Delta Wisły poniżej i powyżej poziomu morza. - Żuławski Park ...

Stacja pomp w Chłodniewie. Fot. M.OpitzRządu, ministra inżyniera Eugeniusza Kwiatkowskiego). Po odwodnieniupolderu, renowacji sieci melioracyjnej, osuszeniu terenu, nastąpiło ponowniejego zaludnienie i zagospodarowanie. Wewnątrz budynku pompowni możnazobaczyć unikatowe agregaty pompowe i inne urządzenia oraz zapoznać sięz ich charakterystyką techniczną. Budynek pompowni wraz z zachowanymiurządzeniami technicznymi jest przykładem wysokiego poziomu myśli inżynierskiejpierwszej połowy XX wieku. Dlatego – jako dobro kultury – obiektten został wpisany do rejestru zabytków. Jest żywym zabytkiem hydrotechnikipolderowej.Historia polderu Chłodniewo obejmuje tworzenie i rozwój terytorium polderowegooraz przemiany jego struktury przestrzennej. Jest świadectwem tego, jakczłowiek w tym obszarze i w całej delcie Wisły opanowywał siły przyrody (wiatri wodę), i jak walczy z nimi dziś, jak tworząc depresje (w postaci polderów)w nich zamieszkał, uciekał gdy woda je zatapiała, po czym zawsze prędzej czypóźniej powracał, aby wypompować wodę, teren osuszyć, odbudować to cowoda zniszczyła i rozpoczynać nowe życie.Kartograficzna rekonstrukcja delty Wisły. Stan z XIII wieku wg H. Bertrama.Obszar polderu Chłodniewo w okresie przedpolderowym to mokradła i rozlewiskawodne. Człowiek najpierw oswajał się tu z przyrodą, poznawał jejtajniki i z nią współżył. W miarę upływu czasu posiadł narzędzia i umiejętnośćtamowania rzek, odgraniczania wałami płycizn Zalewu Wiślanego i wypompowywaniaz nich wody. Począwszy od XIV wieku, z przerwami, sukcesywniepowiększał deltę Wisły i zmniejszał powierzchnię Zalewu Wiślanego.Proces polderyzacji obejmował również formowanie sieci rzecznej Linawy, którastawała się odbiornikiem wody wypompowywanej z polderów. W drugiej połowieXIX wieku układ polderowy Linawy był już w pełni ukształtowany. Charakteryzowałsię dużą liczbą (66) małych polderów i pompowni, wałów i groblimiędzypolderowych, budowli melioracyjnych odwadniających i nawadniających.Spolderyzowany został cały obszar wodny (gruntów wyłonionych z wody i zatapialnych)oraz gruntów (mokradeł i bagien) zalewanych i podtapianych.W 1840 roku dokonał się zasadniczy zwrot w rozwoju układów polderowych,po tym jak Wisła się przełamała przez Mierzeję Wiślaną we wsi Górki. W latach1845-1855 wykopano kanał żeglugowy (w poprzek układu polderowego)łączący Wisłę z Zalewem Wiślanym. Kanał nazwano Wiślano-Zalewowym.Małe poldery zaczęto scalać w większe. Młyny wodne wiatrakowe i inne zastępowanobardziej wydajnymi pompowniami parowymi. W związku z czymw okresie 65 lat, wykorzystując postęp techniczny, liczba polderów i pompownizmniejszyła się z 66 do 37.Na przełomie XIX i XX wieku nastąpiła epokowa zmiana w ustroju hydrologicznymdelty Wisły. Stało się tak, po przekopaniu Mierzei Wiślanej międzyMikoszewem i Świbnem na długości 7,1 km i włączeniu do niego 31 marca1895 roku głównego nurtu Wisły. Następnie przegrodzono Wisłę Gdańską,Szkarpawę i Nogat.Po likwidacji przepływu wielkich wód w Szkarpawie powstały sprzyjającewarunki do gruntownej przebudowy przestarzałego układu wodnegoLinawy, który według ówczesnej oceny technicznej i praktyki stałsię niesprawny, trudny w eksploatacji i kosztowny w utrzymaniu. Wałyrzeczne były w złym stanie technicznym, a w czasie sztormów, sieć wodnastała się bezodpływowa, gdy wrota przeciwsztormowe blokowały odpływwody. Wstrzymywano pompowanie wody. Często dochodziło do zatapianiapolderów.31