MOISIU I FTUAR NE RUSI - Regione Basilicata

RILINDASISUPLEMENT JAVOR ISPECIALEE diel, 11 gusht 2013SH.com15www.shqiptarja.comTRADITAVLERAMASCHITO:Evokimi i betejës mekostume arbëreshemes dy grupeve etnikeqë themeluan vendinMoisiu luajti në Moskë “Hamletin” e më pas“Kufomën e gjallë”. Premiera e “Hamlet-it” ubë me 14 mars 1924 në Siminatheatërpubliku kishte pritur për të shijuarpërshëndetjen e llimit edhe pseajo zgjaste vetëm 3 apo 4 minuta”.Natyrisht që në Rusi, Moisiu, iprekur nga mikpritja karakteristikeruse, pranoi shumë ftesa ngashumë teatro ku dhe aktroi. NëKremlin ai u prit me një ceremonitë vecantë ku bashkësia e aktorëvenën drejtimin e Luatscharskit,kishin oraganizuar për nder të tijnjë festë madhështore. Ne vizituamEremitage 1 ) ku u shtangëm tëmahnitur para varrit të Dostojevskitnë manastirin Neëskij.Gjatë vizitës në muzeun e Tolstoitna shoqëroj e bija e tij. Atygjindeshin të gjitha reliket e tijtë mundshme, që nga rinia eherëshme. Manuskriptet e tijorigjinale, ilustrime nga punët etija, shumë fotogra, veshjet e tij,mijëra gjëra të vogla të jetës së tijtë perditëshme që sillnin kujtim etij. Pjesa më emocionale e muzeutishte dhoma e vdekjes e Tolstoit.Kjo dhomë ishte një imitacionperfekt i godinës së stacionithekurudhor Astapoëo, ku Tolstoikishte vdekur gjatë arratisjes ngashtëpia e tij. Të gjitha mobilietorigjinale të stacionit ishinsjellë nga Astapoëo në këtësallë – stacion dhe të bënintë mendosh që je realisht nëdhomën e vdekjes të Tolstoit.Një shtrat i thjeshtë gati primitiv,manteli i tij me të cilin ai uarratis nga shtëpia, varej në njëgozhdë mbas dere, shkopi i tij ipleqërise aty pranë....e njejtallampë që u ndez gjatë agonisësë tij, digjet natë e ditë. Në murshihet i vizatuar proli i tij osehija e vdekjes së tij, të cilën evizatoi një mik i familjes, ashtusi e projektonte në mur akae qiriut që digjej në dhomë,nga proli i Tolstoit të pajetë.Turma adhuruesish nga të gjithakrahinat e largëta vinin papushim në Moskë, për të nderuarpoetin e madh. (Manteli iMoisiut, që ai me mijëra herë embajti në rolin e Fedias, erdhinë këtë muze mbas vdekjes sëAleksandrit si dhuratë).I gjithë qëndrimi në Rusi, ngasa ai pa dhe perjetoi atje, ishtepër Moisiun një ngarkesë shumë emadhe dhe e lodhshme, kështu qëmbas ikjes nga Moska ai ishte përvdekje i lodhur.1) Eremitage ose Ermitage: është njëvend pranë Saint Pertërsburgut në Newa kusot gjindet një ndër më të famshmit Muze tëArtit në botë. Ka rreth 350 salla ndër të cilatjanë të ekspozuara 60.000 objekte.Wien, me 2013-08-08PLORENZO ZOLFOër të katërtin vit radhazi përsëritet nëgusht, “Retnes” që në mesin e aktivitetevetë zhvilluara në Maschitane është me sigurimë e lashta dhe më interesantja. Ky eventdaton që në vitet e para të lindjes së qytezës Arbëreshe(1517), dhe përkujton themelimin e sajme një karousel të Stradioti-t. Gjatë shekujve,ngjarja është shtrembëruar në rëndësinë e sajhistorike, fetare dhe antropologjike duke lënëhapësirë interpretimeve të çuditshme. Retnesnë gjuhën arbëreshe do të thotë “rrotullim”, osemë saktë “udhëtim rrotullues me kalë”. Karuselirrotullohet tre herë në sheshin Madonna delCaroseno (por në ccdo rast për ngjyrat e sajtë bukura dhe emocionet ajo mbetet festa mëe dashur pas asaj të patronit Shën Elia). Qëprej disa vitesh kjo traditë ku prej disa muajshzhvillohet edhe jashtë Maschitos: Ginestra,Avigliano, San Marzano (Ta), këtë vit do të bëjënjë ndalesë në Montecilfone, një tjetër qendërarbëreshe të Abruzzos. Krijuesi i këtij evokimihistorik, është prof. Vincenzo Piano. “Në dritëne hulumtimeve të reja për të kaluarën historiketë paraardhësve tanë, shpjegon profesori, eventiështë organizuar me imtësi, si në krijimin ekostumeve, si në armët tradicionale dhe nëtë gjitha detajet e një karakteri historik, njëpërjetim i Retnes. Vëmendje e veçantë i ështëkushtuar përgatitjes së dy grupeve kryesore etnikeqë themeluan qytetin tonë: grekët koroneidhe shqiptarët-shkodranë, i pari “Majsor” dhee dyta “Cndrgnan” gjithmonë rivalë mes tyreqenë për disa arsye “. Evokimi i historisë meanë të kostumeve arbëreshe të “Kompanisë sëarmëve Stradioti” të kapiten Lazzaro Mathesdo të paraprihet nga një festival folklorik organizuarnga nxënësit e shkollave të mesmetë Maschito në kuadër të projektit të vlerësimittë pakicave gjuhësore.Maskiti rievokar bataljat e Koronevetkundër Shkodrjanëvet të veshur aljbërishtbëhet edhe sivjet ne muajin eE gushtit, për herën e katërtë,Rrethnesa, manifestaciona eMaskitit, patjetër, më e e ljashtae më e bukura e katundit; Ajo zëfill kur ljeu katundi (1517) mexhostrën e Stradjotëvet.Me motinçë shkoi manifestaciona klje strëmbuarnë storien e domethëniene saj me disa interpretacionafantasiose të papritura. FjaljaRrethnesë vjen me thenë “xhir mbikaljit” si një xhostërë me kuelj rrorro Shër Mërisë e Karosenit (ështëfesta më e bukura pas asaj e SëndElisë. Ka disa vitra çë kjo festëbëhet dhe jasht katundit në Zhurë,San Marzano (TA), e sivjet bëhetdhe në Munçifun, njatër katundaljbëresh në Abruzet.Ky rekuper iget profsurit Vincenzo Pianoforte:“ Tue kërkuar te storia e prindëvettanë u organixar me kostume earmat atij moti një rievokacionë errethnesës; u veshtin dy grupe mekostume ndryshe ashtu si janë dyetnitë çë e fundaqrtin: Koronet eSkodrjanët, të parët “Maljsor” e tëditit “Skodrjanë të çiljet kljen sembrikundër te storia e katundit.Rievokaciona e bërë me kostumeka “ Compagnia d’arme stradiotidel cap. Lazzaro Mathes ” do tëvinj pas një rasenjë folkloristikee shkollës se mesme e Maskitit nërrethin e pruxhetit të minoramxetlinguistike.Pietro Abitante