Delta Wisły poniżej i powyżej poziomu morza. - Żuławski Park ...

pierwszej wojnie światowej pojawiło się w tej części zalewu całkiem nowezjawisko: polderyzacja samego Zalewu Wiślanego. Wcinano się w ten akwen,tworząc małe poldery, co zostało w niniejszym artykule zilustrowane na dwóchrycinach. Natomiast w czasie drugiej wojny światowej prowadzono na dużąskalę operację techniczną, która polegała na przegrodzeniu tamą (wałem)z wbudowaną pompownią tak zwanego Stobieckiego Zakątka Zalewu Wiślanego,odgradzając go od Zalewu. Z wydzielonego obszaru wodnego, takzwanego akwatorium, wypompowano wodę tworząc nową ziemię – depresjępolderową określaną również lądem wyłonionym. Przeprowadzono takżemodernizację wałów nadzalewowych wykorzystując niewolniczą siłę robocząwięźniów podobozów Stutthofu. Powyższe przedsięwzięcia hydrotechnicznebyły realizacją wizji odwodnienia i osuszenia Zalewu Wiślanego, która zostałaprzedstawiona przez gdańskiego budowniczego Lichta już w roku 1874. Byłoto w czasie, kiedy w Holandii dyskutowano nad odwodnieniem i osuszeniemcałej zatoki Zuiderzee. Warto w tym miejscu przypomnieć, że w roku 1932opublikowany został przez elbląski magistrat projekt odwodnienia, osuszeniai zagospodarowania rolniczego Zalewu Świeżego (tak nazywają NiemcyZalew Wiślany), opracowany przez inżynierów Dromtry i Janera w pracy pt.„Denkschrift über die Trockenlegung des Frischen Haffs und den Durchstichdurch die Frische Nehrung bei Kahlberg”.System nawadniania wybudowany na początku lat 70. w okolicach Gozdawy. Woda z Tugipoprzez zastawkę wpływała do przegrodzonego w poprzek wałem dawnego Kanału Młyńskiego(fragmentu dawnego wodnego połączenia Wisła-Zalew Wiślany) skąd poprzez kolejnezastawki oraz akwedukt nad kanałem melioracyjnym mogła zasilać wodą rowy na PolderzeMarzęcińskim, stanowiąc doskonałe nawodnienie pól uprawnych. Fot. M. OpitzDziałalność człowieka w delcie Wisły na przestrzeni wieków musi być równieżrozpatrywana jako zjawisko kulturowe. Antropologia przestrzeni poszukujeodpowiedzi na pytanie: Dlaczego człowiek tworzy dla siebie nową przestrzeńlądową z przestrzeni wodnej, która nie jest mu dana z natury i jak ta nowaprzestrzeń wpływa na jego zachowanie? Jak to się dzieje, że człowiek mieszkającyw polderze, na obszarze położonym poniżej poziomu morza (depresyjnym), któryw wyniku uszkodzenia wałów i pompowni ulega zatopieniu, traci wszystko,cały swój dobytek materialny łącznie z ziemią, zmuszony jest do ewakuacji?A jednak powraca, ponownie odtwarza tę ziemię i zaczyna z nią życie od nowa,mając przecież świadomość, że taka sytuacja może się powtórzyć.Analizując dzieje polderyzacji, należy zwrócić uwagę na pewną prawidłowośćwystępującą w tym specyficznym regionie. Od 1945 roku obszar delty niepowiększa się w Zalewie Wiślanym. Z danych historycznych dotyczących polderyzacjiwynika, że na skutek deltotwórczego procesu wspomaganego przezczłowieka, powierzchnia delty powiększyła się w ostatnich czterech wiekacho około 20 tysięcy hektarów. O tę wielkość zmniejszyła się powierzchnia zalewu.Powstały poldery nadzalewowe.Delta Wisły graniczy dziś z Zalewem Wiślanym poprzez zespół pięciu polderów:dwóch przylądowych – Kobyla Góra, przylegający do Mierzei Wiślaneji Rubno, u podnóża Wysoczyzny Elbląskiej oraz trzech wyspowych– Grochowo, Nowotki i Nowakowo. Dochodzi do tego jeszcze część polderuMarzęcino. Polderyzacją objęto delty Szkarpawy i Nogatu. Tym samym„uśmiercono” je jako naturalne rozwojowe środowisko deltowe. W ten sposóbzostał zakończony proces deltotwórczy w Zalewie Wiślanym. Natomiast poProjekt zabudowy polderowej Waddenzee i Zuiderzee Jer. Wenmaekersa (1863-1883)w Niderlandach.Według tego projektu polderyzacji, który polegał na odwodnieniu, osuszeniui melioracji prawie całego obszaru Zalewu, pozostawiony miał być w stanienaturalnym jedynie akwen położony na północ i południowy wschód od istniejącegokanału żeglugowego między Głębią Pilawską a Królewcem. Projektprzewidywał budowę kanału żeglugowego na przedłużeniu rzeki Elbląg przezspolderyzowane akwatoria do Krynicy Morskiej z przekopaniem Mierzei i wyj-44