Listy perskie - Wolne Lektury

od hańby i upadku! Światło dnia nie jest czystsze niż ogień płonący w sercach naszychżon; córki nasze z drżeniem myślą o dniu mającym je pozbawić owej cnoty, która czyni jepodobnymi aniołom i duchom. Ziemio ojczysta i droga, na którą słońce rzuca pierwszespojrzenia, ty nie jesteś skalana ohydnymi zbrodniami, które każą tej planecie kryć sięsłońcu, gdy oświeci ciemności zachodu!Paryż, 5 dnia księżyca Rhamazan, 1713.LIST LI. IKA DO USBEKA, ***.Któregoś dnia, kiedy siedziałem w pokoju, wszedł derwisz osobliwie ubrany: broda dopasa, stopy bose, suknia szara i gruba, ze spiczastym kapturem. Całość zdała mi się takdziwaczna, iż w pierwszej chwili chciałem posłać po malarza, aby mi zeń zdjął portrecik.Zaczął od obszernego pozdrowienia, w którym pouczył mnie, że jest człowiekiemwielkich zasług, co więcej kapucynem. „Powiedziano mi, dodał, że pan wraca niebawemna dwór perski, gdzie zajmujesz niepoślednie stanowisko. Przychodzę uciec się do pańskiegopoparcia i prosić, abyś zechciał uzyskać od króla mieszkanko niedaleko Kasbinu,dla dwóch albo trzech zakonników. — Mój ojcze, spytałem, chcecie tedy udać się doPersji? — Ja, panie? odparł; niech mnie Bóg broni. Jestem tutaj prowincjałem, i niezamieniłbym mego stanowiska na dolę wszystkich kapucynów świata. — O cóż tedy,u licha, chodzi? — O to, odparł, że gdybyśmy mieli to schronienie, nasi bracia włoscypodaliby tam paru zakonników. — Znacie zapewne, szanowny ojcze, tych zakonników?— Nie, panie, nie znam. — Ech, do kata! Cóż wam tedy zależy na tym, aby jechali doPersji? Ładny w istocie projekt, wysyłać paru kapucynów, aby łyknęli kasbińskiego powietrza!Wielki zysk dla Europy i Azji! Warto, zaiste, zaprzątać tą sprawą monarchów!To mi wspaniały nabytek kolonialny! Idź z Bogiem, bracie: ty i podobni tobie nie nadajeciesię zgoła, aby was obwozić po świecie! Wierzaj mi; pełzajcie sobie spokojnie tam,gdzieście się wylęgli.Paryż, 15 dnia księżyca Rhamazan, 1713.KsiądzKolonializmLIST L. IKA DO ***.Widziałem ludzi, u których cnota była czymś tak wrodzonym, że nie czuło się jej nawet.Pełnili swe obowiązki, nie uginając się pod nimi, jak gdyby z instynktu. Dalecy od tego,aby podnosić w rozmowie swe rzadkie przymioty, raczej czynili wrażenie, iż nawet sobienie zdają z nich sprawy. Oto ludzie, których cenię; nie owi bohaterowie cnoty, którzywydają się zdumieni własną doskonałością i którzy patrzą na dobry uczynek jako na cud,godny już samą opowieścią wprawić w okupienie.Jeśli skromność jest chwalebną u tych, którym niebo dało wielkie talenty, cóż powiedziećo owych robakach, mających czoło okazywać pychę zdolną zbezcześcić największychludzi?Widzę, na każdym kroku, ludzi mówiących ustawicznie o sobie. Rozmowa ich jestjak zwierciadło, odbijające bez ustanku ich uprzykrzoną postać. Gotowi są rozpowiadaćo najmniejszych drobnostkach, jakie się im zdarzyły, żądając, aby ich własne zainteresowaniepomnażało wagę tych błahostek w waszych oczach. Wszystko zrobili, wszystkowidzieli, wszystko powiedzieli, wszystko przemyśleli; są powszechnym wzorem, niewyczerpanątreścią porównań, niewysychającym źródłem przykładów. Och, jakże mdła jestpochwała, kiedy promienie jej wracają w miejsce, z którego wyszła!Kilka dni temu człowiek taki gnębił nas dwie godziny sobą, swymi przymiotami i talentami;że jednak nie istnieje w świecie ruch nieustający, w końcu przestał. Odżyłamożność prowadzenia rozmowy, skorzystaliśmy z tego.Drugi jegomość, który wydawał się mocno znudzony, zaczął się skarżyć na nudęświatowych zebrań. „Wiecznież trzeba nam słuchać głupców, mówiących tylko o sobie,i wszystko sprowadzających do siebie? — Masz pan słuszność, odparł z miejsca naszpapla. Trzeba czynić jak ja; nie chwalę się nigdy: mam majątek, urodzenie; żyję wystawnie;przyjaciele powiadają, że nie zbywa mi na dowcipie; ale nigdy nie mówię o tym. Jeślimam jakie przymioty i mógłbym się naprawdę poszczycić którym, to skromnością.”MOTESUIEU Listy perskie 39