Listy perskie - Wolne Lektury

dyspozycję, dusza staje się znowuż skłonna do wrażeń budzących w niej wesele, i czujetajemną radość, widząc, jak ustrój jej odzyskuje niejako własny ruch i życie.Paryż, 25 dnia księżyca Zilkade, 1712³⁰.LIST I. USBEK DO IBBEA, SMYIE.Kobiety w Persji piękniejsze są niż we Francji; Francuzki w zamian są ładniejsze. Trudnonie kochać pierwszych, a nie podobać sobie w towarzystwie drugich: jedne są tkliwszei skromniejsze, drugie weselsze i żywsze.Osobliwą piękność rasy perskiej stwarza regularne życie, jakie pędzą tam kobiety: nietrawią nocy na grze ani czuwaniu; nie piją wina i nie wystawiają się prawie na działaniepowietrza. Trzeba przyznać, że seraj raczej sprzyja zdrowiu niż przyjemności: życie w nimjest jednostajne, bez wzruszeń; wszystko nastrojone jest do posłuchu i obowiązku; nawetrozkosz jest tam poważna, a uciechy surowe, noszące piętno władzy i niewoli.Nawet mężczyźni w Persji nie znają wesołości właściwej Francuzom: nie ma u nichtej swobody i beztroski, jakie tu widnieją we wszystkich stanach i warstwach.O wiele gorzej jeszcze w Turcji: tam można by znaleźć rodziny, w których, z ojca nasyna, nikt się nie roześmiał od założenia monarchii.Ta powaga Azjatów wynika z ich małej towarzyskości: widują się jedynie wówczas,kiedy ich zmusza do tego ceremoniał. Przyjaźń, owo słodkie zespolenie serc, które tutajtworzy słodycz życia, jest im prawie nieznane. Zamykają się w domach, gdzie zawszeznajdują swoje towarzystwo: każda rodzina żyje w odosobnieniu.Kiedym rozmawiał na ten temat z jednym z tubylców, ów rzekł: „Co mnie najwięcejrazi w waszych obyczajach, to iż jesteście zmuszeni żyć z niewolnikami, których sercei umysł trącą zawsze ich nikczemnym stanem. Ten pomiot ludzki osłabia w was wrodzonepoczucie cnoty i niweczy je już od dzieciństwa.Ostatecznie bowiem, odrzuciwszy przesądy, czego się spodziewać po wychowaniu,otrzymanym od człowieka, którego punkt honoru polega na tym, aby strzec cudzychżon, i który czerpie swą dumę w najpodlejszym rzemiośle? Który godzien jest wzgardyza samą swą wierność, jedyną swą cnotę; rodzi ją bowiem zawiść, zazdrość i rozpacz;który, dysząc żądzą mszczenia się na oba płciach, tyranizując je obie, pozwala się deptaćsilniejszemu, byle mógł znęcać się nad słabszym; który, ciągnąc ze swego kalectwa, szpetotyi potworności całe dostojeństwo, zażywa czci jedynie dlatego, że jej jest niegodny;a wreszcie, przykuty na zawsze do drzwi, u których go postawiono, twardszy niż zamkii zawiasy, chełpi się z pięćdziesięciu lat spędzonych na niegodnym stanowisku, gdzie,silny zazdrością pana, mógł dawać folgę całej swej nikczemności?”Paryż, 14 dnia księżyca Zilhage, 1713.UrodaRadośćNiewola, KalekaLIST . USBEK DO EMIDA, SEO KEIAKA, DEISZAAITSZEO MOASTYU TAUYDZIE.Co rozumiesz o chrześcijanach, wspaniały derwiszu? Czy mniemasz, ie w dniu sądu czekaich taki los, jak niewiernych Turków, którzy będą jako osły służyć za wierzchowców żydomi zawiozą ich kłusem do piekła? Wiem, że nie dostaną się do siedziby proroków i żewielki Hali nie dla nich zstąpił; ale, dlatego że nie byli dość szczęśliwi, aby zastać meczetyw swoim kraju, czy mniemasz, iż będą skazani na wiekuiste cierpienia i że Bóg skarzeich za to, że nie praktykowali religii, której im nie dał poznać? Mogę cię upewnić: częstobadałem chrześcijan, często zadawałem im pytania, aby się przekonać, czy mają jakiepojęcie o wielkim Halim, najwspanialszym z ludzi: przekonałem się, że nigdy o nim niesłyszeli.Nie są oni jako ci niewierni, których nasi święci prorokowie tępili ogniem i żelazem,bo wzdragali się dać wiarę cudom niebios: są raczej jak ci nieszczęśliwi, którzy żyliw ciemnościach bałwochwalstwa, nim boskie światło oświeciło oblicze wielkiego proroka.Zresztą, jeśli się przyjrzeć z bliska ich religii, jest w niej jakoby siew naszych dogmatów.Często podziwiałem tajemnice Opatrzności, która chciała ich tym jak gdyby³⁰ i ksiy ike — w wydaniach . figuruje tu rok 1713.MOTESUIEU Listy perskie 29