Delta Wisły poniżej i powyżej poziomu morza. - Żuławski Park ...

Chłodniewo – polder i pompownia w delcie WisłyBędąc w Gdańsku nad Zatoką Gdańską, warto zwiedzić deltę Wisły. Chcąc siędowiedzieć jak najwięcej o Żuławach, depresjach i polderach, trzeba pojechaćdo Nowego Dworu Gdańskiego – stolicy tego regionu. Tam zwiedzić MuzeumŻuławskie i koniecznie pompownię Chłodniewo, gdzie można się dowiedziećczym jest polder.Żuławy Wiślane. Mapa Hipsometryczna.Źródło: Opracowanie „Program Żuławski – 2030”Polder Chłodniewo jest położony w północno-zachodniej części Wielkiej Żuławy– największej wyspy międzyrzecznej w delcie Wisły otoczonej obwałowanymirzekami: Wisłą od zachodu, Nogatem od wschodu i Szkarpawą odpółnocy. Północna część Wielkiej Żuławy jest odwadniana mechanicznie doSzkarpawy, a południowa grawitacyjnie do Tugi-Świętej głównej arterii wodnej,(nazywane również polderem Linawa) o powierzchni około 21 000 ha, obejmuje:tereny depresyjne położone do 1,70 m poniżej poziomu morza, zajmujące8 100 ha i tereny przydepresyjne położone do 2,50 m powyżej poziomu morzao powierzchni około 13 600 ha. Obszar tego polderu jest odwadniany przezpompownię Chłodniewo. Bardzo liczna jest sieć kanałów i rowów o łącznejdługości 2 720 km, w tym kanałów 220 km z głównym kanałem pompowymLinawą długości 30 km. Sieć wodna w polderze pełni funkcję odwadniającą,częściowo również nawadniającą.Pompownia Chłodniewo spełnia dwie ważne funkcje: pierwotną i fundamentalną(egzystencjalną), która ujawnia się wówczas, kiedy obszar depresyjny jestzatopiony i trzeba z niego wodę wypompować oraz funkcję wtórną, melioracyjną,polegającą na przepompowywaniu wody z polderu (już odwodnionego)na zewnątrz do Szkarpawy – do poziomu wynikającego z potrzeb rolniczegoużytkowania terenu. Pompownia, nazywana również stacją pomp, wyposażonajest w trzy agregaty pompowe: dwa o napędzie elektrycznym i jeden o napędziespalinowym. Wydajność każdego agregatu wynosi około 7 m 3 na sekundę.Pompownia Chłodniewo jest zlokalizowana na końcu Linawy. Jest to szczególnemiejsce w terenie, gdzie człowiek wymusza przepływ wody w sieci polderowejprzez pompowanie, z dołu do góry, bo w naturze woda płynie przecież zawszez góry do dołu. Pompownię łatwo odnaleźć jadąc po drodze z Nowego DworuGdańskiego do Stegny. Przed mostem zwodzonym nad Szkarpawą w Rybinietrzeba skręcić w lewo. W odległości około 150 m znajduje się budynek, głębokoosadzony w prawym wale Szkarpawy, który odbiega swoją architekturąw krajobrazie żuławskim od innych zabudowań. Na zewnętrznych ścianachwidoczne są trzy tablice: dwie informacyjne o technicznym znaczeniu i trzeciapamiątkowa.Pierwsza tablica z napisem „Stacja pomp Nr 1 Chłodniewo” informuje,że budynek jest obiektem hydrotechnicznym na Wielkiej Żuławie (1 W),w którym znajdują się zespoły pompowe, gdzie woda spływająca z całegopolderu zatrzymuje się i jest przepompowywana na zewnątrz do Szkarpawy.Pompownia Chłodniewo jest jedną z dwóch największych (Chłodniewo,Osłonka) spośród 105 pompowni w delcie Wisły, porównywalna wielkościądo największych pompowni w Holandii. Pompownia Chłodniewo zawdzięczaswoją nazwę wsi Świerznica, blisko położonej, która po niemiecku nazywałasię „Kaltenherberge”, co oznacza „Zimny Przytułek”. Rzeczywiście, w halipomp w czasie upałów jest chłodno i można się odświeżyć. Na drugiej tablicy,na bocznej ścianie budynku, zapisano najważniejsze parametry hydrotechnicznezwiązane z gospodarowaniem wodą w polderze. Trzecia tablica zdobiącafrontową elewację pompowni z inskrypcją Tu się odrodziła przyszłość,od nowa... – po odwodnieniu zatopionego lądu (1945-1948) – upamiętniai symbolizuje największe, tragiczne wydarzenie w dziejach delty Wisły: zagładęprzez zatopienie całego terytorium depresyjnego już pod koniec drugiejwojny światowej i jego odrodzenie. W dniu 27 marca 1945 roku na rozkazWehrmachtu został przerwany prawy wał wiślany (tak zwany wielkożuławski)w Czerwonych Budach i zatopiony polder Chłodniewo (podobnieinne wały i wszystkie poldery na równinie deltowej). Decyzję podjęto, abyprzedłużyć obronę Mierzei Wiślanej przed Czerwoną Armią i umożliwićewakuację wojska i cywilów przez morze na Zachód. Budynek pompownizostał poważnie uszkodzony przez ostrzał z niemieckiego okrętu „Lützow”(pompownię mimo prób nie zdążono wysadzić w powietrze). Ląd pozostałpod wodą przez prawie trzy lata. Jego odrodzenie następowało sukcesywniepo zasypaniu wyrwy w wale, odbudowie pompowni i agregatów pompowychoraz po wielomiesięcznym wypompowywaniu wody (rozpoczęto w dniu 5sierpnia 1946 roku uroczystym otwarciem pompowni przez wicepremierai ministra rolnictwa Stanisława Mikołajczyka, w obecności pełnomocnika30