Listy perskie - Wolne Lektury

Monarcha ów stara się krzewić sztuki, i nie zaniedbuje niczego, aby roznieść po Azjii Europie chwałę swego narodu, zapomnianego do dziś i znanego niemal wyłącznie wewłasnych granicach.Niespokojny i pędzony gorączką, błądzi po rozległem państwie, zostawiając wszędzieślady swej srogości.To znów opuszcza je, jak gdyby nie mogło go pomieścić, i spieszy do Europy szukaćnowych prowincji i królestw.Ściskam cię, drogi Usbeku. Prześlij mi wiadomość o sobie, zaklinam.Moskwa, 2 dnia księżyca Chalwal, 1713.LIST LII. IKA DO USBEKA, ***.Byłem, przed paru dniami, w towarzystwie, gdzie bawiłem się wcale dobrze. Były tamkobiety w rozmaitym wieku: jedna osiemdziesięcioletnia, druga sześćdziesięcioletnia, innaczterdziestolatka, która miała siostrzenicę lat dwudziestu dwu. Wiedziony jakimś instynktem,zbliżyłem się do tej ostatniej; szepnęła mi do ucha: „Co pan powie o mojejciotce, która w tym wieku chce, aby jej jeszcze nadskakiwano, i udaje młodą i piękną?— Źle czyni, odparłem; ta zabawa przystała tu jedynie pani”. W chwilę później znalazłemsię koło ciotki, która rzekła: „Co pan powie o tej kobiecie, która ma co najmniejsześćdziesiąt lat, a która strawiła dziś więcej niż godzinę przy gotowalni? — Straconyczas! odparłem; trzeba mieć pani wdzięki, aby się oddawać takim staraniom.” Przejętyszczerym współczuciem, zbliżyłem się do nieszczęśliwej sześćdziesięciolatki: szepnęła mi:„Czy może być coś śmieszniejszego? Patrz pan na tę kobietę, która ma osiemdziesiąt lat,a ubiera się w najbardziej krzyczące kolory: chce się odmłodzić, i z dobrym skutkiem:zbliża ją to bowiem do dzieciństwa. — Ach, dobry Boże! rzekłem w duchu, czyż zawszebędziemy czuli jedynie śmieszności drugich! Może to i szczęście dla nas, ciągnąłemw myśli, że znajdujemy pociechę w cudzych słabościach.”Scena ta zabawiła mnie, rzekłem sobie: Dość już drapaliśmy się pod górę; zejdźmyżna dół; zacznijmy od staruszki, będącej na szczycie. „Pani, jesteście panie tak podobnez damą, z którą rozmawiałem przed chwilą, iż myślałem, że to pani siostra: sądzę, żejesteście mniej więcej w jednym wieku. — Istotnie; odparła; kiedy jedna z nas umrze,druga będzie miała duszę na ramieniu: nie sądzę, aby było między nami więcej niż dwadni różnicy”. Opuściwszy zgrzybiałą staruszkę, przysiadłem się do sześćdziesięciolatki:„Muszę panią poprosić o rozstrzygnięcie pewnego zakładu: założyłem się, że ta dama(mówiąc, wskazałem czterdziestoletnią) i pani jesteście w jednym wieku. — Na honor,rzekła, nie sądzę, aby było między nami więcej niż pół roku różnicy”. Doskonale, pomyślałem,idźmyż dalej. Zstąpiłem jeszcze głębiej i zbliżyłem się do czterdziestolatki. „Pani,bądź łaskawa mnie objaśnić, czy dla żartu nazywasz siostrzenicą panienkę, siedzącą przydrugim stole? Jest pani równie młoda jak ona: ona ma nawet w twarzy coś zwiędłego,czego u pani nie ma ani śladu: żywe barwy, którymi jaśnieje pani płeć… — Czekaj pan,rzekła, jestem jej ciotką: ale matka jej była co najmniej o dwadzieścia pięć lat starsza odemnie, byłyśmy tylko przyrodnie. Nieraz słyszałam od nieboszczki siostry, że córka jej i jaurodziłyśmy się w jednym roku. — Tak i ja myślałem, i widzę, że miałem słuszne powodysię dziwić”.Tak, drogi Usbeku, kobiety, które czują zbliżający się zmierzch swych wdzięków,pragnęłyby cofnąć się wstecz. I jakże nie miałyby się starać oszukać drugich? Toć czyniąwszystko, aby oszukać same siebie i chronić się przed najprzykrzejszą z myśli.Paryż, 3 dnia księżyca Chalwal, 1713.Kobieta, Próżność, Starość,SalonLIST LIII. ZELIS⁴⁴ DO USBEKA, AYżU.Nie! doprawdy, świat nie oglądał jeszcze gwałtowniejszej i żywszej namiętności, niż miłośćKosru, białego eunucha, do mej niewolnicy Zelidy; żąda jej w małżeństwo z takimuporem, iż nie mogę mu odmówić. I czemuż miałabym stawiać opór, skoro nie stawia⁴⁴eis — być może tożsama z Zefis (w liście CXIV Usbek mówi, że ma 4 żony, pozostałe to Zachi, Fatmei Roksana).MOTESUIEU Listy perskie 41