów; kiedy trzeba było cudzoziemcom nakazać szacunek; kiedy wreszcie,w dobie niebezpieczeństwa, trzeba było tchnąć ducha w żołnierzy, wznosiliśmy sięsto razy wyżej, niżeśmy wprzódy zeszli; przyzywaliśmy dumę na naszą twarz; i uważanoniekiedy, iż reprezentowaliśmy dosyć dobrze.Paryż, 18 dnia księżyca Saphar, 1715.LIST L. USBEK DO EDIEO, EEI.Muszę ci wyznać; nie zauważyłem u chrześcijan tego żywego przeświadczenia o swojejreligii, które spotyka się u muzułmanów. Daleko jest u nich od wyznania do wiary, odwiary do przekonania, od przekonania do pełnienia. Religia jest nie tyle sposobem uświęceniasię, ile przedmiotem dysput dla całego świata. Dworacy, żołnierze, kobiety nawetReligia⁵³try te y keks sy yrk — Słownik Akademii Francuskiej.⁵⁴ iei ty y ryie kiey prys it i i y pr tr krt ki ktryi si prie reie i e ie pry rei — Wielki słownik powszechny ancuskiegojęzyka Antoniego de Furetière, który z tej przyczyny wszedł w zatarg z Akademią i został z niej wykluczony.MOTESUIEU Listy perskie 57