Delta Wisły poniżej i powyżej poziomu morza. - Żuławski Park ...

Poldery wyspowe, choć rozdzielone wodami, są z sobą w szczególny sposóbskomunikowane i spięte mostami zwodzonymi, pontonowymi oraz promamina szlakach wodnych Szkarpawy, Nogatu i rzeki Elbląg oraz Wisły Królewieckieji Cieplicówki. Stwarza to pewną trudność w przemieszczaniu się mieszkańcówpolderów, ale jest atrakcją turystyczną przy przeprawianiu się przez te arteriewodne, szczególnie w czasie, kiedy płyną nimi statki, barki i inne jednostkipływające. Są to wymarzone szlaki do uprawiania turystyki żeglarskiej, kajakoweji motorowodnej.Rybina. Początek polderu Grochowo w rozwidleniu Szkarpawy i Wisły Królewieckiejz dwoma mostami zwodzonymi.Fot. M. Opitz.Bardzo ciekawe są metryki pochodzenia polderów wyspowych, ukazujące ichgenezę i rozwój. Ich macierzystymi obszarami są delty Szkarpawy i Nogatu.W pierwszej fazie zostały one poddane procesowi narastania lądu w sposóbnaturalny (deltotwórczy), ale przy współudziale człowieka. W następnej faziezostały spolderyzowane, a więc są dziełem inżynierii polderowej i melioracji.Delty Szkarpawy i Nogatu są wtórne w stosunku do pierwotnej (prymarnej)delty Wisły. O delcie Wisły mówi się, że jej dzieje są wodą pisane, a historia deltSzkarpawy i Nogatu przez człowieka, w czasie historycznym od XIV wieku.Spróbuję rozwinąć tę myśl. Do przełomu XIII i XIV wieku, przed obwałowaniemWisły i Nogatu, wody wiślane we wszystkich odnogach deltowychprzy wysokich jej stanach występowały z brzegów i zalewały równinę deltowąstosunkowo nieznaczną warstwą wody. Przez osadzanie rumowiska i namułówniesionych w wodzie, równina deltowa narastała tworząc bogaty relief z ławicamiw nurtach odnóg i kępami między ich łożyskami. Gdziekolwiek powstawałygłębsze miejsca, tworzyły się w tym kierunku nowe odnogi. Proces deltotwórczyrozpoczął się od południa w kierunku północnym w obrębie Zalewu Wiślanego,odgrodzonego mierzeją od Zatoki Gdańskiej. W zasadzie w tym kierunkurozwijała się również ekosfera człowieka. Nieliczne osady i siedliska ludzkiepowstawały wyłącznie w miejscach wyżej położonych, tam gdzie utrwalałysię kępy, przybierające cechy wysp wśród mokradeł. Życie mieszkańców dostosowywałosię do miejscowych warunków, tam gdzie prawdopodobieństwozalewów było jak najmniejsze, co przekazywano sobie z pokolenia na pokoleniena podstawie doświadczeń.Poldery wyspowe są w istniejącej postaci tworami sztucznymi. Ich egzystencjęzapewniają bowiem wały polderowe i pompownie. Wały, stanowiące osłonęwyspową, są okrężne, to znaczy bez początku i końca, co ma dość osobliwywalor dla turystyki pieszej. Kiedy bowiem rozpoczynamy wędrówkę po walew dowolnym miejscu, to dochodzimy do niego „idąc zawsze do przodu” bezpowrotu w kierunku odwrotnym.Przekrój wału czołowego na polderze Grochowo.Przekrój wału bocznego polderu Grochowo.Początek polderu Grochowo w pobliżu wsi Rybina.Schemat wału polderowego Grochowo przed i po rozbudowie.37