Mazingira Bora - TIST

Mazingira Bora - TIST Mazingira Bora - TIST

13.07.2015 Views

July 2011 NewsletterNot for saleMazingira Boraw w w . t i s t . o r gEnglish VersionAn Environmental, SustainableDevelopment and Community ForestryProgram.TIST Farmers Celebrate Our Achievements.Inside:TIST Farmers toplant indigenoustrees in gazettedforest areasMr.& Mrs. BenHenneke’smessage to TISTFarmers.TIST Farmers andLeaders receiveTrainings duringCelebrations.New Servicestructure: Anothernew level towardsprosperity.3446On 13 June, 2011 over 850 TIST Farmers and friendsof the TIST Program met at the Gitoro ConferenceCenter in Meru, Kenya.We celebrated TIST Farmers’ “First in the World”Carbon Verification from the Verified Carbon Standard(VCS) and the Climate, Community, and BiodiversityAlliance (CCBA), the signing of the KFS MemorandumOf Understanding that will allow TIST farmers who arein a CFA to plant in riparian and catchment areas in theforest, and the approval of funding by USAID forimproving the TIST Program.The celebrations started with a road processionfrom Kinoru stadium to Gitoro CCM primary schoolwhere we joined pupils and teachers to plant over 400trees around the school and on riverbank beside it.Thereafter, we gathered at Gitoro Conference Centerwhere trainings were conducted and speeches delivered.TIST Farmers and Cluster Leaders representatives on a road procession from KinoruStadium to Gitoro CCM Primary School and later to Gitoro Conference Center grounds.USAID’s Enock Kanyanya, Damaris from NEMA, Mr.Odongo Imenti North D.O. and KFS Zonal managergraced the occasion.Also in attendance was Joshua Irungu, former TISTAdministrative Director, representatives from all TISTclusters in Kenya, and TIST representatives from Tanzaniaand Uganda.Ben read a congratulatory message from JosephRexon of TIST India.Enock praised TIST efforts in planting trees andmonitoring their growth accurately. He said that USAIDis ready to continue supporting TIST.Damaris recognized the important role TIST isplaying by engaging farmers in planting of trees. Shechallenged the program to reach out to young peopleas well. She added that TIST is helping achieve MillenniumDevelopment goals through poverty eradication andPublished by TIST-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846 501

July 2011 NewsletterNot for sale<strong>Mazingira</strong> <strong>Bora</strong>w w w . t i s t . o r gEnglish VersionAn Environmental, SustainableDevelopment and Community ForestryProgram.<strong>TIST</strong> Farmers Celebrate Our Achievements.Inside:<strong>TIST</strong> Farmers toplant indigenoustrees in gazettedforest areasMr.& Mrs. BenHenneke’smessage to <strong>TIST</strong>Farmers.<strong>TIST</strong> Farmers andLeaders receiveTrainings duringCelebrations.New Servicestructure: Anothernew level towardsprosperity.3446On 13 June, 2011 over 850 <strong>TIST</strong> Farmers and friendsof the <strong>TIST</strong> Program met at the Gitoro ConferenceCenter in Meru, Kenya.We celebrated <strong>TIST</strong> Farmers’ “First in the World”Carbon Verification from the Verified Carbon Standard(VCS) and the Climate, Community, and BiodiversityAlliance (CCBA), the signing of the KFS MemorandumOf Understanding that will allow <strong>TIST</strong> farmers who arein a CFA to plant in riparian and catchment areas in theforest, and the approval of funding by USAID forimproving the <strong>TIST</strong> Program.The celebrations started with a road processionfrom Kinoru stadium to Gitoro CCM primary schoolwhere we joined pupils and teachers to plant over 400trees around the school and on riverbank beside it.Thereafter, we gathered at Gitoro Conference Centerwhere trainings were conducted and speeches delivered.<strong>TIST</strong> Farmers and Cluster Leaders representatives on a road procession from KinoruStadium to Gitoro CCM Primary School and later to Gitoro Conference Center grounds.USAID’s Enock Kanyanya, Damaris from NEMA, Mr.Odongo Imenti North D.O. and KFS Zonal managergraced the occasion.Also in attendance was Joshua Irungu, former <strong>TIST</strong>Administrative Director, representatives from all <strong>TIST</strong>clusters in Kenya, and <strong>TIST</strong> representatives from Tanzaniaand Uganda.Ben read a congratulatory message from JosephRexon of <strong>TIST</strong> India.Enock praised <strong>TIST</strong> efforts in planting trees andmonitoring their growth accurately. He said that USAIDis ready to continue supporting <strong>TIST</strong>.Damaris recognized the important role <strong>TIST</strong> isplaying by engaging farmers in planting of trees. Shechallenged the program to reach out to young peopleas well. She added that <strong>TIST</strong> is helping achieve MillenniumDevelopment goals through poverty eradication andPublished by <strong>TIST</strong>-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846 501


environmental improvement.Imenti North DO 1, Mr Odongo lauded <strong>TIST</strong>efforts in larger Meru county and in other areas as wellin economic development and in improving theenvironment.Evans, KFS Zonal Manager, appreciated the newlysigned Memorandum of Understanding (MOU) betweenClean Air Action Corporation (CAAC) and Kenya ForestService (KFS). “ This new partnership will enable us towork closely with farmers in conserving and protectingour forest particularly in Mt. Kenya”, he added.Farmers were entertained by local cultural dancegroups. Kibaranyaki Cultural Dancers performed the<strong>TIST</strong> dance they had prepared. Kirinyaga <strong>TIST</strong> Clustersalso performed a <strong>TIST</strong> song.Trainings.Notably, farmers and leaders organized themselvesto receive trainings. There were 16 training stands. Thesestands were organized in regions where neighboringclusters were gathered to receive important trainingsENGLISH VERSIONand information materials. There was also an energyefficient jikos display and training stand, riparian andindigenous trees stand, and videos stand.The participants were requested to share theinformation they learned with other Small Groups intheir Clusters, and highlights are included in this issueVannesa led selected leaders and Uganda andTanzania <strong>TIST</strong> representatives amidst jubilations incutting of the cake.Later, we were treated to a delicious meal andthereafter, people left back to their homes.This celebration is for all of us in <strong>TIST</strong> Kenya, and forour <strong>TIST</strong> family around the world. Let us take homethe joy and pride of our achievements, and worktogether to achieve even bigger results in the days tocome. Recruit new Small Groups to your cluster. Plantmore trees to make your farms and rivers green andearn more carbon income. Use the training receivedto report your cluster’s successes and share bestpractices. If we all work together, we can achieve greatthings.2Ben Henneke, CAAC President plants atree at Gitoro Primary School, Meru.Gitoro Primary School pupils planting trees in the school coumpound. <strong>TIST</strong> joinedthem in the exercise.Evans Maneno, Meru KFS ZonalManager, address <strong>TIST</strong> participantsduring “ <strong>TIST</strong> Farmers : First in theworld” celebration.Imenti North DO1, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : Firstin the world” celebration.Enock Kanyanya of USAID, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : First inthe world” celebration.


ENGLISH VERSION<strong>TIST</strong> Farmers to plant indigenous trees ingazetted forest areas3CAAC/ KFS MOU Signing: Clean Air Action Corporation (CAAC) president (right) receives a copy of MOU from KenyaForest Director (KFS) David Mbugua. Looking on is USAID-Kenya Mission Director Erna Krest.On 6th June 2011, <strong>TIST</strong> farmers witnessed the signingof a Memorandum of Understanding betweenClean Air Action Corporation (CAAC) and Kenya ForestService (KFS). This MoU will create a long-termpartnership between KFS and <strong>TIST</strong> farmers in plantingof indigenous trees in riparian and catchment areaswithin forest areas.The signing ceremony was held at KFSheadquarters, Karura Forest, Nairobi. Approximately 40<strong>TIST</strong> participants from Meru, Nanyuki, Kirinyaga, Mbeereand Mara attended the occasion. Ben and VannesaHenneke lead the <strong>TIST</strong> Team while KFS Director, DavidMbugua led the KFS Team. USAID, a major partner in<strong>TIST</strong> was well represented by USAID’s Kenya MissionDirector, Erna Kerst, and other USAID officials.In his address, David recognized the need to havecommunity partnerships and partnership in restoringcountry’s tree cover. He noted that currently, thecountry has a tree cover of less than 2% against theinternational recommended 10%. This, he said, is anenormous challenge that no single agency can achievealone. He therefore pointed out that partnership likethe one being witnessed on this day is the way to go. Inhis concluding remarks, he said, “ with <strong>TIST</strong>, we arepartners.”Erna appreciated continued <strong>TIST</strong> enthusiasm andeffort in serving more farmers and making them awareof the importance of environmental conservation. Shepraised <strong>TIST</strong> success in attaining the Verified CarbonStandard (VCS) and Climate Community BiodiversityAlliance (CCBA) standards. <strong>TIST</strong> is first in the world toreceive approval under those two standards at the sametime.Ben thanked KFS for getting this MOU signed. Heexplained that the MOU heralds a new and added focuswhere <strong>TIST</strong> farmers will directly participate in improvingforest areas near their farms. “ Many of our farmers innearby forest areas have little land. They have been unableto plant significant number of trees that would enablethem actively participate in carbon markets. This MOUopens an access for them to fully participate and haveaccess to the carbon business. Further, young peopleand some women, who have largely been discriminatedby land tenure issues, will have a chance to now planttrees and earn carbon income”, he added.Dorothy Naitore, a <strong>TIST</strong> trainer and LeadershipCouncil member, gave her address on behalf of <strong>TIST</strong>Farmers. She said that Farmers have been waiting forthis partnership for long. They are excited to see thispartnership move to implementation stage.The signing was met with jubilation and ululationsfrom <strong>TIST</strong> participants and other guests.Next Steps.<strong>TIST</strong> will be working with consultants and <strong>TIST</strong>servants including Small Group members to developForest Management plans which will operationalize thesigned MOU.<strong>TIST</strong> Farmers who are already in CommunityForest Associations (CFAs) are encouraged to give theiradvice and inputs towards development of FMPs bycontacting your Cluster Leaders


To <strong>TIST</strong> Founders and <strong>TIST</strong> Participants,Greetings!We are very glad that you have been able join other<strong>TIST</strong> Founders from each of the <strong>TIST</strong> nations in Africaat our day ofCelebration!ENGLISH VERSIONMr.& Mrs. Ben Henneke’s message to <strong>TIST</strong> FarmersBen Henneke, President Clean Air ActionCorporation (CAAC)We arehonored tobe able to beamong you,and we wantto send ourgreetings toyour families,and to all theT I S TParticipantsthat you represent by being here.Today’s Celebration – “<strong>TIST</strong> Farmers: First InThe World” – recognizes the more than 10 years ofefforts by <strong>TIST</strong> Farmers to improve their localenvironment and their families’ lives, while also benefitingtheir neighbors and the entire globe. We are specificallycelebrating the “First In The World” Validation andVerification of <strong>TIST</strong> Carbon Credits under both theClimate, Community and Biodiversity Alliance, and theVerified Carbon Standard.We are also celebrating the wonderful growth of<strong>TIST</strong> throughout the world. <strong>TIST</strong> has its roots in thesoil of Tanzania, and then has been transplanted to India,Uganda, Kenya, and now Central America. <strong>TIST</strong>’s growthhas not just been in new cutries, or jusin increasing size.<strong>TIST</strong> has grown in the many ways that <strong>TIST</strong> Farmerswork to improve the results and the scope of the <strong>TIST</strong>Program itself. In every country, <strong>TIST</strong> Farmers have<strong>TIST</strong> Farmers and leaders organized themselves toreceive trainings during the celebrations. These Trainingsincluded:How to qualify for future Carbon Market Sales(Information Quality)<strong>TIST</strong> Trainers explained to celebration participants thatnot all <strong>TIST</strong> groves are currently eligible for the sale ofCarbon Credits They explained that this is different thanbeing eligible for the <strong>TIST</strong> tree payment. Good quality,complete data from quantification is needed for carbonsales that keep <strong>TIST</strong> running and pay for tree paymentsand <strong>TIST</strong> growth. Trainers explained that groves mayneed to have a second GPS track taken, may be missinga GHG contract, or may be missing baseline information.Cluster Representatives and Area Coordinators (seearticle below) will be working to improve this situationdecided to plant trees, to take action to topdeforestation, to take action to improve agriculture, totake action to improve streams and rivers, to take actionto improve biodiversity, to take action to reducepollution, to take action to improve their communitiesand to take action to improve the health of their families.Today we take time to look backward and we alsolook forward. 10 years ago there were about 400 <strong>TIST</strong>Farmers – today there are over 60,000! Today wecelebrate creating a new ‘cash crop’ for smallholderfarmers from isolated locations – <strong>TIST</strong> carbon credits.Today, we thank the many people and organizations whohave helped <strong>TIST</strong> along the way, and who are helping usstill. Today, we especially thank all the <strong>TIST</strong> Farmerswho have volunteered as Trainers and Quantifiers, manyof whom are here today to celebrate. They will be evenmore important in the next 10 years!Today we mark the beginning of the next 10 years.Today we join together to start to bring the benefits of<strong>TIST</strong> to thousands, even millions, of farmers who willwant to join <strong>TIST</strong>. Today we jointly pledge to “do ourlevel best” to keep <strong>TIST</strong> growing and improving – andworkingtogether tobring <strong>TIST</strong> tosmallholderfarmerseverywhere.ManyThanks forComing toCelebrate!Vannesa Henneke, Director, Institutes forEnvironmental Innovation (I4EI)<strong>TIST</strong> Farmers and Leaders receive Trainings during Celebrations.so that all groves can qualify for future Carbon Sales byDecember 31, 2011.How to report Cluster Budget and ClusterMeetings using SMSTransparency and mutual accountability is key values of<strong>TIST</strong>, and each <strong>TIST</strong> cluster must report how it spendsits 900/= cluster budget to achieve big results. <strong>TIST</strong> hasdeveloped a new and easier way for Clusters to reporttheir monthly budget use their Cluster Meeting Recordsusing SMS. This new approach allows a <strong>TIST</strong> memberto send an SMS from their phone to a central phonenumber. SMS messages will be collected and analyzedby <strong>TIST</strong> staff. If a cluster has access to a working Palm,they should use the Cluster Meeting and AccountingForms on the Palms. However, with this new method,4


every cluster should report every month. This approachwill simplify reporting for Cluster Representatives andhelp <strong>TIST</strong> staff support Cluster activities. For moreinformation on SMS reporting, contact your ClusterRepresentatives or your Area Coordinator (see articlebelow).Conservation FarmingParticipants viewed examples of conservation farmingtechniques and asked questions of <strong>TIST</strong> Master Trainers.Conservation farming can improve crop yield even indrought, reduce erosion, reduce cost through use oforganic manure, improve soil quality, and lead to lesslabor. For more information on CF, contact your ClusterRepresentatives or local Trainer.Fuel-Efficient Stove JikosParticipants viewed varied <strong>TIST</strong> jikos, including self-builtmodels and manufactured stoves. Fuel-efficient stovesreduce smoke in the home to protect your family, reduceyour expenses on fuel wood, and reduce the amountof time spent gathering wood. <strong>TIST</strong> members can buya jiko directly through <strong>TIST</strong> or take part in the Helpedto Help Program. There are different stove modelsavailable so you can choose the one that works bestENGLISH VERSIONfor your family. See photos and prices below. In Helpedto Help, participants who agree to monitor their fuelusage, and to buy stoves for cluster members fromsavings from fuel wood, may receive a jiko at no cost.For more information, or to buy a <strong>TIST</strong> jiko, ask yourcluster representatives to contact Dorothy Naitore at0726788662.Riparian Payment for Environmental Services(PES) Pilot ProgramCelebration participants learned about <strong>TIST</strong>’s pilotriparian program, that provides an extra incentive of 1ksh per indigenous tree per year in a qualifying ripariangrove and 0.3 ksh per indigenous seedling per year in anursery if the group has a qualifying riparian grove. Thepilot project presently includes Sirimon, Burguret, Tigithi,Kinyaritha, Mariara, Mara, Thanatu, Muruku, Kirugwa,Nyamidi, and Gakuru Rivers. Groves must be within100 meters of a river, have at least 30% indigenous trees,no more than 5% eucalyptus, no eucalyptus within 100meters of the river, and no cultivation within 30 metersof the river. Contact Jeniffer Kithure at 0726319539for more information. Thank you for making <strong>TIST</strong> asuccess, and please keep working towards bigger and5<strong>TIST</strong> Clay stoveEnvirofit stoveEmelda Kigetu, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.Julius Manga, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.


Beginning in July, 2011, <strong>TIST</strong> will introduce a new,temporary service structure. This is meant to helpClusters move towards self-governance and low-cost,high-quality service. The sooner we have good data sowe can have more cash sales, and the lower we canmake costs, the sooner we will be profitable so that70% of carbon profits can come to <strong>TIST</strong> farmers.The new structure involves 19 “Area Coordinatorsand Co Coordinators” who will help Clusters to:• Improve grove data quality so more groves areeligible for carbon market sales.• Help Clusters to learn the new SMS accountingand Cluster meeting reporting systems.• Assist Clusters to hold democratic elections, if theyare not already doing this, to choose Leader, Co-Leader, and Accountability Person.• Help Clusters to learn how to organize their ownquantification and training.• Make sure that Cluster Meetings are happeningevery month, and <strong>TIST</strong> members are attendingTeach Clusters to manage their 900 ksh/monthbudgets.• Ensure that Clusters are able to distributepayments to Small Group members themselves.Area Coordinators will work with Quantifiers andTrainers for their area to coordinate quantification andtrainings needs. As part of this new system, QuantifiersENGLISH VERSIONNew Service structure: Another new level towards prosperity.will no longer work in pairs; instead, one quantifier willbe assisted by the Cluster Accountability Person oranother person chosen by the cluster to completequantification work. This will allow Clusters to have ahand in their own success and money earningopportunities. Area Coordinators will work untilDecember 2011 to move Clusters towards selfsufficiencyand improved data quality for the CarbonMarket.We all need to work together to achieve this goal.Come to cluster meetings, and encourage Small Groupsin your cluster to attend. Organize with your clusterrepresentatives and quantifiers to make sure yourquantifications are complete and accurate. Know howmany trees you have planted, and make sure that thecounts for your group are accurate. Plant more treesto help your cluster achieve its goal and to help <strong>TIST</strong>grow.How is your cluster doing?The list below shows how many trees have beenquantified in each cluster and how many of these treeshave good, complete data required for carbon sales.Remember, our goal is for each cluster to have at least250,000 quantified trees, and 100% of trees qualifyingfor carbon sales.6Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesAguthi 13,451 5,822 43%Antubochiu 3,400 865 25%Barangu 28,718 22,954 80%Burgret 636 636 100%Burguret 48,594 16,749 34%Chugu 262 0 0%Chung’ari 42,551 14,987 35%Ciakanyinga 17,887 6,629 37%Gachua 46,913 9,457 20%Gaturiri 15,619 14,535 93%Giaki 48,825 14,222 29%Gikumene 63,864 8,413 13%Githongo 43,051 6,739 16%Gitimene 137,666 54,498 40%Ichuga 91,221 27,154 30%Igwanjau 22,145 9,121 41%Itangini 34,634 28,752 83%Kaaga 609,968 512,667 84%Kagaene 66,428 40,780 61%Kahuho 7,830 3,429 44%Kairuni 66,656 46,886 70%Kambiti 27,824 5,761 21%Kamuthanga 4,026 1,526 38%Kanjagi 19,925 11,520 58%Kanjoo 26,753 6,003 22%Kanyakine 21,487 0 0%Karaba 16,764 5,980 36%Karoki 31,397 21,412 68%Karudas 18,960 6,805 36%Karumande 849 0 0%Karurune 28,437 0 0%Katheri 68,870 8,447 12%Kathwene 2,031 2,031 100%Kawiru MCK 615 0 0%Kiahuko 6,416 2,288 36%Kiamariga 29,695 20,075 68%Kiamathaga 43,628 34,661 79%Kiamiogo 59,103 8,880 15%Kiangwa 10,025 2,870 29%Kianjagi 49,915 21,542 43%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesKianyaga 3,455 0 0%Kibirichia 87,423 47,512 54%Kibui 31,368 8,293 26%Kibuline 6,344 3,193 50%Kigucwa 373,378 293,636 79%Kiirua 72,812 16,290 22%Kimahuri 50,134 31,425 63%Kiria 259,612 198,726 77%Kirimaitume 21,435 7,381 34%Kirindini 82,914 49,927 60%Kisima 119,402 60,853 51%Kitheo 22,629 16,553 73%Kithoka 44,942 8,807 20%Kithurine 10,987 7,762 71%Limoro 10,116 4,868 48%Mairo Nne 1,078 0 0%Male 36,762 16,500 45%Manyatta 37,799 27,906 74%Maritati 28,727 0 0%Matakiri 9,137 3,466 38%Matanya 23,110 10,054 44%Mbajone 19,164 12,525 65%Mbiriri 14,301 10,344 72%Miamoja 24,553 11,789 48%Miathene 56,160 44,533 79%Mikunduri 38,571 24,915 65%Mitheru 50,984 34,798 68%Mithuri 11,843 1,992 17%Mituntu 10,008 910 9%Mpuri 37,294 7,097 19%Muhonia 6,272 2,694 43%Murinya 48,570 8,584 18%Muriru 19,731 13,940 71%Muruku Pesi 30,752 8,179 27%Murungai 32,074 14,652 46%Mururune 36,687 17,064 47%Muruta 4,058 1,892 47%Muthambi 52,441 31,917 61%Mwea 5,276 646 12%Mweiga 15,913 12,330 77%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesMwichiune 28,751 13,390 47%Mworoga 33,280 23,534 71%Naari 54,589 2,945 5%Nchiru 47,923 28,345 59%Ngare ndare 87 0 0%Ngariama 15,138 13,649 90%Ngiine 28,129 15,676 56%Njorua 3,491 44 1%Njukiini 13,963 11,495 82%Nkando 26,117 4,349 17%Nkondi 8,709 5,840 67%Nthangathi 22,088 11,307 51%Ntrukuma 26,809 24,866 93%Ntugi 74,159 32,276 44%Ntumburi 9,124 1,779 19%Nyakinyua 847 0 0%Nyweri 48,518 5,139 11%Ontilili 42,425 18,160 43%Pondo 18,503 6,873 37%Raichiri Podo 62,626 12,869 21%Ruiri 12,183 1,704 14%Runyenye 25,649 9,068 35%Salama 10,884 4,021 37%Subuiga 55,776 33,108 59%Sweet Water 47,450 23,412 49%Tandare 12,407 8,759 71%Tharu 3,114 1,653 53%Thiira 14,865 2,110 14%Thome 29,620 17,036 58%Thungari 13,653 9,679 71%Thuura 54,846 16,462 30%Tunyai 5,455 4,395 81%Wamura 21 21 100%Warazo Jet 20,562 10,120 49%Wendo 882 882 100%Weruini 16,125 5,232 32%Wiumiririe 8,423 4,501 53%Cluster Goal 250,000 250,000 100%


July 2011 NewsletterNot for sale<strong>Mazingira</strong> <strong>Bora</strong>w w w . t i s t . o r gKimeru VersionAn Environmental, SustainableDevelopment and Community ForestryProgram.Arimi ba <strong>TIST</strong> bagwirirua jaria tuumbite kuthithia.Inside:Arimi ba <strong>TIST</strong>bakaanda miti yagintwire ndene yamiunda iria igiiti iriya miitu.Nteto cia BenHenneke naMwekuru wawe kiriarimi ba <strong>TIST</strong>Arimi ba <strong>TIST</strong> naatongeria baritanwantuku ya kugwiriruajaria tuumbitek u t h i t h i a .Njira injeru ya kuritangui: Itagaria ringiririeru ritegeretek u n e n e a .3446Tariki ikumi na ithatu, mweri jwa itantatu, mwaka jujunkuruki ya arimi na acore ba <strong>TIST</strong> magana jananana mirongo itano nibatirimanire naria GitoroConference Centre ndene ya Meru, Kenya.Nitwagwirirue gukurukithua kwa arimi ba <strong>TIST</strong> baa“Mbele ndene ya nthiguru” kiri ruugo ni VCS na CCBA,gusaina kwa baruga ya ngwataniro na KFS kuriagugetikiria arimi baria bar indene ya CFA baanda mitinterene cia nduuji na naria nduuji cigwatagirua nagwitikirua kuewa mbeca cia kwendeleithia muradi niUSAIDKiatho giki nikambiririe na gwita na maguru kuumaKinoru gwita cukuru ya Gitoro Primary School nariatwagatirue ni ariitwa na arimu kuanda nkuruki ya mitiMagana janna ithiurukite cukuru na ruterene rwa ruujirungwa. Nyumene, nitwothuranire Gitoro ConferenceCenter naria moritani na antu baririe.<strong>TIST</strong> Farmers and Cluster Leaders representatives on a road procession from KinoruStadium to Gitoro CCM Primary School and later to Gitoro Conference Center grounds.Enoch Kanyanya wa USAID, Damaris wa NEMAna mutongeria wa KFS wa Zone iu nibari kiathone kiu.Amwe nabau kinya Joshua Irungu uria wari mutongeriawa <strong>TIST</strong> Kenya au kabele, arungamiri ba cluster ndeneya Kenya na arungamiri ba <strong>TIST</strong> ndene ya Tanzania naUganda nibariku.Ben nathomere baruga ya kuuga nibaritite ngugiinene kuuma kiri Joseph Rexon wa <strong>TIST</strong> ndene ya IndiaEnock nakumirie ngugi ya <strong>TIST</strong> kiri uandi miti na gutegereurie igukura bwega. Naugire ati USAID iri tayari gwitanambele kugwata <strong>TIST</strong> mbaru.Damaris nakumirie ngugi ya <strong>TIST</strong> ndene ya gutumaarimi baanda miti. Noririe <strong>TIST</strong> ikinyire kinya antubabethi. Nongerere ati <strong>TIST</strong> nitethetie gukinyira bionekibia miaka igana bia witi nambele gukurukira kuthiria thinana kuthongomia naria gututhiurukite.D.O wa Imenti North tawe Mr Odongo nariririePublished by <strong>TIST</strong>-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846 501


KIMERU VERSION2ngugi cia <strong>TIST</strong> ndene ya Meru inene na ndene ya guntukungi amwe na ndene ya gucwaa kwa mbeca nakuthongomia naria gututhiurukiteEvans, mutongeria wa KFS ndene ya zonenagwirirue ni baruga ya ngwataniro gatigati ka CleanAir Action Corporation na Kenya Forest Service (KFS).“ Ngwataniro iji njeru igatutethia kuritanira ngugi naarimi kiri kukenyeera na gukaria miitu yetu mono mwitujwa MT Kenya”, ongeeraArimi nibagwiranirie na ndwimbo cia kimeru.Gikundi gia Kibaranyaki gia kwina nikiainire rwimbo rwa<strong>TIST</strong> ruria bathuranirite. Cluster cia Kirinyaga cia <strong>TIST</strong>kinyacio niciainire rwimbo rwa <strong>TIST</strong>.Antu akwonwa, arimi na atongeria nibacibangirekuritanwa. Nikwari na moritani ikumi na jatantatu. Nariamoritani jau jathithgirua kwabangi kuringana na clusteriria ikuianiritie kuritanwa moritani jabata na kumenyithuamantu jaria babati kumenya. Mariko kinya jo nijeki ariajakonwa na aria gukaritanirwa, nikwari na antu a miundairia iri nterene cia nduuji, kwa miti ya gintwire nagwakonua videoBaria bariku niborirue kugaana mantu jaria bathomerena ikundi bingi ndene ya cluster ciao na mantu jamwejajaja jari indene ya gazeti ijiVannesa natongereria atongeria baria bathuri naarungamiri ba Tanzania na Uganda gatigati ga nkemi nakugwiranirua kugiita kekiNyumene nitwarire irio bibithongi na antu baananja ciao.Kiato giki nigia twinthe ndene ya <strong>TIST</strong> ya Kenya na ndeneya nja ya <strong>TIST</strong> ndene ya nthiguru yonthe. Tujukieni gikenogiki na gwikumia guku kwa jaria tuumbite kuthithia naturite ngugi nikenda twonamaketha jamanene kinyankuruki ndene ya ntuku iria ciijite. Tonyithieni ikundibibieru ndene ya cluster cienu. Anda miti ingi nikendamiunda yenu na nduuji cithongoma na bwona mbecaingi kuumani na thoko ya ruugo. Tumiira umenyo buriabwonete kuandika ripoti cia mantu jaria cluster yakuithithitie na miitire iria miega buru ya kuthithia mantumwanya mwanya. Twaritaniria ngugi twinthe, tukathithiamantu jamaneneBen Henneke, CAAC President plants atree at Gitoro Primary School, Meru.Gitoro Primary School pupils planting trees in the school coumpound. <strong>TIST</strong> joinedthem in the exercise.Evans Maneno, Meru KFS ZonalManager, address <strong>TIST</strong> participantsduring “ <strong>TIST</strong> Farmers : First in theworld” celebration.Imenti North DO1, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : Firstin the world” celebration.Enock Kanyanya of USAID, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : First inthe world” celebration.


KIMERU VERSIONArimi ba <strong>TIST</strong> bakaanda miti ya gintwire ndene yamiunda iria igiiti iri ya miitu3CAAC/ KFS MOU Signing: Clean Air Action Corporation (CAAC) president (right) receives a copy of MOU from KenyaForest Director (KFS) David Mbugua. Looking on is USAID-Kenya Mission Director Erna Krest.Tariki ithanthatu mweri jwa itantatu mwaka jwa 2011,arimi ba <strong>TIST</strong> bibakujirire gusainwa kwa baruga yagwitikaniria gati gati ka Clean Air Action Corporation(CAAC) na Kenya Forest Service(KFS). Baruga iji ikagitakuritanira ngugi amwe gatigati ga KFS na arimi ba <strong>TIST</strong>kiri kuanda miti ya gintwire nterene cia nduji na nariaruuji rugwatagirwa ndene ya miituMucemanio jwa gusaina nijwathithirue ofisini inenecia KFS, mwitune jwa Karura, Nairobi. Antu ba <strong>TIST</strong>mirongo inna kuuma Meru, Nanyuki, Kirinyaga, Mbeerena Mara ibari mucemanione juju. Ben na VannesaHenneke nibatongererie gikundi gia <strong>TIST</strong> nawemutongeria wa KFS,David Mbugua atongeria gikundi giaKFS. USAID, kambuni iria iritanagiria ngugi na <strong>TIST</strong> mononiyarungamiri ni mutongeria wayo ndene ya Kenya, ErnaKerst na atongeria bangi ba USAID.Riria aririe, David nonere gitumi gia kwithirwakurina kuritanira ngugi gintuura na kugwatanira ngugineya gucokia miti iria yari nthiguru yetu. Nategere oonanthiguru yetu ikunikiri ni miti icunci biiri kiri o icunciigana gicunci kiria gitigwitikaniria na kiria giki kia nthigurucionthe kia ikumi kiri o gicunci kia igana. Bubu, naugire,ni gintu gikinene kiria kambuni imwe itiumba kuthithiayonka. Kwou kugwatanira gwita ngugi ja kuria kwonekagantukune iji ni kwa bata mono na ni njira iria ibati gwitirwa.Akithiragia auga,’ Na <strong>TIST</strong>, tukaritaniria ngugi’Erna nacokerie nkatho inya na ngugi iria <strong>TIST</strong> irinayokiri kuritira murimi ngugi na kubamenyithia wega bwakumenyeera naria kubathiurukite. Nakumirie <strong>TIST</strong> niuntubwa gukinyira jaria Verified Carbon Standard (VCS) naClimate Community Biodiversity Alliance (CCBA)yeendaga. <strong>TIST</strong> niyambele ndene ya nthiguru yonthegwitikirua gukurukua ni iji cioijiri igitene rimwe.Ben nacokerie nkatho KFS niuntu bwa gusainabaruga ya gwitikiria kuritanira ngugi na <strong>TIST</strong>. Naugira atibaruga iu niretete kioneki kingi gikieru aria arimi ba <strong>TIST</strong>bakarita ngugi kuthongomia miitu yongwa iria iri akuinabo. “Arimi betu babaingi ndene ya miitu iriaituthiurukite barina miunda iminini. Batiumbite kuandamiti iria iumbakubatethia gutonya ndene ya thoko yaruugo. Gwitanira ngugi gku nigukurugura njira yakubatethia gutonya thokone. Kwongera, antu babethina ekuru bamwe, baria bajukagirua bari nthi monomantune ja miunda, bakona kanya nandi ga kuanda mitina kwona mbeca kuuma kiri thoko ya ruugo”, nongerere.Dorothy Naitore, muritani wa <strong>TIST</strong> na mumembawa gikundi gia atongeria, naejanire namba yawe antu aarimi ba <strong>TIST</strong>. Naugire ati arimi nibeterete kuritanirangugi guku igita ririnene. Nibagwiritue mono kwonangwataniro iji itite antu a kurita ngugi.Gusaina nikwaretere kugwirua na nkemi inyingikuumania na amemba ba <strong>TIST</strong> na ageni bangiMatagaria jangi<strong>TIST</strong> ikaritaniria ngugi na baria babati na ariti ngugi ba<strong>TIST</strong> ba uthumba amwe na amemba ba ikundi bibininikuthithia mibango ya kumenyeera miitu iria ikaritithiangugi baruga iu isainitwe (MOU)Arimi ba <strong>TIST</strong> baria bari indene ya ikundi bia ntturabia miitu (CFAs) nibagwikirwa moyo kuatha na kuugamantu jaria jakareta witi na mbele bwa FMPs gukurukirakwaria na atongeria ba cluster


Ben Henneke, President Clean Air ActionCorporation (CAAC)KIMERU VERSIONNteto cia Ben Henneke na Mwekuru wawe kiri arimi ba <strong>TIST</strong>Kiri aambiria ba <strong>TIST</strong> nabaria bar indene ya <strong>TIST</strong>Muugeni!Nitugwiritue mono ati niumbite kwija amwe na aambiriaba <strong>TIST</strong> bangi kuuma kiri o ntiguru yonthe iria <strong>TIST</strong> irindene yaAfrica ndeneya ntuku yetuya kugwiriruajaria tuumbitekuthithia!Nitutei monokuumbakwithirwaturi amwenabwi, nanitukwendakureta nkethi kiri nja cienu, na kiri antu bonthe ba <strong>TIST</strong>baria urungamirite gukurukira kwithirwa uri aja.Kugwirua kwa narua- “Arimi ba <strong>TIST</strong>: Mbele ndeneya nthiguru yonthe”- nigukutegera ngugi iu ya arimiba <strong>TIST</strong> ya nkuruki ya miaka ikumi kuthongomia nariakubathiurukite na miturire ya antu ba njaa ciao, amwena atuuri na nthiguru yonthe ikionaga baita. Narua mononitukugwirirua kua “Mbele ndene ya Nthiguru”gutegerwa na gukurukua kwa ruugo rwetu ni kiama kiaRera, ntuura nagukaranira kwa nyomoo na imera(Climate, Community and Biodiversity Alliance) na VCS(Verified Carbon Standard).Nitukugwirirua kinya gukura gwa <strong>TIST</strong> ndene yantiguru yonthe. <strong>TIST</strong> niyambiririe muthetune jwa Tanzaniariu yeta India, Uganda, Kenya na nandi Central America.Gukura gwa <strong>TIST</strong> gutithiritwe kuri aki ndene ya nthiguruinjeru kana igitambagaga aki. <strong>TIST</strong> nikurite kiri njira inyingiiria arimi ba <strong>TIST</strong> baritaga ngugi kuthongomia makethana kuneneyia jaria <strong>TIST</strong> ithithagia. Ndene ya o nthiguru,arimi ba <strong>TIST</strong> nibagitite igamba kuanda miti, kujukiaitagaria gutiga kugita miitu, kujukia matagariakuthongomia urimi, kumenyeera miuro iminini na iminini,kuneneyia gukaranira kwa nyomoo na imera mianyamianya, kujukia matagaria kunyiyia ruuko, kujukiamatagaria gwitithia ntuura ciao mbele na kujukiamatagaria kuthongomia thiria ya mwiri ya amemba banja ciao.Narua, nitukujukia kanya gutega nyuma na gutegakinya mbele. Miaka ikumi ithiri nikwari na arimi ba <strong>TIST</strong>Magana janna- narua kurina arimi nkuruki ya ngirimirongo itantatu! Narua nitukugwirirua kuthithia kimerakingi gia kuleta mbeca kiri murimi umunini ndene yantuura cia ndene- thoko ya ruugo ya <strong>TIST</strong>. Naruanitugucokeria nkatho antu babaingi na kambuni iriacitethetie <strong>TIST</strong> njirene na iria cigututethia kinya nandi.Narua mono nkuruki nitugucokeria nkatho srimi ba <strong>TIST</strong>baria baciritirite ta Atari miti na aritani, baingi ba bariabariaja kugwiranirua natwi. Bakethire barina bata kinyankuruki ndene ya miaka ikumi iria ijiite. Naruanitukugwatana ame kwambiria kureta baita cia <strong>TIST</strong> kiringiri na kinya milioni cia arimi baria bakwenda gutonyandene ya <strong>TIST</strong>. Narua nitukugwatana guciitia “kuthithiabwega buru kuringana na uria tukumba” nikenda tistiita nambelegukura nakuthongoma-na kuritanirangugi amwegwikia <strong>TIST</strong>kiri arimibabaninikuuntheNkathoinyingi niuntubwa kwijakugwiraniruanatwi!Vannesa Henneke, Director, Institutes forEnvironmental Innovation (I4EI)Arimi ba <strong>TIST</strong> na atongeria baritanwa ntuku ya kugwirirua jaria tuumbite kuthithia.Arimi na atongeria ba <strong>TIST</strong> nibacibanganirie bongwakuritanwa ntuku iu ya kugwirirua jaria tuthithitie. Moritanijaja jari jegie:Njira ya kuumba gutonya kiri thoko ya carbon ntukuciijite (Rekondi uria ibeti kwithira ikari)Aritani ba <strong>TIST</strong> nibaeleithirie baria bari kiri kugwirua guku atiti miunda yonthe ya <strong>TIST</strong> iumbite kwendua thokone ya ruugothaa iji. Nibaugire ati untu bubu nimwanya mono na kuumbakuriwa mbeca cia miti cia o mweri. Rekondi injega na imbujurukuuma kiri utari miti nikwendeka kiri wendia bwa ruugo, mbecairia ciikaga <strong>TIST</strong> igitaga nambele na iria citumagirwa kuriaarimi mbeca cia miti na gukura gwa <strong>TIST</strong>. Aritani nibaugire atimiunda yomba kwenda mbicha ingi ya aria iri ijukitue na GPSkairi, no kandarasi iria ya GhG ithirwe itiiki bwega kana rekondicia uria muunda jwakari mbeleya miti ya <strong>TIST</strong> yaandwacikethirwa itiiki bwega. Arungamiri ba cluster na atongeria bantuura (tega mantu jau jari au nthi) bakethirwa bagitaga ngugikuthiria mantu jaja nikenda miunda yonthe yumba gutonyithuathokone ya ruugo ireta mbeca tariki mirongo ithatu na imwecia Desemba mwaka juju igikinyaUria rekondi cia utumiri mbeca bwa cluster namicemanio ciumba gutumwa na thimuWeru na kumenyanirira ni mantu jaria jekiri mono ni <strong>TIST</strong>, nao cluster yonthe ya <strong>TIST</strong> no mwanka icokie ripoti ya uriaitumagiri Magana kenda jaria cluster iejagwa nikenda mantujamanene jomba kuthithika. <strong>TIST</strong> nithithitie mubango jumweruna jumuthu jwa gutumirwa nikenda clusters ciumba gucokiaripotu cia utumiri mbeca bwao na rekondi cia micemanio yaoya cluster bagitumagira thimu. Mubango juju mwerunijugwitikiria mumemba wa <strong>TIST</strong> gutuma message kuuma kiri4


thimu ciao gwita namba imwe iria baei. Message iji igategerwani atongeria ba <strong>TIST</strong> ofisine. Cluster yethirwa nigutumirakamachine karia gagwitwa Palm, nibabati gutumirafomu iu ciamicemanio ya cluster na cia rekondi cia cluster iria cirri ndeneya Palm. Indiri, na njira iji njeru, o cluster nibati gutuma ripotio mweri. Njira iji igatuma gutuma ripoti kuuthe kiri arungamiriba cluster na butethie ofisi ya <strong>TIST</strong> gutetheria ngugi cia cluster.Nikenda umba kugwata ripoti yongwa ya mantu jaja ringiramurungamiri wa cluster yaku na mutongeria wa ntuura yaku( Tega au Nthiguru)Urimi bubwegaBaria bariku nibategerere ming’uanano ya njira cia urimibubwega na boria aritani biuria. Urimi bubwega bwombakwingiyia iciara kinya igitene ria uumo, kunyiyia ukamati bwamuthetu, kunyiyia mbeca iria itumikaga gukurukira utumiribwa mboleo, kuthongomia muthetu na kunyiyia ngugi iriaithithagua muundene. Kumenya mantu jangi jamaingi jegie urimibubwega, aria na murungamiri wa cluster yaku kana muritaniwa clusterMariko ja gutumira nkuu inkaiBaria bariku nibonere mariko jamaingi ja <strong>TIST</strong>, amwe na marikoja guciakira na mariko ja kugura. Mariko jagutumiira nkuu inkainijanyiyagia to indene ya nja yaku na kwou kumenyeera njaayaku, kunyiyia mbeca iria itumagirwa kugura nkuu na kunyiyiathaa iria itumagirwa gucwaa nkuu. Amemba ba <strong>TIST</strong> bombakugura mariko kuuma kiri <strong>TIST</strong> kana bagatonya mubangneKIMERU VERSIONjwa Tethua Utethie. Kuri na mariko jaki mwanya mwanya kwouno utare riria rikabwira njaa yaku bwega nkuruki. Tega mbichana mbeca aja nthiguru. Ndene ya mubango jwa Tethua Utethie,baria betikagiria gwika rekondi cia utumiri bwa nkuu nakugurira amemba bangi ba cluster marikokuumania na mbecairia baringigutumira na mariko jatene, no baewe riiko utheri.Kumenya jangi jamaingi , kana kugura riiko ria <strong>TIST</strong>, uriamurungamiri wa cluster yaku kana warie na Dorothy Naitorena namba iji: 0726788662.Kuriwa kwa miunda iria iri akui na nduuji ni untu bwamubango jwa kwambiria jwa PESBaria bari kugwirenue guku nibathomere kwegie mubangojwa kwambiria jwa miunda iria iri nterene cia nduuji juriajuretaga shilingi ingi imwe kiri o muti o mwaka ndene ya mundajuria jukujuria mantu jaria jabati na shilingi 0.3 o mwaka kiri omuti juria juri ndene ya nursery kethira gikundi kiu kirinamuunda jukuujuria jaria jubati ndene ya mubango juju. Mubangojuju jwa kwambiria thaa iji juri kiri miuro ya ruuji ya Sirimon,Burguret, Tigithi, Kinyaritha, Mariara, Mara, Thanatu, Muruku,Kirugwa, Nyamidi, na Gakuru. Miunda no mwanka ithirwe iriakui na ruuji nthiguru ya 100m, irina nkuruki ya miti mirongoithatu ya gintwire kiri o miti igana, itina mibao imingi nkurukiya itano kiri o miti igana, gutina mubao mwanka 100m kuumakiri ruuji na gutirimi mwanka 30m kuuma kiri ruuji. RingiraJeniffer Kithure 072631539 kumenya nkuruki. Ibwega nontubwa kuthithia <strong>TIST</strong> ou ikari na itu ita na mbele kuritangugi.5<strong>TIST</strong> Clay stoveEnvirofit stoveEmelda Kigetu, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.Julius Manga, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.


KIMERU VERSIONNjira injeru ya kurita ngui: Itagaria ringi ririeru ritegerete kunenea.Twambiritie mweri jwa mugwanja mwaka juju, <strong>TIST</strong>ikareta njira injeru ya igita ririkai ya kurita ngugi. Bububutegerete gutethia cluster kuumba guciatha na kurita ngugibagitumagira mbeca inkai na ngugi yao ikiejaga inthongi.Twatumira igita ririkai kuthuranira rekondi cietu injega noutukendia ruugo rurwingi nkuruki, na nou mbeca iriatugutumira gwitithia muradi ikanyiya na nou ngugi yetuikagia baita nikenda shilingi mirongo mugwanja kiri o iganacia baita cietu ikeja kiri arimi wa <strong>TIST</strong>Njira iu njeru ikethirwa ikithithikaga na utethio bwaatongeria ba ntuura baria bagatethia cluster:• Kuthongomia rekondi cia miunda nikenda miunda ingiiumba gutonya thokone ya ruugo• Kugetheria cluster kuthoma njira injeru ya gutumarekondi cia utumiri mbeca na thimu na njira ciakucokia ripoti cia micemanio ya cluster.• Gutetheria cluster kuthithia uringi kura burina weru,kethira gutarana kwao kwa mutongeria, mutetheriawa mutongeria na muntu wa gwika rekondi cia clustergutithagirwa gukari uju• Gutetheria cluster kumenya uria bomba kwibanganiabathithia uteri miti bwao na kinya uritani bwaobongwa.• Kumenyeera ati micemanio ya cluster nigukarikaomweri, na amemba ba <strong>TIST</strong> nibagwita micemanioneijiKuritana cluster gutumira magana kenda jao ja o mweribwega.Kumenyeera ati cluster niciumbaga kunenkanirambeca cia miti kiri amemba ba ikundi bibinini bwegabongwa.Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesAguthi 13,451 5,822 43%Antubochiu 3,400 865 25%Barangu 28,718 22,954 80%Burgret 636 636 100%Burguret 48,594 16,749 34%Chugu 262 0 0%Chung’ari 42,551 14,987 35%Ciakanyinga 17,887 6,629 37%Gachua 46,913 9,457 20%Gaturiri 15,619 14,535 93%Giaki 48,825 14,222 29%Gikumene 63,864 8,413 13%Githongo 43,051 6,739 16%Gitimene 137,666 54,498 40%Ichuga 91,221 27,154 30%Igwanjau 22,145 9,121 41%Itangini 34,634 28,752 83%Kaaga 609,968 512,667 84%Kagaene 66,428 40,780 61%Kahuho 7,830 3,429 44%Kairuni 66,656 46,886 70%Kambiti 27,824 5,761 21%Kamuthanga 4,026 1,526 38%Kanjagi 19,925 11,520 58%Kanjoo 26,753 6,003 22%Kanyakine 21,487 0 0%Karaba 16,764 5,980 36%Karoki 31,397 21,412 68%Karudas 18,960 6,805 36%Karumande 849 0 0%Karurune 28,437 0 0%Katheri 68,870 8,447 12%Kathwene 2,031 2,031 100%Kawiru MCK 615 0 0%Kiahuko 6,416 2,288 36%Kiamariga 29,695 20,075 68%Kiamathaga 43,628 34,661 79%Kiamiogo 59,103 8,880 15%Kiangwa 10,025 2,870 29%Kianjagi 49,915 21,542 43%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesKianyaga 3,455 0 0%Kibirichia 87,423 47,512 54%Kibui 31,368 8,293 26%Kibuline 6,344 3,193 50%Kigucwa 373,378 293,636 79%Kiirua 72,812 16,290 22%Kimahuri 50,134 31,425 63%Kiria 259,612 198,726 77%Kirimaitume 21,435 7,381 34%Kirindini 82,914 49,927 60%Kisima 119,402 60,853 51%Kitheo 22,629 16,553 73%Kithoka 44,942 8,807 20%Kithurine 10,987 7,762 71%Limoro 10,116 4,868 48%Mairo Nne 1,078 0 0%Male 36,762 16,500 45%Manyatta 37,799 27,906 74%Maritati 28,727 0 0%Matakiri 9,137 3,466 38%Matanya 23,110 10,054 44%Mbajone 19,164 12,525 65%Mbiriri 14,301 10,344 72%Miamoja 24,553 11,789 48%Miathene 56,160 44,533 79%Mikunduri 38,571 24,915 65%Mitheru 50,984 34,798 68%Mithuri 11,843 1,992 17%Mituntu 10,008 910 9%Mpuri 37,294 7,097 19%Muhonia 6,272 2,694 43%Murinya 48,570 8,584 18%Muriru 19,731 13,940 71%Muruku Pesi 30,752 8,179 27%Murungai 32,074 14,652 46%Mururune 36,687 17,064 47%Muruta 4,058 1,892 47%Muthambi 52,441 31,917 61%Mwea 5,276 646 12%Mweiga 15,913 12,330 77%Atongeria baba ba ntuura bakaritaniria ngugi na Atari mitina aritani ndene ya ntuura ciao kubangira utari miti nauritani buria bukwendeka. Ja gicunci kia mubango jujumweru, atari miti batirita ngugi kairi bari bairi, mutari mitiumwe agatetherue ni mwiki rekondi cia cluster kanamutntu ungi uria ukathuurwa ni cluster kuthirikiria ngugiya utari miti. Bubu bugatuma cluster ithirwa iri gicunci kiagukuruka na gwita na mbele kwao bongwa na kuruguranjira cia kugwata mbeca. Atongeria baba ba ntuura bakaritangugi mwanka mweri jwa ikumi na ijiiri mwaka juju gwitithiacluster kwerekera kwirungamira ciongwa na rekondi injegankuruki cia thoko ya ruugo.Twinthe nitubati gwitaniria ngugi gukinyira kionekigiki. Ija micemanione ya cluster na ikira ikundi bibinini biriabiri ndene ya cluster yenu inya ya kwija micemanione.Banganieni na arungamiri ba cluster yenu na atari mitikumenyeera ati utari miti bwenu nibuthiri na rekondi cienuni cia buria buri miundene bungwa. Menya miti iria uanditena umenyeere ati miti iria butariri na yekirwa kiri rekondiya gikundi giaku ni rekondi yam ma ya miti iria irio yongwa.Anda miti ingi gutetheria cluster yaku gukinyira kionekikiayo na gutetheria <strong>TIST</strong> gukura.Cluster yaku irithithia atia?Aja nthiguru nigukwonanua miti iria itarwi ndene ya o clusterna miti iria irina rekondi injega na imbujuru iriaikwendeka kiri thoko ya ruugo. Rikana, kioneki gietu ni atio cluster ikethirwa irina nkuruki ya miti ngiri Magana jairina mirongo itano iria itari na miti yonthe ithirwe ikiumbagagutonya kiri thoko ya ruugo.6Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesMwichiune 28,751 13,390 47%Mworoga 33,280 23,534 71%Naari 54,589 2,945 5%Nchiru 47,923 28,345 59%Ngare ndare 87 0 0%Ngariama 15,138 13,649 90%Ngiine 28,129 15,676 56%Njorua 3,491 44 1%Njukiini 13,963 11,495 82%Nkando 26,117 4,349 17%Nkondi 8,709 5,840 67%Nthangathi 22,088 11,307 51%Ntrukuma 26,809 24,866 93%Ntugi 74,159 32,276 44%Ntumburi 9,124 1,779 19%Nyakinyua 847 0 0%Nyweri 48,518 5,139 11%Ontilili 42,425 18,160 43%Pondo 18,503 6,873 37%Raichiri Podo 62,626 12,869 21%Ruiri 12,183 1,704 14%Runyenye 25,649 9,068 35%Salama 10,884 4,021 37%Subuiga 55,776 33,108 59%Sweet Water 47,450 23,412 49%Tandare 12,407 8,759 71%Tharu 3,114 1,653 53%Thiira 14,865 2,110 14%Thome 29,620 17,036 58%Thungari 13,653 9,679 71%Thuura 54,846 16,462 30%Tunyai 5,455 4,395 81%Wamura 21 21 100%Warazo Jet 20,562 10,120 49%Wendo 882 882 100%Weruini 16,125 5,232 32%Wiumiririe 8,423 4,501 53%Cluster Goal 250,000 250,000 100%


July 2011 NewsletterNot for sale<strong>Mazingira</strong> <strong>Bora</strong>w w w . t i s t . o r gKikuyu VersionAn Environmental, SustainableDevelopment and Community ForestryProgram.Kuri mweri 13 june, 2011 arimi a <strong>TIST</strong> makiria ma 850 na arata aao nimacemanirie Gitoro ConferenceCenter Meru.Inside:Arimi a <strong>TIST</strong>nimarihandagamiti ya ki-nduiremititu-ini yathirikari.Ndumiriri ya Mr.& Mrs. BenHenneke kuriarimi a <strong>TIST</strong>.Arimi naatongoria a <strong>TIST</strong>guthomithioukunguiri-ini.Utungata mweru:gikiro kieru harikugacira.3446Nitwakunguiire kuhitukio kwa ukinyaniru wacarbon kma kuri ruhonge rwa Verified CarbonStandard(VCS) na riera, na BiodiversityAllience(CCBA), gwikirwo kirore kwa uiguithaniowa KFS uria ukuhotithia arimi a <strong>TIST</strong> aria mari thiiiniwa CFA kuhanda miti kuria kuumu na kuria njuuiciumaga mititu-ini na kuhitukio gwa guteithio niUSAID niguo kugacirithia mutaratara wa <strong>TIST</strong>.Ukunguiiri uyu wambiriirie kuma kiharo kiamathako gia Kinoru nginya Gitoro CCM primarykuria twanyitanire na arutwo na arutani harikuhanda miti. Nitwacokire tugicemania GitoroConference Center kuria gwathomithanirio na andumakiaririo. Enock Kanyanya kuma USAID, DamarisArimi a <strong>TIST</strong> mari njira-ini kuma kiharo kia mathaki gia Kinorumarorete Gitoro Conference Centerkuma NEMA na manager wa KFS niamwe a ariamarikuo.Aria angi mari kuo ni Joshua Irungu,Administrative Director wa tene na arugamiriri a<strong>TIST</strong> kuma Uganda na Tanzania.Ben niathomire ndumiriri ya kugathiririakuma kuri Joseph Rexon kuma <strong>TIST</strong>India.Enock niagathiriirie makinya maria moetwoni <strong>TIST</strong> hari uhandi wa miti na ukuria wayo. Niaugireati USAID niiguthii na-mbere kunyitirira <strong>TIST</strong>.Damaris niagathiriirie wira wa <strong>TIST</strong> wagutuma arimi mahande miti na akihinyiriria <strong>TIST</strong>ikinyire mbeu njithi. Niongereire ati <strong>TIST</strong>Published by <strong>TIST</strong>-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846 501


niirateithiriria gukinyaniria Millenium DevelopmentGoals hari kunina uthini hamwe na kwagirithia mariamaturigiciirie.DO wa Imenti ya rugongo, Mr. Ondongoniagathiriirie wira wa <strong>TIST</strong> thiini wa county ya Meruna icigo ingi hari kwagirithia miturire ya arimihamwe na kumenyerera maria maturigiciirie.Evans, Manager wa KFS niakeneireuiguithanio uria wekirirwo kirore gatagati-ini kaClean Air Corporation na Kenya Forest Servicesngwataniro ino iitu niigutuhotithia kuruta wirahakuhi na arimi hari kumenyerera mariamaturigiciirie na kugitira mititu na muno mt. Kenya.Arimi nimainiirwo ni aiini a nyimbo cia kinduire.Kibaranyaki Cultural Dancers nimainireKIKUYU VERSIONrwimbo ruria mahaririirie rwa <strong>TIST</strong>. Cluster yaKirinyaga onao nimainire rwimbo.Arimi na atongoria nimaikarire hamwe namagithomithio. Nikwari na hema 16 ciaguthominaniria. Hema ici ciabangitwo na icigo kuriacluster ngurani ciikarire hema-ini ngurani niguomathomithio. Nikwari na hema ya kwonania riikoria kuhuthira hinya munini, miti ya ki-nduire nathenema. Aria mari kuo nimahinyiriirio macenjanieuria mathoma kuri ikundi nini thiini wa cluster ciao.Venessa niatongoririe atongoria athure naarugamiriri kuma Uganda na Tanzania hari gutiniakeki.Thuthaini nitwarianiire na arimi magicoka kwao.2Ben Henneke, CAAC President plants atree at Gitoro Primary School, Meru.Gitoro Primary School pupils planting trees in the school coumpound. <strong>TIST</strong> joinedthem in the exercise.Evans Maneno, Meru KFS ZonalManager, address <strong>TIST</strong> participantsduring “ <strong>TIST</strong> Farmers : First in theworld” celebration.Imenti North DO1, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : Firstin the world” celebration.Enock Kanyanya of USAID, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : First inthe world” celebration.


KIKUYU VERSIONArimi a <strong>TIST</strong> nimarihandaga miti ya ki-nduiremititu-ini ya thirikari.3CAAC/ KFS MOU Signing: Clean Air Action Corporation (CAAC) president (right) receives a copy of MOU from KenyaForest Director (KFS) David Mbugua. Looking on is USAID-Kenya Mission Director Erna Krest.Kuri mweri 6 June, 2011 arimi a <strong>TIST</strong> nimekirireuira gwikirwo kirore kwa uiguithanio gatagatika Clean Air Corperation(CAAC) na Kenya ForestServices(KFS). Uiguithanio uyu niukurehe unyitaniriwa kahinda karaya gatagati-ini ka arimi a <strong>TIST</strong> naKFS hari uhandi wa miti ya ki-nduire mititu-iniIgongona riri riekikire wafici nene cia KFS,Karura Nairobi. Arimi 40 a <strong>TIST</strong> kuma Meru,Nanyuki, Kirinyaga, Mbeere na Mara mari kuo. Benna Vennesa Henneke nimatongoririe timu ya <strong>TIST</strong>nake Director wa KFS, David Mbugua agitongoriatimu ya <strong>TIST</strong>. USAID iria ni murata wa <strong>TIST</strong>nimarugamiriirwo ni.Miario-ini yake, David niakuranirengwataniro yao na muingi harikuhanda miti. Nioigireati gicunji kia mutitu Kenya ni 2% mugaru na wathowa thirikari wa 10% na akiuga ati kaundu kaugatingihotwo ni ruhonge rumwe ruri rwiki. Niaugireati ngwataniro ta iyo niyagiriire naakirikiriria na kugana gucokera ati mari na ngwataniro na <strong>TIST</strong>.Erna niagathiriirie wira wa <strong>TIST</strong> harigutungatira arimi na kumamanyithia wega wakugitira maria maturigiciirie. Niagathiriirie <strong>TIST</strong>niundu wa kugia na Verified Carbon Standard naClimate Community Biodiversity Alliance(CCBA)Standards. <strong>TIST</strong> niya yambere thiini wa thikwamukira ngerenwa icio cieri hamwe.Ben niacokeirie KFS ngatho niundu wakuhotithia uiguithanio ucio. Niatariirie ati uiguithanioucio niukuonania njira njeru iria arimi a <strong>TIST</strong>makurumirira hari kwagirithia mititu hakuhi namigunda yao. “arimi aingi aitu makoragwo namigunda minini muno na matikoretwo makihotakuhanda miti miingi iria ingimahitithia kwendia carboncredits. Uiguithanio uyu niurahingura njira njeruya kunyita itemi hari thoko y carbon. Mbeu njithina atumua aria makoretwo amtari na migundani,akuhota kuhanda miti na kugia na carbon credits.”Dorothy Naitore niaririe handu-ini ha arimi.Niaugire ati arimi nimarakoretwo metereirengwataniro ino na nimetereire kwona ikirutithiowira.Igongona niriakeneirwo ni <strong>TIST</strong>.Makinya macio mangi.<strong>TIST</strong> nimarirutaga wira na ataalamu naatungata a <strong>TIST</strong> hamwe na amemba hariguthondekamubango wa gukuria mititu uriaugukinyaniria uiguithanio uyu.Hari mititu iria yonekete ni Muciene Forest, LowerImenti Forest, Kiamathaga, Kirinyaga forest areas.Arimi a <strong>TIST</strong> aria mari thiini wa CommunityForest Association(CFAs) nimarahinyiririomaheane utaari hari uiguithanio uyu.


Kuri ambiriria a <strong>TIST</strong> na arimi,Ngeithi nyingi!Nitukenete nitondu nimuhotete kunyitanira naambi iria angi a <strong>TIST</strong> na Arugamiriire. AfricamuthenyaBen Henneke, President Clean Air ActionCorporation (CAAC)KIKUYU VERSIONNdumiriri ya Mr. & Mrs. Ben Henneke kuri arimi a <strong>TIST</strong>.uyu waukunguiri!Nituratiikanigukorwoturi hamwena inyui nanituratumangeithimiciini yanyuna kuri anyitiitemi othe a <strong>TIST</strong> aria murugamiriire. Ukunguiri waumuthi- “<strong>TIST</strong> Farmers: First in the world”niurakurana makiria ma miaka ikumi wira-iniwakwagirithia maria maturigiciirie na miturire iituna guteithia andu aria angi na thi othe.Niturakunguira guthuthurio na kuhitukio kwa carboncredits ya <strong>TIST</strong> kuri kuo kwa mbere thiini wathi.Ningi niturakunguira gukura kwa mageganiagwa <strong>TIST</strong> thi yothe. <strong>TIST</strong> iri na miri tiiri-ini wa Tanzaniana igatherema India Kenya, Uganda na Amerikaya gatagati. <strong>TIST</strong> niikurite na njira nyingi kuria arimimarutite wira munene. O hari bururi, ariminimahandite miti, magacokereria mititu nakwagirithia urimi na njui, na kunyihia guthukio kwariera na kugia na ugima mwega wa mwiri micii-iniyao.Umuthi nituroya kahinada ga guikia maithona thutha na kurora na mbere. Miaka ikumi mihitukutwari arimi 400- umuthi turi 60,000!niturakunguirakugia na muti wa mbeca hari micii mininina niyocarbon credits. Nituracokeria andu aingi ariamateithiriirie <strong>TIST</strong> rugendo-ini ruru na aria mathiitena mbere na gututeithiriria. Ningi nituracokeriaarimi a <strong>TIST</strong> aria merutiire gutuika athomithania naAtari a miti aria mari hamwe naithui umuthi.Nimagukorwo amria bata makiria hari miaka ikumiiguuka. Umuthi turanyitanira kurehe hamwemawega ma <strong>TIST</strong> kuri ngiri na ngiri cia arimi na ariamakuingira mutaratara-ini uyu. Umuthi turauga turihamwe na tukeranira kugeria na hinya guthii nambere nagukuria nakugacirithia<strong>TIST</strong>Ni ngathon i g u k agukunguiranaithui!Vannesa Henneke, Director, Institutes forEnvironmental Innovation (I4EI)4Arimi na atongoria a <strong>TIST</strong> guthomithio ukunguiri-ini.Arimi a a <strong>TIST</strong> na atongoria ao nimathomithirioukunguiri-ini. Githomo giki ni:Gwitikirika hari wendia wa Carbon Credit.Athomithania a <strong>TIST</strong> nimatariirie ati ti ithakaciothe ciretikirika hari wendia wa carbon(uuningurani na gwitikirika kwamukira marihi).Nimatariirie ati miti niirabatara guthimwo ringi nanoikorwo ikiaga kandarathi ya GHG, kana yagebaseline information. Arugamiriri a clusternimakurutithania wira kwagirithia maundu niguomiti yothe itikirike tugikinyiria December 31, 2011.Gutuma budget hamwe na kumenyithaniamicemanio na SMS.Aruti wira a <strong>TIST</strong> nimatondekete njira njeruna yanaihenya ya cluster gutuma budget ya mwerihamwe na kumenyithani micemanio ya clusterkuhitukira sms. Njira ino niirahotithia murimi owothe gutuma SMS kuri thimu imwe. SMSnicirioyagwo na ikarorwo ni aruti wira a <strong>TIST</strong> nauguo kunyihia wira wa arugamiriri a cluster na kuigarekodi. Kwa uhoro makiria wigii SMS aria naarugamiriri a cluster yanyu.


KIKUYU VERSION5Kilimo Hai.Aria mari kuo nimonire cionereria ciaKilimo Hai na makiuria ciuria. Kilimo Hai yongagiriramagetha, kumenyerera tiiri na kunyihia mahuthiroma urimi hari kuhuthira thumu, kwongerera unoruwa tiiri. Uhoro makiria wigii Kilimo Hai no waraniriena arugamiriri a cluster.Riiko ritarahuthira hinya muingi.Aria mari kuo nomonire cionereria cia riikoohamwe na mariiko magwithondekera. Riiko riririnyihagia ndogo miciini na kwa uguo kugitira family,kunyihia mahuthiro ma maguta na ngu o hamwena guthara mahinda. Ungienda kugia na riiko ririnowaranirie na Dorothy Naitore 0726788662.Risparian Payment for EnviromentalServices(PES)Arimi nimathomire uhoro wigii mutaratarawa risparian, uria wongagirira umithio na 0.75 ohari muti wa ki-nduire o mwaka hari icigo iria nyumuna 0.3 ksh hari mumera wa ki-nduire o mwaka thiiniwa tuta angikorwo gikungi nigitikirikite. Mutaratarauri Sirimon, Burguret, Tigithi, Kinyaritha, Mariara,Mara, Thanatu, Muruku, KLirugwa, Nyamindi naGakuru. Araniria na Jeniffer Kithure at 0726319539niundu wa uhoro makiria. . ni thengiu nikuhotithia<strong>TIST</strong> kuhotana na muthii na-mbere kuruta wirahamwe.<strong>TIST</strong> Clay stoveEnvirofit stoveEmelda Kigetu, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.Julius Manga, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.


KIKUYU VERSIONUtungata mweru: gikiro kieru hari kugacira.Kwambiriria July , 2011, <strong>TIST</strong> niikwambiririautungata mweru. Utungata uyu urongoreirieguteithia clusters guthii na-mbere kwirugamirira nakuhuthira mbeca nini niguo gicunji gia 70% giacarbon gigathii kuri arimi.Utungata mweru urahutia 19 “areacoordinitors” aria mariteuthagiriria clusters hari:Kwagirithia uigiririku wa mohoro nifuo miti miingiitikirike, kumateithiriria guthoma njira njer yamohoro ya SMS• Guteithiriria cluster gukorwo na ithurano ciautheri na gucagura atongoria angikorwomaticagurite.• Guthomithia cluster gwitarira miti naguthomithania• Gutigirira ati micemanio ya cluster niyekika omweri na arimi nimathii micemanio-ini• Guthomithia cluster kuhuthira wega 900 Ksho mweriGutigirira cluster niyaheana marihi kuriikundi nini. Coordinators nimakurutithania wirana Atari a miti na athomithania niguo marore uteriwa miti icigo-ini ciao. Ota njira imwe ya utungatauyu, Atari a miti matirirutaga wira mari eri nomarirutaga umwe umwe magiteithiririo ni munduwa accountability wa cluster. Clusternimarikoragwo manyitite itemi hari maumirira mao.Coordinators makuruta wira nginya December2011 niguo kuona uhoro mwega. Huthira listgukinyira coordinators.Ithui ithuothe no tuhote kugia na goaltungithiaga micemanio ya cluster na tukaguciriiriatukundi turia tunini guka micemanio-ini ya cluster.Mwicuranie inyui ene niguo kumenya muri aiiganiru.Menyai miti iria muhandite na mumenye mathabumanyu ma miti ni mega. Handai miti miingi niguomuteithie <strong>TIST</strong> gukura na mwone goal yanyu.Uria cluster cireka?List ino i haha thi ni uria miti ihanditwo na igatarwowega kuma o hari gikundi. Ririkana goal ya o gikundini kugia na miti 250,000 uguo ni 100% kuhitukacarbon sales.6Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesAguthi 13,451 5,822 43%Antubochiu 3,400 865 25%Barangu 28,718 22,954 80%Burgret 636 636 100%Burguret 48,594 16,749 34%Chugu 262 0 0%Chung’ari 42,551 14,987 35%Ciakanyinga 17,887 6,629 37%Gachua 46,913 9,457 20%Gaturiri 15,619 14,535 93%Giaki 48,825 14,222 29%Gikumene 63,864 8,413 13%Githongo 43,051 6,739 16%Gitimene 137,666 54,498 40%Ichuga 91,221 27,154 30%Igwanjau 22,145 9,121 41%Itangini 34,634 28,752 83%Kaaga 609,968 512,667 84%Kagaene 66,428 40,780 61%Kahuho 7,830 3,429 44%Kairuni 66,656 46,886 70%Kambiti 27,824 5,761 21%Kamuthanga 4,026 1,526 38%Kanjagi 19,925 11,520 58%Kanjoo 26,753 6,003 22%Kanyakine 21,487 0 0%Karaba 16,764 5,980 36%Karoki 31,397 21,412 68%Karudas 18,960 6,805 36%Karumande 849 0 0%Karurune 28,437 0 0%Katheri 68,870 8,447 12%Kathwene 2,031 2,031 100%Kawiru MCK 615 0 0%Kiahuko 6,416 2,288 36%Kiamariga 29,695 20,075 68%Kiamathaga 43,628 34,661 79%Kiamiogo 59,103 8,880 15%Kiangwa 10,025 2,870 29%Kianjagi 49,915 21,542 43%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesKianyaga 3,455 0 0%Kibirichia 87,423 47,512 54%Kibui 31,368 8,293 26%Kibuline 6,344 3,193 50%Kigucwa 373,378 293,636 79%Kiirua 72,812 16,290 22%Kimahuri 50,134 31,425 63%Kiria 259,612 198,726 77%Kirimaitume 21,435 7,381 34%Kirindini 82,914 49,927 60%Kisima 119,402 60,853 51%Kitheo 22,629 16,553 73%Kithoka 44,942 8,807 20%Kithurine 10,987 7,762 71%Limoro 10,116 4,868 48%Mairo Nne 1,078 0 0%Male 36,762 16,500 45%Manyatta 37,799 27,906 74%Maritati 28,727 0 0%Matakiri 9,137 3,466 38%Matanya 23,110 10,054 44%Mbajone 19,164 12,525 65%Mbiriri 14,301 10,344 72%Miamoja 24,553 11,789 48%Miathene 56,160 44,533 79%Mikunduri 38,571 24,915 65%Mitheru 50,984 34,798 68%Mithuri 11,843 1,992 17%Mituntu 10,008 910 9%Mpuri 37,294 7,097 19%Muhonia 6,272 2,694 43%Murinya 48,570 8,584 18%Muriru 19,731 13,940 71%Muruku Pesi 30,752 8,179 27%Murungai 32,074 14,652 46%Mururune 36,687 17,064 47%Muruta 4,058 1,892 47%Muthambi 52,441 31,917 61%Mwea 5,276 646 12%Mweiga 15,913 12,330 77%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesMwichiune 28,751 13,390 47%Mworoga 33,280 23,534 71%Naari 54,589 2,945 5%Nchiru 47,923 28,345 59%Ngare ndare 87 0 0%Ngariama 15,138 13,649 90%Ngiine 28,129 15,676 56%Njorua 3,491 44 1%Njukiini 13,963 11,495 82%Nkando 26,117 4,349 17%Nkondi 8,709 5,840 67%Nthangathi 22,088 11,307 51%Ntrukuma 26,809 24,866 93%Ntugi 74,159 32,276 44%Ntumburi 9,124 1,779 19%Nyakinyua 847 0 0%Nyweri 48,518 5,139 11%Ontilili 42,425 18,160 43%Pondo 18,503 6,873 37%Raichiri Podo 62,626 12,869 21%Ruiri 12,183 1,704 14%Runyenye 25,649 9,068 35%Salama 10,884 4,021 37%Subuiga 55,776 33,108 59%Sweet Water 47,450 23,412 49%Tandare 12,407 8,759 71%Tharu 3,114 1,653 53%Thiira 14,865 2,110 14%Thome 29,620 17,036 58%Thungari 13,653 9,679 71%Thuura 54,846 16,462 30%Tunyai 5,455 4,395 81%Wamura 21 21 100%Warazo Jet 20,562 10,120 49%Wendo 882 882 100%Weruini 16,125 5,232 32%Wiumiririe 8,423 4,501 53%Cluster Goal 250,000 250,000 100%


July 2011 NewsletterNot for sale<strong>Mazingira</strong> <strong>Bora</strong>w w w . t i s t . o r gKikamba VersionAn Environmental, SustainableDevelopment and Community ForestryProgram.Aimi ma <strong>TIST</strong> kutania kuvikia kieleelo kyooInside:Aimi ma tistkuvanda miti yakienyenji thini wamititu ilayatangaaziwemathanguni mamakaanzeti.Utumani wa Mr. &Mrs. Ben Henneke’skwa aimi ma <strong>TIST</strong>.Aimi Na AtongoiMa Tist KusomaIvindani Ya MbokaIno Ya Kutana.Nzia na mawalany’omeu ma uthukumi.kiwango kingi kyakwelelela kuthua.3446<strong>TIST</strong> Farmers and Cluster Leaders representatives on a road procession from KinoruStadium to Gitoro CCM Primary School and later to Gitoro Conference Center grounds.Kwi matuku 13/06/2011 aimi mbee wa 850 ma <strong>TIST</strong> kisio kya sukulu usu na isioni ila imithyululukite vamwevamwe na anyanyae moo ma kikundi kya <strong>TIST</strong> ni na nguumo sya usi ula wivakuvi nayo. Itina ni twoombaniiemakomaniie Gataro Conference Centre, Meru - Kenya. Gitoro Conference Centre vala movundisyo na moneeniTwi tania aimi ma <strong>TIST</strong> mambee duniani “First in meethiiiwe.the World” Carbon Verification kuma kikundini kya Kwai na aeni ta Enock Kanyanya wa USAID,Verified Carbon Standard (VCS) vamwe na uvinduku Damaris kuma NEMA, na mwene kivila wa KFS (Zonalwa seve (Climate), mbai (Community) and Biodiversity manager). Angi maivo ni ta Joshua Irungu ula wai <strong>TIST</strong>Alliance (CCBA), nundu wa kwikia Kyaa kana saii Administrative Director, amemba ala mookite kilioni kyaMemorandum of Understanding (MoU) ya KFS ila (maungamite vandu va) ala angi ma kikundi kya <strong>TIST</strong>ikamatonyethya aimi ma <strong>TIST</strong> ala me thini wa CFA thini wa isio syothe sya Kenya na nthi mutui sya Tanzaniakuvanda miti thini wa Riparia na isio sya uete uvinduku na Uganda.wa seve (Catchment areas) thini wa mititu na kwitikilwa Ben niwasomie utumani wa kukathiia useo wakwa kunewa mbesa sya undu uu(Funding) ni USAID ngwatanio (kikundi) kii kuma kwa Joseph Rexon wa <strong>TIST</strong>kuendeea na kuseuvya mivango ya <strong>TIST</strong>.INDIA.Mboka ino ya kutana ya mbiie na muatianio wa Enock niwakathiie kithito kya aimi ma <strong>TIST</strong> nunduleluni kuma kiwanzani kya Kinoru Stadium muvaka wa kuvanda na kusyaiisya miti imee nesa. Niwaisye kanaGitoro CCM primary school vala twakwataniie na syana USAID niyiyumitye kuendeea na kutetheesya kikundivamwe na alimu twavanda miti mbee wa 400 thini wa kana ngwatanio ya <strong>TIST</strong>.Published by <strong>TIST</strong>-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846 501


Damaris niwawetie kila kya vata thini wa <strong>TIST</strong> takukwatania aimi thini wa uvandi wa miti. Niwawetie kananuseo matate kuvikia andu ma muika thini wa undu uu.Niwaisye kana <strong>TIST</strong> ni itetheesye kwisaniw’a kwa“Millennium Development Goals” kwa kumina ukya,kuseuvya na kusuvia mawithyululuko.DO wa Imenti North Mr. Odongo niwamathuthisyeaimi ma <strong>TIST</strong> nundu wa kwikia vitii na kithito thini waMeru County na thiniwa ngaliko ingi syamaendeeokisioni kiu na kuseuvya mawithululuko.Evans mwene kivila wa KFS Zone niwatungie muveanundu wa kwikiwa kyaa kana saii kwa “Memorandum ofUnderstanding (MoU)” kati wa “ Kenya Forest Service(KFS). “Ngwatanio ino nzau nikututetheesya kuthukumavamwe na aimi na kusuvia Mutitu witu wa Mt. Kenya”niwongeleeile.Aimi na aeni othe nimatanithiwe na misungile niandu ma kisio kiu ala ni ta kikundi ta “KibaranyakiCultural Dancers”, ala wa sungie ndasi ya <strong>TIST</strong> onaKirinyaga <strong>TIST</strong> members ni mainie wathi wa <strong>TIST</strong>.Kwa kusisya aimi na atongoi nimee tungianiievamwe kukwata movundisyo. kwai na kundu 16 kwakuvundiiw’a. Kundu kuu kwavangithitwe isioni sya ikundiKIKAMBA VERSIONna atui nimeetitwe na moombana matonye kukwatasyindu sya kuvundiw’a nasyo na umanyi. Kwai na syinduta maiko ala masuviaa mwaki, miti ya Riparian, miti yakienyeji na “Video”.Ala maivo nimakulilw’e matonye kutavya nakusomethya ala angi methiawa namo kila masomie thiniwa undu uu.Venessa niwatongoesye atongoi ala mai anyuve maUganda na Tanzania <strong>TIST</strong> kutania kutila keki. Itina nitwaathiiw’e liu museo na andu masyoka kila mundukwake.Utanu uu nikwa ithyi oothe ma <strong>TIST</strong> Kenya. Nakwa ithyi musyi wa <strong>TIST</strong> Nthi yoothe. Twinukye utanuna kwikathiia nundu wa kuvikia kieleelo kitu, natuithukuma vamwe kwa ngatanio tutonye kwonaniamaendeeo manene mbee mithenya yukite. Tusomethyeikundi nini ikwatane naitu, tuvande miti mingi nikanatwikalye miunda na mbusi syi ngilini na tuitetheka nesamuno na uthwii kuma Carbo income. Tumiai kilamusomete kuete livoti nzeo ya kikundi na kuvundiysaangi. Kethiwa ithyoothe nituuthukuma, Ithyoothenotutonye kukwata kana kuvikia maundu manene .2Ben Henneke, CAAC President plants atree at Gitoro Primary School, Meru.Gitoro Primary School pupils planting trees in the school coumpound. <strong>TIST</strong> joinedthem in the exercise.Evans Maneno, Meru KFS ZonalManager, address <strong>TIST</strong> participantsduring “ <strong>TIST</strong> Farmers : First in theworld” celebration.Imenti North DO1, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : Firstin the world” celebration.Enock Kanyanya of USAID, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : First inthe world” celebration.


KIKAMBA VERSIONAimi ma tist kuvanda miti ya kienyenji thini wa mitituila yatangaaziwe mathanguni ma makaanzeti.3CAAC/ KFS MOU Signing: Clean Air Action Corporation (CAAC) president (right) receives a copy of MOU from KenyaForest Director (KFS) David Mbugua. Looking on is USAID-Kenya Mission Director Erna Krest.Kwi matuku 16/6/2011 Aimi ma <strong>TIST</strong> nimakusiiekwikiwa kyaa kana saii kwa “Memorandum ofUnderstanding” kati wa Clean Air ActionCorporation(CAAC) na Kenya Forest Service (KFS).MoU yiete kukwatana vamwe kwa ivinda iasa kwa KFSna aimi ma <strong>TIST</strong> thini wa kuvanda miti ya kienyenji thiniwa Riparian na isio ila ivaniiwe thini wa mititu.Mboka ya kutani kwikiwa kyaa kana saii yeethiiweKFS Headquarters, Karura Forest Nairobi. Tuitalithyaandu ta 40 ma <strong>TIST</strong> nimakusiie undu uu kuma isioni syaMeru, Nanyuki, Kirinyanga, Mbeere, na Mara ala mavikiembokani isu.Ben na Vennessa Henneke nimatongoeisye timu yaaimi ma <strong>TIST</strong> nake munene wa KFS David Mbungua(Director) niwatongoesye timu ya KFS. USAID ta kilungukimwe kya vata thini wa <strong>TIST</strong> ni waungamiiwe nesa niUSAID’s Kenya Mission Director Erna Kerst and anduangi ma ovisi ya USAID.Thini wa uneni wa David ni woonie vata wakwithiwa na ngwatanio kati wa andu ma mbai syothe nangwatanio ya kusyokya miti thini wa Nthi ya Kenya.Niwawetie kana yu isio ila ivwikitwe ni miti ni nini kwi2% kwa kithimo kila kyaile kya nthi yothe kya 10%. Unduuyu niwaisye kana ni itatwa yi vinya kwianiw’a ni “singleagency” . Nundu wa uu niwoolotile kana ngwatanio ilainiukusiiwa muthenya wa umuthi niyo nzia ya kwisila.Thini wa kuminia niwaisye “Twina <strong>TIST</strong>, twina ngwatanio.Erna niwatungie muvea kwa uthangaau na kwiyumya kwaTISt kuendeea na kuthukuma aimi na kumaelesya vatawa kusuvia mawithyululuko. Ni wataiiie <strong>TIST</strong> nundu wakusinda “Verified Carbon Standard (VCS)” na “ClimateCommunity Biodiversity Aliance (CCBA) Standards” ithiili kwa vamwe (syothe savali umwe).Ben niwatungiie muvea KFS nundu wa MoUkwikiwa kyaa kana saii. Niwaeleisye kana MoU ino nzauna nikunengane mwolooto kula kwi aimi ma <strong>TIST</strong> alame kutetheesya thini wa kuseuvya mititu thini wa miundayoo. Aingi maitu aimi ala me vakuvi na Mititu mena ithekanini na methiitwe matatonya uvanda miti yinekana ilaitonya kumatetheesya kwonekana maithukuma thini waviasala wa “Carbon Business. Mbeange ni kana amuikana iveti, ala aingi nimatengetwe ni miao ya itheka “Landtenure issues” nimekwithiwa na ivuso iseo ya kivandamiti na kuseuvya uthui na “Carbon income”,niwongeleeile.Dorothy Nairore, muvundisya kana mwalimu namumemba wa “Leadership Council” niwanenganie nziaila mundu utonya kuvikia ngwatanio ya aimi ma <strong>TIST</strong>(Address of <strong>TIST</strong> farmers). Niwaisye ingi kana aiminimethiitwo meteele ngwatanio ino ya kumeanisyangwatanio ya <strong>TIST</strong> kwa ivinda iasa. Nimewie muyokwona kumeanisya wikiwangoni kii kya kwikika.Kwikiwa saii kana kyaa kwa undu uu ni kweekiwewa utanu munene wa ngemi na muyo kuma kwa aimima <strong>TIST</strong> ala maivo na aeni angi.Matambya angi.<strong>TIST</strong> makeethiwa maithukuma na atalakamu naathukumi ma <strong>TIST</strong> muvaka ikundi nini sya amembakuendeesya kwalanya na kusuvia mititu ilaikathukumithya ngwatanio ya kumeanisya ila yikiiwe saiikana kyaa (MoU).Aimi ma <strong>TIST</strong> ala malikile tene thini wa “CommunityForest Associations (CFAs) nimeuthuthwa manenge utaona miio kana syindu kwelekela kuendeeani kwa FMPskwisila kuneenania na atongoi ma ikundi syoo.


KIKAMBA VERSIONUtumani wa Mr. & Mrs. Ben Henneke’s kwa aimi ma <strong>TIST</strong>.Kwa ambiliilya ma ngwatanio ya <strong>TIST</strong> na ala mathukumaakana kukwatania namo?Mbee ni Ngethi!Ithyi twina utanu muno kwenyu kwithiwa mutonyaukwatana na ambiliilya angi ma ngwatanio kana kikundikya <strong>TIST</strong>k u m ailembetani yaAfrica thiniwa muthenyauu wa utanuna mbokakwitu. Twinan d a i akwithiwa twiamwe menyuna twitumaBen Henneke, President Clean Air Action ngethi misyiniCorporation (CAAC)kwenyu na kwa oothe ala muungamite vandu voo mangwatanio /kikundi kii kya <strong>TIST</strong>.Umuthi kutania - “<strong>TIST</strong> Farmers: First in theWorld”- nimeutambuwa kwa kithito na kwinyumya kwaaimi ma <strong>TIST</strong> kwa kwailya mawithyululuko ma vala maina mathayu ma misyi yoo, kwina moseo kwa atui nanthi yothe. Muno twitania kwithiwa “mambee thiyothe”(First in the World”). Kwitikilw’a na kukunikilwakwa <strong>TIST</strong> Carbon Credits ungu wa Climate, Communityand Biodiversity Alliance vamwe na Verified CarbonStandards.Ona ni tutania usengyo wa kwiana kwa <strong>TIST</strong>nthi yothe. Mii ya <strong>TIST</strong> yitini wa muthanga wa nthi mutuiTanzania, nani yaendeeie kuyaiika nginya nthi ta Idia,Uganda, Kenya nayutui thini wa nthi ya Central America.Kwiana kwa <strong>TIST</strong> tikwa kuyaiikia thiingi na kuthathaatu, no ngwatanio ino ya<strong>TIST</strong> niyianite na nzia mbingi ilaaimi ma <strong>TIST</strong> maendee kuthukuma kwailya matunda namivango ya <strong>TIST</strong>. Thini wa kila nthi aimi ma <strong>TIST</strong>nimaanimuie kuvanda miti, kwosa itambya ya kuvandamiti ila miteme (top deforestation), vamwe na matambyaangi ta kwailya uimi, kusuvia mikao, tulusi na mbusi,kwailya “biodiversity” kuolanga kuthokoanwa kwamawithyululuko, kwailya vala mai na uima wa mii ya misyiyoo.Umuthi nituosa saa tusitye itina na tuisyokatusisye mbee. Myaka ikumi thelu kwai na aimi maanaana (400) ma <strong>TIST</strong> umuthi ni ngili mingo thathatu(60,000)! Umuthi twitania kuseuvya mbeu nzau ya uta“New Cash Crop” kwa aimi ma uimi munini na ala isioniila itengetwe -“<strong>TIST</strong> Carbon Credits”. Umuthi twitungiamuvea andu aingi na ngwatanio na ikundi ila syatetheeisye<strong>TIST</strong> nziani ya kwianisya kieleelo kyayo ona ala maendena ututetheesya. Umuthi twitungia muvea aimi ma <strong>TIST</strong>munomuno ala meeyumisye ta amanyisya kana alimu naasisya ma wailu wa undu uu aingi moo mevaa kutananaitu. Makeethiwa me ma vaita mbee thini wa ivinda yamyaka ikumi yukite. Umuthi nitwambiia kilungu kingi kyamyaka ikumi.Umuthi twi kwatana vamwe kwambiia vaita wa <strong>TIST</strong>kwa makili ona mamilioni ma aimi ala mekwendakukwatana na ngwatanio ino ya <strong>TIST</strong>. Umuthi twiathanakwika ula tutonya twiminie “to do our level best” kwailyakwiana nakwaka <strong>TIST</strong> nakuthukumavamwe, kueteaimi ma uimimunini thiniwa ngwaanioya <strong>TIST</strong>. Ningatho mbinginundu wakuka mbokaniino ya utanu.Vannesa Henneke, Director, Institutes forEnvironmental Innovation (I4EI)Aimi Na Atongoi Ma Tist Kusoma Ivindani Ya Mboka Ino Ya Kutana.Aimi na atongoi ma <strong>TIST</strong> nimeevangie ene kwa enenikana makwate momanyisyo ivindani yii ya mbokaino ya kutana. Mauvundisyo aa ni ta:-kilungu kila kiatiie) nimathukumaa kwailya ivuso yii nikana“groves” syoothe itonye kwitikilika ivinda yukite tatuivika 31/12/2011 thini wa kuta kamboni (Carbon sales).4Undu matonya kwika malike sokoni wa uta“Carbon” (Carbon Market Sales)Avundisya ma <strong>TIST</strong> nimaeleisye ala mai mbokani ino kanati ikundi syothe sya ngwatanio ya <strong>TIST</strong> itonya kuta“Carbon Credits”. Nimaeleisye kana niundu wikivathukany’o kinene kwithiwa mundu atonya utuvwanundu wa kuvanda miti. Kindu kiseo, na kitikile kwakutatwa na kikoneka ki kyailu (Good Quality completedata from Quantification is needed) ni kyende kaa thiniwa uti wa “Carbon Sales”, na nikitumaa <strong>TIST</strong> iendeeakwithiwa vo vamwe na kuiva miti na kwiana kwa <strong>TIST</strong>.Avundisya ni maeleisye kana “Groves” nitonyakuenda kwithiwa na ivinda ya keli ya kukunikilwa ni GPSna ivuso “contract” ya GHG noyithiwe itevo ona kanauvoo(umanyi) wa kwambiia ukethiwa utevo/wimwau.Ala maungamie ikundi na Area Coordinators (sisyaUndu atogoi ma ikundi ithi matonya utungalivoti ya utumiku wa mbesa na mbumbano syaikundi ila maungamie kwa nzia ya sms.Kusiw’a kwa uliku na kwaila kwa kukwatana na mosungioma ngwatanio niwo uvunguo wa Vata wa ngwatanio ya<strong>TIST</strong>, kila kakundi ka <strong>TIST</strong> nikaile kutunga livoti ya undukatumiite silingi maana kenda (900) sya walanyo wambesa “Budget” kutetheesya kuvikia kwenda kunenekwa ngwatanio ino. <strong>TIST</strong> niseuvitye nzia nzau na yimitukiyakila kikundi kutunga livoti ya kila mwai ya masavu moo(budget) ma utumii wa mbesa na mbumbano syaikundi(Cluster meeting records) kwa nzia ya SMS. Nziaino nzau niyitikilitye memba wa <strong>TIST</strong> kutuma SMS simuniyake kuthi kwa namba ya mofisi manene ma ngwatanioino ya <strong>TIST</strong>. Utumani uu wa SMS niwosawa na kusiw’a niathukumi ma <strong>TIST</strong>. Kethiwa kikundi nikitonya kwona


“working palms nikitonya utumia form ithi sya (“ClusterMeeting and Accounting Forms) kwa “Palms”. Onakwithiwa thini wa nzia ino nzau ya SMS, kila kikundinikyaile utunga livoti kila mwai. Kuatiia nzia inonikuvuthisya ala matungaa livoti wiauyu. Na inginikutetheeasya athukumi ma <strong>TIST</strong> thini wa mithukumileyoo. Kwa uvoo mbeange iulu wa kutunga livoti na SMSkulya muungamii wa kikundi kyenyu kana “Areaoordinator”.Uimi Wa KusuviaAimi alamaivo nimasiisye ngelekany’o sya uimi wakusuvia na nimakulilye makulyo ala mamasothethasya“<strong>TIST</strong> Master Trainers”. Uimi wa kusuvia nutonyakwailya ngetha ya liu ona ivinda ya munyao, ikaolakukuwa kwa muthanga, ikaola ngalama ya kutumiavuu(mbolea), ikailya unou wa muthanga, nauituma onakunoa muno mundu aithukuma kuoleka. kwa uvoombeange iulu wa uimi wa kusuvia (conservation farming(CF)), kulya amanyisya ma kikundi kyaku kana alamamuungamie.Maiko ma kusuvia mwaki na kuua mitukiAla maivo nimasiisye maiko kivathukany’o ma <strong>TIST</strong> onaangi maseuvitwe ni kambuni ingi. Maiko aya nimaolaasyuki na makasuvia andu maku kuwaa, makasyokamakaola utumiku wa ngu, makaola ivinda yila ukutumiaumatha ngu. memba ma <strong>TIST</strong> nomaue maiko aya kumakwa ngwatanio ino ya <strong>TIST</strong> kana kwa nzia ya muvangowa kutethw’a utethye (helped to help program). Kwimithemba mingi ya maiko aya kwoou mundu noasakuekwianana na vata wake ula ukunyendea Sisya mavisaala mevaa itheo wone undu mailye na mathooa mamo.KIKAMBA VERSIONThini wa kutethw’a utethye, ula unukwitikila kusyaiisyaundu yitumiaa ngu na kuua ikiko kwa ngwatanio (kikundi)ya <strong>TIST</strong> nundu wa usuvia ngu nutonya ukwata iiko vatendivi. Kwondu wa uvoo mbeange iulu wa maiko kulyamuungamie wenyu kana ukune simu kwa DorothyNaitore - 0726-788662.Kuivwa nundu wa kuthukuma mawithyululuko(Riparian Payment for Environmental Services(PES) Pilot Program)Kutana kwa ala maivo nundu wa kumanya iulu wawalany’o wa “<strong>TIST</strong>’s Riparian”, undu uyu unenganaevinya mweu wa silingi imwe kwa kila muti wa kienyenji(muti wa kisio kiu) ula wavandwakwa mwaka thini wa kuvitukithwa kwa miti ya “Riparian”na Ksh. 0.3 kwa ula wina kivuio kya miti ino ya kienyejiethiwa kivuio nikivitukite kwa miti ya Riparian.Mwambiio wa undu uu umuthi withini wa mbusi syaSirimon, Burguret, Tigithi, Kinyaritha, Mariara, Mara,Thanatu, Muruku, Kirugwa, Nyamidi, na Gakuru. Mitiino yaile uvandwa matambya ikumi kuma usini na yailekwithiwa yina miti ya kilungukya miongo itatu kwa yiana (30%) ya miti yakisio kiu (miti ya kienyeji) iiyiva na mukuvulya(eucalyptus) ndyaile kwithiwa yina kilungu kivitukiteitano kwa yiana (5%), ingi ndau ndaile uvatwa katikamatambya iana (100metres) kuma usivini, vai uimi wailematambya miongo itatu (30 metres) kuma usini. KuniaJeniffer Kithure kwa namba ino 0726-319539 kwa uvoombeange. Ningatho nundu wakutuma <strong>TIST</strong> yithiwa yinavaita, kwandaia endeeai kuthuka kwelekela maunene namauseo ma <strong>TIST</strong>.5<strong>TIST</strong> Clay stoveEnvirofit stoveEmelda Kigetu, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.Julius Manga, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.


KIKAMBA VERSIONNzia na mawalany’o meu ma uthukumi. kiwango kingi kya kwelelela kuthuaMwambiioni wa mwai wa muonza (July)2011, <strong>TIST</strong>ikalikya mawalany’o meu ma utukumi kwa ivindaikuvi. Undu uu ni wa kutetheesya ikundi kwithiwa itonyakwitengemea na kwithiwa na ngalama nini na wia mwailuna museo. Kukwata na mituki kwa uvoo mwianiu nikanatutonye uta muno na kwithiwa na utumi withi, now’otukethiwa na usyao wamituki wa 70% wa usyao wa“Carbon profits” kwa aimi ma <strong>TIST</strong>.Walany’o uu mweu wiithiwa na “Area coordinators“ ikumi na keenda (19) ala makatethya kila kikundi ku:-• Kwailya mbee Miti ya mbusini (grove data) ni kanamiti mingi ya nguumo itonye kulika thini wa“Carbon Market sales”.• Kutetheesya ikundi kutumia nzia ya SMS kunenganemasavu mayo na kunengane livoti ya mbumbano.• Kutetheesya kila kikundi kusakua akyumbe kanaandu ma kumatongoesya na mundu utonya kuikiikangaliko syothe kwa nzia ya uthasyo ithewamayithiitwe na undu uyu.• Kwona kana kila kikundi nikyeethiwa na mbumbanosya kila mwai na kana kila muimi/memba wa <strong>TIST</strong>nokuvika na kuvundiw’a iulu wa kutumia mbesasyoo silingi maana kenda (900) sya kila mwai.• Kwona kana kikundi nikya tonya kuaany’a ndivi kwatukundi tungi twa mamemba omo kwa mo• Area Coordinators nimeuthukuma na Quantifiersand Trainers kwoondu wa isio syoo kuneenany’ana “quantification and trainings syoo.Ta umwe kati ka walanyo mweu Quantifiersmaikathukumaa me eli indi kila umwe atetheewe nimundu wa masavu wa kikundi kana mundu ungi ulaunyuvitwe ni kikundi niwaka kila mundu aile. Undu uuukanenga mwanya kila kikundi kwithiwa na kwoko thiniwa kwaila na mavuso ma kukwata ndivi (earnings) . Areacoordinators ni me uthukuma muvaka 31/12/2011kutehyeesya kila ngwatanio ya kikundi kya <strong>TIST</strong> kwithiwakitonya kwita na kwitikila thini wa soko ya CarbonMarket.Ithyoothe nitukwenda kuthukuma vamwe kuvikiakieleelo kii. Ukambumbanoni sya kikundi, thingiisyatukundi twa kikundi kyaku tuvike.Iyumbanie vamwe naaungamii ma kikundi syaku na “quantifiers” mwone vyunimwavituka kwa kwaila na w’o. Manyai ni miti yiana atamuvandite na muyiikiithya kana nimwatala miti isu nayivo kana yiana uu. Vanda miti mingi kutetheesya kikundina <strong>TIST</strong> kwiana na kuvikia kieleelo kya ngwatanio ino.Kikundi kyaku kiendee ata? Vaa itheo nitukwonany’ani miti yiana ila ivitukithitw’e ta myailu ya kila kikundi nani yiana miseo, na ni ndeto ka uvoo wiva ukwendekakwa “Carbon Sales”. Lilikana kieleelo kitu thini wa kilakikundi nikwithiwa na miti iiyiva ta 250,000 ila yailitekana miseo na miti 100% ivitukite kwa “Carbon sales”.6Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesAguthi 13,451 5,822 43%Antubochiu 3,400 865 25%Barangu 28,718 22,954 80%Burgret 636 636 100%Burguret 48,594 16,749 34%Chugu 262 0 0%Chung’ari 42,551 14,987 35%Ciakanyinga 17,887 6,629 37%Gachua 46,913 9,457 20%Gaturiri 15,619 14,535 93%Giaki 48,825 14,222 29%Gikumene 63,864 8,413 13%Githongo 43,051 6,739 16%Gitimene 137,666 54,498 40%Ichuga 91,221 27,154 30%Igwanjau 22,145 9,121 41%Itangini 34,634 28,752 83%Kaaga 609,968 512,667 84%Kagaene 66,428 40,780 61%Kahuho 7,830 3,429 44%Kairuni 66,656 46,886 70%Kambiti 27,824 5,761 21%Kamuthanga 4,026 1,526 38%Kanjagi 19,925 11,520 58%Kanjoo 26,753 6,003 22%Kanyakine 21,487 0 0%Karaba 16,764 5,980 36%Karoki 31,397 21,412 68%Karudas 18,960 6,805 36%Karumande 849 0 0%Karurune 28,437 0 0%Katheri 68,870 8,447 12%Kathwene 2,031 2,031 100%Kawiru MCK 615 0 0%Kiahuko 6,416 2,288 36%Kiamariga 29,695 20,075 68%Kiamathaga 43,628 34,661 79%Kiamiogo 59,103 8,880 15%Kiangwa 10,025 2,870 29%Kianjagi 49,915 21,542 43%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesKianyaga 3,455 0 0%Kibirichia 87,423 47,512 54%Kibui 31,368 8,293 26%Kibuline 6,344 3,193 50%Kigucwa 373,378 293,636 79%Kiirua 72,812 16,290 22%Kimahuri 50,134 31,425 63%Kiria 259,612 198,726 77%Kirimaitume 21,435 7,381 34%Kirindini 82,914 49,927 60%Kisima 119,402 60,853 51%Kitheo 22,629 16,553 73%Kithoka 44,942 8,807 20%Kithurine 10,987 7,762 71%Limoro 10,116 4,868 48%Mairo Nne 1,078 0 0%Male 36,762 16,500 45%Manyatta 37,799 27,906 74%Maritati 28,727 0 0%Matakiri 9,137 3,466 38%Matanya 23,110 10,054 44%Mbajone 19,164 12,525 65%Mbiriri 14,301 10,344 72%Miamoja 24,553 11,789 48%Miathene 56,160 44,533 79%Mikunduri 38,571 24,915 65%Mitheru 50,984 34,798 68%Mithuri 11,843 1,992 17%Mituntu 10,008 910 9%Mpuri 37,294 7,097 19%Muhonia 6,272 2,694 43%Murinya 48,570 8,584 18%Muriru 19,731 13,940 71%Muruku Pesi 30,752 8,179 27%Murungai 32,074 14,652 46%Mururune 36,687 17,064 47%Muruta 4,058 1,892 47%Muthambi 52,441 31,917 61%Mwea 5,276 646 12%Mweiga 15,913 12,330 77%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesMwichiune 28,751 13,390 47%Mworoga 33,280 23,534 71%Naari 54,589 2,945 5%Nchiru 47,923 28,345 59%Ngare ndare 87 0 0%Ngariama 15,138 13,649 90%Ngiine 28,129 15,676 56%Njorua 3,491 44 1%Njukiini 13,963 11,495 82%Nkando 26,117 4,349 17%Nkondi 8,709 5,840 67%Nthangathi 22,088 11,307 51%Ntrukuma 26,809 24,866 93%Ntugi 74,159 32,276 44%Ntumburi 9,124 1,779 19%Nyakinyua 847 0 0%Nyweri 48,518 5,139 11%Ontilili 42,425 18,160 43%Pondo 18,503 6,873 37%Raichiri Podo 62,626 12,869 21%Ruiri 12,183 1,704 14%Runyenye 25,649 9,068 35%Salama 10,884 4,021 37%Subuiga 55,776 33,108 59%Sweet Water 47,450 23,412 49%Tandare 12,407 8,759 71%Tharu 3,114 1,653 53%Thiira 14,865 2,110 14%Thome 29,620 17,036 58%Thungari 13,653 9,679 71%Thuura 54,846 16,462 30%Tunyai 5,455 4,395 81%Wamura 21 21 100%Warazo Jet 20,562 10,120 49%Wendo 882 882 100%Weruini 16,125 5,232 32%Wiumiririe 8,423 4,501 53%Cluster Goal 250,000 250,000 100%


July 2011 NewsletterNot for sale<strong>Mazingira</strong> <strong>Bora</strong>w w w . t i s t . o r gKipsigis VersionAn Environmental, SustainableDevelopment and Community ForestryProgram.Temikab <strong>TIST</strong> ko boiboenjin borotosiekwak.Inside:Temikab <strong>TIST</strong>komine ketikabkipgaa en borostechebo serikali.3Logoiwekab Mr. akMrs.Ben Hennekeen temikab <strong>TIST</strong>.4Temik ak kandoikab<strong>TIST</strong> konyorukanetisosiek enigorta.BANGANET NELEL: Banganet nelel en bandab tai46En tarikit 13/6/2011 temikab <strong>TIST</strong> che sire 850 akchoronokab <strong>TIST</strong> ko kituiyo en Gitoro ConferenceCentre en Meru, Kenya.Kikiboiboenji borotetab temikab <strong>TIST</strong> “Koek chetai en ngwony” konyoor chamchinet nebo CarbonVerifivation che konu Verified Carbon Standard (VCS)ak climate, community ak Biodiversity Alliance (CCBA),Kondeetab sein nebo koyonchinetab KFS ne ikochinchamchinet temikab <strong>TIST</strong> che mi CFA komin ketik entabanwogikab oinet ak kondametusiekab beek enboroste ak koyonchinetab USAID kotestai kokochirabishek che kitaren banganetab <strong>TIST</strong> .Kiinam igorta en bandaab oret kongeten KinoruStadium agoi Githoro CCM primary school ole kichutlagokab sugul ak konetik en minsetab ketik che sire 400en mbaretab sugul ak tabandaab ainet.Yeibata ,kokigiyumgei en Githoro Conference Centre ole kitestai<strong>TIST</strong> Farmers and Cluster Leaders representatives on a road procession from KinoruStadium to Gitoro CCM Primary School and later to Gitoro Conference Center grounds.kanetisosiek ak konunetab logoiwek.Neo nebo USAID Enock Kanyanya,Damaris neboNEMA ak zonal manager nebo KFS ko kitoekab kondit.Ne ki mi kora ko ki Joshua Irungu, ne ki AdministrationDirector nebo <strong>TIST</strong>, teleldoik chebo klastas tugul enKenya ak teleldoik chebunu Tanzania ak UgandaKisoman Ben logoiwekab kongoi koyob Joseph Rexonkoyob <strong>TIST</strong> India.Kiilos Enock kogiletabgei nebo <strong>TIST</strong> en minsetabketik ak keretab etunet en iman. Kimwa kole tesetaiUSAID kotoreti <strong>TIST</strong>.Kiilos Damaris boisiet ne yaei <strong>TIST</strong> en Minsetabketik.Kiigimit banganetab <strong>TIST</strong> koitchi bik chemengechen. Kites kora kole <strong>TIST</strong> ko toreti ennyorunetab magutikab Millenium Development Goalskoyoob istoetab bananda ak waletab temwek.DO 1 nebo Imenti North , Mr Odongo koPublished by <strong>TIST</strong>-Kenya. Web: www.tist.org Email: martinweru@tist.org Tel: 0722 - 846 501


kiboiboenchi boisietab <strong>TIST</strong> en Meru county komugulak komaswek alak ak en kora en bandabtai nebo emetak en waletab timwek.Evans,KFA Zonal Manager,kokiboiboenchikondeetab sein ne lel nebo koyonchinetab koguiyet(MOU)en kwenitab Clean Air Action Corporation akKenya Forest Service (KFS).” Chorwandini lel kwendkotoretech ke boisien en kibagenge ak Temik en ribsetak waletab osnosiek missing en Mt Kenya”, kites.Temik ko kiibaibait tienikab kurupisiekab kipgaa .Tienikab Kibaranyaki Cultural dancers ko ki tien tiendab<strong>TIST</strong> ne ki kachob. Klasta nebo Kirinyaga <strong>TIST</strong> ko kitien tiendab <strong>TIST</strong> kora.Neo, temik ak kondoik kokibangangei kotachkonetisiosiek. Kimiten kurubisiek 16 chekikinete.Kurubisiechu kokikakibangan en ole bunu, Kikinde klastache rubegei en kibagenge sikonyor konetisiosiek akkartasisiekab konetisiosiek. Kimi kora koborunetabchikosiek che ribe mat konetisiosiek, lokoiwekabribsetab oinosiek ak ketikab kipgaa ak koborunetabKIPSIGIS VERSIONpichaisiek.Bik che kimi kokisom kopchei lokoiwek cheingen akkurubisiek che mengech en klasta chechwak, akkoborunoik komiten en lokoiwechu.Vannesa kokiindochi kondoik ak tonondoik ab <strong>TIST</strong>koyob Uganda akTanzania en boiboindo en tiletab kegitKingobata,ko ki nyor bik amitwogik che anyiny akye ibata ko kiwek bik korigkwak.Igoriton ko kibi echecktugul en <strong>TIST</strong> Kenya, ak kab chi nebo <strong>TIST</strong> en ngwonykomugul. Ongeib gaa boiboiyet ak nyiganatet neboborotenyon, ak ke boisie kibagenge si kenyorunborotosiek che mi barak ko sir en betusiek che bwanen.Onge naam kurupisiek che mengechen en klasta chechok. Ongemin ketik che chang si keal mbarenikchokak ainosiek chok ko nyolilekitunn ak kesich rabisiek enCarbon che chang. Ongeboisien kanetisosiek che ki kinyoru en klastaisek chok si kenyorun borotet ak kebcheiboisionikab kamonut. Ngot keboisie kibagenge,kenyorutuguk che eech.2Ben Henneke, CAAC President plants atree at Gitoro Primary School, Meru.Gitoro Primary School pupils planting trees in the school coumpound. <strong>TIST</strong> joinedthem in the exercise.Evans Maneno, Meru KFS ZonalManager, address <strong>TIST</strong> participantsduring “ <strong>TIST</strong> Farmers : First in theworld” celebration.Imenti North DO1, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : Firstin the world” celebration.Enock Kanyanya of USAID, address <strong>TIST</strong>participants during “ <strong>TIST</strong> Farmers : First inthe world” celebration.


KIPSIGIS VERSIONTemikab <strong>TIST</strong> komine ketikab kipgaa en borostechebo serikali.3CAAC/ KFS MOU Signing: Clean Air Action Corporation (CAAC) president (right) receives a copy of MOU from KenyaForest Director (KFS) David Mbugua. Looking on is USAID-Kenya Mission Director Erna Krest.En 6/6/2011 , temikab <strong>TIST</strong> ko kibaorianchi kandeetabsein nebo kaguiyet (MOU) kwenutab Clean AirAction Corporation (CAAC) ak Kenya Forest Service(KFS). Koyonchinoni kwendi ko konu choruandit ne koien KFS ak temikab <strong>TIST</strong> en minetab ketikab kipgaa entabanwogikab ainosiek ak kondametusiekab beek enboroste.Igortab kondeetab sein ko ki kiyaei en Offisitneo nebo KFS Karura Forest, Nairobi.Kandoik che negit40 artam che yobu Meru, Nanyuki,Kirinyaga, Mbeere akMara ko kisich boroindo en igori.Kiindochi Ben akVannesah Henneke timitab <strong>TIST</strong> ak neo nebo KFS DavidMbugua ko kiindochi timitab KFS. USAID,chorwet ne onebo <strong>TIST</strong> ko ki tononchi komie ne o nebo temitabKenya Ernest Kerst ak kandiok alak chebo USAID.En ngalalenyin, ko kigeer David kole mi amunesi ketiny choruanditab bororiet ak choruandit enwegunetab ketik en emet. Kigeer kole en nguni,emetkomiten ngwoi en 2% en magutikab ngwonydet chebo10%.Inoni,ko kimwa kole boroindo ne ui ne maimuchkonyor komasta agenge inegen.Kiibor anyun kole koyobchoruandin ni kou agenge ne kibaorianchin en betutabraini. En kagesunet ko kimwa kole ,” Koyob <strong>TIST</strong> ko kichoronok.”Erna kokitestai koboiboenchi kimnatetab <strong>TIST</strong>ak kogilet en boisiet ne yachin temik ak konet agobomieindab ribsetab emet. Kiilos borotetab <strong>TIST</strong> ennyorunetab Verified Carbon Standard (VCS) ak ClimateCommunity and Biodiversity Alliance (CCBA).<strong>TIST</strong> kone tai en ngwony ko nyor chamchinet en magutik chuaeng en konyil agenge.Ben ko kiiwekchi kongoi KFS en yautyetabkandeeetab sein.Kiaror kole koyob koyonchinoni kotesetab tai ak keret ne lel ne Temikab <strong>TIST</strong> kobendikonyoru chamchinet ko wal forest che negit akmbarenikwak.”Che chang en teimikyok che negit akforest kotinyei mbarenik che mengechen. Maimuchekomin ketik che chang che imuche konyorunenborotetab Carbon.Koyonchinoni ko yote nyorunetkonaam kobois ak konyor borotet en mungaretabcarbon. Ne sire bik che mengechen ak chepyosok chekigeisto en ngalekab mbarenik konyoru baroindo ngunikomin ketik ak konyor borotetab Carbon”, kites.Dorothy Naitore ,kanetindetab <strong>TIST</strong> a agenge enleadership council ko kigoito logoiwek ne kata temikab<strong>TIST</strong>. Kimwa kole temik ko kigogany boroini en kasartane koi.Boiboi koger kibagenge ini kowendi ole boroindabyaetab kasit.Kandeetab sein ko kinyor boiboiyet ak simetkoyob bikab <strong>TIST</strong> ak bi alak.Ne isibu .<strong>TIST</strong> kowendi koboisie ak ngomotik akkiboitinikab <strong>TIST</strong> koboto membaek chebo kurupisiekche mengech si kochob banganetab minetab ketik enforest ne wendi kosuldai koyonchinoni.Temikab <strong>TIST</strong> che ngunon komiten enCommunity Forest Association (CFA) Kigimiti kogonkerenywan en chobetab FMPs en nyorunetab kandoikabklsata.


Ben Henneke, President Clean Air ActionCorporation (CAAC)KIPSIGIS VERSIONLogoiwekab Mr. ak Mrs.Ben Henneke en temikab <strong>TIST</strong>.En kanaamik akmembaekab <strong>TIST</strong>,Chamgei!Kiboiboi missing ke geer kele kiromuch ochut kanamikab<strong>TIST</strong> alak che yabu ematunwekab <strong>TIST</strong> en Africa enbetutabigortanyon!Kinyei tegistoneo keegunagenge enokwek, akkimachekiyaktenkakatyenyonkoitchi kapchichekwik aktemik tugulchebo <strong>TIST</strong> che kondochini kanobwanen yu.Raini kebaibaenchini-“Temikab <strong>TIST</strong>: Che taien ngwony”- kegeere kenyisiek 10 chebo boisietabtemikab ko wal emenywan ak sobetab kapchiichwakak kora kotoreti bikab kokwenywan akngwony.Kiboiboechini missing keegun che tai en ngwonyen Validation and Verification en koristab <strong>TIST</strong> en tuwanClimate,Community ak Biodiversity Alliance ak verifiedcarbon standards.Kiboboenchini kora etunet ne o nebo <strong>TIST</strong> engwony komugul.<strong>TIST</strong> kotindoi tigitikchik enngungunyekab Tanzania ak kigotestai kemin en India,Uganda, Kenya ak nguni Central America.<strong>TIST</strong> komakigoeet kityo en ematunwek che lelach ana en kinetin,<strong>TIST</strong> ko kigo testai koet en otratinwek che chang , chetemikab TSIT ko kigotestai kowal en kogochinutik akbanganetab <strong>TIST</strong>. En emet agetugul , <strong>TIST</strong> ko kiyan kominketik, koib kakwautik kotonosi tiletab ketik, koibkakwautik kowal temisiet, koib kakwautik kowal ainosiekainosiek, koib kakwautik kowal itondab emet, koibkakwautik kobos wegetab emet, kob kakwautik kowalbororienywan ak koib kakwautiet kowal afya nebokapchiinywan.Raini keibe kasarta kegeer let ak kegeer kora tai.Kenyisiek taman che kikosirto ko kimi temik che negit400-raini kosirei 60000!Raini keboiboenchini sigetab‘minutietab rabinik ‘ en temik che mengechen che miolebo gaa-<strong>TIST</strong> Carbon credits. Raini ,kewekchini kongoibik che chang ak banganutik che kigotestai kotoret <strong>TIST</strong>en oret ak che tese tai kotoretech. Raini , kiwekchinikongoi missing temikab <strong>TIST</strong> che kigigon gei kou kanetikak kaiitik,che chang ke mi yu raini keboiboeni. Bendikobo kamanut missing en kenyisiek 10 chebwonei!Raini kinaame kenyisiek 10 che bwanei. Rainikebwonen kibagenge kinaam keibun borotetab <strong>TIST</strong> enelufusiek, anan millionisiek chebo temik che machekonaam kochut <strong>TIST</strong>. Raini kiyani kibagenge “keyai nekmi muche” kerib <strong>TIST</strong> ko testai ket ak kotesak- akkeboisiekibagengekeibu Temikc h emengechenkobwa <strong>TIST</strong> enolan tugul.K o n g o imissing enbwanunengwonyo b w a nkeboiboen!Vannesa Henneke, Director, Institutes forEnvironmental Innovation (I4EI)Temik ak kandoikab <strong>TIST</strong> konyoru kanetisosiek en igorta.Temik ak kandoikab <strong>TIST</strong> ko kibangan gei si konyorkanetisiet en betut ne kibo igorta.Kanetisioni kokiboto:Ole kimuche kenyorundo chamchinet enaldaetab CarbonKitestai koarorchi kanetikab <strong>TIST</strong> temik kolenji maimbarenik tugul chebo <strong>TIST</strong> ko ma imuche konyoraldaetab Carbon credit.Kiaror kole inoni ko ter aknyorunetab libanetab ketik.Ketik che kororonkasibutikab kaitisiet chebo iman kemache en aldaetabCarbon che tese tai kogaochin <strong>TIST</strong> ko testai ak libanetabketik ak etunetab <strong>TIST</strong>.Kitestai koaror kanetik kole nyolukokikebiman GBS ak keib bimanetab mbaret ak barueabGHG ana ko yo mamiten ngalekab lainda. Kandoikabklastaisiek ak coordinators (ker logoiwe chu mi ngwony)ko tese tai ko wal ngalechu asi konyor libanet mbareniktugul en tai koite 30 th December 2011.Ole kimuche kemwaita budget ak tuiyosiekabklasta keboisien smsTogunet ak kaitisietab gei kotolochikab <strong>TIST</strong> , ak klastaagetugul ko nyolu ko aror ole kaboisioito 900/- budgetnebo klasta si konyor magutik che echen. <strong>TIST</strong> ko kikibangan oret ne lel ak ne raisi ne kimuche kemwaitaole kakiboisiotoen rabinikab arawet ak tuyosiekab klastakeboisien sms.Banganani lel kotoreti membaekab <strong>TIST</strong>kobaisien sms en simoisiek koit simoit agenge. Ngalekabsms kiyumi ak kechigil kiboityotab <strong>TIST</strong>. Ngot klastakotinyeiPalm ne boisiei, konyolu koboisien fomisiekabklasta meeting ak accounting en Palm. Ngot en oranitonlel klasta getugul konyolu kogoita ripot kila4


arawa.Oraniton kowendi kotoreti missing kandoikabklasta ak kiboitinikab <strong>TIST</strong> en boisietab klasta. Ngo itinyeitebut en sms reporting imuche inyoru kandoindetabklasta anan ko coordinator nengwong. (Ker logoiywekche mi ngwony).Temisietab ribsetab ngungunyek.Temik ko kikiborji kaborunaikab temisietab ribetabngungunyek ak koteben tebutik kanetindet ne o nebo<strong>TIST</strong>.Temisioni ko toreti en sigetab minutik agot enkasarta ne bo kermeut, ribsetab laetab ngungunyek,bosetab rabisiek koyob boisietabketurik, tesetabngungunyek ago tes boisietab bik, en logoiywek entemisioni inyoru kandoindetab klasta anan konetindetabklasta.Chikosiek che ribe maat.Temik ko kikiborchi chikosiek che ter ter che boto nekigichabchi orit ak ne kichobe en ma. Chikosiechu koboseiyet en gaa si kotoret bik en afya,kobos beitab kwwenikak kobos kasarta ne ibe ichenge kwenik . Membaekab<strong>TIST</strong> ko muche koal koyob <strong>TIST</strong> anan komuch enbanganetab ketoretin si toretisie. Terterchin chikosiechunoton anyun imuche icheng agenge ne imuche ko kararanKIPSIGIS VERSIONen kapchiingung. Ker pichainik che mi ngwony ak beitngwany. En ketoretin si toretisie,temik che imuche kogeer ole boisiotoi kwenik ak ko al chokosiek chenomembaekab klasta en konoretab kwenik komuchekonyor chiget ama libanet.Imuche inyoru Dorothy en0726788662 en tebset alak.,Lipanetab ribsetab taban en ainosiek(PES) plotprogramTemik che kikabwa igorta ko kiinetgei agobo banganetabPilt repairian program. Ne konu libanet ne tesunot nebonusut en ketit age tugul ne bo gaa ne kasob en kenyit enimbaret ne mi ole rubegei ak ainosiek ak 0.3 ksh enketit age tugul nebo gaa ne mining en kenyit en nuseryen imaret ne rubegei ak ainet . En yomset ne o ne tesetai ngunon koboto ainosiekab Sirimon, Burgeret, Tigithi,Kinyaritha, Mariara, Mara, Thanatu, Muruku, Kirugwa,Nyamidi ak Gakuru. Mbaret konyolu komiten mitaisiek100 kongeten ainet, tindoi 30% ketikab gaa, blue gumche masire 5%, mami blue gum en 100m kongenten ainet,ago mami temisiet en mitaisiek 30 kongeten ainet.Nyorun Jeniffer Giture en 0726319539. En logoiwekche chang. Kongoi missing en borotetab <strong>TIST</strong> ak gaigaaiongatestai keborjin gei tuguk che eech ak …………5<strong>TIST</strong> Clay stoveEnvirofit stoveEmelda Kigetu, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.Julius Manga, <strong>TIST</strong> Quantifier, trains farmers and<strong>TIST</strong> Leaders during the celebrations.


KIPSIGIS VERSIONBANGANET NE LEL: Banganet ne lel en bandab taiKongeten Julai, 2011 <strong>TIST</strong> konaame kanamet nelel, banganetab boisiet. Noni kobo kotoretklastaisiek koba konyor tononchinetab gei ka koboisienrabisiek che mi ngwony ak ko gon boisiet ne mie. Yonkisiche logoiywek che kororon kimuche kesich aldaisietne o , ak yon kaba ngwony rabisiek chge ka kiboisienkesib ke nyoru borotet si kenyorun 70% chebokelchinetab carbon ak kobor temikab <strong>TIST</strong>.Banganani lel ko boto” Area Coordinators “ chetoreti klasta en• Kotoret en logoiywekab mbar asi kenyor imbarenikche chang che nyoru aldaetab carbon• Kotoret klasta konetgei oratinwek che kiboisioitoien kogochinetab logoiywek koyob sms enaccounting ak klasta meeting.• Kotoret klasta koyai lewenisiet ne mie,ya machobot ko yai ko u ni kolewen kandoindet nbeisibu kandoindet ak chitab hesabu .• Kotoret klastas en banganenywan nebo kaitisietak kanetisiet.• Ko geer kole tuiyetab klasta keiyaei kila arawa agobendi membaek.Ko net klastas ole boisioitoi 900 ksh budgetchebo kila arawa.Kogeer kole klastas komuche kopchechigei libanetabkurupisiek che mengechenArea coordinators ko bendi koyae boisiet ak koitikak konetik che miten oldanywan si kobangan magutikabkaitisiet ak kanetisiet.Kou oldab banganani komagoboisie kaitik ko aeng, ne gata koitindet aenge wendikotoreti chitab accountability anan ko chito age nekalewen klasta en kotoret en ngakekab kaitisiet. Areacoordinators koboisiei agoi December 2011 ole itekonyor klastaisiek tononchinetab gei ak konyoorkaitisiet ne kararan en aldaetab koristo.Kimache keboisien tugul kibagenge kenyorunmagutioni . Obwan tuyosiekab klasta ak o kimiitkurupisiek che mengechen en klastaingwony kobwa.Obangan ak kandoikab klasta ak koitik ogeer olekaiisiengwong ko ititaat ak k obo iman.Onai ole ketik atache koromin ak ogeer ole kaitisietab kurupitngwony kobo iman.Omin ketik che chang si ikotoret klastaitnwony ko nyor magutikchik ak kotoret <strong>TIST</strong> koet. U neklastaingwony? Ichechu ko boru ketik che kigiit en klastaage tugul ak ata en ketichu che tinyei kaitisiet ne miene ititaat che kimache en akdaetab Carbon . Obwat ,takchinenyon ko konyoor klasta ege tugul ketik chekigiit che ite 250000 ak100% chebo ketichoton komuchikonyor libanet.6Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesAguthi 13,451 5,822 43%Antubochiu 3,400 865 25%Barangu 28,718 22,954 80%Burgret 636 636 100%Burguret 48,594 16,749 34%Chugu 262 0 0%Chung’ari 42,551 14,987 35%Ciakanyinga 17,887 6,629 37%Gachua 46,913 9,457 20%Gaturiri 15,619 14,535 93%Giaki 48,825 14,222 29%Gikumene 63,864 8,413 13%Githongo 43,051 6,739 16%Gitimene 137,666 54,498 40%Ichuga 91,221 27,154 30%Igwanjau 22,145 9,121 41%Itangini 34,634 28,752 83%Kaaga 609,968 512,667 84%Kagaene 66,428 40,780 61%Kahuho 7,830 3,429 44%Kairuni 66,656 46,886 70%Kambiti 27,824 5,761 21%Kamuthanga 4,026 1,526 38%Kanjagi 19,925 11,520 58%Kanjoo 26,753 6,003 22%Kanyakine 21,487 0 0%Karaba 16,764 5,980 36%Karoki 31,397 21,412 68%Karudas 18,960 6,805 36%Karumande 849 0 0%Karurune 28,437 0 0%Katheri 68,870 8,447 12%Kathwene 2,031 2,031 100%Kawiru MCK 615 0 0%Kiahuko 6,416 2,288 36%Kiamariga 29,695 20,075 68%Kiamathaga 43,628 34,661 79%Kiamiogo 59,103 8,880 15%Kiangwa 10,025 2,870 29%Kianjagi 49,915 21,542 43%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesKianyaga 3,455 0 0%Kibirichia 87,423 47,512 54%Kibui 31,368 8,293 26%Kibuline 6,344 3,193 50%Kigucwa 373,378 293,636 79%Kiirua 72,812 16,290 22%Kimahuri 50,134 31,425 63%Kiria 259,612 198,726 77%Kirimaitume 21,435 7,381 34%Kirindini 82,914 49,927 60%Kisima 119,402 60,853 51%Kitheo 22,629 16,553 73%Kithoka 44,942 8,807 20%Kithurine 10,987 7,762 71%Limoro 10,116 4,868 48%Mairo Nne 1,078 0 0%Male 36,762 16,500 45%Manyatta 37,799 27,906 74%Maritati 28,727 0 0%Matakiri 9,137 3,466 38%Matanya 23,110 10,054 44%Mbajone 19,164 12,525 65%Mbiriri 14,301 10,344 72%Miamoja 24,553 11,789 48%Miathene 56,160 44,533 79%Mikunduri 38,571 24,915 65%Mitheru 50,984 34,798 68%Mithuri 11,843 1,992 17%Mituntu 10,008 910 9%Mpuri 37,294 7,097 19%Muhonia 6,272 2,694 43%Murinya 48,570 8,584 18%Muriru 19,731 13,940 71%Muruku Pesi 30,752 8,179 27%Murungai 32,074 14,652 46%Mururune 36,687 17,064 47%Muruta 4,058 1,892 47%Muthambi 52,441 31,917 61%Mwea 5,276 646 12%Mweiga 15,913 12,330 77%Cluster Total Carbon % TreesName Trees market eligibleeligibleTreesMwichiune 28,751 13,390 47%Mworoga 33,280 23,534 71%Naari 54,589 2,945 5%Nchiru 47,923 28,345 59%Ngare ndare 87 0 0%Ngariama 15,138 13,649 90%Ngiine 28,129 15,676 56%Njorua 3,491 44 1%Njukiini 13,963 11,495 82%Nkando 26,117 4,349 17%Nkondi 8,709 5,840 67%Nthangathi 22,088 11,307 51%Ntrukuma 26,809 24,866 93%Ntugi 74,159 32,276 44%Ntumburi 9,124 1,779 19%Nyakinyua 847 0 0%Nyweri 48,518 5,139 11%Ontilili 42,425 18,160 43%Pondo 18,503 6,873 37%Raichiri Podo 62,626 12,869 21%Ruiri 12,183 1,704 14%Runyenye 25,649 9,068 35%Salama 10,884 4,021 37%Subuiga 55,776 33,108 59%Sweet Water 47,450 23,412 49%Tandare 12,407 8,759 71%Tharu 3,114 1,653 53%Thiira 14,865 2,110 14%Thome 29,620 17,036 58%Thungari 13,653 9,679 71%Thuura 54,846 16,462 30%Tunyai 5,455 4,395 81%Wamura 21 21 100%Warazo Jet 20,562 10,120 49%Wendo 882 882 100%Weruini 16,125 5,232 32%Wiumiririe 8,423 4,501 53%Cluster Goal 250,000 250,000 100%

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!