Delta Wisły poniżej i powyżej poziomu morza. - Żuławski Park ...

Zwróćmy tutaj uwagę na wyżej wymienione budowle przeciwpowodziowei ich rozmieszczenie. Trzy wrota znajdują się na obszarze miasta Gdańska,dwa zaś poza miastem. Wrota „miejskie” są zlokalizowane na Motławie przyŚluzie Kamiennej, na Opływie Motławy przy moście na ulicy Elbląskiej i naRozwójce przy moście na ulicy Sztutowskiej, w pobliżu Rafinerii Gdańskiej.Tam też znajduje się pompownia sztormowa, która współpracuje z wrotami.Dwa wrota przeciwsztormowe, nazwijmy „wiejskie”, znajdują się przy MartwejWiśle, na odcinku szosy biegnącej z Wiślinki do Błotnika. Jedne przy mościena Kanale Piaskowym razem z pompownią sztormową i drugie, w odległościokoło 400 m przy moście na Kanale Śledziowym.A oto kilka szczegółów dotyczących poszczególnych obiektów i systemówprzeciwsztormowych pod względem historycznym i kulturowym. Niewątpliwieważnym oraz ciekawym turystycznie i krajoznawczo obiektem hydrotechnicznymGdańska jest Kamienna Grodza. Ten zespól historycznyzostał zbudowany w XVI wieku i był później kilkakrotnie przebudowywany.W jego skład wchodziły: młyn wodny zbożowy, śluza komorowa żeglugowa,awanport z kierownicami i słynnymi wieżyczkami kamiennymi nazywanymi„pannami”. Śluza służyła do regulowania poziomu wody w miejskiej fosie.Była wykorzystywana do ochrony miasta przed powodzią oraz do zatapianiaprzedwala w celach obronnych przed Szwedami, Rosjanami i Prusakami(1655-1660, 1734, 1813).Wrota przeciwpowodziowe Kamienna Grodza stan w 2010 r. Fot. M. Opitz.Obecnie wrota przeciwsztormowe w zespole Kamiennej Grodzy pełnią bardzoważną rolę przeciwpowodziową. Wraz z wałami Motławy (z Opływem Motławy),Raduni i Czarnej Łachy, osłaniają one tereny depresyjne i przydepresyjne,miejskie i przedmiejskie, sięgające aż do Pruszcza Gdańskiego. Wrota te wodasama zamyka przy wezbraniach sztormowych od strony morza i otwiera przyspływie od strony lądu. Najlepiej podać to na przykładzie wielkiego sztormui powodzi sztormowej, która wydarzyła się w 1914 roku. W dniu 9 styczniaowego roku poziom wody w Motławie, przed katastrofalnym wezbraniemodmorskim, wynosił 0,40 m n.p.m, przy swobodnym przepływie i otwartychwrotach. Po godzinie 9.00 rozpoczęło się wezbranie sztormowe i poziomwody zaczął się podnosić. Wrota zamknęły się samoczynnie, a woda zaczęła sięgromadzić przed nimi w obwałowanym korycie Motławy. W nocy o godzinie24.00 nastąpiła kulminacja wezbrania sztormowego. Woda osiągnęła przy ŚluzieKamiennej poziom 1,60 m n.p.m. Wrota byty zamknięte. W tym samym czasiewoda po drugiej stronie wrót, w Motławie, osiągnęła poziom 0,93 m n.p.m.Różnica wynosiła więc 0,67 m. Po kulminacji wezbranie sztormowe malałoi 10 stycznia o godzinie 16.00 woda sztormowa opadła do poziomu 1,07 mn.p.m. i zrównała się z poziomem wody w Motławie. Wrota samoczynnie sięotworzyły i rozpoczął się znowu normalny przepływ wody Motławy do morza.Woda w rzece nadal opadała i 11 stycznia o godzinie 12.00 osiągnęła poziom0,64 m n.p.m.Ponieważ wały Motławy i jej dopływów były zbyt niskie, woda je przerwałai zalała tereny depresyjne i przydepresyjne. Najniższa depresja na ŻuławachGdańskich, wynosząca 1,60 m poniżej poziomu morza, znajduje się na polderzeOlszynka. Obecnie korony wałów na Motławie, w okolicy polderów Olszynkai Orunia, są położone na rzędnych 2,20-2,50 m n.p.m., czyli około jednegometra wyżej niż w 1914 roku. W tej sytuacji spadło znaczenie wrót przeciwsztormowych.Wrota przeciwsztormowe lokalizowano przy śluzach lub mostach, skrzyżowanychz ciekami. Pierwszy przykład, to wrota przy śluzie Kamiennej Grodzyzamykające Nową Motławę. Drugi, to właśnie „wrota mostowe” zamykająceOpływ Motławy przy dwuprzęsłowym moście na ul. Elbląskiej. Przy każdymprzęśle znajdują się tu stalowe wrota dwuskrzydłowe. Są one umieszczone odstrony górnej wody, a ich rozwiązanie konstrukcyjne jest nowoczesne. Są dobrzewyważone i zamykają się już przy niewielkim napływie wód sztormowych odstrony morza. Wrota znajdujące się przy dawnej śluzie z wrotami przy moście,działają razem, odgradzając ten akwen.Wrota Żuławskie pod mostem na ul. Elbląskiej w Gdańsku. Fot. M.OpitzWrota przeciwsztormowe przy śluzie wałowej na Rozwójce. Stan z 1906.28