Listy perskie - Wolne Lektury

żadne z was nie zasługuje na nieszczęście jasyru. Jeśli, odzyskawszy swobodę, będziecietak szczęśliwi jakeście tego warci, jeśli się los wam uśmiechnie, pewien jestem, że wynagrodziciemi stratę.” Uścisnęliśmy jego kolana i udaliśmy się za nim. Pocieszaliśmysię wzajem w niewoli; największym mym szczęściem było, kiedy mogłem odrobić pracęnałożoną siostrze.Rok dobiegł końca: pan dotrzymał słowa i uwolnił nas. Wróciliśmy do Tyflisu: spotkałemtam dawnego przyjaciela ojca, który cieszył się w tym mieście wzięciem jakolekarz; pożyczył mi nieco pieniędzy, z którymi zacząłem handel. Interesy powołały mnieniebawem do Smyrny, gdzie się osiedliłem. Żyję tam od sześciu lat, napawając się słodycząszczęśliwego związku; pokój panuje w mym domu, nie zmieniłbym mej doli za tronwszystkich królów świata. Wreszcie, byłem na tyle szczęśliwy, że udało mi się odnaleźćarmeńskiego kupca, któremu zawdzięczam wszystko, i mogłem mu oddać znaczne usługi.Smyrna, 27 dnia księżyca Gemmadi II, 1714.LIST LIII. IKA DO USBEKA, ***.Kiedyś byłem na obiedzie u pewnego sędziego, który zapraszał mnie już kilkakrotnie.Nagadawszy się z nim do syta o tym i owym, rzekłem: „Drogi panie, pański zawód musibyć bardzo uciążliwy. — Nie tak bardzo, jak myślisz, odparł: brany tak, jak my gowykonujemy, jest czystą zabawką. — Jak to! Nie musicie mieć głowy nieustannie nabitejcudzymi sprawami? Nie jesteście wciąż zajęci rzeczami, które was nie obchodzą? —Ma pan słuszność, te rzeczy nie są interesujące, toteż interesujemy się nimi jak możnanajmniej; i właśnie dzięki temu zawód nasz nie jest tak uciążliwy, jak by pan mniemał”.Spostrzegłszy, że on bierze rzeczy tak swobodnie i lekko, posunąłem się dalej i rzekłem:— „Drogi panie, nie widziałem jeszcze pańskiego gabinetu. — Spodziewam się: bo teżgo wcale nie posiadam. Kiedym nabył tę posadę, trzeba mi było pieniędzy, aby ją opłacić:sprzedałem moją bibliotekę, a księgarz, który ją nabył, z niesłychanej ilości tomówzostawił mi jedynie księgę zdrowego rozumu i przyznam się, że nie żałuję straty; my,sędziowie, nie zwykliśmy się karmić ową czczą wiedzą. Na co by się nam zdały te foliałypraw i kodeksów? Prawie wszystkie wypadki są wątpliwe i wychodzą poza powszechnąregułę. — Ba, rzekłem, ale czy nie dlatego, iż panowie każecie im poza nią wychodzić?Ostatecznie, po cóż istniałyby u wszystkich ludów prawa, gdyby nie miały zastosowania?A jak je stosować, jeśli się ich nie zna? — Gdybyś pan miał nieco praktyki, nie mówiłbyśw ten sposób: mamy żyjące książki, to jest adwokatów: pracują dla nas, i starają sięo to, aby nas pouczać. — A czy nie starają się oszukiwać was niekiedy? odparłem. Nieźlebyście zrobili, ubezpieczając się przeciw ich pułapkom. Mają broń, którą atakują wasząbezstronność; dobrze byłoby, gdybyście mieli coś dla jej obrony i nie rzucali się w lekkichszatach w wir potyczki między ludzi opancerzonych od stóp do głów.”Paryż, 18 dnia księżyca Chahban, 1714.LIST LI. USBEK DO EDIEO, EEI.Nigdy byś nie przypuścił, iż stanę się kiedyś jeszcze większym metafizykiem niż wprzódy;tak jest wszelako, a przekonasz się o tym, skoro uczujesz na własnej skórze wylew mojejfilozofii.Najdorzeczniejsi filozofowie, którzy dociekali natury Boga, orzekli, iż jest to istota nadwyraz doskonała; bardzo jednakże nadużyli tego pojęcia. Uczynili spis doskonałości, któreczłowiek zdolny jest posiadać i pojmować i obarczyli nimi pojęcie bóstwa, nie myśląc, iżczęsto te przymioty są z sobą w sprzeczności i że nie mogą istnieć w jednym przedmiocie,nie niwecząc się wzajem.Poeci Zachodu powiadają, że pewien malarz, chcąc odmalować boginię piękności,zgromadził najpiękniejsze Greczynki i wziąwszy z każdej co miała najpowabniejszego,stworzył całość godną najpiękniejszej z bogiń. Gdyby ktoś z tego wnioskował, że miaławłosy jasne i ciemne, oczy czarne i niebieskie, że była łagodna i dumna, uchodziłbyz pewnością za dudka.Często Bogu zbywa doskonałości, która mogłaby wydać wielką niedoskonałość; alezawsze ograniczony jest tylko sobą; on sam jest swoją koniecznością. Tak, mimo iżSędzia, Prawo, KsiążkaBóg, DoskonałośćMOTESUIEU Listy perskie 54