Delta Wisły poniżej i powyżej poziomu morza. - Żuławski Park ...

Więźniowie podobozu Pröbbenau przy wydobywaniu piasku do budowy wału polderowegow 1940 roku (wg K. Müllera, 1942).Wał polderowy w Przebrnie ma następujące parametry techniczne: długość3,12 km, szerokość korony około 2,00 m i wysokość 1,50-1,80 m. Wał chronipolder o powierzchni 150 ha od powodzi sztormowej z Zalewu Wiślanego.Dostęp do niego jest łatwy. Znajduje się on przy pompowni, która została weńwbudowana. Zarówno do wału, jak i pompowni prowadzi droga gruntowadługości około 100 m.Pompownia jest określana urzędowo jako Stacja Pomp nr 69 Przebrno. Jestona centralnym punktem polderu. W wymiarze hydrologicznym i fizycznogeograficznym„środkiem” przestrzeni polderowej. Pompownia, a właściwieznajdujące się w niej pompy, są sercem polderu. Jej zadaniem jest przepompowywaniewody z polderu, bezpośrednio do Zalewu Wiślanego i utrzymaniejego funkcjonalności. Niestety owa funkcjonalność pompowni została aktualnieograniczona do wypompowywania wody z polderu. Wcześniej jej urządzenia,komory i specjalne zastawki, pozwalały na pełny obieg wody w polderze, toznaczy odwodnienie w czasie nadmiaru wody i nawodnienie w czasie jej niedoboru.Z dużym prawdopodobieństwem można dziś twierdzić, że więźniowiepodobozu w Przebrnie byli również zatrudnieni przy budowie pompowni.A oto jej parametry techniczne. Jest to niewielki budynek, w którym znajdująsię dwa agregaty pompowe z silnikami elektrycznymi o łącznej wydajnościokoło 500 litrów na sekundę. Oznacza to, że gdyby posłużyć się pięciolitrowymwiadrem, to te dwie pompy przerzucają z polderu do Zalewu Wiślanego 100takich wiader wody na sekundę – coś wręcz nieprawdopodobnego! W polderzeznajduje się sieć rowów melioracyjnych z kanałem pompowym. Wodę do celówużytkowania rolniczego wypompowuje się z kanału pompowego do poziomuokoło 1,80 m poniżej poziomu morza. Wydajność pompowni została określonaprzez Niemców na przypadek ochrony polderu przed deszczami nawalnymii przed jego zalaniem przez wody sztormowe od strony Zalewu Wiślanego.Podając powyższe dane sprzed 66 lat (1942-2008) pragnę podkreślić, że ze względuna szczególny charakter polderu w Przebrnie stał się on dla mojego środowiskazawodowego hydrotechniki polderowej i melioracji, obiektem specjalnej troski.Polder ten jest dziś w pełni funkcjonalny. Cały zespół pompowy, pochodzącyz okresu drugiej wojny światowej pracuje. Przykładowo z tablicy znamionowejsilnika elektrycznego można obecnie odczytać jego producenta, niemiecką firmęSiemens-Schuckert. Wydaje się, że odnośnie do polderu Przebrno można postawićtezę, iż należy on do miejsc, które są naznaczone hierofanią. Inaczej mówiąc, żejest to miejsce szczególnego utrwalenia pamięci i świadectwa prawdy.Na początku maja 1945 roku polder ów został całkowicie zniszczony w czasiedziałań wojennych, po czym wielkim wysiłkiem odbudowano jego infrastrukturęw dawnym niemieckim kształcie. Wystarczy porównać ze sobą załączonew artykule mapki: niemiecką z 1942 roku i aktualną, aby stwierdzić, że wykazująone zadziwiającą tożsamość funkcjonalno-przestrzenną obiektu. Wodaz zatopionego polderu została wypompowana do zalewu, a odwodniony terenosuszono oraz zaludniono i zagospodarowano.A teraz krótko o motywach tego przedsięwzięcia. Niemcy rozpoczęli w tym właśnieczasie realizację wielkiego planu modernizacji osłony przeciwpowodziowejpolderów położonych nad Zalewem Wiślanym. Było to niezbędne i pilne w związkuz niekorzystną zmianą sztormowych stosunków hydrologicznych na zalewiewywołaną poszerzeniem i pogłębieniem do 11 m Cieśniny Piławskiej, łączącejZalew Wiślany z Bałtykiem. W ramach tak zwanej Niemieckiej GospodarkiWodnej (Deutsche Wasserwirtschaft) rozpoczęto tworzenie nowych związkówwałowych (Deich Verbände). Między innymi przy Elbląskim Związku Wałowympowstał Podzwiązek wałowy Przebrno (Unterdeich Verband Pröbbernau). Jegozadaniem był współudział inwestorski przy budowie całkowicie nowego polderuPrzebrno przy pomocy więźniów z wspomnianego wyżej podobozu w Przebrnie,którzy pracowali tu w bardzo trudnych i nieludzkich warunkach.Plan polderu Pröbbenau (Przebrno) z 1942 roku wg K. Müllera, 1942.Tablica pamiątkowa.41