Wspomnienie o śp. Henryku Dąbrowskim w artykule na stronie 4

EGZEMPLARZ BEZPŁATNY GAZETA POWIATOWA ISSN 1641-1935 NR 1 / 2011 (86)fot. Marek MoczulskiWspomnienie o śp. Henryku Dąbrowskimw artykule na stronie 4

RedakcjaKolejna książka Jana Myrcikalutym 2011 roku ukazała siękolejna książka Jana MyrcikaWp.t. „Cmentarz żydowskiw Cieszowej”. Jest to drugi tomik zcyklu zapowiadanej przez autora minitrylogii pod mottem „Pro Memoria”.Oprócz wydanego w ubiegłym roku„Epitafium dla poległych koszęcinian”i wspomnianego wyżej tytułu, należyjeszcze oczekiwać III tomiku p.t. „Starecmentarze i dawne miejsca pochowku”.Książka o żydowskim Kirkuciew Cieszowej jest – oprócz wielu zamieszczonychw niej szkiców o Judaizmiei zabytkach żydowskiej kultury – przedewszystkim inwentaryzacją cennegoobiektu cmentarnego w Cieszowej,który de facto zniszczyła „trąba powietrzna”.Autor w przystępny sposóbprzybliża Czytelnikowi ogólną wiedzęo Judaizmie, o historii Żydów naświecie, w Polsce i na Ziemi Lublinieckiej.Przedstawia także w formieopisowej i fotograficznej - wszystkie niezniszczone do czasu przejścia kataklizmu– macewy, opisując znajdującesię na nich inskrypcje, zdobnictwoi symbolikę. Książka, którą polecamyczytelnikom jest dziełkiem unikatowymna księgarskim rynku, jest takżeznakiem tolerancji i wielkiego szacunkuautora do wiary i kultury „NaroduWybranego”. Do nabycia w księgarnip. Woźniaków w Koszęcinie i w DomuKultury im. W. Roździeńskiegow Koszęcinie ( D.K w Koszęcinie jestwydawcą tej i poprzedniej publikacji).Redakcja „Ziemi Lublinieckiej” serdeczniegratuluje p. Janowi Myrcikowikolejnej publikacji.Ostatnie zdjęcia ze spotkania z Henrykiem Dąbrowskim2

Spis treści2456811121415161920212224Kolejna książka Jana MyrcikaWspomnienie o śp. Henryku Dąbrowskim (1949-2011)Ludzie i ich losyWędrowniczkaWojewództwo Śląskie w latach 1922-1939Historia lublinieckiej wieży ciśnieńO cmentarzyskach łużyckich w Boronowie i Piasku" Mazowsze " dawniej i dziśXII spotkanie z kulturą i historią w KoszęcinieRehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnychWiosenna pobudkaNic na świecie nie może poczynić większych strat niż ręka człowiekaCudze chwalicie cz. VIIIŚladami historii" ... Na niej się jeszcze święty ogień żarzy ... "Ziemia Lubliniecka - Magazyn Społeczno-KulturalnyWydawca: Starostwo Powiatowe w LublińcuAdres Redakcji: Starostwo Powiatowe w Lublińcu,ul. Paderewskiego 7, tel. 034 351 05 00, fax 034 351 05 11E-mail: magazyn@lubliniec.starostwo.gov.plRedaktor naczelny: Jan MyrcikNakład: 3000 egz.Skład i druk: Drukarnia , Radzionków ul. Nałkowskiej 51tel. 032 289 82 753

Jan MyrcikWspomnienieo śp. Henryku Dąbrowskim( 1949 - 2011 )więtej Pamięci Henryka Dąbrowskiegoznałem głównie z jego pasji oraz nieustającychŚposzukiwań przeszłości, z jego wielkiej miłoścido historii, ze szczególnym odniesieniem doKolei Żelaznych. Dnia 23 października 2010 rokuodbyło się w koszęcińskim DK spotkaniemiłośników Śląskich Kolei z okazji 125 rocznicykoszęcińskiego dworca. Głównym prelegentembył pan prof. dr hab. Stanisław Kozarski z UniwersytetuOpolskiego. Pan Henryk Dąbrowskiprzyjechał tu z wystawą swoich muzealnychzbiorów dotyczących kolejnictwa. Stał za gablotami,planszami, witrynami i objaśniał, do czegoposzczególne eksponaty kiedyś służyły, jak i skądtrafiły do Jego ukochanego muzeum, które udałomu się zorganizować na dworcu w HerbachNowych. Tu w Koszęcinie, do pełnej sali widowiskowejludzi wygłosił swoje płomienne - jak sięokazało - ostatnie w swoim życiu przemówienie,które było przesłaniem dotyczącym szacunkui miłości do przeszłości. Mówił o koniecznościocaleniu tego wszystkiego co było, jest i pozostaniepiękne, jeśli tylko ludzie tego nie zniszczą. Mówiłtakże o cnotach Kolejarza, o jego godnościi zaszczytnej służbie. Takiego HenrykaDąbrowskiego - humanisty i intelektualisty - niewszyscy znali, niektórzy myśleli, że był on tylkozwykłym zbieraczem staroci i za to głównie ceniliJego hobby. Wtedy, w chłodne październikowepopołudnie nikt nie mógł przypuszczać, że, zakilka miesięcy Henryka Dąbrowskiego zabrakniewśród nas. Żył za krótko, zaledwie 62 lata. Urodziłsię 10 lutego 1949 roku na ziemi olsztyńskiej, gdziejego rodzice się osiedlili. Po ukończeniu szkołypodstawowej uczęszczał do Technikum Kolejowego,aby podobnie jak jego ojciec i dziad zostaćkolejarzem. Później praca na kolei w charakterzedyżurnego ruchu i aktywność społeczna na poluhistorii, ze szczególnym akcentem na zbiorymuzealne dotyczące kolejnictwa. W listopadzie2010 roku ciężko zachorował i po trzechmiesiącach - w dzień po swoich 62 urodzinach -w dniu 11 lutego 2011 roku zmarł. Jego szczegółybiograficzne – które powyżej w wielkim skrócieskreśliłem - zaczerpnąłem z książki pt. „MatkaBoża w moim życiu”, gdzie w rozdziale „Zdążyłemna ostatnim przystanku” Henryk Dąbrowskiopisuje swoje zagmatwane karty biograficzne,zamykające się przedziałem czasowym - od szkołyśredniej do lat 80-tych XX wieku. Pan Henryk na14 zaledwie stronicach, opowiedział o sobiewszystko, „wyspowiadał” się Pani Częstochowskieji czytelnikowi ze swojej – trwającejdobrych parę lat „wpadki” życiowej i dał namreceptę – potwierdzoną własnym przykładem - nagodne, trzeźwe, religijne i radosne życie. A tym,którzy też wpadli w „pułapkę” Bachusa czyateistycznego bożka pokazał, że zawsze możnaswoje życie wygrać i poukładać je na nowo, poprzezsłużbę Bogu i Bliźniemu. Książkę tę – którąpolecam każdemu - wypożyczył mi kol. Jan Ulfik,któremu, w dedykacji napisał: „w dowódgłębokiej wdzięczności za okazaną serdeczność ipomoc wtedy, gdy inni mnie odtrącili”. Myślę - poprzeczytaniu tej książki - że Henryk Dąbrowski byłwielki i takim pozostanie - głównie przez to, żekiedyś zaznał „małości” i wyprostował się.Niewątpliwie muzeum i liczne spotkania historycznew których z radością uczestniczył, są i pozostanąJego koronnym osiągnięciem. Ale, moimskromnym zdaniem, wygranie życia na nowo byłoczymś znacznie większym. Henryk Dąbrowski byłczłowiekiem ogromnie pracowitym i wdzięcznymza każde Dobro. Za okazaną mu ludzką życzliwośćpotrafił dziękować bez końca. Najbardziejdziękował Bogu i Jego Matce, biorąc udział – jeślinie przeszkodziły Mu jakieś superważne sprawy - wcodziennej Mszy Św. na Jasnej Górze iuczestnicząc w Apelu Jasnogórskim. Już ciężkochory brał jeszcze udział w dniu 7 listopada wtradycyjnej pielgrzymce kolejarzy na Jasną Górę,gdzie podczas Mszy św. czytał ModlitwęWiernych. W swoim życiu służył Bogu Ludziom.I to była Dobra Służba.4

Sebastian ZiółekZiemia Lubliniecka - okruchy historiiCz. I. Ludzie i ich losyPublikacje książkowe, czasopisma naukowe i inne periodykipisane przynoszą coraz więcej informacji na temat naszej dalszeji bliższej przeszłości. Związane jest to ze znacznym rozwojempiśmiennictwa historycznego jakie obserwuje się w ostatnichdziesięcioleciach. Na łamach tych wydawnictw wiele informacjipoświęconych jest Ziemi Lublinieckiej, a zwłaszcza przeszłościLublińca. Celem tego, jak i kolejnych artykułów, jestzaprezentowanie Czytelnikom informacji z historii naszegoregionu zamieszczanych na łamach naukowych publikacjiksiążkowych wydanych po 1989 r. Umożliwi to wprowadzenie doszerszego obiegu rozproszonych, często nieznanych faktówz historii lokalnej, a historykom ułatwi poszukiwanie informacjiprzydatnych w opracowaniu nowej historii Lublińca, zwłaszcza waspekcie historii międzywojennej i powojennej.Pierwszą z omawianych publikacji jest dwutomowewydawnictwo pt. Losy inteligencji śląskiej w latach 1939-1945, podredakcją Zbigniewa Kapały (t. 1 Bytom 2001, t. 2 Bytom 2005).Wśród przedstawionych tu losów inteligencji w okresie II wojnyświatowej znajdujemy, tragiczne zwykle, historie wielu postaciw większości związanych z Lublińcem bądź urodzeniem, bądźmiejscem wykonywanej pracy. I tak w dalekim Uzbekistanie,dokąd trafił z armią gen. Andresa, zmarł w 1942 r. na tyfusbrzuszny Franciszek Kompała, przed wojną kasjer w lublinieckimmagistracie (t. I, s. 102). Na nieludzkiej, sowieckiej ziemi zginąłrównież, zamordowany w 1940 r. Jan Bernard Handy, nauczycielszkoły powszechnej w Lublińcu, przetrzymywany w oboziew Kozielsku (t. I, s. 105). Jest on, obok Józefa Filipowskiego,nauczyciela Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Lublińcu, któryzginął w Katyniu, drugim przedstawicielem lublinieckiegonauczycielstwa zamordowanym w bestialski sposób przezNKWD. W obozie w Kozielsku internowany był także por.Augustyn Pielok, przed wojną lubliniecki weterynarz,zamordowany w Katyniu (t. II, s. 56). W obozie w Starobielskuprzebywał natomiast lubliniecki lekarz Jan Boroniewski,zamordowany przez sowietów w 1940 r. w Charkowie (t. II, s. 103).W Rumunii, po klęsce wojny obronnej Polski w 1939 r.,znalazł się mjr dr Emil Cyran, dyrektor Szpitala Psychiatrycznegow Lublińcu, pełniący funkcję naczelnego lekarza w obozachinternowanych tam Polaków (t. I, s. 111). Jednak w 1941 r. został onwraz z innymi rodakami wydany władzom niemieckim,a następnie umieszczony w oflagach Dorsten i Dossel, Bocholti Münster na terenie Niemiec. Szczęśliwie przeżył okres wojenny ipowrócił do Lublińca, gdzie do 1966 r. kierował SzpitalemPsychiatrycznym.W 1942 r. w berlińskim więzieniu Plotzensee za działalnośćw ruchu oporu stracony został kpt. Jan Hupa, urodzonyw Lubecku w 1892 r. (t. I, s. 93, t. II, s. 224-232).Lublinieccy nauczyciele brali liczny udział w tajnymnauczaniu organizowanym przez Departamentu Oświatyi Kultury Delegatury Rządu RP na Kraj. W powiatachlublinieckim, tarnogórskim, rybnickim i pszczyńskim jegokoordynatorem był Józef Bienioszek ( t. I, s. 195). Więcejinformacji na ten temat Czytelnik znajdzie w artykuleWaldemara Grabowskiego Departament Oświaty i KulturyDelegatury Rządu na Kraj, zamieszczonym w czasopiśmie„Niepodległość i Pamięć” nr 31 z 2010 r. Dowiadujemy się z niego,że w roku szkolnym 1943/1944 tajne nauczanie obejmowało naŚląsku ok. 4,5 tyś uczniów i ok. 300 nauczycieli (s. 151). Z danychzebranych w 1946 r. a dotyczących szkolnego obwodu w Lublińcuwynika, że w latach 1939-1945 Niemcy zamordowali17 nauczycieli pracujących w tym obwodzie. Jednak dane te mogąbyć niepełne (Losy inteligencji, t. I, s. 211).Do niewoli niemieckiej w 1939 r. dostała się duża częśćżołnierzy 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty z Lublińca. I takdowiadujemy się, że w oflagach na terytorium Niemiecprzetrzymywani byli następujący żołnierze: kpt. EustachiuszMarszałek, por. Józef Kępa, por. Józef Spryszyński, ppor. PiotrSołtysiak, ppor. Paweł Śmiłowski, ppor. Alojzy Pietrowski, kpt.Bolesław Żmuda, ppor. Eryk Wróbel, ppor. Ludwik Wyrobek,ppor. Jan Rozpędzichowski, por. Stanisław Markowski, ppor. JanFamuła, ppor. Stanisław Gubała, ppor. Julian Kozioł. Z niewoliudało się zbiec por. Wincentowi Waralecowi, zmarł natomiastw niej sierżant Roman Olszewski (t. II, s. 46-48). Wielu żołnierzy74 GPP zostało zamordowanych przez Niemców w Ciepielowie,8 września 1939 r., a wśród nich m.in. pułkowy lekarz mjr JózefCesarz (t. II, s. 102).Lubliniecki adwokat, Bernard Piecha, został przez Niemcówwpisany w 1939 r. na specjalna listę szczególnie niebezpiecznychdla III Rzeszy Polaków (na liście tej znajdował się również drE. Cyran) i był przez czas okupacji poddawany licznymszykanom. Nie mogąc pracować w swoim zawodzie, zmuszonybył do podjęcia pracy portiera w Fabryce Wyrobów Drzewnychw Sosnowcu (t. II, s. 80). Natomiast lubliniecki notariuszKazimierz Krok zdołał zbiec w 1939 r. na Węgry (t. II, s. 88).Tragiczne losy wojenne Lublińczan omawia również pracaJerzego Dębskiego pt.: Kadra dowódcza SZP-ZWZ-AKw Konzentrationslager Auschwitz 1940-1945 (Katowice-Oświęcim2009). Odnajdujemy w niej losy por. Wincentego Dyli, w latach1921-1925 żołnierza 74 GPP, aresztowanego za działalnośćsabotażową na terenie województwa krakowskiego i straconegow obozie w 1942 r. (s. 92, 264-265). W KL Auschwitz w 1942 r.zginął również żołnierz tego pułku kpt. Wacław Szyćko, któryw wojnie obronnej Polski w 1939 r. był dowódcą 7 kompanistrzeleckiej w III batalionie, a w czasie okupacji tworzyłkonspirację ZWZ w rejonie Nowego Sącza (s. 130-131, 451).Podobny los spotkał innego żołnierza stacjonującego w Lublińcu,kpt. Zbigniewa Walaszczyka, organizatora konspiracji w TomaszowieMazowieckim, zgładzonego w obozie w 1942 r. (s. 163-164,461-462).Lubliniec pojawia się także na kartach książki SławomiraCenckiewicza pt.: Anna Solidarność. Życie i działalność AnnyWalentynowicz na tle epoki (1929-2010), wydanej w Poznaniu w 2010r. Bohaterka opracowania, która zginęła w ubiegłym roku w katastrofiepod Smoleńskiem, była przetrzymywania w lublinieckimZakładzie Karnym od stycznia do 6 kwietnia 1984 r. (s. 334-340).Znalazła się tam po próbie wmurowania na terenie kopalni„Wujek” w Katowicach, 4 grudnia 1983 r., tablicy upamiętniającejśmierć 9 górników w 1981 r. Pobyt Anny Walentynowiczw lublinieckim więzieniu i walkę o jej uwolnienie, autorprzedstawił w rozdziale pt.: Zrozumiałam że nie ma innej drogi.Czas prześladowań i heroizmu (1982-1984). Szczegółowoscharakteryzował w nim śledztwo toczone przeciwko liderceSolidarności oraz techniki pracy operacyjnej SB (m.in. częśćprzesłuchań Anny Walentynowicz w Lublińcu była filmowana zukrycia). W czasie więzienia w Lublińcu Walentynowicz walczyłatakże z postępującą chorobą nowotworową, a wymiarsprawiedliwości uniemożliwiał jej dostęp do specjalistycznegoleczenia w trakcie pobytu w więzieniu.Tragiczne losy mieszkańców Ziemi Lublinieckiej i osób z niązwiązanych, którzy w imieniu nas wszystkich prowadzili walkęo wolność pokazują, jaką cenę należało zapłacić za swójpatriotyzm. Dziś nasza pamięć o Nich jest świadectwempodziękowania i wyrazem wdzięczności za dokonane przez Nichwybory życiowe.5

Maria DoleżychOpowiastki z życia EwyWędrowniczkaHistoria ta wydarzyła się za panowania Wilhelma II w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku pod Kluczborkiemw okolicy Wołczyna.Ewa z niepokojem patrzyła na niebo zasnute ciężkimichmurami.- Będzie ulewny deszcz i silny wiatr- pomyślała zmartwiona -muszę zagonić dzieci do roboty, żeby przygotowały miski i wiadrado łapania deszczu i przyniosły podpórki. Idzie jesień, wkrótcenadejdzie zima, a my co? Siedzimy w jednej izbie, jak te biedoki!Z goryczą snuła dalsze rozmyślania - już ponad rok minął, jakspalił się nam dom, a nie możemy go odbudować, bo te pruskieurzędniki nie chcą wydać zezwolenia na przydział materiałówbudowlanych, pieniądze mamy, bo dobrze gospodarzymy naojcowiźnie, ale jak przyjdziemy do urzędu, to po cichu radzą, żebyziemię sprzedać. Z pruskiej rady tylko kłopoty się kocą. Muszęsama pomocy poszukać, bo inaczej to wszystko się rozpadnie,a dzieci pójdą na zmarnowanie.Jeszcze w tym dniu poszła po poradę do księdza. Uznała, żejest to człowiek światły, życzliwy i prawy, i można z nim swobodnieporozmawiać po polsku, a poza tym też ma kłopoty z władząpruską, bo w szkolnictwie, urzędach i nazewnictwie obowiązujejęzyk niemiecki. A ksiądz mawiał, że mowa ojców jest świętai "Ojcze nasz" najpiękniej brzmi po polsku, więc nadal będzie nalekcji religii, oczywiście zgodnie z prawem obowiązującymw szkołach ludowych, posługiwał się tym językiem. Ewa rzeczowoomówiła problem i spokojnie czekała na odpowiedź.- Urzędnicy zbywają was, bo załatwiacie sprawę ustnie. Musicienapisać pismo i wtedy będą zmuszeni nadać sprawie drogęurzędową, bo jak by nie było, wszystko się toczy w ramachpraworządnego państwa pruskiego. Pomogę wam napisać, bow gadce niemieckiej jesteście dobrzy, wojownicza kobieto, alez umlautami sobie nie poradzicie.W przepisowym terminie nadeszła odpowiedź z urzędugminy. Odmowna, ale z możliwością odwołania się do instancjiwyższej.- Proszę księdza, jak ci urzędnicy będą mnie tak odsyłali jeden dodrugiego, to ja szybciej na piechotę dojdę do cesarza ze skargą!!! Poczym odwróciła się na pięcie i pomknęła przed siebie aż siękurzyło. A ksiądz stał jak oniemiały, nie zdążył nawet słowawydusić, dopiero po chwili powiedział:- Ta to ma temperament, to jeszcze nie koniec, narozrabia, topewne jak amen w pacierzu.Następnedo dnia zawitała na plebanię z koszem wypełnionymnabiałem.- Idę z wiosną do Berlina! - oświadczyła stanowczo.- Kobieto, czy zdajesz sobie sprawę z trudu, jakiego siępodejmujesz, na jakie niebezpieczeństwa się narażasz? Berlin towielkie miasto, mało powiedziane- ogromne, a ty poza swojąwioską gdzie byłaś? Urzędnikom cesarskim jak przedstawiszswoją skargę, czy składnie i poprawnie? Gdy staniesz przedgmachem urzędu już poczujesz swoją marność, a gdy urzędnikcesarski spojrzy na ciebie swymi świdrującymi ślepiami,zapomnisz języka w gębie!- Nie byłam nigdy w wielkim mieście, ale żyją w nim ludzie i ja teżmogę się w nim znaleźć i muszę się w nim odnaleźć. Ruszamwiosną. Cała zima przede mną, więc muszę się odpowiednioprzygotować, a ksiądz mi w tym pomoże i z Bożą łaską, i pomocąwrócę bezpiecznie do domu! Gospodarstwem zajmie się mąż,dziećmi ciotka, a ja zaczynam się uczyć, muszę dobrze opanowaćniemiecki, żebym mówiła poprawnie i z prawidłowym akcentem imuszę dobrze poznać trasę wędrówki. Ach..., po drodze wstąpiędo Trzebnicy, poproszę św. Jadwigę o błogosławieństwoi przekażę Jej od księdza serdeczne pozdrowienia.- Aleś mnie zażyła ! Sprytu i rozsądku chłopskiego ci nie brakuje.Ewa, ku zaskoczeniu rodziny, nagle zainteresowała sięnauczycielami. Pytała sąsiadów, kto dobrze uczy, kto jestrozmowny...i pewnego dnia zastukała do drzwi wybranegonauczyciela pytając, czy ma ochotę na smaczny serek, bo onamoże co drugi dzień donosić świeży nabiał. Zgodził się i w ten otosposób obydwoje byli zadowoleni, czerpiąc nawzajem korzyści.On tanio kupował produkty łącznie z dostawą do domu, onaumiejętnie wciągając go w rozmowę doskonaliła język niemiecki.On uszczęśliwiony, że wreszcie ktoś go słucha z zainteresowaniem,ona, że poznaje słowa, których dotychczas nie słyszała.Gdy odchodziła, on zajadał serek, a ona w rytmie marszowymgłośno utrwalała nowe słówka i ćwiczyła prawidłowy akcent.Zima miała się już ku końcowi, przygotowania do drogi też.Mąż miał nadzieję, że jednak Ewa zrezygnuje, kiedyś nawetpróbował odwołać się do rozsądku pytaniem:-A do Berlina, to ile kilometrów?- Ponad 400.- Czyli wte i wewte ponad 800... i ty chcesz iść pieszo? To kiedywrócisz?- Najdalej za rok.Wyruszyła wczesną wiosną. Rodzina żegnała ją płaczem,sąsiedzi z powątpiewaniem kiwali glowami, a ksiądz błogosławiłz rozmachem, nie kryjąc wzruszenia. Do Trzebnicy szła jakopątnik, by prosić św. Jadwigę o opiekę nad pozostawionąw spalonym domu rodziną i poskarżyć się na niesprawiedliwość,jakiej doznali od urzędników pruskich. Gdziekolwiek wstąpiła,przyjmowano ją serdecznie, zapewniając nocleg i posiłek, bopielgrzymom nigdy nie odmawiano gościny.Ewa ze łzami w oczach i mocno bijącym sercem weszła dokościoła i uklękła przed posągiem św. Jadwigi, patronki ZiemiŚląskiej, zwanej przed wiekami "księżną Polski i Śląska",a w czasach zaboru pruskiego zachowanej tylko w pamięciprostego ludu jako "księżna, matka Śląska". Powierzyła Jejwszystkie sprawy życia doczesnego swojego, rodziny i znajomych.Pokrzepiona na duszy, pełna nadziei, z uśmiechem na twarzyruszyła w kierunku Lubina (Luben). Szła na skróty polnymidrogami, umilała sobie czas śpiewaniem pobożnych pieśnii rytmicznych ludowych piosenek. Trochę pomilczała, a gdyodpoczęła, głośno mówiła tekst skargi, którą wygłosi przedcesarskim urzędnikiem. Obiecała księdzu, że nie przyniesie muwstydu i że powie dokładnie tak, jak go jej napisał.Na nocleg zatrzymywała się u gospodarzy, za drobną pomocw obejściu dostawała nocleg, posiłek i żywność na drogę. Zdarzałosię, że z wioski do wioski jechała furmanką, bo komuś było podrodze. Coraz rzadziej slyszała polską mowę, a gdy zbliżała się doZielonej Góry (Grunberg in Schlesien), już nawet drzewa nieszumiały po polsku. Zauważyła, że ruszyły prace na polach.Z rozrzewnieniem przyglądala się zasiewom, podziwiała sprzętrolniczy. Pomyślała, że musi zatrzymać się w jakimś domu nadłużej. Wybór nie mógł być przypadkowy, domostwo musiałospełniać określone wymogi: miało być duże - bo wtedy potrzebnajest każda para rąk do pracy, bogate - bo można utargowaćkorzystną zapłatę, liczebne - bo bezpieczniej i łatwiej o rozmówców.Ciągle doskonaliła język i ten nieszczęsny akcent, który jaksię przekonała, zmieniał się proporcjonalnie do przebytychkilometrów. Liczyła na to, że gdy dojdzie do Berlina, już nieusłyszy:- A ty z południa, z wioski.6

Była ostrożna. Wybrała bogaty dom i dobrych ludzi. Mówilina nią "uśmiechnięta Polka". Liczyli na to, że w drodze powrotnejich odwiedzi i znów im pomoże w pracy.Teraz kierowała się na Frankfurt. I znowu powrót do ciągłegowysiłku, zmagania się z deszczem, wiatrem, słońcem, pęcherzamina stopach, krwawiącymi piętami i obolałymi plecami. Lubiłaprzechodzić dróżkami leśnymi, czuła się jak u siebie, bo las dlaniej jest zawsze taki sam. Uśmiechnęła się - mimo że czaseminaczej szumi. I znów, by umilić sobie drogę, glośno śpiewałai modliła się po polsku, a po niemiecku recytowała wyliczankii rytmiczne wierszyki. Przez moment wahała się, czy wstąpić domiasta? Niepotrzebnie straci czas i pieniądze, które będąpotrzebne w Berlinie, ale... jeżeli musi się nauczyć poruszaćw mieście wielkim, to naukę należy rozpocząć w mieście dużym.Frankfurt zachwycił ją wysokimi kamienicami, szerokimiulicami, kolorowymi wystawami. Zaskoczył czystością,oszołomił gwarem. Ewie od natłoku wrażeń kręciło się w głowie.Zaszalała - kupiła słodką bułeczkę, pączka i cukierki. Usiadła naławeczce w pobliskim parku, delektowała się smakiem słodkiejbułeczki, pączka i cukierka...ale gdy sięgnęła do torebki podrugiego, oszołomienie minęło i wrócił zdrowy rozsądek.Cukierki schowała do kieszeni - a teraz do Berlina!Narzuciła sobie szybsze tempo, częściej korzystałaz uprzejmości podróżujących pojazdami czy też gospodarzydowożących do miasta swoje produkty.Zatrzymywała się na dwalub trzy dni w miejscach, w których mogła zarobić niecopieniędzy.- Nareszcie Berlin! - odetchnęła z ulgą. Nim wyruszyła z domu,ksiądz dał jej kartkę z adresem swoich przyjaciół. Było tomałżeństwo, z którym utrzymywał stały kontakt, więc listownieuprzedził ich o przybyciu Ewy.Ewa dotarła na miejsce, zapukała do drzwi. Na progu powitałją mężczyzna, zlustrował ciekawym spojrzeniem jej sylwetkę,spojrzał głęboko w oczy, po czym udając powagę i licząc na to, żewprawi Ewę w zakłopotanie, poważnym tonem rzekł:- Witaj Ewo.A Ewa z wielką swobodą przywitała się i z uśmiechem zapytała:- Skąd pan wie, że to ja, Ewa?- Poznałem cię, ksiądz pisał, że pojawi się młoda kobietao pięknych, niebieskich oczach. Czekaliśmy z żoną na ciebie jużod kilku miesięcy, dlaczego tak późno przyjechałaś?- Nie przyjechałam koleją, bo bilety są bardzo drogie.Przyszłampieszo, taniej.Nazajutrz samodzielnie wybrała się na spacer po mieście. Copewien czas wzdychała z podziwu:- O, jaki ten Berlin wielki, rację miał ksiądz mówiąc, że jestogromny. Jest potężny i straszy swoją siłą!Zapamiętała przestrogę księdza, że odczuje swoją marność,gdy stanie przed Kancelarią Cesarską. Postanowiła, że odnajdziebudynek, ale do niego nie wejdzie dopóty, dopóki nie miniezdenerwowanie. Odnalazła, przemaszerowała przed głównymwejściem kilka razy, wzbudzając swą osobą zainteresowaniestrażników.W nocy długo nie mogła zasnąć. Przewracała się z jednegoboku na drugi, powtarzała w nieskończoność doskonalewyuczony tekst. Wstała wczesnym rankiem, ubrała sięw odświętny strój i z modlitewnym westchnieniem doopatrzności Bożej i św. Jadwigi przekroczyła bramę KancelariiCesarskiej. Gdy stanęła przed wysokiej rangi urzędnikiem,w nienagannym języku niemieckim z prawidłowym miejskimakcentem przedstawiła swoją sprawę, dodając, że liczy napozytywne załatwienie, powołując się na "praworządność ", jakaobowiązuje w państwie pruskim.Urzędnik popatrzył na nią swymi świdrującymi oczamii zadał kilka pytań nie związanych ze sprawą. Ewa czekając naswoją kolejkę przed drzwiami, zdążyła już oswoić sięz wyniosłością i oschłością osób tam pracujących, więc swobodnieodpowiadała na zadane pytanie. Urzędnik wyznaczył terminodbioru pisma, zaznaczając, że będzie to decyzja ostateczna,podpisana przez samego cesarza Wilhelma II.Ewa odebrała pismo, przeczytała i rozpłakała się ze szczęścia.- A teraz do domu, mojego polskiego domu, do mojej rodzinyi wszystkich bliskich!Podziękowała życzliwym ludziom za gościnę i wyruszyław powrotną drogę. Powinno być łatwiej, bo jak sobie wcześniejmyślała - do Berlina pod górkę, z Berlina z górki, a mimo iż urosłyjej skrzydła u ramion, nie pofrunęła. Każdy kilometr trzeba byłopokonać obolałymi nogami. Szła wolniej, ale z większą radością.Rozpoznawała mijane zabudowania, karczmy przydrożne, nawetludzi, z którymi wymieniała sobie pozdrowienia i u którychzatrzymywała się na nocleg.Ominęła Frankfurt, gdyż na polach pracowali już pierwsiżniwiarze. Spieszyła się do znajomych gospodarzy, wiedziała, żeją przyjmą i dobrze zapłacą za wydajną i uczciwą pracę. Na polukosiarze szli ławą, a za nimi kobiety skoszone żyto wiązaływ snopki. Gospodarz przyglądał się pracującej Ewie, a gdyzwiązała trzeci snopek, wyjął go jej z rąk i rzucił o ziemię,podobnie zrobił z pierwszym i drugim.Wszyscy przyglądali się tejscenie, a Ewa wiedziała, dlaczego tak się zachowuje. Sprawdzał czysnopki są dobrze związane, bo gdyby się rozpadły, musiałabyprzejść do innej pracy, gorzej płatnej. Roześmiała się, boprzypomniała sobie, że przed laty mama też ją sprawdzała w tensam sposób.Po zakończonych żniwach cała wioska świętowała, a ponieważbyły przelotne deszcze, bawili się w świetlicy. Ewa przyglądającsię rozbawionemu towarzystwu, pomyślała, że w ich wioscebrakuje takiego pomieszczenia. Myślała, myślała i postanowiłaswój pomysł urzeczywistnić... ale wszystko w swoim czasie.Pobyt przedłużył się nieco, ale otrzymała godziwą zapłatę,prowiant na drogę i cieplejsze ubranie. Poranne powietrze stawałosię rześkie, a z upływem czasu i kilometrów coraz bardziejwilgotne. Szła skrótami, drogami wskazywanymi przezmiejscową ludność przez las, polne miedze i łąki. Zdawała sobiesprawę, że gdy spadnie pierwszy śnieg, będzie musiała przejść nagłówny trakt. Od czasu do czasu jacyś życzliwi ludzie podwoziliją, ugościli, a dla niektórych stawała się bardzo ważną osobą, gdypokazała dokument z podpisem cesarza. Im bliżej domu, tymbardziej tęskniła i niepokoiła się o rodzinę.Śnieg sypał dużymi płatkami, mróz trzymał mocno, gdydochodziła do Trzebnicy. Miala nadzieję, że do domu zdąży nawigilię świąt Bożego Narodzenia. Weszła do kościoła i, jakprrzedtem, uklękła przed figurą św. Jadwigi, przed tą samą figurą,a jakże inną. Przyjrzała jej się uważnie i zrozumiała, że to niefigura się zmieniła, tylko ona - Ewa. Kiedyś buntownicza,porywcza, odważna na granicy ryzyka. A teraz zrozumiała, żegdyby nie ludzie, których napotykała na swej drodze i życzliwość,której doznała, nie wie, jak potoczyłyby się zdarzenia. W każymkraju, mieście, wiosce są ludzie dobrzy i źli, obojętni i ofiarni. Nadnią czuwała opatrzność Boża i za tę opiekę dziękowała. Wiedziała,że naznaczyła ją miłość Świętej i że na tę miłość musiodpowiedzieć, że ma obowiązek przekazania jej innym ludziom.Usiadła na ławce i oddała się rozmyślaniom ; analizowała,porządkowała wydarzenia i wyciągnęła wnioski. Powróciła przedfigurę i poprosiła św. Jadwigę o szczególne błogosławieństwo - bykażda dziewczynka zrodzona w następnych pokoleniach, którejprzekaże chociaż kropelkę swej krwi, będzie potafiła walczyćo swoją rodzinę, będzie pomocą i pociechą dla innych ludzi.Zbliżała się do swej rodzinnej wioski. Płakała głośnoi szczerze, nie mogąc ukryć wzruszenia. Łzy zamarzały jej napoliczkach. Wicher smagał kryształkami lodu. Dochodząc dodomu, szła coraz wolniej i wolniej, aż stanęła zdumiona... Patrzyz niedowierzaniem, żadnego śladu po zgliszczach, przed nią stoinowy dom w stanie surowym. Ewa w lot pojęła, co się stało. Urządpruski działa jak machina bezbłędnie zaplanowana; urzędnicycesarscy od razu przekazali dycyzję, urzędnicy gminni wydalizezwolenie na materiały budowlane, a rodzina, nieufna władzy,szybko zabrała się do pracy.Ewa patrzyła na plac budowy i na zabezpieczone na nimmateriły budowlane.- Dużo tego, można z nich jeszcze coś wybudować... Wiem,wiem...wybudujemy całą rodziną świetlicę polską, to będzie dlanas, dla całej wioski. Pędem rzuciła się do domu, otworzyla drzwi,a tu krzyk :- Kto to taki mróz wpuszcza do domu, taki wicher !- To nie wicher, to ja, wasza mama!7

Andrzej Pawełczyk, Gerard BurekWOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE W LATACH 1922 - 1939/KRÓTKI ZARYS/Niektóre zagadnienia ustrojowe.15 lipca 1920 r. Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiejuchwalił ustawę konstytucyjną zawierającą statut organicznywojewództwa śląskiego. Rzeczą charakterystyczną jest, że towojewództwo otrzymało autonomię i samorząd jeszcze przeduchwaleniem konstytucji państwowej.„Przyznając województwu śląskiemu autonomię – stwierdzajeden z autorów – władze polskie brały pod uwagę dążenie luduśląskiego do szerokiego samorządu oraz sytuację Śląska, któregoegzystencja i rozwój w granicach Państwa Polskiego ze względu naszeroko pojętą specyfikę, wymagały statutu autonomicznego”.„Obietnica autonomii z polskiej strony miała być skutecznymśrodkiem przeciwdziałania ujawniającym się tendencjomseparatystycznym, zmierzającym do neutralizacji GórnegoŚląska”.W innym opracowaniu czytamy, iż "autonomia Śląska miałana celu pozyskanie ludności i neutralizację wpływówniemieckich".W skład nowopowstałego województwa śląskiego weszły ziemienależące do dwóch regionów : Górnego Śląska i ŚląskaCieszyńskiego. O ile pierwszy z nich był częścią składową państwaniemieckiego aż do czasu przejęcia nad jego znaczną częściąsuwerenności przez państwo polskie, o tyle Śląsk Cieszyńskinależał aż do chwili rozpadnięcia do monarchii austrowęgierskiej.Jak więc widać, w obrębie województwa znalazły się ziemienależące do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości, dodwóch państw.Określenie zasięgu terytorialnego województwa śląskiegoznalazło swój wyraz w art.1 wspomnianego już statutuorganicznego, wedle którego „Województwo Śląskie będzieobejmowało wszystkie ziemie śląskie, przyznane Polsce, czy to zeŚląska Cieszyńskiego, czy też na mocy art. 88 TraktatuWersalskiego z Niemcami z 28 czerwca 1919 r. /.../ WojewództwoŚląskie będzie nieodłączalną częścią składową RzeczypospolitejPolskiej”.Polska nie chciała stwarzać ze Śląska suwerennego państwa lubnadawać mu znamion suwerenności. Traktowała natomiast tenregion jedynie jako prowincję z daleko posuniętym samorządem.„Województwo Śląskie /.../ będzie posiadało prawa samorządnestosownie do przepisów niniejszego statutu organicznego”.Samorząd ten był tak dalece rozwinięty i tak silną miał ochronęprawną, iż gdyby nie wyraźne stwierdzenie art. 1 , że Śląsk jestczęścią składową państwa polskiego, to można by posunąć sięnawet do konstatacji, że Śląsk ma znamiona państwowości.Województwo śląskie – stanowiąc nieodłączną część Rzeczypospolitej– podlegało w konsekwencji jej władzom i prawomogólnym, jednakże z zastrzeżeniami wynikającymi ze statutu.Ten ostatni wszakże akt zapewniał jednocześnie organompolskim pewne szczególne atrybucje na Śląsku. Ustawaautonomiczna będąc dobrowolnym aktem Sejmu Rzeczypospolitej,była w konsekwencji wyłącznie wewnętrzną sprawąpaństwa polskiego.Rok 1920, będący rokiem uchwalenia przez SejmUstawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej statutu organicznegowojewództwa śląskiego nie przyniósł jeszcze ostatecznegorozstrzygnięcia kwestii przynależności do Polski określonychziem Górnego Śląska. Stąd też istnienie klauzuli zawartej w art. 45statutu, w świetle której ustawa ta „wchodzi w życie z dniemobjęcia województwa śląskiego przez Rzeczpospolitą Polską”. Namocy tego przepisu „wyróżnić można daty wejścia w życie ustawykonstytucyjnej. Są to daty oznaczające objęcie przez Polskę wposiadanie : Śląska Cieszyńskiego w sierpniu 1920 r , GórnegoŚląska w czerwcu 1922 r. Pomija się wydarzenia ŚląskaZaolziańskiego oraz małej części Czadeckiego w październiku –listopadzie 1938 r. Autonomiczny ustrój województwa śląskiegoprzetrwał do wybuchu II wojny światowej”.Górnośląska część województwa śląskiego przyznana zostałaPolsce na podstawie powoływanego już traktatu wersalskiego /art.88/ a także wyników głosowania ludności przeprowadzonego 20marca 1921 r. i decyzji głównych mocarstw sprzymierzonychz października 1921 r znanej pod nazwą decyzji paryskiej.Uprzednio obszar ten wchodził w ramach państwa pruskiegow skład prowincji śląskiej.„Część cieszyńska Województwa Śląskiego, przyłączona doPaństwa Polskiego na podstawie traktatu podpisanego w St.Germain de Laye oraz decyzji Rady Ambasadorów z lipca 1920 r.W chwili przyznania Polsce Górnego Śląska i objęcia przezRzeczpospolitą praw suwerennych na tym terytorium /22czerwca 1922 r/ połączono Śląsk Górny i Cieszyński, w konsekwencjiczego powstało województwo śląskie.Ważnym elementem ustroju autonomicznego województwaśląskiego było jego ustawodawstwo. Jego podstawy zawartezostały w rozdziale II statutu organicznego zatytułowanym„Kompetencje ustawodawstwa i samorządu śląskiego”. Na czołowysuwa się art. 4 statutu, wyczerpująco wyliczający sprawyzastrzeżone wyłącznemu ustawodawstwu śląskiemu, w tymszczególnie znaczący jest punkt tego artykułu regulujący międzyinnymi kwestię podziału terytorialnego województwa śląskiego.Ciałem prawodawczym województwa śląskiego był Sejm Śląski.Stosownie do przepisów statutu organicznego, kompetencją tegoorganu było wszelkie prawodawstwo z wyjątkiem administracjiwojskowej i spraw zagranicznych oraz ograniczeniami w dziedzinieskarbowości.Organ ten, działający w latach 1922 – 1939 był tworemwyjątkowym, nie mającym precedensu w ustawodawstwiepolskim. Nie odpowiadał także wzorom pruskim czyaustriackim. Nie był to zwykły organ najszerzej nawet pojętegosamorządu terytorialnego, lecz swoisty parlament, stanowiącygłówny atrybut określonej statutem organicznym autonomiiśląskiej.Sejm Śląski jako organ ustawodawczy formalnie nie był odnikogo zależny, gdyż w statucie organicznym nie ustalono nadnim nadzoru.„ Od strony organizacyjnej Sejm Śląski był wierną kopią SejmuRzeczypospolitej /.../ zaś głównym celem jego działalności byłapraca ustawodawcza. Jego produktem finalnym były ustawyogłaszane w Dzienniku Ustaw Śląskich”.Zgodnie z art. 23 statutu inicjatywa ustawodawcza w SejmieŚląskim przysługiwała wojewodzie z upoważnienia RząduRzeczypospolitej, Radzie Wojewódzkiej i posłom stosownie doprzepisów regulaminu sejmowego.Naczelnymi organami administracji byli Wojewoda orazŚląska Rada Wojewódzka /art. 24 statutu/. Wojewodę i jegozastępcę mianował Naczelnik Państwa na wniosek RadyMinistrów. W literaturze przedmiotu wojewodę zalicza się doorganów administracji zespolonej o charakterze biurokratycznym,nazywanych organami rządowej administracji ogólnej.Wojewoda i jego zastępca wchodzili w skład Śląskiej RadyWojewódzkiej, do którego to organu należało również pięciuinnych członków wybieranych przez Sejm Śląski w sposóbproporcjonalny. Przewodniczył temu ciału kolegialnemuwojewoda.8

Podział terytorialny województwa.Z podziałem terytorialnym II Rzeczypospolitej wiążą się różnekwestie. „Odrodzone państwo polskie po I wojnie światowejuzyskało dość zróżnicowany podział. Pierwszą więc a zarazemdość trudną funkcją odrodzonego państwa było zapewnieniejednolitości tego podziału jako czynnika unifikującego strukturęi ustrój różnych terenów, i swoje odrębności .”Kwestia podziału terytorialnego państwa znalazła równieżswoje miejsce w kontytucji z 17 marca 1921 r. w art. 65. Stanowił on,że „ dla celów administracyjnych Państwo Polskie podzielonebędzie w drodze ustawodawczej na województwa, powiaty i gminymiejskie i wiejskie, które będą równocześnie jednostkamisamorządu terytorialnego. ”Regulacja prawna tego podziału zawarta została w rozporządzeniuwojewody śląskiego podjętym w porozumieniu z TymczasowąRadą Wojewódzką z dnia 17 czerwca 1922 r, dotyczącymustroju powiatowego, województwa śląskiego /Dz.U. Śl. nr 1 poz.3 / wraz ze spisem powiatów, należących do nich gmin miejskichi wiejskich, obszarów dworskich oraz miast wydzielonychz powiatów /Dz.U.Śl. nr 13 poz. 43/. Rozporządzenie to zostałozatwierdzone na pierwszym posiedzeniu Sejmu Śląskiego 10października 1922 r.Przepisy pierwszej części tego rozporządzenia dotycząpodziału terytorialnego województwa śląskiego. Szczególneznaczenie ma tu klauzula zawarta w art. 1, według której „ ustawapruska o ustroju powiatowym z dnia 13 grudnia 1872 r /.../o ustroju powiatowym wraz z późniejszymi nowelami zachowujenadal moc obowiązującą na górnośląskiej części WojewództwaŚląskiego ze zmianami i uzupełnieniami. ” Jak z tego wynika,przedstawiony sposób regulacji prawnej podziału terytorialnegobył przejawem realizacji tendencji do wykorzystania ustawodawstwapruskiego aż do czasu zupełnej unifikacji prawnej.Nie była to wszakże pełna realizacja tej tendencji, o czymświadczą wprowadzone „zmiany i uzupełnienia” . Na mocybowiem art. 2. obszar górnośląskiej części województwa śląskiegopodzielony został – z wyjątkiem miast Katowice i KrólewskiejHuty – na siedem powiatów a mianowicie :1. Powiat Katowicki z siedzibą w Katowicach z utrzymaniemswojego dotychczasowego obszaru ;2. Powiat Lubliniecki z siedzibą w Lublińcu, który obejmujewszystkie miasta, gminy wiejskie i obszary dworskieprzypadłe do Państwa Polskiego z dotychczasowegopruskiego powiatu lublinieckiego;3. Powiat Pszczyński z siedzibą w Pszczynie z utrzymaniemjego dotychczasowego obszaru ;4. Powiat Rybnicki z siedzibą w Rybniku, do którego sięprzydziela Polsce przyznane obszary dotychczasowychpruskich powiatów rybnickiego i raciborskiego ;5. Powiat Rudzki ;6. Powiat Świętochłowicki z siedzibą w Świętochłowicach,który stwarza się z gmin wiejskich i obszarów dworskichprzypadłych do Państwa Polskiego z dotychczasowychpruskich powiatów Bytom – wieś i Bytom – miasto ;7. Powiat Tarno-Górski z siedzibą w Tarnowskich Górach,obejmujący wszystkie miasta, gminy wiejskie i obszarydworskie, przypadłe do Państwa Polskiego z dotychczasowegopruskiego powiatu Tarno-Górskiego oraz gminęwiejską z obszarem dworskim Mikoleska.Wymieniony w pk-cie 5 powiat rudzki utworzony został z gminwiejskich i obszarów dworskich części powiatów zabrskiegoi gliwickiego przypadłych w wyniku plebiscytu.Rozporządzenie w art. 3 wyróżnia miasta Katowice i KrólewskąHutę, które tworzą dla siebie własne powiaty miejskie. Warto wtym miejscu dodać, że taki sam status w części cieszyńskiejwojewództwa posiadało miasto Bielsko.Art. 7 rozporządzenia stanowi, że „ ustrój administracyjny naczęści cieszyńskiej Województwa Śląskiego pozostajeniezmieniony.” W części cieszyńskiej województwa śląskiegoznajdowały się bowiem dwa powiaty : bielski z siedzibą w Bielskuoraz cieszyński z siedzibą w Cieszynie. Interesująca była drogaŚląska Cieszyńskiego do państwa polskiego a co za tym idzie, dowojewództwa śląskiego.„Rozkład Austro – Węgier przeobraził /.../ do gruntui polityczno-prawną sytuację Śląska Cieszyńskiego. W połowiepaździernika 1918 r, w wyniku porozumienia czołowychdziałaczy wszystkich miejscowych polskich stronnictw orazorganizacji powstaje samorzutnie Rada Narodowa KsięstwaCieszyńskiego, naczelny organ ustawodawczy wyodrębniający zkolei samodzielny aparat wykonawczy. Opierając się na szeregumasowych wieców ludowych, Rada proklamowała w dniu30 października 1918 r przynależność państwową ŚląskaCieszyńskiego do przyszłego państwa polskiego. Wytyczenieostatecznej linii granicznej pozostawiono porozumieniuzainteresowanych rządów – warszawskiego i praskiego. 5 listopada1918 r nastąpiło rozgraniczenie i tymczasowy podział ŚląskaCieszyńskiego między Radą Narodową oraz powstałym podkoniec października w Ostrawie analogicznym ciałem – ZemskyNarodni Vybor pro Slesko . Ugodę z dnia 5 listopada naruszyłzbrojny konflikt polsko – czeski w styczniu 1919 r. Sprawęprzynależności państwowej Śląska Cieszyńskiego przesądziłaostatecznie podjęta 28 lipca 1920 r decyzja Rady Ambasadorówwielkich mocarstw. W jej wyniku w skład państwa polskiegoweszło około 44 % łącznego obszaru Śląska Cieszyńskiegow granicach historycznych, zamieszkiwanego przez 32 % ogółumiejscowej ludności.W granice państwa polskiego dostał się cały bielski powiatpolityczny wraz z miastem Bielsko oraz część cieszyńskiegopowiatu politycznego i frysztackiego powiatu sądowego, ' jakrównież część powiatu sądowego Jabłonków. Tak więc z powiatusądowego Cieszyn, przypadło Polsce 14 gmin a mianowicie:Cieszyn /część prawobrzeżna/ , Bażanowice, Bobrek, Brzezówka,Dzięgielów, Gumna, Haźlach, Krasna, Leszna Górna,Minisztowo, Ogrodzona, Pastwiska, Pogwizdów, Puńców,Zamarski. Z powiatu sądowego Jabłonków wsie : Istebna,Jaworzynka, Koniaków. Z frysztackiego gminy : Kaczyce,Kończyce Wielkie, Kończyce Małe, Marklowice /połowa/Zebrzydowice.10 sierpnia 1920 r na ręce komisarza rządu polskiego,Międzynarodowa Komisja Plebiscytowa złożyła swą władzę naterenach przyznanych Polsce. 1 grudnia natomiast tego samegoroku przekazano na Śląsku Cieszyńskim rządy KomisjiTymczasowej, urzędującej pod przewodnictwem komisarzarządowego.Rozporządzeniami z dnia 31 marca i 10 listopada 1921 r Komisjata przyłączyła do pozostałej przy Polsce części powiatucieszyńskiego 29 gmin powiatu bielskiego. Były to następującegminy : Cisownica, Dębowiec, Bładnica Dolna, Brenna,Godziszów, Górki Wielkie, Górki Małe, Goleszów, Harbutowice,Hermanice, Iskrzyczyn, Kisielów, Kiczyce, Kostkowice, Kowale,Kozakowice Dolne, Kozakowice Górne, Lipowiec, Łączka,Międzyświeć-Nierodzim, Pierściec, Pogórz, Simoradź, Skoczów,Ustroń, Wisła, Wilamowice, Wiślica.Na uwagę zasługuje również art. 8 omawianegorozporządzenia z 17 czerwca 1922 r. Obok bowiem stwierdzenia,iż rozporządzenie to wchodzi w życie z dniem ogłoszenia,w przepisie tym zawarte jest następujące stwierdzenie „ w tych zaśczęściach Województwa Śląskiego, w których suwerennośćprzyjdzie na Polskę dopiero po ogłoszeniu niniejszegorozporządzenia, z dniem zmiany suwerenności. Przepis tenprzewidywał więc możliwość rozszerzenia suwerenności państwapolskiego, co wydaje się uzasadnione w sytuacji gdy ustalonegranice nie obejmowały rozległych obszarów zamieszkiwanychprzez większość polską, znajdujących się w obrębie Niemiec czyCzechosłowacji.9

Województwo śląskie było więc jednostką podziału terytorialnegopaństwa, w skład której weszło 9 powiatów i 3 powiatymiejskie. Na terenie województwa znajdowało się 17 miast czyligmin miejskich a liczyły łącznie około 345.000 mieszkańców.Były to : Katowice, Królewska Huta, Bielsko, Mysłowice, Rybnik,Cieszyn, Tarnowskie Góry, Mikołów, Pszczyna, Żory, Lubliniec,Skoczów, Wodzisław, Miasteczko, Woźniki, Stary Bieruń,Strumień.Obok miast, inną jednostką podziału terytorialnego byłygminy wiejskie o charakterze miejskim. Znaczyło to, że miały one„część tych samych praw samorządowych, jakie posiadająmiasta.” Były to następujące miejscowości : Siemianowice,Wielkie Hajduki, Świętochłowice, Ruda, Nowa Wieś, NowyBytom, Lipiny, Janów, Chorzów, Bielszowice, Łagiewniki,Radzionków, Chropaczów, Szarlej, Piekary, Kochłowice,Roździeń, Szopienice, Mała Dąbrówka, Orzegów, Michałkowice,Brzeziny Śląskie.Jednostką podziału terytorialnego niższego stopnia byłygminy. W zależności jednak od tego czy dana gmina leżała naterenie górnośląskim województwa, czy też jego częścicieszyńskiej, różny był jej status. Na Górnym Śląsku na terenachbyłego zaboru pruskiego występowały gminy miejscowe „jednostkowe „ a obok nich obszary dworskie jako równorzędnejednostki administracyjne. Na Śląsku Cieszyńskim natomiast, naobszarze byłego terytorium austriackiego występowała gminawiejska „ miejscowa „ /jednostkowa/ tzn. w zasadzie złożonaz jednej wsi, do której przyłączano tzw. przysiółki i kolonie.Inną jednostką podziału terytorialnego w województwie byłobszar dworski. Wprawdzie byt obszarów dworskich nie był zbytdługi, zostały bowiem ostatecznie zlikwidowane w 1924 r.Obszary dworskie były jednostkami podziału terytorialnego wGalicji i byłym zaborze pruskim. W ich skład wchodziły ziemiebędące własnością właścicieli ziemskich, którzy po 1848 r utraciliwładzę dominalną nad chłopami.Obszary dworskie na obszarze byłego zaboru austriackiego a coza tym idzie, również części cieszyńskiej województwa śląskiego,zlikwidowane zostały na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1919 r.Po likwidacji wcielono je do gmin.Nieco dłużej trwała likwidacja obszarów dworskich na częścigórnośląskiej województwa, stanowiącej obszar byłego państwapruskiego. Operacja ta przebiegała etapami. Spowodowane tobyło dużą ilością tych jednostek. W pierwszym etapie obszarydworskie zniesione zostały na mocy rozporządzenia wojewodyśląskiego wydanego w porozumieniu z Tymczasową RadąWojewódzką 13 lipca 1922 r „ w sprawie zniesienia obszarówdworskich na części górnośląskiej Województwa Śląskiego/Dz.U.Śl. nr 7 poz. 29 /. Rozporządzenie to , zgodniez obowiązującym prawem, zatwierdzone zostało ustawą SejmuŚląskiego z 10 lipca 1923 r. / Dz.U.Śl. nr 29 poz. 161 /. Drugi etappolegał na wcieleniu obszarów dworskich do poszczególnychgmin wiejskich i miejskich. Kwestie te regulowały stosownerozporządzenia Śląskiej Rady Wojewódzkiej.Powiat lubliniecki w latach 1742-1939.Powiaty wraz ze starostwami, w znaczeniu administracjipaństwowej, w tym także powiat lubliniecki, utworzono poprzejęciu Śląska przez Prusy, w 1742 r. Utworzony powiatlubliniecki istniał w ramach państwa pruskiego do czasu podziałuŚląska w 1922 r. Powiat lubliniecki obejmował wówczasnastępujące jednostki terytorialne( podaję ówczesne nazwy by wykazać tożsamość i podobieństwodo nazw polskich).Miasta: Lublinitz, Woischnik, Guttentag; gminy: Babinitz,Bronow, Bruschiek, Bzinitz, Charlottentahl (Klekotna),Chwostek, Cziasnau, Dembowagora, Drahthammer, Dralin,Dzielna, Ellgut Guttentag (Ligota Dobrodzieńska), EllgutWoischnik (Ligota Woźnicka), Erdmannshain (KoloniaStrzebińska), Glinitz, Glowtschutz, Gwosdzian, Hadra,Jawornitz, Kallina, Kaminitz, Kochanowitz, Kochtschutz,Kokottek, Koschentin, Koschmieder, Gros-Lagiewnik, Klein-Lagiewnik, Lissau, Lissowitz, Lubetzko, Lubschau, Ludwigstahl(Piasek), Mollna, Ollschin, Pawonkau, Pluder, Ponoschau, Psaar,Schemrowitz, Schierokau, Skrzidlowitz, Sodow, Sorowski(Zborowskie), Stahlhammer (Kalety), Steblau, Strzebin,Wendzin, Wustenhammer (Pusta Kuźnica), Zielonna, ; obszarydworskie: Boronow, Ollschin, Hadra, Harbultowitz, Chwostek,Koschentin, Pawonkau, Pluder, Ponoschau, Schlos-Lublinitz,Sorowski, Spiegelhof (Lustrzaniec), Wendzin.Po przejęciu przez Polskę części Śląska w czerwcu 1922 r.ówczesny powiat lubliniecki uległ także podziałowi. W granicachPolski znalazły się następujące miasta, gminy i obszary dworskie:Lubliniec (miasto i Zamek dwór), Woźniki, Babienica, Boronów(gmina i dwór), Olszyna, Brusiek, Chwostek, Dębowa Góra,Drutarnia, Draliny, Kolonia Strzebińska, Glinica, Hadra (gminai dwór), Harbułtowice (dwór), Chwostek (dwór), Jawornica,Kalina, Kamienica Śl., Kochanowice, Kochcice, Kokotek,Koszęcin (gmina i dwór) Kośmidry ( po korekcie granicy w 1923 rczęść gminy prejęły Niemcy), Łagiewniki Wielkie, Lisów,Lisowice, Lubecko, Lubsza, Piasek, Olszyna, Pawonków (gminai dwór), Psary, Sadów, Kalety, Steblów, Strzebin, Zielona.Z części powiatu lublinieckiego, która przypadła Niemcom,utworzono powiat dobrodzieński.Po okupacji niemieckiej Polski w 1939 r., powiat lublinieckipołączono z powiatem dobrodzieńskim i włączono do RzeszyNiemieckiej, z przynależnościa do okręgu opolskiego.------Opracowano na podstawie:1.Pracy magisterskiej Andrzeja Pawełczyka„ Zmiany w podziale terytorialnym województwa Śląskiegow okresie 1922-1939. Uniwersytet Śląski, Katowice 1981.2. Gazeta Powiatu Lublinieckiego (Lublinitzer Kreisblatt) nr. 11z 18 marca 1922 r.Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lublińcuzachęca do kontaktu osobistego lub telefonicznego wszystkie osoby zainteresowaneszkoleniem przygotowującym do pełnienia funkcji niespokrewnionych rodzin zastępczychoraz osoby chętne do pełnienia funkcji rodziny zaprzyjaźnionej.Zapraszamy również wolontariuszy zainteresowanych pomocą dzieciomfunkcjonującym w opiece zastępczej.10Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinieul. Sobieskiego 9, 42 – 700 Lubliniectelefon: 034/ 356 - 32 – 57czynne: od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 15:00

Historia lublinieckiej wieży ciśnieńW 2011 roku wieża wodna- jeden z symbolinaszego miasta powiatowego skończy 75 lat.Zazwyczaj jest to budynek w formie wieży,zezbiornikiem wody umieszczonym na szczycie,zapewniającym stabilne ciśnienie w wodociągu.Jest jego sercem.Już na początku dwudziestego stulecia,w liczącym prawie 4.000 mieszkańców Lublińcu,myślano o konieczności budowy wodociągów.Sprawę ruszono w 1914 roku zawierając umowęo dostawę wody z zakładem psychiatrycznym.Gotowebyły również plany wodociągów.Niestety, wybuch I wojny zatrzymał postęp prac,a do projektu już nie powrócono.W połowie lat 30-tych Lubliniec był ostatnimśląskim miastem powiatowym bez wodociągów,copo przekroczeniu liczby 10.000 mieszkańców stałosię palącym problemem.Prace rozpoczęto odpostawienia wieży na działce, w sporym oddalaniuod ówczesnej zabudowy, przy szosie prowadzącejw kierunku Częstochowy.Wiosną 1936 roku magistrat miasta Lublińcaogłosił przetarg na budowę wieży wodnejżelbetonowej, a jego rozstrzygnięcie nastąpiło5 maja tegoż roku. Ze względu na bezpieczeństwoi technikę budowy poszukiwano firm z doświadczeniem,zaś miasto zatrudniło na okres budowy(5 miesięcy) inżyniera- kierownika budowy.11 maja na posiedzeniu Rady Miejskiej zatwierdzonow tym celu umowę na pożyczkę z funduszupracy w wysokości 100 tys. złotych.26 maja rozpoczęto budowę,już pod koniec lipcawieża była doprowadzona do połowy wysokości(z planowaych 36 metrów). Postawiono ją nagrubej, półtorametrowej płycie fundamentowejśrednicy 12 m.Jak wyliczano wówczas, do budowymiało być zużyte 500 m³ betonu i 53 tony żelaza.Lubliniecka wieża nie była jedyną zbudowanąwedług tego projektu- podobna powstaław Bieruniu koło Tychów.W 1937 roku wywiercono studnię głebinową(480 m) przy obecnej ul.Piaskowej. Zbudowanoteż stację pomp oraz ułożono rurociąg łączący jąz wieżą.Prace przy sieci miejskiej, a także przyłączadomowe, w miarę zdobywanych przez miastofuduszy z pożyczek, wykonywała firma „BudowyInżynierskie" z Katowic.Do wybuchu wojny, skromne środki pozwoliły nawykonanie wodociągu tylko w ścisłym centrumm.in. na Rynku,ulicy Lompy i Korfantego.Po doprowadzeniu wody zlikwidowano studniępubliczną na rynku, a w czasie kopania rurznaleziono tam kilka ludzkich szkieletów.Sama wieża w swojej historii miał też dwa epizodywojenne.Pod koniec sierpnia 1939 w wieży ulokowali siężołnirze 74 GPP. Dobry widok na okolicę pozwalałna obserwację ruchu wojsk oraz kierowanieogniem z ustawionego obok działa.Poranny atakniemieckiego lotnictwa 1 września zmusiłobrońców do szybkiego wycofania.Gdy w styczniu 1945 Niemcy zaminowali wieżę,zaalarmowani przez mieszkańców saperzy radzieccyudaremnili jej wysadzenie.Po remoncie w latach 2008-9 z wymianą stolakiokienej oraz położeniem nowej elewacji, wieżaodzyskała dawny blask.Na podstawie artykułów prasowych- „PolskaZachodnia” z lat 1936-37.11

Damian GołąbekO cmentarzyskach łużyckichw Boronowie i PiaskuWkrótce po plebiscycie śląskim i po powrociewschodniej części Górnego Śląska do Polskizapoczątkowane zostały w ówczesnym województwieśląskim badania naukowe nad przeszłością pradziejowątego regionu. Owe badania miały głównie dostarczyćargumentów na słowiański rodowód tych terenów, cowtenczas zaciekle kwestionowała propaganda niemiecka.Miały też uzasadnić słuszność politycznej i zbrojnejwalki o te ziemie w latach 1919-1921.Były one prowadzone przez kilkanaście lat podkierunkiem wybitnego archeologa, prof. JózefaKostrzewskiego z Uniwersytetu Poznańskiego.Badaniami tymi objęto również ówczesny powiatlubliniecki. Zakrojone na wielka skalę powierzchowneposzukiwania wywiadowcze oraz prace wykopaliskoweprzyniosły wkrótce obfity plon. Oprócz licznychzabytków archeologicznych z epoki kamiennej odkrytorównież w wielu miejscowościach ślady osadnictwaz okresu kultury łużyckiej, potwierdzające związki tychziem z dziejami prasłowiańszczyzny. Lud kulturyłużyckiej (ok. 1300-400 lat przed Chrystusem ) byłwybitnie rolniczy, silnie związany z zamieszkiwanąziemią, toteż od tego czasu datowała się wyraźnaciągłość osadnicza w dorzeczach Odry i Wisły.W powiecie lublinieckim natrafiono na kilkastanowisk związanych z osadnictwem łużyckim.Najbardziej znane są cmentarzyska łużyckie w Boronowiei Piasku, odkryte w latach 1925-1928. Pracewykopaliskowe prowadzili archeolodzy Muzeum Wielkopolskiegoz Poznania. W Boronowie – K. Jażdżewski,znawca epoki brązu, Z. Rajewski i J. Delekta, a w Piasku –dr T. Reyman, K. Jażdżewski, Z. Rajewski i J. Delekta.W obu przypadkach obiekty te zastano w staniezniszczonym i niekompletnym.Plan sytuacyjny cmentarzyska w Boronowie ( wyk. w 1928 r.)Tak było szczególnie w Boronowie, gdzie terenten zastano prawie w całości przekopany, poprzecinanydwiema drogami(obecnie ul. Poprzeczna i Niwska) orazczęściowo niedostępny do badań, bo na obrzeżach byłzabudowany. Większa część cmentarzyska byłacałkowicie zdewastowana, gdyż mieszkańcy wsiwykopywali tam od dawna piach do własnych potrzebWiększość grobów została częściowo lub całkowiciezniszczona, po wielu z nich zachowały się tylko nikłeślady w postaci porozrzucanych ułamków naczyńglinianych, szczątków węgla drzewnego lub spalonychkości.Pierwszego odkrycia dokonano w Boronowiejuż w 1925 r. Prof. J. Kostrzewski natknął się „…międzyZamościem, a drogą prowadzącą do Niw…” naporozrzucane na powierzchni ziemi skorupy naczyńi szczątki spalonych kości. Dokładniejsze przeszukanietego miejsca doprowadziło do odkrycia resztek grobuciałopalnego. Ze znalezionych skorup udało się zlepićnaczynie podwójnie stożkowate, które służyłowidocznie jako popielnica.Popielnica odkryta w Boronowie w 1925 r.To charakterystyczne naczynie pozwoliłozaliczyć ten grób do młodszej epoki brązu. W ślad zatym odkryciem przeprowadzono latem 1928 r.gruntowniejsze prace wykopaliskowe w najbliższymotoczeniu. Odkryto dość rozległe cmentarzysko o pow.ok. 0,5 ha z końca V okresu brązu i początku epokiżelaza, to jest z t.zw. okresu halsztackiego (ok. 800-500lat przed Chrystusem). Udało się odnaleźć 10 grobów( 7 grobów szkieletowych i 3 ciałopalne).W tym samym roku przeprowadzone zostałyrównież prace wykopaliskowe w Piasku odległym odBoronowa o 9 km. Tam cmentarzysko pochodzącez tego samego okresu dziejowego zachowało sięw lepszym stanie. Odkryto je na niewielkim wzgórku,przylegającym do dziedzińca szkolnego. Od stronypółnocnej graniczyło ono z małym strumykiem, a odpołudnia z szosą Piasek- Koszęcin. Tylko niewielkaczęść tego terenu była zdewastowana bo z niej równieżbył wywożony piach. Większość napotkanych grobówbyła w stanie dobrym lub tylko częściowo uszkodzonym.Ogółem odkryto w Piasku 67 grobów.Podobnie jak w Boronowie i tu były dwa rodzajegrobów, były one też podobnej głębokości (od ok. 40 cm12

do 80 cm) . Pomiędzy grobami szkieletowymi , którestanowiły większość, znajdowały się również grobyciałopalne.W tych pierwszych szkielety nie zachowały się, lecztylko ich nieliczne ślady. Śniedź przedmiotów z brązuzakopanych przy szkielecie zachowała nieraz jegoszczątki w postaci drobnych ułamków kości czaszki lubzębów.Archeolodzy uznali, że odrębności te mogły byćspowodowane nieznaczną różnicą chronologiczną.Cmentarzysko boronowskie było prawdopodobnienieco wcześniejsze.Niektóre wykopaliska z Boronowa i PiaskuPlan sytuacyjny cmentarzyska w Piasku (wyk. w 1928 r.)W boronowskich grobach ciałopalnychznajdowały się naczynia popielnicowe ze szczątkamispalonych kości, natomiast w Piasku popielnic nieodnajdywano, w tamtejszych grobach szczątkispalonych kości usypane były w kupkach.We wszystkich grobach szkieletowych i ciałopalnychznajdowały się naczynia gliniane lub ichułamki, w większości grobów napotykano teżprzedmioty metalowe. W okresie kultury łużyckiejpanował zwyczaj wkładania do grobu tzw. przystawek,to jest naczyń z jadłem oraz różnych przedmiotów,z którymi zmarły był za życia związany. W Boronowieznaleziono ogółem 31 naczyń, a w Piasku przeszło sto.Na obu cmentarzyskach występowały identyczneformy naczyń (donicowate, baniaste, podwójniestożkowate, misy, półkuliste czerpaki). Napotkanotylko nieliczne groby, w których naczynia zachowały sięw całości. Większość trzeba było zrekonstruować.Występowały również identyczne przedmioty z brązu(trójkątne wisiorki, szpile ze spłaszczonym uszkiem,zausznice w kształcie kółek lub zwojów spiralnieskręconego drutu, naszyjniki ze spłaszczonych prętów,bransolety). W Boronowie znaleziono też grocik strzałyoraz nagolennik z grubego prętu, ozdobiony skośnyminacięciami. Jak widać, większość przedmiotówmetalowych stanowiły ozdoby. Fakt ten świadczyłjuż o pewnej zamożności tamtej ludności i o jej dbałościo wygląd zewnętrzny.Choć oba cmentarzyska pochodziły z tego samegookresu dziejowego i choć dzieliła je niewielka odległość,zaobserwowano miedzy nimi również cechy odrębne.Oprócz wspomnianej wyżej różnicy w pochówkuciałopalnym, w Piasku odkryto również szeregprzedmiotów z żelaza oraz jeden z ołowiu, którychw Boronowie nie napotkano.W boronowskich grobach znajdowały się obstawyz płaskich kamieni polnych oraz częściowe, kamiennenakrycia, natomiast w Piasku były tylko kamiennenakrycia.Należy podkreślić, że dokonane w Boronowie iPiasku odkrycia z okresu kultury łużyckiej z kilkuwzględów stanowiły niewątpliwą ciekawostkę archeologiczną.Pochówek szkieletowy należał w tej kulturzedo rzadkości, tymczasem na obu cmentarzyskachwiększość stanowiły właśnie groby szkieletowe. Tenmieszany obrządek pogrzebowy wyróżniał z szeregugrup kultury łużyckiej tylko tzw. grupę górnośląskomałopolską,osiadłą na pograniczu tych krain.Widocznie obejmowała ona swym zasięgiem równieżtereny obecnego powiatu lublinieckiego.I wreszcie- sprawa wnosząca istotną informację donajdawniejszych dziejów tego zakątka Górnego Śląska.Odkryte w Boronowie i Piasku cmentarzyska o dośćpokaźnych rozmiarach, a także odnalezione w różnychrejonach Boronowa szczątki ceramiki łużyckiejpozwalająwysnuć wniosek, że musiały już wówczasistnieć w tych miejscach dość duże osady ludzkie.Oznacza to, że ok. VIII-V wieku przed Chrystusem byłojuż na pewno stałe osadnictwo na tutejszym terenie.Warto dodatkowo nadmienić, że podczasprowadzonych prac wykopaliskowych na obucmentarzyskach natrafiono też na ślady bytnościczłowieka pradziejowego w tej okolicy. W Boronowieodkryto mikrolity pochodzące ze środkowej epokikamiennej zwanej mezolitem ( 9000-4200 lat przedChr.) a w Piasku – narzędzia krzemienne z młodszejepoki kamiennej (4200- 1700 lat przed Chr.)Wykopaliska z obu cmentarzysk zostaływ okresie międzywojennym zdeponowane w MuzeumWielkopolskim oraz w Muzeum Śląskimw Katowicach.Podczas okupacji niemieckiej zbiory katowickiezostały przekazane do bytomskiego muzeum.Aktualnie znajdują się one w magazynach MuzeumGórnośląskiego w Bytomiu.Bibliografia:- Przegląd Archeologiczny t. III/1927- Przegląd Archeologiczny t. IV/1928-32- Wiadomości Archeologiczne t. XI/193213

Karolina Banach„Mazowsze” dawniej i dziś …W latach pięćdziesiątych, ważnym przedsięwzięciemartystycznym w skali ogólnokrajowegorozwoju kulturalnego Polski powojennej, byłoutworzenie Państwowego Zespołu LudowegoPieśni i Tańca „Mazowsze”, z siedzibąw podwarszawskim Karolinie. Dla wielu młodychludzi, utalentowanych muzycznie i tanecznie,perspektywa angażu do zespołu była nie tylkorealizacją marzeń o wielkim, artystycznymświecie. W trudnej, powojennej rzeczywistości„Mazowsze” było przede wszystkim wyjątkowąszansą na zdobycie solidnego wykształcenia orazsposobem na poprawę bytu. Warunki przyjęcia dozespołu nie były wówczas zbyt wygórowane.Nowopowstała, państwowa szkoła artystycznaz internatem, pod dyrekcją Tadeusza Sygietyńskiego- znanego muzyka i kompozytora,gromadziła przede wszystkim młodzież wiejską,która żyła na co dzień polskim folklorem,tradycjami śpiewu i tańca ludowego. Początkidziałalności T. Sygietyńskiego, jako założyciela„Mazowsza”, sięgają roku 1948, kiedy objeżdżałmazowieckie i opoczyńskie wsie w poszukiwaniuutalentowanych dzieci, autentycznych melodii,tańców i strojów ludowych. Zebrany materiałopracował muzycznie i dostosował do wymogówzespołu i warunków scenicznych. Szkołaartystyczna, działająca pod szyldem „Mazowsze”,kształciła młodzież w szerokim aspekciemuzycznym. Wielogodzinne lekcje solfeżu,śpiewu, harmonii, tańca klasycznego i ludowego,gry na instrumentach, prowadzone były przezwybitnych specjalistów, profesorów wyższychuczelni muzycznych i znakomitych choreografów.Członkowie „Mazowsza”, rozpoznawaniwśród miejscowych po charakterystycznychmundurkach w kolorze czerwonym, mielizapewnione dobre, jak na tamte czasy, warunkisocjalne: mieszkanie, wyżywienie, codziennyubiór i niewielkie wynagrodzenie. Nic dziwnego,że chętnych do zespołu nie brakowało. Potrudnych początkach, okresie solidnej, wytrwałejpracy, nadszedł czas obfitych zbiorów - sławy,zaszczytów, licznych koncertów, zagranicznychwojaży i wspaniałych warunków finansowych.W krótkim czasie, o słynnym już na całym świeciefolklorystycznym zespole, marzyła niemal całaPolska.Minęło kilkadziesiąt lat … W realnej rzeczywistości,niezwykle szybko zmieniającej się,najlepszy produkt eksportowy Polski Ludowej,ocalał. Wizja artystycznej szkoły Tadeuszadr Karolina Banach w stroju ludowymSygietyńskiego, zamknięta za bramami karolińskiegopałacu, nie przetrwała jednak próby czasu.W związku ze zmianą ustroju politycznego iprzemianami społeczno - kulturowymi w kraju,państwowa szkoła kształcąca biedną, ale utalentowanąmłodzież, przeobrażona została w instytucjęartystyczną, oferującą pracę młodym tancerzom,śpiewakom i instrumentalistom. Idea wieloaspektowejszkoły artystycznej, pielęgnująceji dbającej o przetrwanie tradycji narodowych,upadła. Wraz z nią zamknął się najpiękniejszyrozdział historii „Mazowsza”. Zabrakło równieżpomysłu na dalszą działalność artystycznązespołu. Z biegiem lat, warunki angażu do„Mazowsza” zdecydowanie wzrosły. W codziennych,kilkugodzinnych dziś zaledwie próbach,uczestniczą zawodowi artyści, z dyplomami szkółmuzycznych, baletowych i wokalnych. Ofertapracy w zespole nie jest jednak zbyt przyciągająca:niskie zarobki, średnie warunki socjalne oraz …brak perspektyw na przyszłość. Pewnym utrudnieniemw tym względzie jest specyficzny,o wąskim zakresie repertuar oraz programkoncertowy zespołu. Sztandarowy, skostniały,ograniczony pustymi, wygodnymi hasłamii postulatami, odnoszącymi się do „wielkichmazowszańskich tradycji”, dziś znajdujezrozumienie tylko wśród członków zespołu.Złotych czasów świetności i powodzenia„Mazowsza” na całym świecie, z pewnością nie dasię już przywrócić. Tkwienie w nicości i bezradności,wspomnieniach i blaskach dawnej sławy,jest tylko próbą ocalenia od zapomnienia tego,co już przeminęło …14

RedakcjaXII spotkanie z kulturą i historią w Koszęcinienia 26 lutego 2011 roku odbyło się w salibankietowej koszęcińskiego Domu Kul-Dtury XII Spotkanie z Kulturą i Historią.Tym razem prelegenci – bo były dwa wykłady -sięgnęli do czasów bardzo odległych, zajmująclicznie zebraną publiczność ważnymi i bardzociekawymi wydarzeniami religijnymi i społecznymi:Życiem i Świętością Jadwigi Śląskieji Historią Żydów na Ziemi Lublinieckiej. Te dwaciekawe wykłady - pozornie religijniei historycznie rozbieżne – wygłosili pani drmuzykologii Karolina Banach i pomysłodawcaSpotkań z Kulturą i Historią pan mgr Jan Myrcik.Zanim zajmiemy się meritum Spotkania przedstawmykrótko prelegentów, a właściwie – dlatego,że Jana Myrcika znamy z jego społecznikowskiejpasji – przybliżymy czytelnikom postać panidoktor Karoliny Banach.Pochodzi z Ziemi kujawsko – pomorskiej.Przez wiele lat była związana z zespołem"Mazowsze" jako śpiewaczka, później pełniłafunkcję korepetytora chóru i Chórmistrza. Studiamagisterskie i doktoranckie ukończyła naUniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiegow Warszawie. Przez okres dwóch lat związała sięz teatrem „Hebrydy” w Warszawie, pełniąc tamfunkcję kierownika muzycznego. Obecniewspólnie z mężem dr Maciejem Banachem –dyrygentem zespołu „Śląsk” związali się z tąinstytucją i z Koszęcinem.Temat wykładu pani dr Karoliny Banachbrzmiał: „Postać Jadwigi Śląskiej w średniowiecznejpoezji hagiograficznej”. Przez równągodzinę na sali panowała absolutna cisza, bowiemsłuchacze i widzowie ( wykład był multimedialny )zmysłem słuchu i wzroku uczestniczyliw rozgrywającej się na przełomie XII i XIII w.uczcie świętości i pobożności Jadwigi Śląskiej.Prelegentka przedstawiła nie tylko wielką świętośći cnoty św. Jadwigi, ale także bogate szczegółybiograficzne Patronki Śląska i tło historyczneówczesnych czasów.Wykład Jana Myrcika związany był z promocjąjego najnowszej książki z serii „Pro Memoria”,zatytułowanej: „Żydowski cmentarz w Cieszowej –inwentaryzacja obiektu”. Właściwie prelekcja byłalekcją szacunku i tolerancji do żydowskiej religiii historii tego narodu. Te same wartości zostałyprzedstawione w publikacji , którą można było namiejscu nabyć. Zanim uczestnicy spotkaniaprzeczytają tę ciekawą książkę - której wydaniepoprzedzone było ogromem pracy Autora i wieluludzi – dowiedzieli się już wcześniej prawiewszystkiego o Judaizmie i o arcyciekawej historiiżydowskiego Kirkutu w Cieszowej.Obydwa wykłady zostały z wielkim zainteresowaniemprzyjęte i nagrodzone rzęsistymioklaskami i wiązankami kwiatów. Taką samąnagrodę „otrzymał” także ks. prałat Tadeusz Fryc,za bezinteresowne, pracochłonne i profesjonalneprzygotowanie płyt, które - obrazem i muzyką -towarzyszyły wykładom. Gorące podziękowanieod publiczności otrzymała dodatkowop. dr Karolina Banach , która w „oprawiemuzycznej” zachwyciła zebranych wspaniałymgłosem, doborem utworów i własnym akompaniamentemfortepianowym. Na zakończenie –trwającego dwie godziny - spotkania organizatorzypodziękowali prelegentom, pracownikomi dyrekcji Domu Kultury i niezawodnejpubliczności.15

Powiatowe Centrum Pomocy RodzinieRehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.Coraz mniej środków na powiatowe Centrum Pomocy Rodziniew Lublińcu udziela pomocy osobomPniepełnosprawnym w ramach środkówfinansowych Państwowego Funduszu RehabilitacjiOsób Niepełnosprawnych. W tymroku wysokość środków finansowych przyznanychpowiatowi wynosi 941.271 zł.To zdecydowaniemniej niż w latach ubiegłych, dlaporównania w 2008 roku przyznano kwotę1.299.129 zł. Podziału środków finansowych,według algorytmu dokonuje Prezes ZarząduPaństwowego Funduszu Rehabilitacji OsóbNiepełnosprawnych w Warszawie.Środki finansowe zostały przez Radę Powiatupodzielone na zadania z zakresu rehabilitacjizawodowej i społecznej. Na zadania w ramachrehabilitacji zawodowej realizowane przezPowiatowy Urząd Pracy w Lublińcuprzyznano kwotę 50.000 zł. Pozostała kwota891.271 zł przyznana została na realizacjęzadań w ramach rehabilitacji społecznej.Z roku na rok do rozdysponowania pozostajecoraz mniejsza kwota, w której uwzględnićnależy także Warsztaty Terapii Zajęciowej.Warsztaty są jedną z form rehabilitacjispołecznej, gdzie poprzez udział w szereguzajęć osoby niepełnosprawne poprawiająswoją sprawność fizyczną i psychiczną, a takżenabywają nowych umiejętności przydatnychw samodzielnym życiu. Na ten cel doWarsztatów Terapii Zajęciowej trafi kwota739.800 zł. Na realizację zadań z zakresurehabilitacji społecznej pozostanie w PCPRtylko 151.471 zł. Jest to zdecydowanie mniejszakwota niż w ubiegłym roku.Przyznanie dofinansowania w ramachrehabilitacji społecznej następuje na pisemnywniosek złożony przez osobę niepełnosprawną(na odpowiednim formularzu),w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie.Dofinansowanie ze środków PFRONobejmuje:- uczestnictwo osób niepełnosprawnychi ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych( na ten cel w 2011 r. powiatprzeznaczy 40.000 zł),- likwidację barier architektonicznych,w komunikowaniu się i technicznych(50.807 zł),- zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny,przedmioty ortopedyczne i środkipomocnicze (50.807 zł),- sport, kulturę, rekreację i turystykę osóbniepełnosprawnych (9.856 zł).Celem turnusu rehabilitacyjnego jest poprawaogólnej sprawności osób niepełnosprawnych.Dofinansowanie ze środków PFRON doturnusów rehabilitacyjnych zawiera sięw granicach od 18 – 27% (zależnie od stopnianiepełnosprawności) przeciętnego wynagrodzenia.Ta forma pomocy cieszy się z roku narok wzrastającą popularnością wśródbeneficjentów. W 2010 r. złożono 238wniosków o dofinansowanie uczestnictwa wturnusach rehabilitacyjnych, ale przyznaneśrodki finansowe pozwoliły tylko nadofinansowanie do 39 wniosków. W tym rokuprzyznana jest jeszcze mniejsza kwota nadofinansowania do turnusów. W związku ztym, Społeczna Rada Programowa do sprawOsób Niepełnosprawnych wprowadziłalimity korzystania z dofinansowania.W pierwszej kolejności będą rozpatrywanewnioski osób ze znacznym stopniemniepełnosprawności, następnie wnioski osóbz umiarkowanym stopnieniem niepełnosprawności,które nigdy nie korzystałyz dofinansowania do turnusów rehabilitacyjnych.Jednak nawet wprowadzone limitynie pozwolą pozytywnie rozpatrzyćwszystkich wniosków potrzebujących.Kolejną formą pomocy osobom niepełnosprawnymjest pomoc w likwidacjibarier architektonicznych, która polega na16

moc niepełnosprawnym.wykonaniu czynności lub podejmowaniuinwestycji, które będą miały na celuudostępnienie przestrzeni architektonicznej.Likwidacja barier dokonywana jest w związkuz indywidualnymi potrzebami niepełnosprawnych,a także jeśli ich realizacjaumożliwi lub ułatwi osobie niepełnosprawnejwykorzystanie podstawowych czynności czyteż kontaktów z otoczeniem. Również w tymprzypadku środki przyznane przez ZarządPFRON są niewystarczające. W 2010 rokuzłożono 81 wniosków o dofinansowanie dolikwidacji barier architektonicznych, technicznychi w komunikowaniu się. Przeznaczonewówczas środki finansowe pozwoliły narealizacje tylko 12 wniosków. W tym rokuprzyznano jeszcze mniej środków niż w rokuubiegłym, dlatego przy rozpatrywaniu tychwniosków również wprowadzono limity.W pierwszej kolejności będą rozpatrywanewnioski osób niepełnosprawnych w stopniuznacznym, które nigdy nie korzystałyz dofinansowania do powyższego zadania.Osoby niepełnosprawne mają równieżmożliwość ubiegania się o dofinansowania dozaopatrzenia się w przedmioty ortopedyczne.Przedmioty ortopedyczne to przedmiotyułatwiające osobom niepełnosprawnymfunkcjonowanie w normalnych warunkachpoprzez zmniejszenie dysfunkcjonalnościwynikającej z zniekształceń układu kostno –stawowo – mięśniowego. Osoby niepełnosprawnemogą ubiegać się o dofinansowaniena zakup sprzętu rehabilitacyjnego, niezbędnegodo prowadzenia zajęć rehabilitacyjnychw warunkach domowych mających za zadanieosiągnięcie, przy aktywnym uczestnictwieosoby niepełnosprawnej, możliwie najwyższegopoziomu jej funkcjonowania.W związku z dużą liczba złożonych wniosków,także w przypadku tego dofinansowaniawprowadzono limity. Wysokość dofinansowaniado zakupu aparatów słuchowych będziezależna od posiadania stopnia niepełnosp r a w n o ś c i i w i e k u w n i o s k o d a w c y .W przypadku dofinansowania do pozostałychprzedmiotów ortopedycznych i środkówpomocniczych, w pierwszej kolejnościdofinansowanie otrzymają osoby ubiegającesię o protezy, wózki inwalidzkie, butyortopedyczne, pieluchomajtki, peruki,foteliki dla dzieci niepełnosprawnych orazaparaty słuchowe dla dzieci. W ubiegłym rokuzłożono 124 wnioski o dofinansowanie dozaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny,przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.Przeznaczone wówczas środki pozwoliłyna dofinansowanie tylko 93 wniosków.Jak wspomniano na wstępie co roku liczbaskładanych wniosków o dofinansowanie ześrodków PFRON rośnie, a ilość przyznawanychśrodków przez PFRON jest co rokuniższa. Z powodu niedoboru środkówfinansowych nie możemy pozytywnierozpatrzyć wszystkich składanych wniosków.Niedobór środków powoduje, że realizowanebędą tylko wnioski uwzględniające niezbędnepotrzeby.Szczegółowe informacje na tematmożliwości i procedur ubiegania sięo dofinansowanie zadań z zakresurehabilitacji niepełnosprawnych orazdruki wniosków można uzyskaćw siedzibie Powiatowego CentrumPomocy Rodzinie w Lublińcu przyulicy Sobieskiego 9.Informacja telefoniczna pod numeremtelefonu 343563257.17

EUROPEJSKIFUNDUSZ SPOŁECZNYOGŁOSZENIE O NABORZE DO PROJEKTU„NA PRZEKÓR. NA WPROST.”współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznegow ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013,Priorytet VII: Promocja integracji społecznej,Działanie 7.1: Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji,Poddziałanie 7.1.2 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracjiprzez powiatowe centra pomocy rodzinie.Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lublińcu ogłasza nabór osóbniepełnosprawnych do projektu systemow ego „Na przekór. Na wprost.”Celem projektu jest poprawa społecznego, zawodowego i zdrowotnegofunkcjonowania osób niepełnosprawnych z Powiatu Lublinieckiego poprzezwykorzystanie instrumentów aktywnej integracji.W ramach projektu planujemy zorganizować m.in.:- turnus rehabilitacyjny wraz z dojazdem,- kurs komputerowy,- indywidualne poradnictwo zawodowe.UDZIAŁ W PROJEKCIE JEST CAŁKOWICIE BEZPŁATNY.Osoby zainteresowane przystąpieniem do Projektuproszone są o kontakt z Biurem Projektuw Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Lublińcuprzy ul. Sobieskiego 9tel. 034 356 32 57www.efs.gov.pl18

Justyna PasiakWiosenna pobudkaa nami chłodne, zimowe dni. Nadeszła wiosna,a wraz z nią ze snu zimowego budzi się naszZorganizm, ale do pełnego przebudzeniapotrzebuje dużej dawki energii. O tej porze roku mamyochotę coś zmienić w sobie, ale przede wszystkim wartozmienić swój styl życia z zimowego na wiosenny. Wartozacząć zdrowo się odżywiać, polubić warzywa i owoce,ale przede wszystkim dużo się ruszać i nie zapominaćo spacerach, aby odpowiednio przywitać wiosnę.Wiosną niestety często czujemy się osłabieni,zmęczeni i rozdrażnieni. Brakuje nam energii, abyzrealizować wszystkie plany. Czasami nie mamyochoty na wykonanie codziennych czynnościi zazwyczaj dodatkowo przygnębia nas fakt, iżznów po zimie przybyło nam kilka kilogramów.Aby pokonać to zmęczenie i cieszyć się wiosnąnależy zmienić swój tryb życia na zdrowszyi bardziej aktywny. Dodatkowe kilogramy i kiepskinastrój to niestety skutek zimy. Należy zadbaćo codzienna dawkę ruchu, która wzmocni naszorganizm, ale także poprawi samopoczuciei pozwoli na pozbycie się dodatkowych kilogramów.Aktywność fizyczna jest niezbędnymelementem zdrowego stylu życia. Warto wybrać sięna spacer, który nie tylko będzie sprzyjał poprawienaszej formy, ale i dotleni mózg, usprawniając jegopracę.Oprócz aktywności fizycznej warto zadbaćo prawidłową dietę. W odstawkę powinny iść fastfoody, smażone potrawy i przede wszystkimsłodycze. Wiosną często atakuje nas przeziębienie,dlatego ważne jest wzbogacenie diety o witaminęC, A i E. Powinniśmy często sięgać po owocei warzywa. Najlepiej podczas przygotowaniakanapki ozdobić ją sałatą, pokrojonymi warzywamijak pomidorem, ogórkiem czy papryką.Taka kolorowa kanapka nie tylko będzie ładniewyglądała, ale zapewni nam sporą dawkę witamini składników mineralnych.W ciągu dnia będziemy mniej zmęczeni jeślidobrze się wyśpimy w nocy, ponieważ późnechodzenie spać, sprawia często, że jesteśmybardziej zmęczeni, niewyspani i mniej odporni nachoroby.Warto także nie zapominać o najlepszym leku nawszelkie dolegliwości, czyli uśmiechu. Śmiechwyzwala pozytywne emocje, pogłębia oddechi dotlenia mózg, który zaczyna produkowaćwięcej endofin, naturalnych substancji przeciwzapalnych.Dlatego ludzie o pogodnymusposobieniu rzadziej chorują.19

prof. dr hab. Jerzy CibaPrzysłowie z Armenii mówi:Nic na świecie nie może poczynić większych stratniż ręka człowiekao życia człowiek potrzebuje czystej wody, zdrowejżywności i powietrza bez dodatków toksycznychDskładników. Woda w województwie śląskim dostarczanajest przez przedsiębiorstwa, które są zobowiązane doprzestrzegania państwowych norm jakości wody pitnej.Produkty żywnościowe są w większości wytwarzane przezproducentów pod nadzorem Stacji Sanitarno-Epidemiologicznychi kupowane w sklepach. Za jakość tych produktów sąmaterialnie odpowiedzialni zarówno producenci jaki sprzedawcy.Z czystym powietrzem sprawa jest bardziej skomplikowana.Z zasobów naturalnych powietrza korzystają ludzie,zwierzęta, przemysł i transport samochodowy. Każdyużytkownik powietrza, po jego wykorzystaniu emituje je napowrót do atmosfery. Ludzie i zwierzęta oddają zużytepowietrze z dwutlenkiem węgla. Przemysł i transport emitujądo atmosfery- oprócz dwutlenku węgla – także tlenki siarkii azotu oraz pyły. Do atmosfery przenoszone są takżewiatrami pyły naturalne z erozji gleb, i minerałów oraz pyłówopadłych z działalności przemysłowej, transportui użytkowania pieców w gospodarstwach domowych. Dooczyszczenia powietrza służą opady deszczowe, drzewa - orazw mniejszej skali – rośliny zielone. W celach ochronyprzyrody wiele pokoleń ludzkich żyjących przed nami sadziłowokół swoich siedzib życiodajne drzewa. W miastach –projektowanych od XIX wieku - drzewa i krzewy były sadzoneprzy ulicach i placach. I chociaż mieszkańcy nie orientowalisię o składnikach powietrza, jego zanieczyszczaniu,i szkodliwości, to jakby instynktownie dbali o zasobyprzyrodnicze, wiedząc, że one wpływają korzystnie nawarunki mieszkaniowe. Oprócz oczyszczania powietrzadrzewa dają cień, owoce lub kwiaty, a opadłe liści dawałypróchnicę i ściółka oraz służyły do ocieplania pomieszczeńdla zwierząt. Drzewa to dzisiaj często niedoceniane skarbynatury, zarówno w miastach, jak i na wsi. Podlegają częstonieprzemyślanej wycince, lub są okaleczane przez tzw.„zabiegi pielęgnacyjne”, polegające na zimowym, totalnymogałacaniu ich z gałęzi i radykalnym przycinaniu koronydrzew, co w konsekwencji prowadzi do ich zagłady. Takichzabiegów nie wolno absolutnie wykonywać na starymdrzewostanie. Ten nieszczęsny dla przyrody czas rozpoczął sięod lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Drzewa rosnąceprzy drogach, chodnikach, czy domach przeszkadzająmieszkańcom i użytkownikom bo, przynosząc same„nieszczęścia”. Na nich bowiem gnieżdżą się ptaki, którezanieczyszczają posesje i parapety okienne, drzewa zrzucająjesienią duże ilości liści, są czasem przyczyną nieszczęśliwychwypadków itp. Petycje mieszkańców kierowane do władzadministracyjnych, skutkują często pozbywaniem się tegodrzewostanu – „dla świętego spokoju”. Wszyscy zapominamyo tym, że ptaki ”oprócz kłopotów” są zwiastunami pięknaprzyrody poprzez śpiew, niszczenie szkodników sąsprzymierzeńcami człowieka. Nie pamiętamy też, że drzewodaje cień, zużywa dwutlenek węgla i oddaje nam życiodajnytlen utrzymując równowagę w przyrodzie. Liście i korazatrzymują szkodliwe pyły i składniki kwaśnych dreszczów,przez co drzewa cierpią, zapadając z tego powodu na różnechoroby.Natury nie da się nakłonić do egoistycznych oczekiwańludności. Zabiegi pielęgnacyjne wymagają wiedzy o rodzajachdrzew, o „przycinaniu” poszczególnych gatunków, chorychczęściach drzewa itp. Wiedzę taką posiadają dendrolodzy,a nie „fachowcy” od siekiery i piły.Informacje statystyczne dotyczące rożnych państweuropejskich zawierają również dane o lesistości, czyli ilościzalesionych terenów na całym obszarze państwa. Najmniejlasów w Europie występuje w wielkiej Brytanii, Holandiii Irlandii (11%). Najwięcej zasobów leśnych posiadają:Finlandia (73%), Szwecja (69%), Słowenia (62%), i Austria(47%). W Polsce lesistość wynosi 29%, w województwieśląskim 32%, w powiecie lublinieckim powyżej 50%. Każdyz nas dostrzega - gołym okiem – że ginie nam drzewostanw naszych miastach, osiedlach i w terenie wiejskim. Skoroubywa drzewostanu produkującego tlen, to przybywa namchorób cywilizacyjnych.(nowotwory, schorzenia kardiologiczne,alergie, cukrzyca itp.).Z badań statystycznych Centrum Onkologicznegow Gliwicach wynika, że w roku 2007 w województwieśląskim nowych zachorowań było 15537 (mężczyzn 7963,kobiet 7574). Zmarło 12037 osób. Dane dla powiatulublinieckiego to odpowiednio: 126 zachorowań wśródmężczyzn i 98 wśród kobiet. Zmarło 168 osób. Najczęściejwystępujące choroby nowotworowe u kobiet to: rak piersi,narządów rodnych, jelita grubego, płuc. U mężczyzn: rakpłuc, jelita grubego ,prostaty. W ostatnich latach choróbnowotworowych przybywa, szczególnie dotyczy to rakaskóry u kobiet. Głównymi przyczynami tych schorzeń są -oprócz innych – obecność w pyłach zawieszanych w powietrzutoksycznych składników jak: ołów, rtęć, kadm, beryli inne. W wyniku częstego spalania śmieci na ogniskach bliskodomów i w starych piecach węglowych, pojawiają sięw powietrzu dioksyny, które są silną trucizną. (obecność0,00000000001g.dioksyn w 1 m3 powietrza jest szkodliwe ).Bardzo silne uprzemysłowienie krajów europejskichdoprowadziło w połowie XX wieku do katastrofalnegozniszczenia lasów we Francji, Niemczech, Austrii, krajówskandynawskich, a w latach 70-tych wystąpiło w GórachIzerskich w Polsce i w Czechach. W wielu krajach prowadzonesą badania przyczyn tego zjawiska, co pozwoliło poznaćmechanizm i przyczyny zagrożeń. Katastrofalne niszczenielasów następuje dalej. Wystąpiło ono w Czechach, Słowacji,a w ostatnim 10-leciu dotknęło Beskidy i przesuwa sięw kierunku Podhala. Badania gleb w lasach – na prośbęDyrekcji Regionalnej Lasów Państwowych w Katowicach -prowadziłem z zespołem naukowców Politechniki Śląskiejw Beskidach i w lasach Wyżyny Śląskiej. Wyniki badańwskazują na silne zakwaszenie gleb leśnych i obecnośćtoksycznych jonów w roztworze glebowym. Najbardziejzagrożone są lasy świerkowe, ale inne też są w złej kondycji.Czy te kilka informacji o drzewach, ich zagrożeniui symbiozie zjawisk wzbudzi jakąś refleksję wśród mieszkańcówi władz samorządowych, lub będzie jeszcze jednąopowieścią o strachu egzystencji?20

Kazimierz BromerCudze chwalicie cz. VIIIodróżując na południe Europy – często kierujemysię na przejście graniczne w stronę ZebrzydowicPlub Chałupek.Po drodze warto zatrzymać się w mieście:Wodzisław – gdzie podziwiamy:- na rynku domy z pocieniami,- w zamku muzeum regionalne,- obok kościoła pw. św. Wawrzyńca (budowla w styluneogotyckim) – figurę św. Jana Nepomucena z XVIIw.- Krzyże pokutne przeniesione tutaj z okolicy(przykład przestrzegania prawa w średniowieczu –gdy za zabójstwo człowieka trzeba było własnoręczniewykuć z kamienia krzyż oraz wyryć na nimznak narzędzia – jakim dokonano zabójstwo), tegotypu krzyże spotykamy jeszcze na Dolnym Śląsku.Po wyjeździe z miasta skręcamy na zachód domiejscowości – Tworków – niewielka wieś w gminieKrzyżanowice – wyróżniona w roku 2008 w konkursiejako „Najpiękniejsza Wieś województwa Śląskiego” – tupodziwiamy:- ruiny zamku – pierwotnie średniowieczna twierdzaotoczona fosą, w XVI w. Przebudowana w stylurenesansowym a później w stylu barokowym,w 1931r. ulegała pożarowi, ale widoczne rozległezabudowania,- kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła –zbudowany w latach 1691 – 1694 na miejscu staregogotyckiego, wewnątrz wspaniała barokowadekoracja – bogate ołtarze główny i boczne,ambona, w kaplicy bocznej pod lożą kolatorskąznajduje się jedenaści trumien, bogato zdobionych,to jedyny w Polsce tak duży zespół sarkofagówdziecięcych zdobionych, unikalny na skalęeuropejską miejsce pochówku właścicieliz bogatych rodów – Reiswitz i Wilczek, kryptaodkryta w 1993, znalezione stroje w trumnachstanowią unikalną kolekcję starych ubiorów m. in.żupany i inne, jedyny tego typu zbiór takich starychubrań w Polsce, całość odrestaurowana dziękistaraniom parafii i funduszom europejskim.Po przekroczeniu bez przeszkód pobliskiej granicyw Chałupkach możemy skręcić na zachód by w pobliżuHlučin – Darkovičky podziwiać skansen fortyfikacji.W latach 1935-1938 Czechosłowacja wybudowała nadówczesną granicą niemiecką cały pas umocnień,obejmujący poszczególne bunkry z kopułami,podziemne magazyny i przejścia, pomieszczenia namagazyny broni i amunicji, koszary dla wojska,fragmenty torów kolejki wąskotorowej pod ziemią,zapory przeciwczołgowe, wyposażenie linii obronnej,całość porównywalna do francuskiego systemu obrony– tzw. „Linia Maginota”, niestety w obu wypadkach niespełniły swego zadania. Obecnie po skompletowaniuwyposażenia dostępne są do zwiedzania.Ruiny zamku w TworkowieKościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła w TworkowieSkansen fortyfikacji21

Bogusław Hrycyk22Śladami historiiWspółpraca Europejska – pamięć i historiadniach od 11 do 14 listopada 2010 r.przedstawiciele Zespołu Szkół im.WA. Mickiewicza w Lublińcu dyrektorM. Żyłka, autor projektu M. Kania i przedstawicielZarządu Powiatu B. Hrycyk wzięli udział w podsumowaniuprojektu współpracy i wymiany młodzieży.Organizatorem spotkania była Sozialer ArbeitskreisSAK w Lőrrach – Niemcy.Obok Gospodarzy w spotkaniu uczestniczyli przedstawicieleinstytucji zajmujących się szeroko rozumianąpracą z młodzieżą z Sens – Francja, Semigallia – Włochyi Edirne – Turcja. Program obejmował 3 – dniowąkonferencję i warsztaty, na której dokonano podsumowaniai oceny dotychczasowej współpracy orazokreślono cele i zasady współpracy w przyszłości.W dniu 15 listopada 2010 r. na zaproszenie dyrektoraośrodka odwiedziliśmy Centrum Młodzieżowe im.Alberta Schweitzra w miejscowości Niederbron – les –Bains Francja położonej na północ od Strasburgaw półn. – zach. Alzacji. Jest to miejsce spotkań. Jest tomiejsce spotkań młodzieży z całej Europy, która chceaktywnie uczestniczyć w procesie odkrywania historii.W regionie tym znajdują się liczne historyczne miastai miejscowości, umocnienia Linii Maginota, CytadelaVanbon, cmentarze I i II wojny światowej, były obózkoncentracyjny Struthof. Szczególne wrażenie robiCmentarz Wojenny żołnierzy niemieckich poległychw 1944 r. w czasie walk na Froncie Zachodnim w górachWogezach, gdzie leżą także żołnierze pochodzącyz Lublińca. W Ośrodku zgromadzono zbiór dokumentówdotyczących poległych żołnierzy i historii regionu.Jest to miejsce pamięci o historii oraz pojednania dlamłodzieży z Europy i mieszkańców Alzacji.Strasbourg – stolica Europydniu 14 listopada 2010 r. w niedzielę,wyruszyliśmy w kierunku Strasburga.WW piękne słoneczne popołudnie widzieliśmyjedno z najpiękniejszych miast nadreńskiej Alzacji,obecnie stolicę Parlamentu Europejskiego.Miasto przepięknie położone nad Renem, oblewanejest wodami rzeki płynącej wartkim i czystym nurtem,w średniowiecznych, obronnych fosach, przegrodzonychlicznymi zabytkowymi i malowniczymi mostami.Ulice, uliczki, place i urocze pasaże przemykają pomiędzystylowymi pałacami, wspaniałymi gmachamii zabytkowymi budynkami, a place i parki położonewzdłuż rzeki, tworzą wspaniały historyczno –spacerowy trakt. W samym centrum starego miasta stoiwspaniała Katedra Matki Boskiej ( The Cathedreal ofOur Lady), której romańskie początki sięgają 1015 r.,a gotycka rozbudowa trwała od ok. 1225 r.Bryła Katedry zniewala swoim ogromem i zachwycaarchitekturą, a we wnętrzu podziwiać można wspaniałewitraże, strzeliste filary i sklepienia, ozdobne chóry,rzeźby, XIV wieczne organy, ozdobne pilary, a takżepochodzący z 1571 r. słynny zegar astronomiczny. StareMiasto ze wspaniałą architekturą i zabudową, jestżywym i wspaniałym odzwierciedleniem przebogateji skomplikowanej historii regionu Alzacji.Alzacja – meandry historiiegion Alzacji ma długą i burzliwą historięzwiązana z tworzeniem się ludów i narodów,Rregionów i państw średniowiecznej i współczesnejEuropy. Losy Alzacji i jej mieszkańców byłytypowe dla ziem pogranicza będącego miejscemrywalizacji sąsiednich narodów i państw. Równocześniez procesem tworzenia się germańskiego państwaFranków (V – IX w.), tworzyła się granica językowapomiędzy częścią zachodnią francuskojęzyczną,a wschodnią niemieckojęzyczną, przebiegająca wzdłużśrodkowego i dolnego Renu. Na przestrzeni XVwieków historii ziemia alzacka należała do wieluróżnych organizmów państwowych.- Królestwo Franków (od 496 r.)Po rozpadzie Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 r.,ziemie wzdłuż dolnego Renu zamieszkałe przezgermańskie plemiona Alemanów należały do Burgundii,która obok Austrazji, Neunstrii i Akwitanii,wchodziła w skład germańskiego Królestwa Frankówutworzonego przez króla Chlodwiga I (482-511)z dynastii Merowingów- Cesarstwo Rzymskie (od 800 r.)Od połowy VIII w. (751 r.) była we władaniu rządzącejKrólestwem Franków dynastii Karolingów, a od 800 r.stała się częścią Cesarstwa Rzymskiego cesarza KarolaWielkiego (768 – 814)- Królestwo Italii i Lotaryngii (od 843 r.)Po podziale cesarstwa w 843 r. (traktat w Vedun) na trzyczęści, zachodnią otrzymuje Karol, wschodnią Ludwika cześć środkową Lotar. W przyszłości Lotaryngia staniesię polem rywalizacji i walk dwóch królestw, FrankówZachodnich – francuskich i Franków Wschodnich –niemieckich.

- Związek Księstw Niemieckich (od 911 r.)Po śmierci ostatnich władców z dynastii Karolingów(911 r.) i faktycznym rozpadzie Cesarstwa, ziemiecentralne wzdłuż Renu na północ od Alp zwaneLotaryngią Górną i Dolną zostają częścią Niemiec.- Święte Cesarstwo Rzymskie (od 962 r.)Książęta niemieccy wybierają elekcyjnego króla OttonaI z dynastii saskiej, który w 962 r. uzyska koronę cesarskąi przywróci Cesarstwo rządzone kolejno przez OttonaII i Ottona III do 1002 roku.- Cesarstwo Rzymsko – NiemieckieOd XI wieku ziemie Lotaryngii Górnej (tu leży Alzacja)przynależą do Cesarstwa Rzymsko – Niemieckiego.- Cesarstwo RzymskieIstnieje od XIII wieku, w jego skład wchodzi KrólestwaNiemiec, Italii, Burgundii i Czech.- Cesarstwa Rzymsko – NiemieckiegoW XV i XVI roku Alzacja przynależy do CesarstwaRzymsko – Niemieckiego.- FrancjaW 1648 r. po zakończeniu wojny 30 – letnieji ustaleniach pokoju westfalskiego cześć północno –wschodniej Alzacji przyznana została Francji.- FrancjaW 1815 r. po zakończeniu wojen napoleońskichKongres Wiedeński pozostawia Alzację na zachodnimbrzegu Renu dla Francji.- NiemcyW 1871 r. w wyniku wojny francusko – pruskiej Alzacjawraz z Lotaryngią przechodzi do Niemiec.- FrancjaW 1919 r. po Traktacie w Wersalu Alzacja i Lotaryngiapowraca do Francji.- III Rzesza NiemieckaW okresie II wojny światowej od 1940 do 1945 r. Alzacjaprzynależy do III Rzeszy Niemieckiej.- FrancjaW 1945 r. po zakończeniu II wojny światowej Alzacjapozostaje we Francji.Dla nas, ludzi urodzonych, mieszkających i żyjącychna Śląsku, ze względu na złożoność, zmiennośći skomplikowanie losów, historia Alzacji powinnauzmysłowić wszystkim i pozwolić oraz zrozumieć,wyjątkowość naszego regionu i kultury „pograniczatrzech narodów”.Uczestnicy projektuKatedra Matki Boskiejw StrasbourguStrasbourgCmentarz wojenny23

Jan MyrcikA propos kolejowej wieży ciśnień w Koszęcinie„…Na niej się jeszcze święty ogień żarzy…”24Polski wieszcz Stanisław Jochowicz wołał przed stupięćdziesięciu laty do swoich Rodaków: „Cudzechwalicie, swego nie znacie, sami nie wiecie coposiadacie”, zaś trochę później Adam Asnyk w wierszu„Do Młodych” powiedział min.: „Ale nie depczcieprzeszłości ołtarzy, choć macie sami doskonalszewznieść. Na nich się jeszcze święty ogień żarzy i miłośćludzka stoi tam na straży. I wy winniście jej cześć.Pod koniec lutego 2011 roku zobaczyłem - nawybudowanej w 1884 roku kolejowej wieży ciśnieńw moim rodzinnym Koszęcinie, żółtą tablicęz napisem: „ Obiekt w likwidacji. Wstęp wzbroniony.Grozi śmiercią”. I przeraziłem się! Myślałem najpierw,że to może Konserwator Wojewódzki zawiesił tablicęz napisem: „Zabytek architektury. Należy otoczyćopieką”. Wtedy przypomniał mi się Asnyk i zrodziła sięw mojej głowie mała parafraza do jego słów: „Na niej sięjeszcze święty ogień żarzy”. „Ogień” kolejarskich serc,których w Koszęcinie było parę setek. Jeszcze tu żyjąmaszyniści, którzy „tankowali” tam wodę do swoichparowozów. Ta wieża jest dla koszęcinian i dla wielumiłośników dawnych czasów, niczym wieża antycznegokościoła, z życiodajną wodą, która napędzałacywilizację na śląskiej ziemi. Wiem, że tam, niedalekokościoła św. Trójcy, przy wieży – „MIŁOŚĆ LUDZKASTOI NA STRAŻY”Przypomniało mi się także jedno z moichcyklicznych spotkań, które także miałem przyjemnośćprowadzić. Poświęcone było Śląskim kolejomi dworcom. Pełna sala widowiskowa miejscowegoDomu kultury, wielu zacnych ludzi w kolejarskichmundurach i jeden szczególny GOŚĆ, który wówczasw Koszęcinie miał swoją ostatnią wystawę w swoimżyciu – śp. Henryk Dąbrowski, założyciel i kustoszkolejarskiego muzeum w Herbach. ( O sp. HenrykuDąbrowskim czytaj na stronie 4 dzisiejszego numeruZ.L. ) Rozmawiałem wtedy z p. mgr inż. HelmutemKlabisem – dyrektorem jednej ze struktur PKP – właśnieo owej wieży. Za parę dni – po obejrzeniu „żółtejtablicy” – zadzwoniłem do Niego trochę niepewny…i otrzymałem numer telefoniczny do bardziejkompetentnej Osoby w tej sprawie – p. dyrektor JolantyMichalskiej. I okazało się, że szefowie w kolejarskichmundurach mają bardzo ludzkie i życzliwe serca.Myślę, że wszystko jest na dobrejdrodze, że wieża będzie dalej stałai wkrótce zobaczymy na tej pięknej,historycznej budowlitablicę:„Obiekt zabytkowy”.Sprawą zajął się WójtGminy pan mgrinż. Grzegorz Ziaja.Wierzę Mu.