www.pcim.plKliszczacy już na początku XXwieku zatracili wyraźną regionalnąodrębność, podlegającna południu wpływom podhalańskim,a na północy krakowskim,przyjmując jednocześnieszereg elementów kultury Zagórzan(nadal można zaobserwowaćw repertuarze zespołówtego regionu silne wpływyfolkloru Podhala). Trudnoostatecznie ocenić – a wymagałobyto przeprowadzeniaaktualnych badań terenowych– dla jakiej części mieszkańcówregionu nazwa ta jest zrozumiała.By ją upowszechnić,a sam folklor kliszczacki(zresztą słabo zachowany)„wydobyć” spod wpływówkrakowskich i bardzo silnychpodhalańskich, lokalni pasjonacipróbują na nowo budowaćwizerunek tej grupyetnicznej. W <strong>Pcim</strong>iu od trzechlat organizowane jest ŚwiętoKliszczaka, regionalny zespółz Tokarni nosi nazwę „Kliszczacy”,został także utworzonyZróżnicowanie typów osadnictwa w dolinie Raby.Wortal Tradycji i Kultury <strong>Gminy</strong><strong>Pcim</strong> (www.kliszczacy.pl.). Badania nad strojem i folklorem regionu prowadzi etnograf UrszulaJanicka-Krzywda.W ostatnich miesiącach z inicjatywy Andrzeja Słoniny w Skomielnej Czarnej powstał Oddział ZwiązkuPodhalan, do którego – zgodnie z ideą Władysława Orkana – przyjmowani są już nie tylko GóralePodhala, ale wszyscy polscy Górale, w tym i Kliszczacy.StrójTak jak w wypadku każdej grupy etnicznej, także kliszczacki strójregionalny był ważnym elementem w widoczny sposób określającymodrębność kulturową. Zaniknął on jednak prawie zupełniew latach 60. XIX wieku, a na jego temat zachowało się bardzoniewiele relacji i materiałów ikonograficznych. Jednym z najbardziejwyczerpujących i fachowych opracowań (na którym opierasię niniejszy tekst) jest artykuł Urszuli Krzywdy-Janickiej, zamieszczonyw Kalendarzu 2001 Stowarzyszenia Gmin Babiogórskich.Autorka swoje opracowanie przygotowała m.in. na podstawiemateriałów znalezionych w Archiwum Muzeum Etnograficznegow Krakowie. Są to: Dziennik podróży etnograficznejmiędzy Kliszczakami w roku 1910 w poszukiwaniach za odzie-Członkowie zespołu „<strong>Pcim</strong>ianie”w swoich strojach.10
www.kliszczacy.plniem ludowym oraz fotografie z tzw. albumu Izydora Kopernickiego. W Archiwum tym dostępne sątakże wywiady z badań terenowych dotyczących stroju, przeprowadzonych w latach 60. ubiegłegowieku na terenie gmin Tokarnia, <strong>Pcim</strong>, Lubień.Strój męski składał się z płóciennej koszuli, sukiennych spodni zwanych guniami, guniakami, bukowiakami(Teczyn), skórzanego szerokiego pasa opaska, kamizelki szytej z sukna, niebieskiej lub ciemnoczerwonej,ozdobionej rzędem metalowych guzików,wierzchniego okrycia, tzw. guni, gurnicy. Guniekrojem przypominały krakowskie sukmany, noszono jetak latem, jak i zimą, a zwano także cuhami (Tenczyn)bądź cugami (Lubień). Zdobiono je na brzegach taśmąlub sznurkiem czerwonym (rzadziej niebieskim czy czarnym),a także plecionką z kolorowych sznurków, któranie występowała w strojach sąsiadów Kliszczaków.Spodnie u dołu miały rozcięcie (kliszcz), od którego todetalu pochodzi nazwa grupy. Według innych nazwaHaft spotykanyna spodniach.Górna część spodnikliszczackich.ta pochodzi od zdobienia spodni haftowanym ornamentemw kształcie klyscy (obcęg). Noszono też szerokiepłócienne spodnie, tzw. płócionki, gacie,z mereżką i frędzlami u dołu, które powstawałyprzez wysnucie kilku nitek z materiału.Takie spodnie były najbardziej charakterystycznymelementem stroju Kliszczaków.Z początkiem lat 80. XIX wieku zaczętonosić sukienne kurtki z wykładanym kołnierzem i klapami, krojonena sposób miejski, nazywane bajami, bajkami.Pod koniec XIX wieku mężczyźni nosili włosy długie do ramion. Głowyprzykrywali sukiennymi, czarnymi kapeluszami o dość szerokim, sztywnymrondzie. Główkę kapelusza owijano sznurkiem z czerwonej wełny.Strój kobiecy to płócienna koszula, skromny sukienny gorset lub rodzaj kaftanika z jednokolorowejtkaniny, spódnica i płócienna biała zapaska.Koszule początkowo wykończone były przy szyi i rękawach wąską kryzką lub ozdobione drobnymbiałym haftem, w wersji świątecznej. Pod koniec XIX wieku kobiety ubierały dwie koszule, jedna nadrugą, spodnią po to, by wierzchnia się nie przepociła. Na początku XXwieku popularne stały się jadwiśki – kaftaniki szyte z perkaliw drobny wzór. Starsze kobiety nosiły kaftany z grubszych,ciemnych materiałów, dekorowane z przodu ozdobnąlamówką.Spódnice, szerokie, suto marszczone i długie prawie dokostek, szyto z tzw. druku – lnianej tkaniny farbowanej metodąbatikowania na kolor granatowy, z drobnym białymwzorem lub po prostu z domowego białego płótna. Noszonotakże spódnice z jednokolorowej grubej tkaniny– u zamożniejszych gospodyń była to cienka wełna – zdobionedołem wąską taśmą. Od święta spódnic zakładanokilka, a często pod kolorową wkładano fartuch, który pełniłrolę halki.Haftz regionu.Stały element kobiecego stroju to także zapaska, szyta z płótnadomowego (na codzień) lub biała, odświętna, haftowanaw drobny wzór roślinny.Męski strójkliszczacki.Kobiecy strójkliszczacki.11
Change language