MOISIU I FTUAR NE RUSI - Regione Basilicata

RILINDASISUPLEMENT JAVOR ISTUDIMIE diel, 11 gusht 2013SH.com19www.shqiptarja.comDeklarata e Koculit: Në rast të nji lufte në mes të Shqipnisë e Italisë, Mustafa asht me Shqipninëjekjet tuaja. Por meqë një bindjetë tillë nuk e kam dhe meqë ajo qëkishit parathënë me kohë e me kaqinsistim në të gjitha anët e botës për14 vjet me rradhë u vërtetua plotësisht,pasi fashizmi e pushtoi mebajonetë të zbërthyer aleaten e tijtëvogël, e duke qenë në nji mëndjeme bashkatdhetarët e mi, miq tëShqipërisë, ju këshilloj nxehtësishttë ktheheni një orë e më parë nëatdhe. Qëndrimi i juaj i mëtejshëmnë mërgim, në gjëndjen e sotme,më duket jo vetëm i kotë, por edhekundërprodhues. Kam besim se jumund t’i bëni më shumë shërbimçështjes kombëtare, e ndoshta derinë njëfarë pike edhe çështjes sëpërgjithshme, po të vijë rasti, dukeqëndruar të organizuar në malet eShqipërisë dhe jo në vendet e liratë perëndimit. Aty duhet të prisnizhvillimin e ngjarjeve, pasi atydo t’ju paraqitet rasti të shpëtoniprapë lirinë e kombit tuaj.” Kolonelianglez i ka bërë një diagnozë tepërtë saktë s’ardhmes së Shqipërisëe, në ndershmërinë intelektualetë shpalosur në bisedë, merr qëndrimnë dy rastet e mundëshmetë zhvillimit të ngjarjeve. Si “miki shqiptarëve” uron Shqipërinë ebashkuar e i paraprin mendimit tëMustafa Krujës që tre vjet më vonë,kur shqiptarët ishin përmbledhur “në një grumbull të madh familjar,nën influencën e imperializmitfashist” do të deklaronte, në njëQeveria Kruja i vuri vehtes dysynime kryesore: të konsolidonteShqipërinë etnike mestrukturat e saj administrative,arsimore, ligjore, kulturoree ekonomike e të ndalontefuqizimin dhe ardhjennë pushtet të komunistëvesllavolë shqiptarëfjalim të tij të rëndësishëm: “Po tëna shtrëngonte fati me zgjedhë njânëndysh : a mâ mirë me humbunKosovën a lirín, pëlqejmë mâ parëtë humbasim lirín, mbasi këtê, tëbashkuem me Kosovën, jemi tësigurtë se mund t’a tojmë prap”Hipoteza e dytë që profetizonkoloneli anglez është alternativee asaj që ai do të parapëlqente nërrobat e një miku të Shqipërisë.Aty vështrimi shkon më larg dherrok interesat e Vendit të tij, që nënjë luftë të pritëshme, edhe se nukparashikohet një rol i rëndësishëmpër Shqipërinë, dëshiron të ketëdikë “ të organizuar në malet e Shqipërisë”,për t’i shërbyer “çështjessë përgjithshme”. Me shumë mirësjelljee njerëzi koloneli anglez i paralajmëronmikut shqiptar fatin e tijdhe atë të Vendit të tij, duke uruarnjë bashkëpunim me Mbretërinëe bashkuar, që “të shpëtoni prapëlirinë e kombit tuaj”, por gjithmonënë kujtë e 1913-ës, të cilët edheQAZIM KOCULIPlani i fshehtë për tëpërsëritur 1920 në Vlorë“mund të rrezikohen”.Hipoteza e parë, ajo e toressë Boshtit me Shqipërinë etniketë bashkuar me Romën, shihejsi rruga e vetme ezgjedhjes nga ata qëe quanin probleminkombëtar si çështjenmë me përparësi tëjetës shqiptare. Pra,në këtë rast, ata qëkrijonin mundësinëe sendërtimit të tij,duheshin quajtur miq.Zgjedhja ishte bërëme shpresën se mekohë gjërat do të ndryshonin,se gjysëm liriae bashkimit me Romëndo të kthehej në liritë plotë në kuadrin enjë bashkimi më tëgjërë. Në këtë drejtimishte me interes njëartikull i botuar në “IlGiornale d’Italia” tëdatës 9 janar 1942, mermën e kontit Çiano eme titullin ngacmues “Bashkimi i Shqipërisëme Italinë ishte i parishëmbull i rendit të ri evropian”,në të cilin, mes tjerash, thuhet :“Bashkimi italo-shqiptar kakthyer në realitet parimin ebashkësisë së popujve, në të cilin,si nga pikpamja historike si ngaajo shoqërore, ripohohet, përsosete kalohet parimi i kombësisë...Përpopullin italian bëhej fjalë për tëfutur në jetën e tij të përditëshmeparimin e respektit të shenjtë dheabsolut të të drejtave e detyravetë popullit të ri e vëlla, që ishtepritur si i barabartë në familjen etij politike dhe ekonomike.... Duhejtë arrihej tek qytetari italian, veçnjë ndjenje të re mirëkuptimi, njëndjenjë të re përgjegjësie; të asajpërgjegjësie që binte mbi mbarëItalinë nga funksioni që merrtepërkundrejt kombit vëlla.Duhej mundur mosbesimi i natyrshëm,që edhe para nismash më tëhapura e më bujare, përcaktohetnë Vendet e vogla, kur ata krijojnëlidhje me Vendet më të mëdha.Së fundi, ishte e domosdoshme tëpërforcohej në shpirtërat dhe nëhapësirë ideja e kombit shqiptar.Prandaj është e nevojshme tëshpihej drejt origjinave të tijperëndimore struktura njerëzoredhe ekonomike shqiptare, për t’idhënë mundësi të sigurojë zhvillimine një jete në harmoni me atëitaliane, kusht i domosdoshëm qëNË FOTO: Qazim Koculibashkëpunimi vëllazëror të mundtë vepronte, duke shfrytëzuar arsyeshëmenergjitë e ndërsjellta...”A ishin këto mendime, pararendësetë një epoke që ne sotmund t’a njëjtësojmë me atë tëEtërve themelues të Evropës sëBashkuar, apo ishin thjesht prodhimi një evolucioni të brëndshëmtë ministrit Çiano, gjithënjë e mëtepër i zhgënjyer e në kundërshtimme aleatët gjermanë? Konceptete shprehura në atë shkrim, sigurishtkapërcenin mendësinë ePerandorisë e të Fuqisë së madhe.Nëse ishin të sinqerta e të pranuaranga regjimi do të kishin qenëme të vërtetë një bazë e sigurtëku do të mbështetej “rendi i ri”,i kuptuar jo vetëm si një rivendosjedrejtësie territoriale për tëndrequr padrejtësitë e së shkuarës,por edhe një projekt i ndërtimittë një bashkësie popujsh qënëpërmjet respektimit të vleravethemelore të solidaritetit, ndihmëssë ndërsjelltë, lirive e të drejtavenjerëzore, do të krijonte kushtetpër një epokë të re në historinë eEvropës. Sikur bërthama e parë ekëtij projekti të ishte bashkimi iShqipërisë me Italinë, siç mëtonteautori i shkrimit, qoftë edhe teorikishte si synim, meritonte njëvëmëndje të veçantë, megjithësepikëpyetjet që ngrinte trajtimi itezës së Çianos nuk mungonin.Ajo më e thjeshta ishte : a mundtë sendërtohej një projekt i tillëmadhështor nga diktatura që imponoheshinme fuqinëe armëve, ku ligjin ebënte gjithënjë më ifuqishmi?Sidoqoftë artikulliu botua edhenë Shqipëri e pati njëkor përgëzimesh përMinistrin e Jashtëm,sepse i përgjigjej pozitivishtshpresave tëatyre që besonin në njët’ardhme të përbashkëtmiqësie me Italinë.Fillimi i vitit 1943jepte sinjale të qartase nga do të anontefitorja e luftës.Dorëheqja e Qeverisësë Mustafa Krujës,si pasojë e vrasjes sëQazim Koculit dhengurimit të italianëvepër të ndëshkuar fajtorët,ishte një paralajmërimi dështimittë projektit politik tëtij, që synonte ndalimin e rritjessë forcës së komunistëve në vend.Ndaj luhatjes e premtimeve tëpambajtura të politikës italiane,që nuk po i jepte mundësi të kishtenjë forcë milicie të organizuar shqiptarenë vartësi të drejtpërdrejtëtë Qeverisë që, në synimin eM.Krujës, do të ishte mjeti kryesornë përballimin e rrezikut komunist,por edhe bërthama e një fuqieqë, në çastin e duhur do të kthehejnë rolin e saj të çlirimit kombëtar,nëse rrethanat do t’a kërkonin, aidërgoi në Vlorë Qazim Koculin.Zyrtarisht ai ishte Komisar i lartë iQeverisë për Vlorën, në fakt misionii tij ishte shumë i fshehtë : llimii organizimit të qëndresës kombëtarenacionaliste në krahinënku lëvizja komuniste ishte më efuqishme. Personaliteti i spikaturi Koculit në lëmën e shqiptarizmitjepte garancitë e nevojshme përnjë sukses të projektit. Italianët enuhatën dhe, nëpërmjet Halil Alisëe Selim Gjetanit, e vranë heroin eVlorës, duke i hequr mundësinëtë përsëriste 1920-ën. “Në nji ditëvere të vitit 1939, në Vlonë, në mesmeje e Qazim Koculit, u zhvilluekjo bisedë: - Ty, Qazim, nuk të kahije me hy në Partinë Fashiste eme u përzie kaq tepër me italianët.Na, Faik, nën maskën ebashkëpunumit, duhet të përgatitemime i ra Italisë. Duhet tëpërsërisim Luftën e Vlonës.- Ç’thue për mikun tand, MustafaKrujën?- Në rast të nji lufte në mes tëShqipnisë e Italisë, Mustafa ashtme Shqipninë. Në nji luftë të tillë,Mustafën kërkoje prej meje Atë dot’a marr unë për krahu.Me të vërtetë, me gjithëthanate thaçat, akuzat e shpifjet, QazimKoculi, në krye të vitit 1943, u vraprej italianëve, si drejtues i çetaveshqiptare kundër Italisë. Si njihero, ai ra dëshmor, gjatë asajrruge që përpiqej me ia mbërrijtë :luftës kundër pushtuesit.” Kështushkruan në librin e tij të kujtimevekolonel Faik Quku, ish antar iudhëheqjes së Ballit Kombëtar.Është një nga librat më objektivënë trajtimin e periudhës së luftës.Autori mbron pikëpamjet e tij dhetë forcës politike që përfaqëson,por i sheh me sy realist ngjarjet egjykimet për to nuk i nënështrohenas miratimit të çdo ideje e veprimitë anës së tij politike, por gjithashtu,as dënimit e nxirjes së veprëssë kundërshtarit. Njohës i mirëi gjithë harkut politik shqiptar,nga përvoja në vetë të parë, jep njëtablo mjaft të paanshme e reale tëShqipërisë para komuniste.Tezën e Qukut e pohon edhenjë tjetër drejtues qëndror i BallitKombëtar, Ali Këlcyra, tepër kritikndaj Mustafa Krujës dhe vijës së tij.Të gjithë shokët e mërgimitqë ndodheshin aty pranuan tëmerrnin pjesë në rezistencënme përjashtim të Qazim Koculit,i cili më tha se i kishtedhënë fjalën Mustafa Krujësse nuk do të merrte pjesë nëasnjë organizatë të fshehtë pae vënë atë më parë në dijeniNë shkrimin “Krijimi i Frontit tëRezistencës në Shqipëri” ai tregonnjë episod të marrredhënieve me Koculine nxjerr përfundimin përkatës:“Të gjithë shokët e mërgimitqë ndodheshin aty pranuan tëmerrnin pjesë në rezistencën mepërjashtim të Qazim Koculit, i cilimë tha se i kishte dhënë fjalënMustafa Krujës se nuk do të merrtepjesë në asnjë organizatë të fshehtëpa e vënë atë më parë në dijeni.Qëndrimi i Koculit na habiti e nahidhëroi të gjithëve, dhe me gjithëlutjet dhe këmbënguljen time aimbeti i patundur në mendimin etij. Kam bindjen se ai, nën mbrojtjene Mustafa Krujës shpresonteqë në momentin oportun të luantenjë ditë rolin e luajtur më 1920.Kjo i hëngri kokën...” Ali Këlcyra,si njohës i mirë i të dyve, ndoshtamund të ketë patur ndonjë sinjalizimprej tyre. Nëse nuk është kështu,tregon mprehtësinë politike përtë lexuar përtej asaj që duket.