Postdiplomskih magistarskih studija na ... - ETF Podgorica

Postdiplomskih magistarskih studija na Elektrotehničkom fakultetuŠifre predmeta su u formatu: abcdabcdstudijski program na kom se predmet prvi put pojavljujea=1 Elektronikaa=2 Računaria=3 Telekomunikacijea=4 Automatikaa=5 Industrijska elektrotehnikaa=6 Elektroenergetski sistemia=7 Tehnika visokih učestanostia=8 Fundamentalne disciplinesemestarredni broj predmeta u semestruPA1701PREDMET:PROJEKTOVANJE VLSI KOLAFOND ČASOVA: 3+1+0.5O integrisanim kolima: vrste podloga, tehnologije izrade, tehnike izrade, stepen integracije, metodologijeprojektovanja. MOSFET: fizička struktura, režimi rada. CMOS invertor: jednosmjerne karakteristike, marginesmetnji, parazitni efekti, zaštita od elektrostatičkog pražnjenja. Transmisioni gejt: prenosna karakteristika,ekvivalentna otpornost transmisionog gejta. Planarni proces: priprema monokristalne pločice, epitaksijalnirast, oksidacija, litografija, difuzija, jonska implantacija, metalizacija. Karakterizacija kola i procjenaparametara: procjena otpornosti, procjena kapacitivnosti, procjena induktivnosti, raspodjeljeni RC parametri.Dinamičke karakteristike: vrijeme porasta, vrijeme pada, vrijeme kašnjenja. Pobudjivanje velikihkapacitivnosti. Disipacija snage. Preraspodjela naelektrisanja. Projektovanje CMOS kola: komplementarnalogika, ekvivalentiranje redne (paralelne) veze MOSFET-ova jednim tranzistorom, pseudo nMOS logičkakola, dinamička CMOS logika, CMOS domino logika, prenosna logika. Projektovanje layout-a.Literatura:1. N. Tadić: "Projektovanje VLSI kola", skripta, Elektrotehnički fakultet, Podgorica, 2001.PA1702PREDMET:FIZIČKO-TEHNIČKA MJERENJAFOND ČASOVA: 3+1+1Opšte o mjernim pretvaračima i mjerenjima neelektričnih veličina. Greške i dinamičke karakteristike mjernihpretvarača. Mjerni mostovi. Otpornički mjerni pretvarači: potenciometarski mjerni pretvaračči, mjerne trake,termootpornički mjerni pretvarači. Kapacitivni mjerni pretvarači. Induktivni mjerni pretvarači. Indukcioni mjernipretvaračči. Piezoelektrični mjerni pretvarači. Termoelektrični mjerni pretvarači. Fotoelektrični mjernipretvaračči. Ultrazvučni mjerni pretvaračči i njihova primjena. Optoelektronski mjerni pretvarači.Elektrohemijski pretvarači. Primjena mjernih pretvarača za mjerenje: sile i naprezanja, momenta obrtanja itorzije, linijskih i ugaonih pomjeraja, nivoa, vibracija, brzine i ubrzanja, pritiska, brzine i protoka fluida,temperature, vlažnosti, koncentracije i sastava materije, svjetlosnih veličina, hemijskih veličina.Literatura:1. Stanković D.: "Fizičko-tehnička mjerenja - Senzori", Naučna knjiga Beograd, 1987. / 1996.2. Stanković D.: "Zbirka zadataka iz fizičko-tehničkih mjerenja", Naučna knjiga Beograd, 1990.PA1703PREDMET:RAČUNARSKI PERIFERIJE I INTERFEJSIFOND ČASOVA: 3+1Ulazno-izlazni prostor u arhitekturi računara. Portovi: ulazni i izlazni (paralelni port), drajveri, primjeriočitavanja tastature i upravljanja semaforom. Optički interfejsi: primjena, pregled tipova optičkih interfejsa,inkrementalni davači položaja, softverska podrška za inkrementalne davače položaja. Koračni motori: principrada, vrste motora, pobudjivanje, kontrola koračnog motora punim korakom ili polukorakom, realizacijadijagrama kretanja. D/A konverzija: polje primjene, R-2R konvertor, f/V konvertor, primjeri regulacijeosvjetljenja i regulacije brzine JSS motora. A/D konvertori: primjena, vrste A/D konvertora, V/f konvertori,

softverska podrška za prateću ili sukcesivnu konverziju, primjeri mjerenja temperature, nivoa, itd.Komunikacioni interfejsi: paraleleni, serijski (RS232, USB, Ethernet, modemi, GPRS). Primjena interfejsa uindustriji: galvansko odvajanje, digitalni ulazni i izlazni interfejsi, analogni ulazni i izlazni interfejsi; upravljanjeindustrijskim procesima.Literatura:1. Mijanović Z.: Računarske periferije i interfejsi, skripta, Podgorica 1999.2. “Borland C++Builder 6 Developer's Guide.pdf” raspoloživo u elektronskom obliku.PA1704PREDMET:MULTIMEDIJALNI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Uvod u multimedijalne sisteme. Bitni pojmovi: kodiranje, prezentacija, smještanje i prenos podataka.Kompjuterske arhitekture i hardver za multimedijelne sisteme. RISC procesori, signal procesori, mrežnatehnologija u multimedijalnim sistemima. Kompjuterske komponente: Procesori namijenjeni grafici i audio ivideo obradi podataka, adapteri, konektori. Ulazno izlazni uredjaji: mikrofoni, pojačala, kamere, monitor.Magistrale i propusna moć. UltraSparc arhitekture. Integrisane digitalne komunikacije. Audio: Zvučna kartica.Osnovni pojmovi psihoakustike. Vremenski, frekvencijski i vremensko-frekvencijski domen. Uticaj A/Dkonverzije na kvalitet audio signala. Kodiranje govornog signala. Produkcija i smještanje muzičkog signala.MIDI uredjaji. Prenos govornih signala. Digitalna slika i grafika: Predstavljanje digitalne slike: crno bijele, uboji. Kodiranje slike. Formati slika (GIF,TIFF,..). Analiza slike. Predstavljanje slike u Fourierovom idiskretnom kosinusnom domenu. Kompresija slike: RLE, LZW, Entropijsko kodiranje JPEG kompresija.Filtriranje slike: median filtar, filtar za usrednjavanje... Digitalni video: Osnovni formati (SubQCIF, QCIF, CIF,4CIF, kodiranje 4:4:4, 4:2:2, 4:2:0) i protok podataka. Procjene kretanje. Video kodiranje-MPEG kompresije(MPEG-1, MPEG-2, MPEG-4). VCEG algoritmi (H.261, H.263, H.26L) i prenosLiteratura:1. Ralf Steinmetz: "Multimedia-Systems", Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York, 2000.2. S. Stanković: "Multimedihjalni sistemi", skripta, Podgorica, 2005.PA1705PREDMET:SIMULACIJE ELEKTRONSKIH KOLAFOND ČASOVA: 2+0+2SPICE modeli elektronskih komponenti: Dioda, Bipolarni tranzistor (BJT), Spojni tranzistor sa efektom polja-JFET, Metal-oksid-poluprovodnik tranzistor sa efektom polja - MOSFET (parametri modela; odredjivanjestruje; odredjivanje kapacitivnosti; uticaj promjene temperature; odredjivanje šuma. Naredbe za opis (grafičkiprikaz) elektronskog kola čiji se rad simulira. Otpornik; kondenzator; spregnuti kalemovi; vod bez gubitaka;nezavisni naponski izvor (odgovarajuća biblioteka); nezavisni strujni izvor (odgovarajuća biblioteka);naponom konrolisan naponski izvor; strujom kontrolisan naponski izvor; naponom kontrolisan strujni izvor;strujom kontrolisan strujni zivor. Odgovarjuće biblioteke za BJT, JFET, MOSFET, operacioni pojačavač,digitalna integrisana kola. Kreiranje sopstvenih biblioteka. Grafički prikaz rezultata simulacije - PROBE.Jednosmjerna (DC) analiza kola. Frekventna (AC) analiza kola. Analiza prelaznog režima. Fourier-ovaanaliza kola. Monte-Carlo analiza kola.Temperaturna analiza kola. Parametarska analiza kola. Analiza šumakola.Literatura:1. Vasiljević D. M., Hribšek M., Ilić M.: Linearna elektronika - zbirka rešenih zadataka, Naučna knjiga,Beograd, drugo izdanje, 1995.2. SPICE (Simulation Program with Integrated Circuit Emphasis).PA1801PREDMET:PROJEKTOVANJE MIKROKONTROLERSKIH SISTEMAFOND ČASOVA: 2+0+2Šta je to mikrokontroler: arhitektura, vrste, namjena, posebnosti. Pregled najviše zastupljenih mikrokontrolerau svijetu. Atmel-ov mikrokontroler Atmega16 i njegova arhitektura. Registri: radni, opšte namjene, specijalni.Ulazno/izlazni portovi. ALU. SRAM. Kolo za reset i kontrolu prekida. Kontrola snage (potrošnje). Tajmeri,preskaleri, PWM. Nadzornik (Watchdog). Eeprom. Serijski interfejsi: SPI, I2C, USART. Analogni komparator.ADC. Očitavanje tastature u matričnom spoju. Ispis na LCD modul. Pisanje programa za mikrokontroler u Cjeziku pomoću WinAVR prevodioca. Punjenje mikrokontrolera programom (SP12). Realizacija nekogprojekta sa mikrokontrolerom Atmega16.Literatura:1. “ATmega16 complete doc2466.pdf” može se uzeti sa www.atmel.com2. WinAVR može se uzeti sa http://winavr.sourceforge.net/

PA1802PREDMET:ELEKTRONSKI MJERNI INSTRUMENTIFOND ČASOVA: 3+1+0.5Osnovni princip funkcionisanja elektronskih mjernih instrumenata. Filteri: prenosne funkcije filtera 2. reda,aktivni RC filteri 2. reda sa dva integratora, filteri sa prekidačkim kondenzatorima, G m -C filteri. Diferencijalnipojačavači: pojačanje diferencijalnog signala, pojačanje srednje vrijednosti signala, faktor potiskivanjasrednje vrijednosti signala, opšti tip, sa T-mrežama, sa velikim ulaznim naponima, sa velikom ulaznomotpornošću. Instrumentacioni pojačavači: sa 3 operaciona pojačavača, sa 2 operaciona pojačavača, sastrujnim procesiranjem. Digitalno-analogni konvertori (DAC): DAC sa težinskom otpornom mrežom, DAC saljestvičastom otpornom mrežom, DAC sa strujnim procesiranjem. Analogno-digitalni konvertori (ADC):Paralelni ADC, ADC sa pretvaranjem napona u frekvenciju, ADC sa dvojnom integracijom, ADC sasukcesivnim aproksimacijama, Algoritamski ADC, Sigma-delta ADC, ADC sa mantisom i eksponentom, ADCsa strujnim procesiranjem. Konvertori kapacitivnosti u frekvenciju. Konvertori otpornosti u frekvenciju.Literatura:1. Tadić N.: "Elektronski mjerni instrumenti", skripta, Elektrotehnički fakultet, Podgorica, 2001.PA1803PREDMET:INDUSTRIJSKA ELEKTRONIKAFOND ČASOVA: 2+0+2Predmetom se predvidja rad na konkretnim projektima u radnim organizacijama. Projekti su vezani zarealizaciju i primjenu elektronskih kola u industriji. Nastavnik, pored toga što koordinira radom na projektu,izvodi nastavu iz nastavnih cjelina bitnih za praktične aplikacije u okruženju: Standardni signali u industriji.Elektronska kola za konverziju signala. Pojačavači sa galvanskim razdvajanjem. Pregled elektronskih kolakod industrijskih davača (temperature, pritiska, sile, momenta, brzine, ubrzanja, nivoa, vibracija,...). Pregledelektronskih kola za upravljanje izvršnim organima (JSS motori, asihroni motori, ...). Industijski računarskiinterfejsi. Programabilni automati, Industrijske mreze.Literatura:1. Thomas E. Kissell, Industrial Electronics, Third Edition, Prentice Hall, 20032. Steven A. Karr, Thomas E. Kissell, Robert C. Overstreet, Thomas W. Wylie, Laboratory manuel toaccompany Industrial Electronics, Third Edition, Prentice Hall, 20033. Radovan Stojanović, Materijal za učenje kursa Industrijske elektronike, CD, ETF Podgorica.PA1901PREDMET:UPRAVLJANJE U REALNOM VREMENUFOND ČASOVA: 3+1Upravljanje u realnom vremenu (osnovni principi kontrole: on-of, proporcionalna, integralna, PID, fazi,kaskadna, feedforward, neuralne mreže). Uloga računara u kontroli, DSP kontrola. Kriterijumi za određivanjekontrole. Sistemi realnog vremena (parametri, računanje, predvidljivost, vremenski redosled, arhitekturasistema realnog vremena, operativni sistemi, komunikacije, tolerancije, sinhronizacija časovnika, vještačkainteligencija). Signali (obrada, šum, prenosne linije, akvizicija). Prekidi (hardverski, vremenskasinhronizacioja, primjena). Paralelni i serijski prenos podataka (paralelni port, serijski port, programiranje).Tajmeri. Uredjaji za dobijanje informacija u realnom vremenu (klasifikacija senzora, senzori temperature,naprezanja, pritiska, sile, pozicije, nivoa, optički senzori). Primjeri hardverskih rešenja u upravljanju urealnom vremenu.Literatura:1. Djurović M.: Upravljanje u realnom vremenuPA1902PREDMET:PROJEKTOVANJE ANALOGNIH INTEGRISANIH KOLAFOND ČASOVA: 3+1Komponente integrisanih kola i njihovi modeli. Tehnologije izrade integrisanih kola. Jednostepeni idvostepeni pojačavači. Strujna ogledala. Dvostepeni operacioni pojačavač. Unaprijedjeni tipovi operacionihpojačavača. Komparatori. Sample and hold kola. Naponske i strujne reference. Diskretni signali. Kola saprekidačkim kondenzatorima. Transkonduktori. Transimpedansni pojačavači. Naponom kontrolisanielementi. Kola sa translinearnim petljama. Strujni prenosnici. Filteri. Opto-elektronska integrisana kola.Phase-locked loops. Šum u integrisanim kolima.Literatura:1. P. R. Gray, and R. G. Meyer, Analysis and Design of Analog integrated Circuits, 3 rd edition, New York: John Wiley &Sons, 1993.2. D. Johns, and K. Martin, Analog Integrated Circuit Design, New York: John Wiley & Sons, 1997.

3. C. Toumazou, F. J. Lidgey, and D. G. Haigh, Analogue IC Design: The Current-Mode Approach, Stevenage, U.K.:Peter Peregrinus, 1990.PA1903PREDMET:ODABRANA POGLAVLJA IZ DIGITALNIH SISTEMAFOND ČASOVA: 3+1Kodiranje: Kodovi za detekciju i korekciju greške Hamming-ovi jednodimenzioni i dvodimenzioni kodovi,Kodovi za kompresije signala (LZW, RLE), Kodovi za serijski prenos i smjestanje podataka. Digitalni potpis;Integrisana digitalna kola sa ASIC implementacijama; Analiza taktovane sinhronizovane mašine stanja;Dizajniranje taktovane sinhronizovane mašine stanja; Dizajniranje mašine stanja u praksi; Dizajniranjemašine stanja sa sekvencijalnim programabilnim kolima; Sekvencijalna kola sa spregom; Dizajniranjesekvencijalnih kola sa spregom; Neki IEEE standardi u digitalnoj elektronici.Literatura:1. J. F. Wakerly, Digital design principles and practices, Prentice Hall, NJ: Englewood Cliffs.PA1904PREDMET:PROJEKTOVANJE MIKROKONTROLERSKIH SISTEMA (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Pregled najpoznatijih mikrokontrolera: Intel, Motorola, TI, Atmel, Microchip, Philips, ST, itd. Mikrokontroleriizuzetno male potrošnje struje (micropower). Brzi mikrokontroleri: ARM, DSP, ColdFire, 32 bitnimikrokontroleri. Samopunjači (boot loaders) kod mikrokontrolera. Povezivanje mikrokontrolera na računarskumrežu preko Ethernet interfejsa. Mikrokontrolerski web server – realizacija TCP/IP protokola. Mikrokontrolerkao USB periferija (slave) i/ili kao USB gazda (host). Softveri: WinAVR, GNU, Emulatori ICE, Simulatori.Programski jezici za mikrokontrolere - posebnosti ovih jezika kod mikrokontrolera: Asembler, C, Basic,Pascal, C++, Java, RTOS, COCOR. Male tajne... Nekoliko primjera mikrokontrolerskih uređaja i/ili sistema:dozator, termoregulator, detektor dima, UPS, analizator mreže, hidraulične makaze, itd. Realizacija projektasa nekim konkretnim mikrokontrolerom.Literatura:1. Mijanović Z.: Odabrani tekstovi proizvođača mikrokontrolera (oko 150 stranica sa slikama)PA1905PREDMET:RAČUNARSKE PERIFERIJE I INTERFEJSI (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Magistrale: ISA, PCI. Paralelni intefejsi: SPP, EPP, ECP, PCMCI, Centronix, GPIB, Ultra ATA, SCSI (Fast,Ultra, Ultra2, Narrow, Wide, LVD, ASA-2). Serijski interfejsi: RS232, RS422, RS485, USB-1, USB-2,Firewire, CAN, Serial ATA, Ethernet, itd. Interfejsi za tastaturu i miša: AT, PS2. Intefejsi za vezu izmeđučipova: I2C, SPI, 3-wire, 1-wire. Video adapteri. Interfejsi za bežične komunikacije: Bluetooth, IEEE802.11,itd. Poredjenje paralelnog i serijskog prenosa podataka pri velikim brzinama. Primjer prenosa podataka ICzracima. Primjer upravljanja udaljenim postrojenjem pomoću GPRS-a. Primjer proste USB periferije.Industrijski interfejsi: Modbus, Profibus, Fieldbus, Memobus, Hart, ASI, Wang. Identifikacioni sistemi:beskontaktne kartice i čitači kartica ( Mifare, Hitag, transponderi na 125KHz , NFC, pametne kartice, pametnipasoši), čitači otiska prsta, biometrija lica. Laserski uređaji: blizinski senzori, mjerači rastojanja, mjerne letve,skeneri. Razne druge periferije: GPS prijemnici, IP kamere, VoIP, itd. Izrada semestralnog rada.Literatura:1. Mijanović Z.: Zbirka relevantnih tekstova i standarda (oko 140 stranica sa slikama u el.obliku)2. “Borland C++Builder 6 Developer's Guide.pdf” raspoloživo u elektronskom oblikuPA1906PREDMET:MULTIMEDIJALNI SISTEMI (Napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Standardi za multimedijalne komunikacije. Circuits switched mreže, Packet switched mreže. Elektronskoposlovanje. Linearno prediktivno kodiranje, Adaptivno prediktivno kodiranje. QoS. Entertainment mreže i vrlobrzi modemi (Kablovska trelevizija, digitalna televizija, interaktivni servisi, terrestrialna televizijska mreža)Vrlo brze PTSN mreže (ADSL, VDSL). Digitalni wateramarking. Procjene parametara kretanja u videosekvencama .Literatura:1 Fred Halsall :"Multimedia communications ", Addison Wesley 2001.2. I Djurović: "Digitalna obrada slike", Podgorica, 2005PA1907PREDMET:SENZORI

FOND ČASOVA: 3+1Uvod; Razvoj mjernih pretvarača; Mjerni pretvarači; Dinamičke karakteristike mjernih pretvarača; Savremenorješenje mjernog uredjaja za mjerenje mase; Mjerenje dužine pomoću interferometara; Laserskiinterferometri; Mjerenje pomjeraja na bazi promjene frekvencije oscilatora; Digitalni pretvarači za mjerenjeugaonog pomjeraja; Optoelektronski pretvarač za mjerenje ugaone brzine; Silicijumski integrisaniakcelerometri; Interferometarsko etaloniranje akcelerometara; Integrisani silicijumski pretvarači za mjerenjepritiska; Optoelektronski pretvarači za mjerenje pritiska; Laserski Doplerov anemometar; Ultrazvučniprotokomjeri; Silicijumski otporni senzori temperature; Tranzistor kao senzor temperature; Radijacionatermometrija; Poluprovodnički senzori magnetne indukcije; Primjena nuklearne magnetne rezonance umjerenjeima magnetskog polja; Rubidijumski magnetometri; Fiberoptički senzori neelektričnih veličina;Fiberoptički senzori pomjeraja; Fiberoptički termometri; Interferometarski fiberoptički senzori.Literatura:1. E. Doebelin, Measurement systems, 4 th edition, McGraw-Hill;2. A. Morris, Principles of measurement and instrumentation, 2 nd edition, Prentice Hall;3. D. Stanković, Fizičko-tehnička mjerenja (senzori), Univerzitet u Beogradu, 1997.PA1908PREDMET:INTEGRISANI MIKROSISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Elektronski materijali i procesiranje. Materijali mikro-elektromehaničkih sistema (MEMS) i njihova priprema.Standardne mikroelektronske tehnologije. Mikroobrada silicijuma. Mikrosenzori. Uredjaji sa površinskimakustičnim talasima (SAW) i pretvaračima na bazi madjuprstastih formi (IDT). Inteligentni senzori i MEMS.Instrumentacioni pojačavači. Osnovi konverzije signala. Digitalno-analogni konvertori (DAC) sa Nyquistovombrzinom rada. Analogno-digitalni konvertori (ADC) sa Nyquist-ovom brzinom rada. Oversampling DACi ADC. Konvertori napona i struje u frekvenciju sa linearnim prenosnim karakteristikama. Konvertori napona istruje u frekvenciju sa nelinearnim prenosnim karakteristikama. Konvertori otpornosti u frekvenciju.Konvertori kapacitivnosti u frekvenciju. Konvertori odnosa dvije električne veličine u frekvenciju. Konvertorifrekvencije u napon i struju.Literatura:1. N. H. E. Weste, and K. Eshraghian, Principles of CMOS VLSI Design: A Systems Perspective, 2 ndedition, Reading, Massachusetts: Addison-Wesley, 1994.2. J. P. Uyemura, Introduction to VLSI Circuits and Systems, New York: John Wiley & Sons, 2002.3. J. W. Gardner, V. K. Varadan, and O. O. Awadelkarim, Microsensors, MEMS and Smart Devices, NewYork: John Wiley & Sons, 2002.PA1909PREDMET:KOMPJUTERSKA I MAŠINSKA VIZIJAFOND ČASOVA: 3+1Uvod u digitalnu obradu slike. Senzori slike. Kamere, crno-bijele, kolor, digitalne, analogne. Prikaz različitihnevizuelnih informacija u slikovnim formama. Akvizicija slike. Izobličenja slike, korekcija, kalibracija kamere.Osnovne tehnike za obradu slike, binarne tehnike, grey-level tehnike, histogram, kontrast, detekcija ivica,eliminacija šumova, filtriranje slike u vremenskom i frekvencijskom domenu. Izdvajanje karakteristika, analizaslike. Transformacije slike. Matematička morfologija. Teksture. Kolor analiza. 3D tehnike za obradu slike.Vještačka intelegencija u obradi slike. Klasifikacija i prepoznavanje oblika. Hardverske arhitekture za obraduslike. Video sistem kao komponenta industrijske mreže. Različite tehnike za prenos video podataka uindustriji. Metodologija projektovanja realnih sistema za obradu slike. Revija i analiza postojećih sistema.Primjeri primjene obrade slike u industriji. Primjena lasera i mašinski vid primjene kompjuterske obrade slikeza inspekciju industrijskih proizvoda. Dinamička kompjuterska obrade slike za intelegentna vozila. Nedestruktivnotestiranje. Primjeri primjene obrade slike u medicini. Osnove medicinske obrade slike.Kompjuterska tomografija. Radiologija (analogna, digitalna). Ultrazvuk. Ostale primjene. Geodezija.Gradjevina. Spektroskopija. Termovizija. Biologija, itd.Literatura:1. R. Jain, R. Kasturi, and B. Schunk , Machine Vision, McGraw Hill, 19952. John C. Russ, Image Processing Handbok, 3rd Ed., CRC Press and IEEE Press, Boca Raton, FL, 2000.3. Van der Heijden , Image Based Measurement Systems, Wiley,1995PA1910PREDMET:HARDVERSKO-SOFTVERSKI DIZAJN ELEKTRONSKIH KOLA I SISTEMAFOND ČASOVA: 3+1Uvod. “Embedded” (E) računarske platforme. “Embedded” mikroprocesori. Metodologije projektovanja.Programski jezici za projektovanje E-sistema (VHDL, Verilog, etc). Modeliranje sistema u realnom vremenu.

Distribuirani “Embedded” sistemi u realnom vremenu. Real-time operativni sistemi (RTOS) (multitasking,multithreading). Real-time planiranje. Real-time interfejsi. Sistemi na cipu (SoC) i IP jezgra FPGA, CPLD.Umrezeni “Embedded” sistemi. Optimizacija disipacije u “Embeded” sistemima. Sistemi za akvizicijupodataka. Kontrolni sistemi bazirani na mikroprocesorima. “Embedded” DSP processori. Rekonfigurabilnearhitekture. Multimedia u realnom vremenu. “Embedded” sistemi za telekomunikacione aplikacije.“Embedded” sistemi za medicinske aplikacije.Literatura:1.W. Wolf, “Computers as Components: Principles of Embedded Computing System Design”, MorganKaufman, 2001.2.H. Kopetz, “Real-Time Systems: Design Principles for Distributed Embedded Applications”, KlugerAcademic Publishers, 1997.3.R. Grehan et al, “Real-Time Programming: A Guide to 32-bit Embedded Development”, Addison-Wesley,1998.PA1911PREDMET:NELINEARNI PROBLEMI I TEORIJA SPECIJALNIH TRANSCENDENTNIH FUNKCIJAFOND ČASOVA: 3+1Klasifikacija nelinearnih fenomena. Klasični metodi analize nelinearne elektronike. Neke oblasti primjene.Kvazi-linearizacione tehnike. Metodi perturbacije. Definicija teorije specijalnih transcendentnih funkcija uanalizi elektronskih kola. Parcijalna diferencijalna jednačina za identifikaciju funkcionalne jednačinenelinearnog kola u teoriji specijalnih transcendentnih funkcija. Analitička parametarska analiza nelinearnihkola direktnom primjenom teorije specijalnih transcendentnih funkcija.Literatura:1.Chua O.L., Introduction to the Nonlinear Networks Theory, McGraw Hill, N.Y., 1969.2. Perovich S.M., Special Trans Function Theory (Research Monograph based on Doctoral Dissertation1998).3. Chua O.L., Desoer C.A., Kuh E.S., Linear and Nonlinear Circuits, McGraw Hill, N.Y., 1987.4. Hasler M., Neirynsk J., Nonlinear Circuits, Artech House, Norwood, 1986.PA1912PREDMET:BIOMEDICINSKA MJERENJA I INSTRUMENTACIJAFOND ČASOVA: 3+1Uvodne napomene o biomedicinskih signalima, principima mjerenja i tahonomijom mjernog sistema iliinstrumenta. Biomedicinski pojačavači, filtri, kola za napajanje, optičko odvajanje, prekidački i kontinualninačin rada, itd. Biomedicinski senzori: invazivni, neinvazivni, aktivni, pasivni, itd. Fiziološka i ostala mjerenja:ECG, EEG, EMG, EOG, krvni pritisak, plethusmografija (impedansna i optička), fonocardiografija,respiratorna mjerenja, mjerenja protoka, temperature, pulsa, radiografija, MRI, ulrazvuk, laser-dopler,pejsmejkeri, holteri , defibrilatori, endoskopi, različiti elektronski implanti, urološki kateteri, pumpe, itd.Osnove digitalne obrade medicinskih signala: digitalno filtriranje, vremenske , frekventne i vremenskofrekventne transformacije, kompresija, ekstarkcija vitalnih znaka, statistika, itd. Virtuelni instrumenti zabiomedicinske namjene (Matlab, LabView...). Medicinski sistemi u jednom čipu. Osnovi telemetrije itelemedicine. Praktičan projekat.Literatura:1. “Bioinstrumentation”, edited by John G. Webster, Wiley and Sons, 2004.2. Medical Instrumentation: Application and Design, J.G. Webster, 3rd Edition 1998.3. Medical Electronics, Dr Neil Townsend, Michaelmas Term 2001.4. Introduction to medical electronics applications, L. Nokea et al, Elsevier, 2005PA2701PREDMET:ORGANIZACIJA I ARHITEKTURA RAČUNARA IIFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Linije podataka i kontrolne strukture. Linije podataka i kontrolne strukture procesora; Prenos i transferpodataka kroz registar. Računar opšte namjene. Osnovni oblici procesora; Procesori 68000 i MIPS;Poredjenje CISC i RISC arhitektura. Naredbe. Dizajniranje niza naredbi; Formati naredbi; Načini adresiranja.Protoččna obrada. Istovremeno izvršavanje više naredbi; Protočni hazardi i njihovo razrješavanje;Detektovanje hazarda, proslijedjivanje i predikcija grananjem; Hijerarhija smještanja podataka u računar.Memorija - pregled; Glavna memorija i cache memorija; Memorija sa direktnim pristupom; Stek i rad sastekom; Prekidi i diskontinuiteti u prihvatanju i izvršavanju niza naredbi.Literatura:1. Tanenbaum A.S., Structured Computer Organisation, 3 rd edition, Prentice Hall.

2. D. A. Patterson, J. L. Hennessy, Computer Organization, Morgan Kaufmann Publishers, San Mateo,California.3. V.P. Heuring, H.F. Jordan, Computer systems design and architecture, 2 nd edition, Pearson Prentice Hall,2004.PA2702PREDMET:BAZE PODATAKAFOND ČASOVA: 3+1Opšte o razvoju informacionih sistema (IS). Savremeni pristup razvoju IS. Opšte o modeliranju podataka.Klasifikacija, struktura, ograničenja i operatori modela podataka. Funkcionalne zavisnosti. Model podatakaobjekti – veze (MOV). Struktura, ogrančenja i operatori MOV. Metodologija razvoja MOV. Prevodjenje MOVu relacioni model. Primjer MOV. Klasični relacioni model podataka (RM). Struktura, ograničenja i operatoriRM. Relaciona algebra. Koncepti RM. Prošireni relacioni model podataka (RM/T). Koncepti, modeliranje ivrste entiteta u RM/T. Generalizacija i agregacija. Proširenje skupa operatora RM/T. Rječnik podataka(katalog). Logičko projektovanje baza podataka (BP). Projektovanje kanoničnog modela BP normalizacijom.Prvi, drugi, treći, Boyce-Codd-ov, četvrti i peti normalizovani oblik. Projektovanje kanoničnog modela BPanalizom nenormalizovanih relacija. Sistemi za upravljanje BP (SUBP). Opis strukture podataka i rad sapodacima. Arhitektura SUBP. Primjer relacionog SUBP. Relacioni upitni jezik SQL. Kreiranje relacija ivirtuelnih relacija. Pretraživanje BP. Kreiranje izvještaja. Upravljanje BP. Objektne BP. Pregled savremenihmodela BP. Objektno orijentisani pristup BP. Objektno orijentisani model podataka. Osnovni interfejs i OOSUBP. Objektni upitni jezik OQL. Distribuirane objektne BP.Literatura:1. Poliščuk J.: Baza podataka, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2003.2. Poliščuk J.: Objektne baze podataka, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2004.PA2703PREDMET:DIGITALNA OBRADA SLIKEFOND ČASOVA: 3+1Wavelet transformacija u obradi slike: kompresija, dekompzicija i denoising pomoću wavelet transformacije.Dizajn savremenih adaptivnih i neadaptivnih linearnih i nelinearnih filtara (klase filtara ICI, LCP, Lepski itd).Razvoj filtara za ekstrakciju visokofrekventnog sadržaja. Dizajn diskretnih unitarnih i ortogonalnihtransformacija u obradi slike. Prostorne/prostorno-frekvencijske transfomracije. KL transformacija. Dizajnfiltara za slike u boji i video-sekvence. Filtriranje polja kretanja (motion field). Halftonizacij i dithering slike saosnovnim algoritmima za halftonizaciju i dithering u boji. Savremene tehnike u kompresiji digitalne slike.Obrada i filtriranje medicinske slike. Filtriranje slike zahvaćene Poissonovim šumom. Savremeni detektoriivica. Praćenje ivica. Deskriptori slike (quadrtree, lančani kodovi, spektralni deskriptori, statistički deskriptori,opsi tekstuera, wavelet deskriptori). Prepoznavanje oblika (Houghova transformacija, grass-fire algoritam,morfološki filtri, tanjenje i skeletonizacija objekata, itd). Zaštita digitalnih multimedijalnih informaicja: dizajnsistema, ključeva, komunikacionih strategija, kodova, detektora za digitalni watermarking i kriptografijudigitalne slike.Literatura:1. I. Djurović: Digitalna obrada slike, ETF, 2005.2. R. C. Gonzales, R. E. Woods: Digital image processing, Prentice Hall, 2002.PA2704PREDMET:ADAPTIVNI DISKRETNI SISTEMI I NEURALNE MREŽEFOND ČASOVA: 3+1Optimalni sistem. Linearni adaptivni sabirač. Funkcija greške. Sopstveni brojevi i vektori autokorelacionematrice. Metod najbržeg spuštanja. Konvergencija koeficijenata. Normalne jednačine. LMS algoritam.Konvergencije koeficijenata i greška stacionarnog stanja. Modifikacije LMS algoritma. Algoritam znaka.Algoritmi sa promjenljivim korakom. LMS algoritam kod sistema sa beskonačnim impulsnim odzivom.Primjene LMS algoritama u otklanjanju smetnji, identifikaciji sistema, harmonijskoj analizi, uobličavanjudijagrama zračenja...RLS algoritam. Poredjenje broja operacija kod RLS i LMS algoritma. Uvod u neuralnemreže, Osnovni neuron i princip rada. Perceptroni i linearne separabilne funkcije. Multilayer perceptroni.Proces učenja. Funkcija prenosa. Backpropagacija - osnovni algoritam za učenje. Varijacije i popravkebackpropagacije. Mogućnosti generalizacije. Rekurentne mreže. Genetički i evolucioni algoritmi. Primjenaneuralnih mreža i evolucionih algoritama.Literatura:1. B. Widrow, S.D. Strearus: “Adaptive signal processing” Prentice Hall 1985.2. S.T. Alexander: “Adaptive signal processing: Theory and applications”, Springer Verlang, 1986.

PA2801PREDMET:INFORMACIONI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Opšte o razvoju informacionih sistema (IS). Savremeni pristup razvoju IS. Planiranje razvoja IS (metoda BSP– Business Systems Planning). Potreba planiranja razvoja IS. Davanje saglasnosti. Priprema za BSP studiju.Definisanje poslovnih procesa. Definisanje klasa podataka. Analiza postojećeg IS. Sagledavanje vizijarukovodstva. Izrada materijala o nalazima i zaključcima intervjua. Definisanje arhitekture IS. Definisanjeprioriteta razvoja IS. Organizovanje funkcije razvoja IS. Definisanje plana razvoja IS. Planiranje razvoja udistribuiranim IS. Strukturna sistem analiza (SSA). Definisanje korisničkih zahtjeva. Sredstva i tehnike SSA.Dijagrami toka podataka. Rječnik podataka SSA. Mini specifikacije-specifikacija logike primitivnih procesa.Metodologija modeliranja procesa. Primjer SSA. Objektno orijentisani pristup razvoju IS. Modeliranjesoftverskih sistema. Objektno orijentisano modeliranje. Uvod u UML (Unified Modeling Language). Osnovnikoncepti UML-a. Dijagrami UML-a. Uporedni prikaz dijagrama SSA i UML dijagrama. Strukturno modeliranje.Primjeri UML dijagrama.Literatura:1. Poliščuk J.: Informacioni sistemi, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2004.PA2802PREDMET:RAČUNARSKE MREŽEFOND ČASOVA: 3+1Računarske mreže i Internet (Šta je Internet? Šta je mrežni protokol? Pristupni dio računarske mreže imedijumi za prenos. Okosnica računarske mreže. Kašnjenje i gubici u mrežama sa komutacijom paketa.Mrežne arhitekture. Internet okosnice, NAP i ISP. Kratka istorija računarskih mreža i Interneta). Nivoaplikacije (Principi protokola nivoa aplikacije. HTTP. FTP. SMTP. DNS). Transportni nivo (Servisi i principitransportnog nivoa. Multipleksiranje i demultipleksiranje. Nekonektivni transportni servisi. Konektivnitransportni sevisi. Principi kontrole zagušenja). Nivo mreže i rutiranje (Model mrežnog servisa. Principirutiranja. Hijerarhijsko rutiranje. Internet protokol. Rutiranje na internetu. Struktura rutera). Nivo linka i lokalneračunarske mreže (Servisi nivoa linka. Detekcija i korekcija greške. Protokoli višestrukog pristupa i LAN-ovi.Fizičke adrese i ARP. Ethernet. Uredjaji nivoa linka.)Literatura:1. J.F. Kurose, K.W. Ross: Computer networking: A top-down aproach featuring the Internet, AddisonWesley, 3 rd edition, 2005.PA2803PREDMET:EKSPERTNI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Opšte o prirodnoj i vještačkoj inteligenciji. Pojam i karakteristike inteligencije. Pojam, karakteristike i definicijavještačke inteligencije (VI). Značenje izraza znanje. Vrste znanja. Iskazi. Zaključivanje. Automatskodokazivanje teorema. Kognitivni pristup računaru. Arhitektura ekspertnih sistema (ES). Pojam ES. ESbazirani na pravilima. Produkcioni sistemi. Produkciona pravila. Šema produkcionog sistema. ES zasnovanina matematičkoj logici. Iskazni račun. Tautologije, kontradikcije i istinitosne tabele. Predikatski račun.Semantičke mreže. Pravila za upotrebu semantičkih mreža. Ramovi znanja. Struktura ramova znanja. FaziES. Uvod u fazi logiku. Fazi skupovi. Ograničenja i operacije fazi skupova. Fazi zaključivanje. Primjer faziES. Izgradnja ES. Sticanje znanja za ES. Metodologija razvoja ES. Sredstva za izgradnju ES. Razvoj ES.Primjer ES razvijenog pomoću Java Expert System Shell-a.Literatura:1. Poliščuk J.: Ekspertni sistemi, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2004.2. Durkin J.: Expert Systems – Design and Development, Macmillan Publishing Company, New York, 1994.PA2901PREDMET:MULTIPROCESORSKI I DISTRIBUIRANI RAČUNARSKI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Planiranje razvoja multiprocesorskih i distribuiranih računarskih sistema. Koncepti operativnih sistema.Koncepti distribuiranih sistema. Distribuirano računarsko okruženje. Konkurentni procesi i programiranje.Multiprocesorski računarski sistemi. Medjuprocesna koordinacija. Rasporedjivanje distribuiranih procesa(multiprocesiranje). Distribuirani sistemi datoteka. Multiprocesiranje i distribuirana dijeljena memorija. Zaštitau distribuiranim računarskim sistemima. Operativni sistemi za rad sa multiprocesorskim i distribuiranimračunarskim sistemima. Mikrokernel. Komponentni moduli (CORBA). Komponentni moduli (COM+).Distribuirani, transakcioni, serverski komponentni model (EJB). Objektno orijentisani dijagramrasporedjenosti.Literatura:

1. Culler A. D. and Singh P. J.: Parallel Computer Architecture, Morgan Kaufmann Publishers, 1999.2. Poliščuk J.: Multiprocesorski i distribuirani računarski sistemi, monografija, Informatička literatura JEP,Podgorica, 2004.PA2902PREDMET:EKSPERTNI SISTEMI (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Opšte o prirodnoj i vještačkoj inteligenciji. Automatsko dokazivanje teorema. Arhitektura ekspertnih sistema(ES). Produkcioni sistemi. ES zasnovani na matematičkoj logici. Semantičke mreže. Ramovi znanja. FaziES. Uvod u fazi logiku. Formiranje fazi skupova. Predstavljanje fazi skupova. Ograničenja fazi skupova.Operacije fazi skupova. Izvedeni fazi skupovi. Fazi zaključivanje. Pravilo više pretpostavki. Razvoj fazi ES.Primjer fazi ES. Neuronske mreže i ES. Pojam neuronskih mreža. Vještačke neuronske mreže. Obučavanjeneuronskih mreža. Područja primjene neuronskih mreža. Primjer ES sa neuronskim mrežama. Genetičkialgoritmi. Načini kodiranja. De Jongov test. Testiranje genetičkih algoritama. Agenti, multiagenti i inteligentniagenti. Vrste sistema baziranih na agentima. Razlike izmedju OO i agentne metodologije. Primjena agenata.Inteligentni sistemi za podršku ES. Inteligentne BP. Hibridni IS. Inteligentne telekomunikacione mreže.Izgradnja ES. Primjer ES: Java Expert System Shell.Literatura:1. Durkin J.: Expert Systems – Design and Development, Macmillan Publishing Company, New York, 1994.2. Poliščuk J.: Ekspertni sistemi, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2004.PA2903PREDMET:BAZE PODATAKA (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Opšte o razvoju informacionih sistema (IS). Opšte o modeliranju podataka. Model podataka objekti – veze(MOV). Relacioni model podataka (RM i RM/T). Logičko projektovanje baza podataka (BP). Projektovanjekanoničnog modela BP normalizacijom. Prvi, drugi, treći, Boyce-Codd-ov, četvrti i peti normalizovani oblik.Projektovanje kanoničnog modela BP analizom nenormalizovanih relacija. Analitička metoda za sintezukanoničkog modela BP. Bernstein-ov algoritam. Sistemi za upravljanje BP (SUBP). Relacioni upitni jezikSQL. Objektno orijentisani model podataka. Koncepti CORE (jezgro) modeliranja. Objekti, literali, klase,atributi, metode, hijerarhija klasa i naslijedjivanje. Primjer objektne BP. Hijararhija kompozicije klasa.Kompozitni objekti i verzije. Osnovni interfejs. Objektno orijentisani SUBP. Arhitektura OO SUBP. Objektniupitni jezik OQL. Koncepti distribucije objektne BP. Distribuirane objektne BP. Povezanost OO SUBP i drugihprograma u mrežnom okruženju. Primjer objektne multimedijalne BP.Literatura:1. Kim Won: Introduction to Object – Oriented Databases, MIT Press, USA, 1992.2. Poliščuk J.: Baza podataka, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2003.3. Poliščuk J.: Objektne baze podataka, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2004.PA2904PREDMET:PROJEKTOVANJE INFORMACIONIH SISTEMA (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Opšte o razvoju informacionih sistema (IS). Planiranje razvoja IS (metoda BSP – Business SystemsPlanning). Strukturna sistem analiza (SSA). Objektno orijentisani pristup razvoju IS pomoću UML-a (UnifiedModeling Language). Projektovanje IS pomoći CASE (Computer Aided Software Engineering) alata. Analizai formalno specificiranje korisničkih zahtjeva transakcionih programa. Dijagram objekti – veze studije slučaja.Specifikacije integriteta. Matrice studije slučaja. Implementaciono projektovanje šeme baze podataka (BP).Opšte o trigerima u BP. Implementaciono projektovanje programa i podšeme. Automatsko generisani kodpomoću SQL generatora koda Designer 2000. Generisanje aplikativnog programa.Literatura:1. Booch Grady, Rumbaugh James and Jacobson Ivar: The Unified Modeling Language (UML), User Guide,Rational Software Corporation, Original Copyright © 1999. by Addison Wesley Longman, Inc.2. Poliščuk J.: Informacioni sistemi, monografija, Informatička literatura JEP, Podgorica, 2004.3. Poliščuk J.: Projektovanje informacionih sistema pomoću CASE alata, monografija, Informatička literaturaJEP, Podgorica, 2004.PA2905PREDMET:DIGITALNA OBRADA SIGNALA (Napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Diskretni signali i sistemi. Linearni vremenski invarijantni diskretni sistemi. Fourijeova transformacijadiskretnih signala. Teorema o odabiranju. Diskretna Fourijeova transformacija. Brza Fourijeova

transformacija. Od Fourijeovog integrala do Diskretne Fourijeove transformacije. Teorema o odabiranjuperiodičnih signala. Z-transformacija. Funkcija prenosa diskretnog signala. Transformacija analognih sistemau diskretne i njihova analiza. Metod istog impulsnog odziva. bilinearna transformacija. Realizacija IIR i FIRsistema. Projektovanje diskretnih filtara. Slučajni signali. Definicije osnovnih veličina. Spektralna gustinasnage. Linearni signali sa slučajnim ulaznim signalima. Optimalno filtriranje, zaobljavanje i predvidjanje.Prilagodjeni filtar. Ocjkena srednjih vrijednosti i korelacionih funkcija diskretnih signala. Diskretizacijaamplitude signala. Višedimenzioni diskretni signali. Transformacija višedimenzionih signala. DvodimenzioneFourijeove transformacije. Dvodimenziono odabiranje sa složenom geometrijom. Dvodimenzione z-transformacije. Radonova transformacija. AMbiguity i Wignerova transformacija. Sistemi za obradudvodimenzionih signala. Dvodimenzioni filtri.Litetatura:1. LJ. Stanković: Digitalna obrada signala, Naučna knjiga 1990, Beograd.2. A. Papoulis: Signal analysis, McGraw Hill. 1977.3. J. G. Proakis, D. G. Manolakis: Digital signal processing, Principles, Algorithms and Applications, PrenticeHall, 1996.PA2906PREDMET:DIGITALNA OBRADA SLIKE (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Wavelet transformacija u obradi slike: kompresija, dekompzicija i denoising. Dizajn savremenih adaptivnih ineadaptivnih linearnih i nelinearnih filtara (klase filtara ICI, LCP, Lepski itd). Razvoj filtara za ekstrakcijuvisokofrekventnog sadržaja. Dizajn diskretnih unitarnih i ortogonalnih transformacija u obradi slike.Prostorne/prostorno-frekvencijske transfomracije. KL transformacija. Dizajn filtara za slike u boji i videosekvence.Filtriranje polja kretanja (motion field). Halftonizacija i dithering slike sa osnovnim algoritmima zahalftonizaciju i dithering u boji. Savremene tehnike u kompresiji digitalne slike. Obrada i filtriranje medicinskeslike. Filtriranje slike zahvaćene Poissonovim šumom. Savremeni detektori ivica. Praćenje ivica. Deskriptorislike (quadrtree, lančani kodovi, spektralni deskriptori, statistički deskriptori, teksture, wavelet deskriptori).Osnove prepoznavanja oblika (Houghova transformacija, grass-fire algoritam, morfološki filtri, tanjenje iskeletonizacija objekata, itd). Zaštita digitalnih multimedijalnih informacija: watermarking, kriptografija isignatura.Literatura:1. I. DJurović: Digitalna obrada slike, ETF, 2005.2. R. C. Gonzales, R. E. Woods: Digital image processing, Prentice Hall, 2002.PA2907PREDMET:PROGRAMSKI JEZICI (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Razvoj programskih jezika. Programski jezici za strukturno programiranje. Programski jezici za objektnoorjentisano programiranje. Objektno orjentisani dizajn analiza i projektovanje. Nepaskaloidni jezici. Jezici zapodršku vještačkoj inteligenciji. Savremeni trendovi u teoriji algoritama. Korišćenje i projektovanje vizuelnihprogramskih alata. Veza programa i sistemskog softvera. Kreiranje sistemskog softvera. Projektovanjesoftvera. Projektovanje sistema za obradu izuzetaka. Upotreba CASE alata u projektovanju softvera (direktnii inverzni inžinjering). Strategije za ponovno korišćenje i održavanje programa (reusability). Strategije ukomunikaciji sa OS (OWL, MFC i .NET tehnologije). Programski jezici za distribuitano i paralelno izvršavanje.Markojezici i programiranje kroz aplikacije.Literatura:1. H. M. Deitel, P. J. Deitel: C++ How to program, Prentice Hall, 1994.2. T. H. Cormen, C. E. Leirson, R. L. Rivest: Introduction to algorithms, McGraw Hill Book Company, 2000(25-to izdanje).3. G. Booch, J. Rumbaugh: UML vodič za korisnike, CET 2000.PA2908PREDMET:INTERNET TEHNOLOGIJEFOND ČASOVA: 3+1Internet – pojam, nastanak, istorijat, RFC, infrastruktura, usluga i razvoj. Računarske mreže kao osnovInterneta. Arhitektura Interneta. Osnova interneta: TCP/IP stek protokola (adresiranje, klase, domeni, ARP,RARP; IP; UDP, TCP; IP rutiranje; SNMP; ICMP, IGMP; HTTP, FTP, SMTP, POP, IMAP; NFS, …)Povezivanje na Internet (Priprema računara ili lokalne mreže za povezivanje na Internet; Realizacijapovremene veze ; Realizacija stalne veze). Klijen-server koncept (Internet serveri; Mail server (Postfix,Sendmail, Ability…); Web server (Apache, Ability,...); Telnet server; FTP server;DNS server; DHCP server;Proxy server). Internet klijenti (Mail klijenti; Browser-i; FTP klijenti ...). Internet servisi (E-mail; WWW; Telnet;

FTP; Mailing liste i diskusione grupe; Finger; Audio i video konferencije; IRC; Voice on the NET). Internetaplikacije (Troslojni model; Projektovanje i realizacija; e-biznis). Privatne mreže i Internet (VPN;Ugrožavanje privatnosti; Mehanizmi zaštite; Firewall-i i Antivirusi). Internet provajding. Intranet. BudućnostInterneta i TCP/IP-aLiteratura:1. Douglas E.Comer, Internet working With TCP/IP , Prentice Hall, 2001.PA2909PREDMET:PROJEKTOVANJE MIKRORAČUNARSKIH SISTEMAFOND ČASOVA: 3+1Uloga mikrokontrolera. Resursi mikrokontrolera. Kontrola u realnom vremenu. Programersko okruzenje.Struktura registara CPU-a; Oblici adresiranja; Skup naredbi; Asemblerski jezik. Software building blocks.Tabele i nizovi; Organizacija progframa; Masine stanja. Metodi za razvijanja mikrokontrolera. Alternative I/Ohardware-u. Primjeri miktoracunara sa miktroprocesorima firmi MOTOROLA i Intel.Literatura:1. W.A. Triebel, A. Singh, The 8088 and 8086 Microprocessors - Programming, Interfacing, Software,Hardware, and Applications, 4 th edition, Pearson Prentice Hall, 2003.2. J. B. Peatman, Design with Microcontrollers, McGraw-Hill Book Company, New York.3. B.B. Bray, The intel microprocessors - 8086/8088, 80186/80188, 80286, 80386, 80486, Pentium andPentium Pro Processor - Architecture, Programming, and Interfacing, 4 th edition, Prentice Hall International,1997.PA2910PREDMET:AUTOMATIZOVANI DIZAJN MIKROELEKTRONSKIH KOLA I SISTEMAFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Potreba za automatizovanim dizajnom. Opis savremenog procesa dizajniranja. Struktura gradiva.Osnove VHDL-a. Istorija. Componente VHDL modela. Deklaracija entiteta. Arhitektura. Paralelna“Behavioral” deskripcija . Sekvencijalna “Behavioral” deskripcija. Strukturalna deskripcija. UpotrebaMaxPlus2 programskog paketa za VHDL editovanje, kompajliranje i simulaciju. Deklaracija konfiguracije.Konfiguracija ”Behavioral” deskripcije . Konfiguracija “Strukturalne” deskripcije. Moduli. Deklaracija modula.Tijelo modula. Značajni moduli. Karakteristike signala. Modeli kašnjenja. Tipovi podataka. Skalarni tipovi.Kompozitni. Pointeri. Fajlovi. Atributi. Deklaracije i identifiaktori. Izrazi i operatori. Sekvencijalnomodelovanje. Pridruživanje. Potprogrami. Signali. Opis signala. Pridruživanje signala u procesu. Atributisignala. Paralelno modelovanje. Strukturalna deskripcija. Upotreba modula. Konfiguracija. Generisanje.Moduli i biblioteke. Ostali jezici za opis hardvera. Verilog. Sistem C. SPICE. SPICE concept. Modelovanje uSPICE. Analize u SPICE-u. Osnovni softveri za simulaciju na bazi SPICE-a. PSPICE, Orcad, Workbench,Microsim, itd. Osnove ASIC dizajna. “Flow-chart” projektovanja. Jednostavni primjeri; kroz L-Edit Pro: Layout& Verification. T-Spice Pro Designer: Design & Simulation. Tanner Tools Pro. Projektiovanje složenijegelektronskog kola koristeći automatizovani dizajn. FPGA dizajn. Opis FPGA dizajna, Primjer implementacijeu Maxplus2, Altera. Dizajn. Simulacija. Verifikacija. Parkticna implementacija.Litaratura:1. Chin-Hwa Lee, Digital Design Using VHDL, CorralTek, Salinas, California2. Michael John Sebastian Smith, Application-Specific Integrated Circuits, Addison-Wesley, 1997 (ISBN:0201500221) WWW page: http://www-ee.eng.hawaii.edu/čmsmith/ASICs/HTML/ASICs.htmPA2911PREDMET:OPERATIVNI SISTEMI (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Uvod u operativne sisteme. Osobine modernog operativnog sistema. Osnovni koncept modernogoperativnog sistema. Moduli OS-a za upravljanje procesima, fajlovima, memorijom, procesorom i ulaznoizlaznimuredjajima. Upravljanje procesima i nitima (multithreading). Stanja procesa i prelazak iz jednog udrugo. Fajl sistemi (FAT; NTFS; ext2, ext3, …). Organizacija i korišćenje memorije. Interna i eksternafragmentacija. Stranični prekidi,swap-ovanje, konverzija memoriskih adresa, zamjena slika procesa, ...Problem rasporedjivanja priključivanja procesa na procesor, promjena prioriteta procesa i kvote procesa.Višeprocesorski operativni sistemi. Karakterni I blokovski ulazno-izlazni uredjaji. Drajveri i interapti. Sigurnosti zaštita operativnih sistema. Distribuiranni operativni sistemi i mrežni operativni sistemi. Kategorijeoperativnih sistema: opensource OS (Linux) vs komercijlizovani OS, višekorisnički, višeprocesorski,grafučko-orjentisani, OS u realnom vremenu, OS za posebnu namjenu (ugradjeni), OS za pametne kartice,distribuirani OS, ...Razvijanje originalne distribucije opensource OS.Literatura:

1. A. Tanenbaum, MODERN OPERATING SYSTEMS, Prentice Hall2. A.Silberschatz, P.Galvin and G.Gagne, APPLIED OPERATING SYSTEM CONCEPTS, Wiley 2003PA2912PREDMET:TEORIJA SLUČAJNIH PROCESAFOND ČASOVA: 3+1Teorija vjerovatnoće. Teorija i algebra skupova. Aksione vjerovatnoće. Uslovna vjerovatnoća. Bajesovateorema. Nezavisni dogadjaji. Slučajne promjenljive. Funkcija gustine vjerovatnoće. Distribucijavjerovatnoće. Srednja vrijednost i momenti. Slučajni vektori. Funkcija gustine vjerovatnoće i distribucijaslčajnih vektora. Numeričke karakteristike funkcija slučajne promjenljive. Srednja vrijednost. Korelacije iKovarijanse. Višedimenzione Gausove promjenljive. Optimalna linearna ocjena. Korelacione i kovarijansnematrice. Centralna granična teorema. Slučajni procesi. Srednja vrijednost, korelacione i kovarijansnefunkcije. Stacionarnost i stacionarnost u širem smislu. spektralna gustina snage slučajnih signala. Primjerislučajnih procesa. markovljevi procesi. Teorija čekanja. Linearne transformacije slučajnih procesa. Optimalnisistemi za obradu slučajnih signala. Prilagodjeni filtar. Ergodičnost. Furier-ova transformacija slučajnihsignala. Ocjena spektra slučajnih signala.Literatura:1. A. Papoulis, S. U. Pillai: Probavility, Random variables, and Stochastic Processes, MCGraw Hill, 2002.PA2913PREDMET:DIGITALNI FILTRIFOND ČASOVA: 3+1Pregled: Diskretni Signali i sistemi, Važne transformacije. Digitalna obrada kontinualnih signala, Linearnivremenski invarijantni sistemi. Funkcija prenosa i frekvencijski odziv. Digitalni filtri konačnog impulsnogodziva (FIR): Osobine funkcije prenosa linearne faze. Projektovanje FIR filtara primenom prozora. Optimalnemetode projektovanja. Parks-McClellan-ov algoritam. Napredne metode projektovanja FIR filtara. Digitalnifiltri beskonačnog impulsnog odziva (IIR): Aproksimacija funkcije prenosa. Analogno-digitalna konverzijafunkcije prenosa: Impulsno invarijantna transformacija i bilinearna transformacija. Eliptička funkcija prenosaminimalnih Q faktora. Projektovanje filtarskih funkcija na osnovu zadatih gabarita. Eliptički Half-band IIR filtri.Projektovanje IIR filtara bez množača. Napredne metode projektovanja IIR filtara. Realizacione strukturedigitalnih filtara. Digitalni sistemi sa promjenljivom učestanošću odabiranja (Multirate systems) : Decimacija iInterpolacija, Polifazna dekompozicija, Banke digitalnih filtara, QMF banke filtara.Literatura:1. M. D. Lutovac, D. V. Tosic, and B. L. Evans: Filter Design for Signal Processing Using Matlab andMathematica, Prentice-Hall, 2001.2. S. K. Mitra: Digital Signal Processing A Computer-Based Approach, McGraw-Hill, 2002.3. P. P. Vaidyanathan: Multirate Systems And Filter Banks, Prentice-Hall, 1993.PA2914PREDMET:TEORIJA ALGORITAMAFOND ČASOVA: 3+1Rekapitualcija matematičkih osnova algoritmike: rast funkcija; redovi; rekurzije; skupovi; brojanje ivjerovatnoća. Sortiranje i statistike uređenja: heapsort, quicksort, drugi algoritmi sortiranja, median i statistikareda. Strukture podataka: elementarne strukture podataka, hash tabele, binarna drveta, ostali tipovi drveta,uvećavajuće strukture podataka. Tehnike za napredni dizajn i analizu algoritama: dimaničko programiranje,greedy metodi i njihovi teorijski fundamenti (primjer Huffmanov kod); amortizovana analiza. Naprednestrukture podataka: B-drveta; binomni heapovi; Fibonačijevi heapovi; strukture podataka za razdvojeneskupove. Algoritmi za grafove: elementarni algoritmi sa grafovima; minimalna širina drveta; metodeodređivanja najkraće putanje (Dijkstra, Bellman-Fordov, Floyd-Warshallov, Johnsonov); problemmaksimalnog toka; Viterbijev algoritam. Izabrana poglavlja teorije algoritama: sortirajuće mreže; aritmetičkakola; algoritmi za paralelno izvršavanje; matrične operacije; polinomi i FFT; algoritmi iz teorije brojeva;kompleksni algoritmi za rad sa stringovima; primjena u geometriji; aproksimativni algoritmi.LiteraturaT. H. Cormen, C. E. Leiserson, R. L. Rivest: "Introduction to algorithms", MIT Press and McGraw Hill Bookcompany, 2000 (25-to izdanje).PA2915PREDMET:PARALELNO PROGRAMIRANJEFOND ČASOVA: 3+1Opšta teorija dinamičkih sistema, Elektromehanički i elektropneumatski sistemi, Modeliranje sistemazasnovano na energetskim bilansima, Lagranžeova i Hamiltonova jednačina dinamičkih sistema, Formiranje

modela sistema, Simulacija fizičkog sistema drugim fizičkim sistemom, Računarska simulacija sistema,Nelinearni sistemi.Literatura:J. H. Williams, Fundamentals of Applied Dynamics, John Wiley & Sons, Inc., New York, 1996.PA3701PREDMET:RADIOTEHNIKAFOND ČASOVA: 3+1Mjesto i uloga radiotehničkih sklopova u primopredajnim strukturama. Funkcionalni i konstrukcioni aspektiulaznog kola prijemnika. RF pojačavači za male signale (izbor aktivnog elementa, analiza na bazi y-parametara, analiza stabilnosti, analiza linearnosti, analiza šumnih karakteristika); uskopojasni pojačavači;širokopojasni pojačavači; pojačavači sa automatskom regulacijom pojačanja. Sklopovi za konvertovanjefrekvencije (pasivni i aktivni mješači, frekvencijski množači). Konverzione arhitekture prijemnika (up-, down-,zero IF). Sklopovi za generisanje frekvencija; analiza stabilnosti frekvencije (u frekvencijskom i u vrmenskomdomenu). Koncepcijska rešenja oscilatora (XO, TCXO, VCO). Analiza fazne petlje (linearni model, filtriranjefaznog šuma). Varijante indirektnih sintezatora. RF transformatori (teorijski koncept, realizacija, tipičneprimjene). RF pojačavači velike snage. Specifičnosti bipolarnih i VMOS RF tranzistora snage. Analizastabilnosti. Analiza linearnih RF pojačavača snage (klasa A, klasa AB). Analiza nelinearnih RF pojačavačasnage (klasa C, E, CE, F, D).Literatura:1. I. Kostić, Radiotehnički sklopovi i arhitekture. Pergamena, Podgorica, 1996.PA3702PREDMET:MIKROTALASNA TEHNIKAFOND ČASOVA: 3+1Uvod: Osnovna svojstva i primjene mikrotalasa. Mikrotalasni vodovi: Vodovi sa TEM talasom; Talasovodi;Trakasti vodovi; Kriva stojećeg talasa; Grafičko rješavanje vodova pomoću Smitovog dijagrama;Prilagodjavanje vodova. Mikrotalasna kola: Matrice za opisivanje mikrotalasnih kola; Matrica rasejanja.Zapreminski rezonatori: Tipovi rezonatora; Mikrotalasni filtri; Mjerenje učestanosti. Komponentemikrotalasnih kola: Prilagodjeni potrošač; Detektori za indukciju i mjerenje snage; Atenuator; Obrtač faze;Most; Usmjereni sprežnjak; Nerecipročne mikrotalasne komponente sa feritima. Mikrotalasni oscilatori ipojačavači: Klistron; Magnetron; Cijev sa putujućim talasom. Parametarski pojačavač; Tranzistorskipojačavači i oscilatori; Pojačavači i oscilatori sa Ganovom i lavinskom diodom.Literatura:1. Milovanović B.: Hiperfrekvencije-MikrotalasiPA3703PREDMET:RADIOKOMUNIKACIJEFOND ČASOVA: 3+1Modeli prostiranja u pojedinim radiofrekvencijskim opsezima (LF, MF,HF, VHF, UHF). Modeli slabljenja.Modeli shadowing-a. Vrste multipath fedinga: ″glatki″, frekvencijski selektivni, vremenski selektivni, diskretnimultipath. Statističke raspodjele brzih amplitudskih i faznih fluktuacija u radio-kanalu. Komunikacionekarakteristike: MF radiodifuznog kanala, HF kanala, VHF/UHF kanala mobilne veze, meteor-scatter kanala,radio-relejnog kanala i satelitskog kanala.Karakteristike aditivnih smetnji u pojedinim radiofrekvencijskimopsezima. Principi simulacije radio-kanala. Arhitektura profesionalnih SSB sistema. Arhitektura VSB sistemaza zemaljsku TV difuziju. Arhitektura FM radiodifuznih i FM funkcionalnih sistema. Sistemski aspekti izboradigitalnih modulacija za primjene u radio-kanalu. Aktuelne arhitekture predajnika i prijemnika digitalnih radiosistema.Koncepcijski aspekti metoda za poboljšanje kvaliteta prenosa digitalnih signala (FEC, ARQ, MCM,dinamička ekvalizacija, diverziti). Koncepcijske specifičnosti DAB. Koncept SS (Spread Spectrum) sistema(DS i FH). Ilustracija primjene SS u GSM-u i GPS-u.Literatura:1. G. L. Stüber, Principles of Mobile Communications, 2 nd ed. Norwell, MA: Kluwer Academic, 2001.Chapters: 2, 9PA3704PREDMET:TELEKOMUNIKACIONE MREŽEFOND ČASOVA: 3+1Uvod u telekomunikacione mreže (Istorijat telekomunikacionih mreža. Fundamenti telekomunikacionihmreža. Telekomunikacioni servisi. Koncepti. Standardizacija i regulativa.). Transportne mreže ( pristup,jezgro). Servisne mreže (Telefonske mreže, WAN mreže, LAN mreže, MAN mreže, Uskopojasne i

širokopjasne integrisane mreže, Radio mreže, Satelitske mreže, Mobilne mreže, Kablovska televizija).Upravljačke mreže.Literatura:1. T. Anttalainen: Introduction to Telecommunicatons Network Engineering, Artech House, 2 nd edition, 2003.2. A.L. Garcia, I. Widjaja: Communications networks - fundamental concepts and key architectures, Mc-GrawHill, 2004PA3705PREDMET:KOMUTACIONI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Uvod (Funkcije. Strukture.) Osnovi posluživanja telekomunikacionog saobraćaja (Teorija saobraćaja. Modelisaobraćaja. Procesi radjanja i umiranja. Elementi teorije redova čekanja. Modelovanje izvora govora.Izračunavanje performansi saobraćaja: ponudjenog, posluženog i izgubljenog. Modeli sa prioritetom. Mrežesastavljene od elementarnih redova čekanja. Primjena u raznim multipleksnim tehnikama.). Komutatori kola(Razvoj. Principi. Prostorni i vremenski sistemi. Jedno i više-kaskadni sistemi. Digitalni komutacioni sistemi.Softver komutacionih sistema. Telefonska mreža i strategije rutiranja: hijerarhijske i nehijerahijske tehnike.Signalizacija. Sinhronizacija. Pomoćne funkcije. Funkcije upravljanja. Komutacija u mobilnim celularnimmrežama.). Komutatori paketa (Principi. Klasifikacija. Prostorni i vremenski komutatori. Performanse.Baferovanje. VOQ. CICQ. Komutacija u mobilnim celularnim mrežama. Komutacija labela (MPLS)).Komutatori talasnih dužina (Principi. Klasifikacija. Potpuno optički komutatori. OE komutatori. MEMS)Literatura:1. S.R. Ali: Digital Switching Systems, McGraw-Hill, 19972. H.J. Chao, C.H. Lam, E. Oki: Broadband Packet Switching Technologies, John Wiley & Sons, 20013. J.F. Hayes, T.V.J.G. Babu: Modeling and Analysis of Telecommunications Networks, Wiley Interscience,2004.PA3801PREDMET:DIGITALNI TELEKOMUNIKACIONI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Uvodne napomene. Prenos u osnovnom opsegu - analiza sistemskih zahtjeva. Sinteza i spektralna analizalinijskh kodova. Primjeri analize pojedinih kodova (AMI, HDB-n, Manchester, Miller, mBnB). Korelativnokodovanje. Analiza prenosa linijskih kodova u prisustvu Gausovog šuma i/ili intersimbolske interferencije i/iliimpulsnog šuma. Principi ekvalizacije kanala sa fiksnim parametrima. Uskopojasne digitalne modulacije.Analiza sistemskih zahtjeva. Kriterijumi efikasnosti modulacije: spektralni, energetski, komunikacioni.Optimalni i suboptimalni prijemnici. Implementacione (modulator/demodulator) i sistemske specifičnosti za:MCPSK, MDPSK, MDCPSK, MFSK. Implementacione (modulator/demodulator) i sistemske specifičnosti zaGMSK. Analiza kvaliteta prenosa u prisustvu šuma i kanalskih nesavršenosti. Sinhronizacioni aspektidigitalnih modulacija. Teorija PLL (nelinearna analiza). Princip i analiza sklopa za regenerisanje nosioca(optimalni regenerator, Kostasova petlja, remodulaciona petlja). Princip i analiza sklopa za regenerisanjatakta. Pregled metoda za sinhronizaciju telekomunikacione mreže.Literatura:1. I. Kostić, Digitalni telekomunikacioni sistemi - I. Naučna knjiga, Beograd, 19942. S. Bregni, Synchronization of Digital Telecommunications networks. John Wiley&Sons,2002, Chapters:1,4PA3802PREDMET:MOBILNE RADIOKOMUNIKACIJEFOND ČASOVA: 3+1Razvoj mobilnih radiokomunikacija. Klasifikacija mobilnih radio sistema. Primjeri mobilnih radio sistema.Celularni koncept. Frekvencijsko planiranje. Interferencija i kapacitet sistema. Mogućnosti povećanjakapaciteta sistema. Tehnike višestrukog pristupa: FDMA, TDMA, CDMA, W-CDMA. Statističko opisivanjemobilnog radio kanala. Uslovi prenosa signala. Raspodjela prijemnog polja. Klasifikacija kanala i fedinga.Karakteristike šuma. Predikcija gubitaka prostiranja u mobilnom radio kanalu. Model prostiranja u slobodnomprostoru. Osnovni mehanizmi prostiranja. Klasifikacija i opis metoda predikcije. Diversity sistemi. Osnovnikoncept diversity sistema. Makroskopski diversity. Mikroskopski diversity. Principi kombinovanja signala.Performanse različitih diversity tehnika. Koncept digitalnih celularnih sistema. Celularni sistemi drugegeneracije. GSM standard. OSI model. Arhitektura i organizacija. Mrežni i radio podsistemi. Standardi 2+generacije: HSCSD, GPRS, EDGE. Koncept sistema treće generacije. IP-bazirani mobilni radio sistemi.Literatura:1. Marvin K. Simon, Mohamed-Slim Alouini: Digital Communication over Fading Channels, JohnWiley&Sons, Inc., 2000

2. J.S.Blogh, L.Hanzo: ''Third-Generation Systems and Intelligent Wireless Networking'', John Wiley & Sons,LTD, 2002.3. Alex Brand, Hamid Aghvami: Multiple Access Protocols for Mobile Communications, John Wiley & Sons,LTD, 2002.PA3803PREDMET:OPTIČKE KOMUNIKACIJEFOND ČASOVA: 3+1Mjesto i uloga fiber-optičkih kablova u telekomunikacionoj infrastrukturi. Analiza transmisionih karakteristika(slabljenje, disprzija) optičkog vlakna (monomodno, višemodno, gradijentno). Optički predajnici (LED, LD).Optički prijemnici (PIN, APD). Modulacione specifičnosti u fiber-optičkom sistemu. Analiza fiber optičkihsistema koji baziraju na modulaciji intenziteta svjetlosti (IM). Analiza spektralnih kararakteristika linijskihkodova relevantnih za fiber-optičke sisteme. Analiza vjerovatnoće greške određenih linijskih kodova u IMfiber-optičkom sistemu. Višekanalski fiber-optički sistemi na bazi WDM.Specifičnosti i analiza koherentnihoptičkih sistema. Arhitekture fiber-optičkih sistema. Projektovanje fiber-optičkih sistema.Literatura:1. I. Kostić, Digitalni telekomunikacioni sistemi - I. Naučna knjiga, Beograd, 1994, Glave: 3, 42. G. P. Agrawal, Fiber-Optic Communication systems. John Wiley&Sons, 2002, Chapters: 2-5, 8, 10PA3804PREDMET:SATELITSKE KOMUNIKACIJEFOND ČASOVA: 3+1Principi i model satelitskih komunikacionih sistema. ITU regioni i planovi frekvencija. Pozicije GEO satelita,zemaljskih stanica, dometi, elevacija. Karakteristike prostiranja satelitskog komunikacionog signala. Usloviprostiranja: troposferski efekti, jonosferski efekti, multipath. Modeli utvrdjivanja pouzdanosti linka. Modulacije:MPSK, OK-QPSK, π/4 QPSK, MSK, QAM. Model prenosa, EIRP. Šum: termički, šum antene, šum sistema,intermodulacioni šum. Parametri linka: odnos signal/šum, kvalitet signala. Tehnike višestrukog pristupa injihovo uporedjenje. Transponderi: konfiguracije. Standardi za zemaljske stanice. ATM i B-ISDN prekosatelita. Primjena IP i TCP/IP protokola u realizaciji satelitskih mreža. Vrste satelitskih sistema. Sistemi zadigitalnu radio difuziju: od MAC do HDTV. DVB kodiranje i modulacija, DAB, COFDM. Mobilni satelitskisistemi: arhitektura, handover i integracija sa zemaljskim sistemima. IMT-2000 radio interfejs i karakteristikemultimedijalnog saobraćaja. VSAT sistemi : struktura mreže, protokoli kontrole protoka, tehnike pristupa.Literatura:1. Richharia M.: Satellite Communications Systems, J.Wiley, 1999.2. Prentiss S.: Satellite Communications, Tabbooks, 1998.3. Ray Sheriff, Fun Hu: Mobile Satellite Communication Networks, John Wiley & Sons,LTD, 2001.PA3901PREDMET:PRINCIPI MODERNIH TELEKOMUNIKACIJAFOND ČASOVA: 3+1Telekomunikacioni sistem. Analogne i digitalne poruke. Odnos signal/šum. Širina kanala. Brzina prenosainformacije. Refundacija i kodiranje poruka. Matematičko predstavljanje signala. Prenos signala kroz linearnei nelinearne sisteme; izobličenja signala. Linearni sistemi modulacije (analitičko opisivanje signala,izobličenja signala). Eksponencijalni sistemi modulacije.Transmisioni medijumi. Opštičke telekomunikacije.IKM, delta modulacija, kombinovani sistemi modulacije. Digitalni multipleksni sistemi. Prenos digitalnihsignala u osnovnom opsegu učestanosti; linijski kodovi; uobličavanje digitalnih signala; vjerovatnoća greške:M-arni digitalni sistemi; optimiziranje sistema za prenos. Prenos digitalnih signala modulisanim nosiocem; M-arni sistemi modulacije; primjena statističkih teorija u detekciji signala. Uticaj šuma u sistemima sa linearnommodulacijom i sistemima sa eksoponencijalnom modulacijom. Uticaj šuma na digitalne sisteme prenosa.Sinhronizacija. Prenos proširenim spektrom.Literatura:1. J.K.Proakis: “Digital Communications”, New York: McGraw-Hill, 1998.2. John M. Senior: Optical Fiber Communications, Pearson Education LTD, 1992PA3902PREDMET:PERSONALNI TELEKOMUNIKACIONI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Klasifikacije sistema za bežični prenos informacija. Definisanje personalnih telekomunikacionih sistema.Frekvencijski opsezi i standardi. Statistički model mobilnog radio-kanala. "Multipath" feding, Doplerov efekat,šumovi. Digitalni mobilni radio-sistemi. Modulacioni postupci. Spektralna efikasnost. Vjerovatnoća greške.Postupci poboljšanja performansi mobilnih radio sistema. Diverzituy tehnike (prostorni, frekvencijski,

polarizacijski, vremenski diversity). Efikasnost diversity sistema. Složeni diversity sistemi. Konceptprostornog ponavljanja kanala, linearni, jednoliki i maksimalno gusti raspored kanala. Redukcija istokalanihsmetnji na istoj lokaciji. Definicija zona pokrivanja i ometanja. Paging, telepoint (CT-2) sistemi zajednosmjerni prenos informacija radio putem, prenos podataka radio-sistemima, bežične LAN. Konceptpersonalnih telekomunikacionih sistema: tehnologija (CDMA i TDMA), model propagacije, personalnetelekomunikacione mreže.Literatura:1. Marvin K. Simon, Mohamed-Slim Alouini: Digital Communication over Fading Channels, JohnWiley&Sons, Inc., 20002. Erik Larsson and Petre Stoica: Space-Time Block Coding for Wireless Communications, CambridgeUnicersity Press, 20033. Ari Hottinen, Olav Tirkkonen, Risto Wichman:, Multi-antenna Tranceiver Techniques for 3G and Beyond,John Wiley&Sons, Inc., 2003PA3903PREDMET:TEORIJA DIGITALNIH MODULACIJAFOND ČASOVA: 3+1Napomena: ovaj kurs komplementaran je sa kursom Digitalni telekomunikacioni sistemi. Uvodne napomene.Elaboracija CPM modulacionog koncepta (Full response, multi-h; Partial response, multi-h). Metode zaanalizu spektra CPM signala. Principi analize performansi prijema CPM signala (Euclidean distance, Trellisstructure). Uticaj filtriranja i amplitudskog ogranicenja na performanse CPM signala. Multicarrier sistemi.Definisanje OFDM signala. Koncept OFDM predajnika. Koncept OFDM prijemnika. Analiza sistemskihproblema multicarrier signala. Elaboracija koncepta adaptivnih modulacija (Variable-rate variable-powerMQAM). Uvod u turbo kodove. Sinhronizacioni aspekti u uslovima primjene turbo kodova.Literatura:1. J. B. Anderson, T. Aulin, C.-E. Sundberg, Digital Phase Modulation. New York. Plenum Press, 1986.Chapters: 2 – 42. J. G. Proakis, Digital Communications. McGraw Hill., 2001. Chapter: 123. L. Hanzo, C H. Wong, M.S. Yee, Adaptive Wireless Transceivers. IEEE Press, 2002. Chapter 4PA3904PREDMET:DIGITALNI RADIO SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Napomena: ovaj kurs komplementaran je sa kursom Radiokomunikacije. Uvodne napomene. Modellinearnog kanala sa promjenljivim parametrima. Opis kanala na bazi sistematskih funkcija. ElaboracijaWSSUS kanala. Definisanje i uloga funkcije rasijavanja (analiza frekvencijskog i vremenskog presjeka).Sinteza optimalnog prijemnika za kanal sa promjenljivim parametrima. Suboptimalni prijemnici. Analizakapaciteta radio-kanala. Mjere kvaliteta prenosa (srednja vjerovatnoća greške, vjerovatnoća prekida veze).Metode za analizu kvaliteta prenosa (PDF metod, MGF metod, CHF metod). Primjeri analize kvalitetaprenosa u jednokanalskim sistemima: u prisustvu fedinga, u prisustvu fedinga i shadowing-a Primjeri analizekvaliteta diverziti sistema. Uvod u MIMO sisteme.Literatura:1. M. Patzold, Mobile Fading Channels. John Wiley&Sons, 2002; Chapter 72. Simon M. K., Alouini M. -S., Digital Communication over Fading Channels: A Unified Approach toPerformance Analysis. Wiley .John Wiley&Sons, 2000, Chapters: 8, 9, 11PA3905PREDMET:RF ELEKTRONIKAFOND ČASOVA: 3+1Napomena: ovaj kurs komplementaran je sa kursom Radiotehnika. Uvodne napomene. Analiza i optimizacijalinearnih RF sklopova na bazi opisa pomoću s-parametara. Analiza i projektovanje malošumnih linearnihpojačavača (LNA). Analiza, projektovanje i optimizacija RF oscilatora. Koncept i elaboracija softverskidefinisanog radia (SDR); oblasti primjene; aktuelna tehnološka ograničenja. Arhitekture prijemnika na bazikompleksnog mješača. Optimalne arhitekture predajnika. Koncept i arhitekure linearizovanih pojačavačasnage. Sistemski aspekti AM-AM i AM-PM konverzije. Modeli AM-AM i AM-PM konverzije. Pregled i analizaaktuelnih metoda za linearizaciju pojačavača (Feed-Forward, Feedback, Predistortion, Adaptive).Literatura:1. B. Razavi, RF Microelectronics, Prentice-Hall, 1998. Chapters: 5 - 7, 92. W. Tuttlebee, Ed., Software Defined Radio. John Wiley&Sons, 2002; Chapters: 1, 2

PA3906PREDMET:OPŠTA TEORIJA TELEKOMUNIKACIONIH MREŽAFOND ČASOVA: 3+1Evaluacija performansi telekomunikacionih mreža. Pregled vjerovatnoće i slučajnih procesa. Primjenaprocesa radjanja i umiranja u teoriji redova čekanja. Markovljevi lanci: Primjena u multipleksiranju i pristupnojmreži. M/G/1 red čekanja. G/M/1 red čekanja. Redovi čekanja sa prioritetom. Polling. Fluid Flow analiza.Tehnike matrične geometrije. Monte Carlo Simulacija.Literatura:1. G. Bolch, S. Greiner, H. de Meer, K.S. Trivedi: Queueing networks and Markov chains: Modeling andperformance evaluation with Computer sceince applications, John Wiley & Sons, 1998.2. J.F. Hayes, T.V.J. Ganesh Babu: Modeling and analysis of telecommunications networks, John Wiley &Sons, 2004.3. J.N. Daigle: Queueing Theory with Applications to Packet Telecommunication, Springer, 2005.PA3907PREDMET:TELEKOMUNIKACIONE MREŽE (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Uvod. Umrežavanje: Funkcionalni elementi i praksa. Multipleksiranje (Performanse i problemi uimplementaciji). Streaming sesije (Deterministička analiza mreže). Streaming sesije (Stohastička analizamreže). Mreže sa komutacijom kola i multipleksiranjem (Performanse i problemi u implementaciji). Adaptivnodijeljenje kapaciteta za elastični saobraćaj. Višestruki pristup u bežičnim mrežama (Performanse i problemi uimplementaciji). Karakterizacija i klasifikacija IP saobraćaja. Mobilne IP mreže sa višestrukim saobraćajnimklasama. Analitička analiza multimedijalnih mobilnih mreža. Kontrola pristupa sa podrškom QoS. Analizaperformansi celularnih IP mreža. Handover agenti za QoS podršku. QoS provisioning u bežičnim IPmrežama kroz baferovanje bazirano na klasama.Literatura:1. A. Kumar, D. Manjunath, J. Kuri: Communication networking: an analytical approach, Elsevier, 2004.2. T. Janevski: Traffic analysis and design of wireless IP networks, Artech House, 2003PA3908PREDMET:RAČUNARSKE MREŽE (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Bežične i mobilne mreže (Uvod. Bežični linkovi i mrežne karakteristike. Wi-Fi: IEEE 802.11 mreže. CelularniInternet pristup. Principi Internet mobilnosti. Mobile IP. Upravljanje mobilnošću u celelarnim mrežama. Uticajbežičnog pristupa i mobilnosti na protokole viših nivoa). Zaštita u računarskim mrežama (Principikriptografije. Autentifikacija. Integritet. Distribucija i sertifikacija ključa. Kontrola pristupa: Firewall. Napadi ikontramjere. Zaštita na više nivoa). Mrežni menadžment (Šta je mrežni menadžment? Infrastrukturamrežnog menadžmenta. Okvir Internet mrežnog menadžmenta. ASN.1). Uvod u dizajn računarskih mreža.Problemi u mrežnom dizajnu. Tehnološki bazirani primjeli modelovanja. Problemi modelovanja računraskihmreža. Opšte metode optimizacije mrežnog dizajna. Lokacijski i topološki dizajn. Mreže sa Shortest-pathrutiranjem. Fair mreže.Literatura:1. J.F. Kurose, K.W. Ross: Computer networking: A top-down aproach featuring the Internet, AddisonWesley, 3 rd edition, 20052. M. Pioro, D. Medhi: Networking Routing Flow and Capacity Design in Communication and ComputerNetworks, Morgan Kaufman 20043. G. Davies: Designing and Developing Scalable IP Networks, Wiley, 2004.PA3909PREDMET:PROTOKOLI I TEHNOLOGIJE ZA BEŽIČNE KOMUNIKACIONE SISTEMEFOND ČASOVA: 3+1Kurs obezbijeđuje detaljno poznavanje protokola i tehnologija na kojima su zasnovani najsavremeniji bežičnikomunikacioni sistemi, tipa: UMTS, WLAN, WPAN i UWB. Specifičnosti radio interfejsa za navedenekategorije sistema u nestacionarnim uslovima propagacije i uz prisustvo različitih tipova interferencije.Generalne procedure za konfiguraciju radio interfejsa uključujući prenosne tehnike, napredne tehnikevišestrukog prenosa, kodiranje, MIMO sisteme i optimalne arhitekture prijemnika. Interoperabilnosti različitihbežičnih mreža. Sagledavanja mogućnosti realizacije heterogenih bežičnih mreža zasnovanih na IPprotokolu. Upravljanje radio resursima i mobilnošću u takvim mrežama. Identifikovanje preduslova zaostvarivanje širokopojasnog prenosa dovoljnog kapaciteta. Specifične strategije i algoritmi (kako za pristupni,tako i za core segment mreža) kojima se može postići optimizacija ograničenih radio resursa u podršci

servisima različite prirode. Metodi evaluacije performansi tako integrisanih sistema (simulacijom i numerički),zajedno sa procjenom njihove kompleksnosti.Literatura:1) J.S.Blogh, L.Hanzo: "Third generation systems and intelligent wireless networking", John Wiley&Sons,2002.2) G.Camarillo, M.Garcia-Martin: "The 3G IP multimedia subsystem: merging the Internet and the cellularwords", John Wiley&Sons, 2005.PA3910PREDMET:ARHITEKTURE KOMUTATORA PAKETAFOND ČASOVA: 3+1Teorija i praksa dizajniranja komutatora paketa, kao što su Internet ruteri, Ethernet komutatori i ATMkomutatori. Uvod: evolucija komutatora i rutera. Izlazna selekcija: motivacija za pružanje garancija u smisluopsega i kašnjenja; fer izbor; aktivni manadžment reda čekanja i metode odbacivanja paketa. Komutacija:primjer arhitektura, metrike performansi; unicast komutacija: fenomen blokiranja, veze sa uparivanjembipartitnog grafa, praktični algoritmi; unicast komutacija sa ubrzavanjem; multicast komutacija. Addresslookup: uparivanje preciznog i najdužeg prefiksa, metrike performansi, hardverska i softverska rješenja.Klasifikatori paketa: za firewall-sko i na polisi bazirano rutiranje; grafički opis; Analitički alati: osnovni modeliredova čekanja, algoritmi grafova uparivanja, stabilnost kroz Lyapunov funkcije, fluidni modeli.Literatura:1. A. Demers, S. Keshav, and S. Shenker: "Analysis and Simulation of a Fair Queueing Algorithm,"Proceedings of the ACM Sigcomm '89 and Computer Communications Review 19(4):1-12, 1989.2. A. Parekh and R. Gallager: "A Generalized Processor Sharing Approach to Flow Control in IntegratedServices Networks: The Single Node Case," IEEE/ACM Transactions on Networking, 1(3):344-357, June1993.PA3911PREDMET:TEORIJA INFORMACIJA I KODOVA (NAPREDNI KURS)FOND ČASOVA: 3+1Pregled elemenata teorije vjerovatnoće i kombinatorike. Pregled elemenata algebarske teorije (polja, grupe).Mjera količine informacija (entropija, uslovna entropija, združena entropija, relativna entropija, relativnainformacija). Osnovne osobine i ogranečnja kod entropije i lančano pravilo za entropije i međusobneinformacije. Model kanala sa prenos informacija. Entropija izvora: izvor bez memorije i izvor sa memorijom(Markovoljev izvor). Vizuelizacija izvora sa memorijom (graf i trelis). Fundamentalni pojmovi vezani zakodiranje izvora: AEP, tipična sekvenca, trenutni kodovi, Kraftova nejednakost. Kodiranje izvora: Shannon-Fanoovo kodiranje, Huffmanovo kodiranje (binarno, nebinarno, sa ograničenjima, kod izvora sa memorijom,adaptivno); LZ kodiranje i aritmetičko kodiranje. Kanal za prenos informacija: Opis kanala preko tranzijentnematrice; Kodni odnos; Kapacitet kanala; Kapacitet nekih karakterističnih kanala (binarni, sa brisanjem,ternarni, slabosimetrični, Gausov). II Shannonova teorema i njeno značenje u pogledu kodnog odnosa ikapaciteta kanala. Osnovni kodovi za detekciju greške. Kodovi za korekciju greške: poluintuitivno uvođenjekodova i geometrijsko tumačenje; Hammingovi kodovi; kodovi u matričnom obliku; polinomijalni prikazkodova; osnovna ideja za korekciju više grešaka. BCH kodovi i korekcija više pogrleški. Reed Solomonovi iReed Mullerovi kodovi kao generalizacije Hammingovih i BCH kodova. Uvod u nebinarno kodiranje.Konvolucioni kodovi: zapis i izgled sistema za kodiranje; dizajn dekodera; Viterbijev algoritam; većinskalogika; sekvencijalno dekodiranje. Turbo kodovi. Transformaciono kodiranje: idealni transformacioni koder;DCT kodiranje; Wavelet transformacija kao koder; entroprija wavelet koeficijenata. Pozicija kodova u nekimsavremenim komunikacionim standardima.Literatura:D. B. Drajić: "Uvod u teoriju informacija sa kodovanjem", Akademska misao, 2000.J. Bierbrauer: "Introduction to coding theory", Chapman & Hall/CRC, 2005.M. Vetterli, J. Kovačević: "Wavelets and subband codding", Englewood Cliffs, 1995.PA3912PREDMET:TEHNIKE VIŠESTRUKOG PRISTUPAFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Frekvencijski multipleks (FDMA). Vremenski multipleks (TDMA). Frekvencijski dupleks (FDD).Vremenski dupleks (TDD). FDMA/FDD. TDMA/FDD. TDMA/TDD. Kodni multipleks (CDMA). CDMA/FDD.CDMA/TDD. Tehnike prenosa proširenim spektrom. Direktna sekvenca (DS-CDMA). Frekvencijsko skakanje(FH-CDMA). Sporo frekvencijsko skakanje (SFH-CDMA). Ortogonalno frekvencijsko multipleksiranje(OFDM). Tehnike prenosa višestrukim nosiocima MCM). MC-CDMA. MC-DS-CDMA. OFDM-CDMA. OFDM-SFH-CDMA. Tehnike estimacije kanala (RAKE kombinovanje, MRC, EGC, ML, ...). Tehnike višestrukog

pristupa koje za estimaciju kanala koriste pilot ton. Strukture prijemnika. ORC kombinovanje. CECkombinovanje. TDC kombinovanje. Optimalno TDC kombinovanje. Performanse.Literatura:A.F. Molisch: ''Wireless Communications'', J.Wiley&Sons, Ltd., 2005.Ramjee Prasad: ''OFDM for Wireless Communications System'', Artech House, Inc., Boston, 2004.S.Hara and R.Prasad: ''Multicarrier Techniques for 4G Mobile Communications'', Artech House, Boston,2003.L.Hanzo, L.L.Yang, E.L.Kuan and K.Yen: ''Single- and Multi-Carrier DS-CDMA'', John Wiley & Sons,LTD,2003.PA3913Predmet:SIMULACIJA I SOFTVER RADIOFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Definicija i simulacioni tulovi. Simulacija osnovnih modulacionih šema (PSK, QPSK, OQPSK, MSK,GMSK,QAM). Simulacija AWGN kanala. Simulacija mobilnog radio kanala (multipath, delay spread, Dopplerspread). Simulacija OFDM sistema. Simulacija OFDM sistema sa pilot tonom. Simulacija CDMA šema (DS-CDMA, FH-CDMA, TH-CDMA). Simulacija sistema sa višestrukim nosiocima. Simulacija MIMO sistema.Simulacija BER performansi mobilnih radio-sistema. Simulacija celularnih telekomunikacionih sistema.Softver radio. Prednosti Softver radia. Problemi kod softver radia. Stanje tehnologije kod softver radia.Projektovanje komunikacionih sistema sa softver radiom. Buduće aplikacije komunikacionih sistema sasoftver radiom.Literatura:H. Harada, R.Prasad: ''Simulation and softwer radio for mobile communications'', Artech house, 2002.PA4701PREDMET:UPRAVLJANJE TEHNOLOŠKIM PROCESIMAFOND ČASOVA: 3+0+1Uvodna razmatranja. Specifičnosti automatskog upravljanja tehnološkim procesima. Eksperimentalnaidentifikacija. Metoda odskočnog signala. Metoda impulsnog signala. Metoda prostog i složenogharmonijskog signala. Metode pasivnog eksperimenta. Metode identifikacije objekta u konturi saregulatorom. Identifikacija statičkih karakteristika. Metode fizičkog modeliranja. Izbor metodaeksperimentalne identifikacije. Tehnički uslovi za regulacione sisteme. Tehnički uslovi u vremenskomdomenu. Tehnički uslovi u domenu amplitudno fazne karakteristike. Tehnički uslovi za konture sadvopozicionim regulatorima. Prosti regulacioni krug. Smetnje. Kriterijumi optimalnog podešenja. Regulacionakontura kao optimalni filter smetnji. Sinteza i podešenje prostog regulacionog kruga. Informacioni organi.Izvršni organi. Podešavanje linearnih regulatora. Upravljačke konture sa dopunskim informacijama. Principiformalnog projektovanja regulacionih kontura. Kompleksni digitalni sistemi za nadzor i upravljanja.Literatura:1. Matić B.: Projektovanje sistema automatske regulacije i upravljanja tehnoloških procesa, Svjetlost,Sarajevo.2. Curtis D. Johnson: Process Control Instrumentation Technology, Prentice Hall, 2003.PA4702PREDMET:MODELOVANJE I SIMULACIJA DINAMIČKIH SISTEMAFOND ČASOVA: 2+0+1Dinamički sistemi: definicija i osnovni pojmovi. Modelovanje dinamičkih sistema. Fizičko modelovanje.Primjeri modela sistema različite fizičke prirode: električnih, mehaničkih, termičkih, hidrauličkih,pneumatskih,... Analogija u modelovanju sistema. Predstavljanje dinamičkih sistema različitim tehnikama imatematičkom aparaturom: strukturni blok-dijagrami, kvazi-analogni blok dijagrami, grafovi toka signala.Rješavanje modela: analitički metod, približni metodi, simulacija. Konstrukcija simulacionih modela koji dajuzadovoljavjuće rezultate u praksi. Simulacija kontinualnih dinamičkih sustema. Simulacija diskretnih sistema iuzimanje u obzir posebnih fenomena diskretizacije koji utiču na rješenje modela. Tipični nelinerani elementi injihovo modelovanje. Efekti nelineranosti u modelu. Analiza rezultata simulacije sa aspekta tačnosti,stabilnosti i potrebnog računarskog vremena. Simulacija na računaru pomoću simulacionih paketa.Literatura:1. A.M. Law and W.D. Kelton “ Simulation, Modeling and Analysis”, MC Graw Hill, 20002. D. Antic, “Prirucnik za modeliranje i simulaciju dinamickih sistema”, EF Nis, 1999.PA4703PREDMET:ROBOTIKA I FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMIFOND ČASOVA: 2+0+1

Uvodna razmatranja. Namjene i klasifikacija robotskih sistema. Opšte specifičnosi robotskih sistema i njihovaklasifikacija. Kinematika manipulatora. Kimenatički model. Osnovne definicije. Direktan kinematički problem.Inverzni kinematički problem. Sinteza trajektorija na kinematičkom nivou. Dinamika i dinamička analizamanipulacionih robota. Matematički model dinamike. Dinamika robota pri djelovanju spoljašnjih sila.Upravljanje robotima. Hijerarhijsko upravljanje. Upravljanje jednim zglobom. Upravljanje simultanimkretanjem više zglobova. Adaptivno upravljanje robotima. Senzori u robotici. Izvršni organi u robotici. Mobilnirobori. Klasifikacija. Kinematika. Dinamički modeli. Upravljanje mobilnim robotima. Upravljanje sistema saviše mobilnih robota. Fleksibini proizvodni sistemi. Koncepcija. Struktura fleksibilnih proizvodnih sistema.Upravljanje. Multi robot sistemi.Literatura:1. Vukobratović M.Ć: Uvod u Robotiku, Institut Mihajlo Pupin, Beograd.PA4704PREDMET:PROJEKTOVANJE ENERGETSKIH POLUPROVODNIČKIH PRETVARAČAFOND ČASOVA: 3+1Pregled energetskih pretvarača: nekontrolisani i fazno kontrolisani ispravljači, impulsni regulatorijednosmjernog napona, autonomni invertori, AC-AC pretvarači, rezonantni konvertori, višestepeni konvertori.Kompjuterska simulacija kola energetske elektronike. Realne komponente i njihov uticaj na rad energetskihpretvarača. Snubber kola. Okidna kola. Modulacione strategije i kontrolne tehnike kod energetskihpretvarača. Aproksimativne metode za projektovanje kontrole. Primjena energetskih pretvarača u izvorimanapajanja, industriji, električnim pogonima i dr. Filtriranje viših harmonika i korekcija faktora snage.Literatura:1. Mohan, Ned, Tore M. Undeland, William P. Robbins: Power Electronics: Converters, Applications andDesign, J.Wiley&sons, Inc., 1995.2. Krein, Philip T.: Elements of Power Electronics, New York : Oxford University Press, 1998.3. T. L. Skvarenina: The Power Electronic Handbook, Industrial electronic series, CRC Press LLC, 2002.PA4705PREDMET:ELEKTROTERMIJAFOND ČASOVA: 2+0+1Istorijski razvoj elektrotermije. Osobine elektrotermičkih primjena. Prostiranje toplote: Provodjenje;Diferencijalna jednačina provodjenja toplote. Granični uslovi. Analitičke i numeričke metode rješavanjajednačine provodjena toplote. Zračenje: Vinov, Stefan-Bolcmanov, Kirhofov zakon. Prostiranje toplotestrujanjem. Mjerenje toplotnih gubitaka. Termička vremenska konstanta. Promjena temperature uakumulatorima toplotne energije. Mjerenje temperature. Elektrootporno zagrijavanje: Uredjaji za direktnozagrijavanje. Elektroliza. Elektrootporne peći sa indirektnim zagrijavanjem.. Elektrolučno zagrijavanje:Tehnologija rada i električna oprema elektrolučnih peći. Uticaj peći na mrežu i mjere za eliminisanjenegativnih uticaja. Indukciono zagrijavanje: Teorijske osnove indukcionog zagrijavanja. Peći sa i bezmagnetnog jezgra. Dielektrično zagrijavanje: Izvori za napajanje ovih uredjaja. Električno zagrijavanjeprostorija: Toplotni komfor. Termoakumulacioni uredjaji. Toplotna pumpa. Korišćenje solarne energije.Literatura:1. Pralas J.: Elektrotermija, Univerzitet CG, ETF, Podgorica, 20012. Hot E.: Elektrotermička konverzija energije, Svjetlost, Sarajevo, 19853. Jovanović M.: Osnovi Elektrotermije i elektrotermička postrojenja, Naučna knjiga, BG, 1990PA4706PREDMET:ELEKTRIČNI POGONIFOND ČASOVA: 3+2+1Uvod: Opšta struktura električnih pogona. Mehanika pogona - torzija vratila, momenat inercije, svodjenjemomenta inercije. Statika pogona: Jednačina kretanja u ustaljenom stanju, mehaničke karakteristike,kvadranti, aktivno i reaktivno opterećenje, radna tačka i stabilnost. Jednosmjerni električni pogoni - Statičkemehaničke karakteristike MJS sa nezavisnom pobudom (uticaj napona, otpornosti i pobude). Generatorsko,protivstrujno i elektrodinamičko kočenje. Statičke k-ke MJS sa rednom pobudom. Protivstrujno ielektrodinamičko kočenje. Regulacija brzine kod JS pogona. Pogoni sa tiristorskim i tranzistorskimispravljačima i čoperima. Naizmjenični električni pogoni. Statičke mehaničke k-ke asinhronog pogona - prikonstantnom naponu, fluksu i promjenljivoj učestanosti. Mehaničke karakteristike AM u kočećim režimimarada i nesimetričnom napajanju. Regulacija brzine AM sa autonomnim invertorima napona i struje, prifaznom upravljanju, sa ciklokonvertorima, poluprovodničkim kaskadama. El. Pogoni sa sinhronim motorima.Izbor snage elektromotora. Zaštita EP. Zaštita od preopterećenja, od štetnog uticaja mreže, sredine, radnemašine.Literatura:

1. Vučković V.: Električni pogoni, ETF, Beograd, 1997.2. Jurković B.: Elektromotorni pogoni, Školska knjiga, Zagreb, 1978.3. Čilikin M.G. i dr.:Teorija avtomatizirovannogo elektroprivoda, Energija, Moskva, 1979.PA4801PREDMET:UPRAVLJANJE I REGULACIJA ELEKTRIČNIH POGONAFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Savremeni automatizovani električni pogoni i njihova klasifikacija. Pregled operatorskih metoda zaanalizu i sintezu. Pregled metoda prostora stanja. Jednosmjerni automatizovani električni pogoni (JAEP).Upravljanje JAEP: pogoni sa tiristorskim konvertorom, pogoni sa čoperom, reversibilni pogoni. RegulacijaJAEP: dinamika aktuatora, kaskadna regulacija, sinteza strujne petlje sa simetričnim optimumom, dvozonskaregulacija. Naizmjenični automatizovani električni pogoni. Upravljanje AEP sa as. motorom.: Pregled tipičnihšema; upravljanje sa naponskim, strujnim i PWM invertorom, ciklokonvertorom i kaskadom, faznoupravljanje. Vektorsko upravljanje: direktno i indirektno. Vektorsko upravljanje sinhronim motorima.Regulacija AEP sa as. motorom: pregled tipičnih šema; U/f upravljanje sa kompenzacijom, sa regulacijomstruje i brzine, sa povratnom spregom brzine i ograničenjem klizanja. Regulacija momenta, brzine i fluksa.Sinteza različitih tipova regulatora sa primjerima.Literatura:1. Vučković V.: Električni pogoni (poglavlja iz upravljanja i regulacije), ETF, Beograd, 1997.2. Čilikin M. G. i dr. Osnovi avtomatizirovannogo elektroprivida, Energija, Moskva, 1978.PA4802PREDMET:MIKROPROCESORI U INDUSTRIJIFOND ČASOVA: 3+1Arhitektura i organizacija IBM kompatibilnih PC računara. Osnovni hardverski djelovi PC računara. Periferije iinterfejsi PC računara. Pregled karakterističnih uredjaja u industriji. Kreiranje interfejsa između energetskihuredjaja i mikroračunara, odnosno mikrokontrolera. A/D i D/A konverzija. Mjerenje karakterističnih fizičkihveličina u industriji pomoću računara. Senzori. Korišćenje profesionalnih interfejsnih kartica za PC računare.Regulacija i upravljanje električnim uredjajima u industriji. Korišćenje profesionalnih alata za PC računare.Povezivanje i komunikacija računara u industriji. Arhitektura i organizacija modernih mikrokontrolera.Programiranje mikrokontrolera. Praktične vježbe realizovane korišćenjem mikroračunara i mikrokontrolera.Vježbe: Simulacije na računaru (Simulink, C++ Borland Builder) i eksperimentalne u laboratorijiLiteratura:1. Krishnan R.: “Electric Motor Drives, Modeling, Analysis and Control”, Prentice Hall, 2001.2. Ostojić M., Marković B.: Mikroprocesori u industriji, materijal za predavanja.3. Mijanović Z.: “Računarske periferije i interfejsi”, ETF, Podgorica.PA4803PREDMET:ADAPTIVNI SISTEMI UPRAVLJANJAFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Definicija adaptivnih sistema. Klasifikacija adaptivnih sistema. Motivacija za korišćenje adaptivnihsistema. Opravdanost adaptacije u sistemu. Identifikacija parametara sistema. Metode identifikacije:korelacija, najmanji kvadrati, gradijentne tehnike, metod najveće vjerovatnoće. Perzistentna pobuda.Identifikacija sistema u otvorenoj i zatvorenoj petlji. Osnovni pojmovi adaptivnog upravljanja. Stabilnost.Konvergencija. Optimalnost. Tačnost i robustnost. Implementacija. Efekti konačne dužine riječi. Zakoniadaptacije (Pravilo MIT, Metoda Ljapunova). Adaptivni sistemi sa referentnim modelom (MRAS). Različitekonfiguracije MRAS. Matematički opis. Direktni i indirektni MRAS. Kontinulani MRAS. Diskretni MRAS.Samopodešavajuće adaptivno upravljanje (self-tuning). Različite koncepcije samo-podešavanja. Rekurzivnaestimacija parametara. Impicitni i eksplicitni samopodešavajući regulatori. Implementacija.Literatura:1. G. Goodwin, K.S. Sin “Adaptive filtering, prediction and control”, Prentice Hall2. S. Haykin, “Adaptive Filter Theory”, Prentice Hall, 2001PA4901PREDMET:MEHATRONIKAFOND ČASOVA: 3+1Uvod: Opis mehatroničkog sistema. Principi projektovanja u mehatronici i sastavni djelovimehatroničkog sistema. Matematički modeli i dinamička svojstva elektromehaničkih sistema, konverzijaenergije i elektromehaničke analogije. Osnovne komponente upravljačkog sistema: senzori (linearni irotacioni senzori, akcelerometri, mjerenje sile, momenta, snage, protoka, temperature i rastojanja), aktuatori(elektromehanički aktuatori, električne mašine, piezoelektrični aktuatori, hidraulični i pneumatski aktuatori,

mikropretvarači), mikrokontroleri, konvertori. Upravljanje, regulacija i analiza karakteristika mehatroničkihsistema (sistemi sa i bez povratne sprege, stabilnost, brzina odziva, osjetljivost mehatroničkog sistema i dr.).Sistemi upravljanja na bazi mikrokontrolera (primjeri: upravljanje brushless DC motorom i upravljanjeprekidačkim reluktantnim motorom).Literatura:1. Robert H. Bishop: The Mechatronics Handbook, CRC Press, 2002,2. Sergey E. Lyshevski: Electromechanical Systems, Electric Machines, and Applied Mechatronics, CRCPress, 2000.PA4902PREDMET:VJEŠTAČKA INTELIGENCIJAFOND ČASOVA: 3+1Inteligencija. Znanje. Vještačko biće. Vještačka inteligencija. Istorijske osnove. Razvoj logike. Tjuringov test.Biološki i socijalni model inteligencije. Oblast VI. Teorija igara. Rješavanje teoreme. Ekspertni sistemi.Prirodni jezici i sematički modeli. modeli ljudskih perfomansi. Primjena u robotici. Jezici VI. Mašinskoobučavanje. Pravno procesiranje. VI u filozofiji. VI kao prezentacija i pretraživanje. Inteligentni agenti.Rješavanje problema na osnovu znanja. Izgradnja baze znanja. Principi poznavanja uzoraka. Sistemi zalogičko rezonovanje.Literatura:1. Jockanović M.: Vještačka inteligencijaPA4903PREDMET:UPRAVLJANJE PROCESIMA (NAPREDNI KURS)FOND ČASOVA: 3+1Upravljačke strukture kompleksnih sistema automatizacije. Tok materijala, energije i informacija u procesu.Teorijska i eksperimentalna identifikacija procesa. Klasične metode identifikacije. Osnovne funkcije računarau upravljanju procesom. Elementi za spregu računara i procesa. Relejni i kontinualni aktuatori. Sprezanjeračunara sa aktuatorima i tehnike proveravanja ispravnosti aktuatora. Zasićenje aktuatora. Programskarealizacija kontinualnih regulatora. Računarska realizacija diskretnog digitalnog upravljanja. Realizacijasekvencijalnog upravljanja. Organizacija i programiranje programabilnih logičkih kontrolera. Elementioperativnih sistema za rad u realnom vremenu. Tehnike projektovanja softverske podrške. Organizacijaizvršavanja zadataka. Detekcija i dijagnostika grešaka. Primeri projektovanja upravljačkih sistema za rad urealnom vremenu. Primjena PLC-programabilnih logičkih kontrolera za upravljanje kompleksnim procesima.Vizuelizacija procesnih promjenljivih i cjelokupnog procesa.(SCAD-a sistemi).Literatura:1. Donald R. Coughanowr, Process Systems Analysis and Control, McGraw-Hill, February 20022. B. V. Babu : Process Plant Simulation, Oxford Universitu Press, 2004.PA4904PREDMET:DISTRUBIRANI UPRAVLJAČKI SISTEMI (NAPREDNI KURS)FOND ČASOVA: 3+1Osnovna struktur distrubiranih upravljačkih sistema. Distribuirani računarski sistemi. Komunikacioni sistemi.Hijerarhijska organizacija distribuiranih upravljačkih sistema, funkcije hijerarhijskih nivoa i njihova integracija.Komunikacije u sistemima upravljanja. Real-time distribuirani računarski sistemi: funkcionalni zahtjevi,analiza kašnjenja, sinhronizacija prema globalnom i internom vremenu. Mjerenje i modelovanjekomunikacionog kašnjenja. Komunikaciona mreža kao dio regulacione konture. Sinhronizacija višeregulacionih kontura u istoj komunikacionoj mreži. Pouzdanost sistema daljinskog i distribuiranogupravljanja.Literatura:1. D. Popović, V.P. Bhatkar: Distributed Computer Control for Industrial Automation, Marcel Dekker, Inc.,1990.PA4905PREDMET:SAVREMENI TRENDOVI U AUTOMATICIFOND ČASOVA: 3+1Moderne teorijske koncepcije analize i sinteze sistema automatskog upravljanja . Različiti aspektimodeliranja sistema automatskog upravljanja. Analiza eksperimentalnih rezultata. Specifičnosti simulacijerazličitih sistema automatskog upravljanja. Koncepcije vještačke inteligencije u automatici. Savremeneinformacione i kumunikacione tehnologije u upravljanju. Primjena novih tehnika i tehnologija u automatici.Literatura:

1. Charles M. Close, Dean K. Frederick, Jonathan C. Newell, Modeling and Analysis of DunamicSystems, John Wiley&Sons, Inc., 2002.2. David E. Goldberg Genetic Algorithms in Search Optimization and Machine Learning, Addison-Wesley, 1989.3. Rajendar Akerkar, Introduction to Artifical Intelligence, Prentice-Hall,2005.4. B V. Babu, Process Plant Simulation, Oxford University Press, 2004.PA4906PREDMET:OPTIMALNO UPRAVLJANJEFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Kvadratni kriterijum performanse. Projektovanje optimalnih regulatora zasnovanih na vektoru stanja.Matrična Rikatijeva jednačina i njeno rješavanje. Estimacija promjenljivih stanja – Observer. Optimalniregulatori zasnovani na povretnoj sprezi po vektoru izlaza. Osobine optimalnog sistema interpretirane saaspekta klasicnog upravljanja. Robustnost rezultujuceg optimalnog sistema.Literatura:1. B.D.O. Anderson, J.H. Moore: Optimal Control -Linear Quadratic Methods, Prentice Hall, 1990.PA4907PREDMET:ENERGETSKA ELEKTRONIKA (napredni kurs)FOND ČASOVA: 3+1Poluprovodnički ventili dioda, tiristor, bipolovni tranzistor, diac, triac, drosmjerni tiristor, fototiristor. Ispravljači.Proces komutacije struja u ispravljačima. Upravljačke karakteristike ispravljača. Invertori. Mrežom vodjeniinvertori. Pretvarači naizmjeničnog napona. Pretvarači učestanosti. Pretvarači jednosmjernog napona.Poluprovodnički ventili – izbor. Prekidačke karaktersitike. Gubici. Područje pouzdanog rada. zaštitapoluprovodničkih ventila. Upravljačka kola. Impulsni transformatori. Projektovanje upravljačkih kola iimpulsnih transformatora. Mikroprocesori u energetskim pretvaračima. Izbor pasivnih komponenti uuredjajima energetske elektronike. Primjena uredjaja energetske elektronike: čoperi, invertori uelektrotermičkim postrojenjima, statički impenzatori reaktivne snage, HVDC.Literatura:1.Mohan N., Undeland T. Robbins W.: «Power electronics converters, application and designe», John Willeyand sons.2. Lander W Cyril « Power electronics», McGrawHill Book Company, London.PA4908PREDMET:UPRAVLJANJE ELEKTROMOTORNIM POGONIMA JSSFOND ČASOVA: 3+1Uvod, savremeni automatizovani elektromotorni pogoni, osnovni kriterijumi vrednovanja automatizovanihelektromotornih pogona. Standardne strukture elektromotornih pogovna i elementi. Matematičkomodelovanje AEMP, matematičko modelovanje diferencijalnih jednačina i prenosnih funkcija. Matematičkimodeli pretvarača elektromotora, prenosnika, regulatora i ostalih elemenata AEMP. Standardnopodešavanje kontura, tehnički i modularni optimum. Princip zavisne (podredjene regulacije), smanjenje redajednokonturnih sistema. Sistemi regulacije ikoordinata EMP, momenta brzine i položaja. Programskoupravljanje AEMP, opšta struktura, formiranje zakona upravljanja. Mikroprocesorsko upravljanje AEMP-om,mikroprocesor kao element AEMP-a, impulsni modeli AEMP-a. Sinteza automatizovanih elektromotornihpogona, funkcionalne sinteze, strukture parametarska sineta i parametarska sinteza.Literatura:1. P.C.Sen «Thyristor DC drives», NY, John Willey and sons.2. Vučković V.: Električni pogoni, ETF, Beograd, 1997.PA4909PREDMET:UPRAVLJANJE ELEKTROMOTORNIM POGONIMA NAIZMJENIČNE STRUJEFOND ČASOVA: 3+1Uvod, savremeni automatizovani elektromotorni pogoni sa motorima za naizmjeničnu struju. Pretvaračielektrične energije u regulisanjim pogonima, autonomni invertori napona i struje, pretvarač napona,Ciklokonvertor. Matematički modeli elemenata AEMP sa motorima za naizmjeničnu struju. Upravljanjepogonom sa asinhronim motorom, promjenom napona i učestanosti, skalarni metod upravljanja, kontrolisaninaponski i strujni invertori, regulacija sa strane rotora. Vektorski metod regulacije, direktno inverzno

vektorsko upravljanje , upravljanje sa strujnim autonomnim invertorom i ciklokonvertorom. Upravljanjepogonima sa sinhronim mašinama, skalarno i vektorkso upravljanje.Literatura:1.Murphy, John M. D. « Thyristor control of A.C. motors, Oxford, Pergamon press.PA5701PREDMET:MODELOVANJE I DINAMIKA ELEKTRIČNIH MAŠINAFOND ČASOVA: 2+1+1Uvod, Induktivnosti namotaja električnih mašina. Dvostruko pobudjeni rotacioni pretvarač. Opšta mašina.Matematički model opšte mašine. Linearne transformacije u električnim mašinama. Svodjenje namotajaelektričnih mašina na dvije normalne ose. Svodjenje mašine za jss na dvije normalne ose. Matematičkimodeli mašina za jss. Svodjenje asinhrone i sinhrone mašine na dvije normalne ose. Matematički modeli -Parkove jednačine sinhrone i asinhrone mašine. Analiza karakterističnih elektromagnetskigh ielektromehaničkih prelaznih procesa u sinhronim i asinhronim mašinama i mašinama za jednosmjernustruju.Vježbe: Izrada odgovarajućih aplikacija u vizuelnom programskom jeziku C++ i u Simulinku.Literatura:1. Krause P.C., O. Wasynczuk, and S.D. Sudhoff: “Analysis of Electric Machinery”, IEEE Press, 1995.2. Krishnan R.: “Electric Motor Drives, Modeling, Analysis and Control”, Prentice Hall, 2001.3. Ostojić M.: “Opšta teorija električnih mašina”, Skripta, Podgorica, 1995. godine.4. Ostojić M.: “Modeliranje i dinamika električnih mašina“, ETF, 2004.PA5702PREDMET:ISPITIVANJE ELEKTRIČNIH MAŠINAFOND ČASOVA: 3+0+2Svrha ispitivanja. Osnovni zahtjevi koji se postavljaju u odnosu na el. mašine. Klasifikacija, obim ispitivanja.Medjufazna. Ispitivanje tokom eksploatacije. Organizacija. Ispitivanje zagrijavanja. Mjerenje otpornostinamotaja. Mjerenje temperature. Ispitivanje opšteg stanja izolacije. Naponska ispitivanja. Odredjivanjegubitaka i stepena iskorišćenja. Mjerenje momenta i brzine. Metodi i sredstva za opterećivanje.Zaustavljanje. Zalijetanje. Pobjeg. Vibracije i buka. Ležajne struje. Specifična ispitivanja indukcionih mašina.Kontrola namotaja i kaveza. PH i KS indukcione mašine. Odredjivanje dodatih gubitaka. Opterećivanje ikarakteristike u motorskom i generatorskom režimu. Naponska ispitivanja. Specifična ispitivanja mašina zaJSS. Kontrola namotaja. Mjerenje otpora induktovog niza. Karakteristike. Crni pojas komutacije. Metodopozicije za opterećivanje. Naponska ispitivanja.Literatura:1. Mitraković B.: Ispitivanje električnih mašina, Naučna knjiga, Beograd, 1984.2. Wolf R.: Ispitivanje električnih strojeva, III skripta, ETF, Zagreb, 1982.PA5703PREDMET:PROJEKAT IIFOND ČASOVA: 1+0+0+2Izrada tehničke dokumentacije za električnu mašinu prema zadatim karakteristikama. Projekat ispitne staniceza ispitivanje električnih mašina odgovarajućih karakteristika i veličine serije.Literatura:1. Katalozi R. Končara, Simensa, Energoprojekta.PA5901REGULACIJA ELEKTRIČNIH MAŠINAFOND ČASOVA: 3+0+1Uvod. Modeliranje mašina za jss. Fazna regulacija brzine motora za jss. Regulacija u dva i četiri kvadranta.Uticaj harmonika. Regulacija brzine motora za jss pomoću čopera. Rad u sva četiri kvadranta. Pulsacijemomenta. Modeliranje asinhronog motora. Model u prostoru stanja. Parametri motora. Fazna regulacija.Regulacija napona statora. Frekventna regulacija. Napajanje motora preko naponskog i strujnog invertora.Vektorska regulacija asinhronog motora. Regulacija asinhronog motora bez senzora. Modeliranja sinhronogmotora sa stalnim magnetima. Vektorska regulacija. Regulacija bez senzora. Regulacija motora za jss bezčetkica.Vježbe: Simulacije na računaru (Simulink, C++ Borland Builder) i eksperimentalne u laboratorijiLiteratura:1. Krishnan R.: “Electric Motor Drives, Modeling, Analysis and Control”, Prentice Hall, 2001.2. Vukčević V.: “Električni pogoni“, ETF, Beograd.3. Ostojić M.: “Modeliranje i dinamika električnih mašina“, ETF, 2004.

PA5902PREDMET:PLANIRANJE EKSPERIMENTAFOND ČASOVA: 3+0+1Eksperiment. Faktori i klasifikacija. Funkcije cilja pri identifikaciji. Funkcije cilja pri optimizaciji. Mjeresmanjenja broja mjerljivih upravljivih faktora. Pasivni, aktivni i aktivno-pasivni eksperiment. Metod običneregresione analize. Pretpostavke. Ideja metoda. Algoritam metoda. Jednodimenzionalna regresiona analiza.Višedimenzionalna regresiona analiza. Matrica vrijednosti bazisnih funkcija. Fišerova informaciona matrica.Varijansa ponovljivosti i sistemi ponavljanja. Izračunavanje ocjena koeficijenata. Kovariaciona matrica ocjenakoeficijenata. Provjera signifikantnosti parametara. Rezidualna varijansa. Provjera adekvatnosti modela. Okriterijumima optimalnosti planova. Potpuni planovi prvog reda. Ortogonalni planovi prvog reda. Svojstvorotatabilnosti. Parcijalni planovi. Prednosti i nedostaci u odnosu na potpune planove. Generatori polureplika.Kontrasti. Ortogonalni i rotatabilni planovi drugog reda. Planovi za optimizaviju. Gradijentni metod.Simpleksni metod.Literatura:1. Laković R.M., Nikolić B. - Primijenjena statistika, 1. dio, Mjerenje, Unireks, Podgorica, 1996.2. Laković R.M., Nikolić B. - Primijenjena statistika, 2. dio, Eksperiment, Univ. CG, Podgorica, 1999.PA5903PREDMET:OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJEFOND ČASOVA: 3+0+1Moderni (novi) obnovljivi izvori. Kontraverze obnovljive energije. Male instalacije. Sunce kao obnovljivi izbor(PV i elektrotermalni – sun tracing). Energija vjetra (na kopnu, na moru). Geotermalna energija (zagrijavanje,proizvodnja električne energije). Snaga vode (plima, talasi, termalna energija okeana). Biomas (tečnabiogoriva, biogas, urbani otpad, biootpad). Hibridni sistemi. Sistemi pohranjivanja energije obnovljivih izvora(baterije, centralizovani sistemi, zamajni točkovi, komprimovani vazduh, nanotenologije). Vodonične gorivnećelije (PEM-uticaj na transport i decentralizovane sisteme). Pasivna arhitektura. Sistemi velike snage(upravljanje, potreba za rezervnom snagom pitanje stabilnosti rada, rad pri promjenljivim vrednostimanapona i struje u mreži, regulacija snage: aktivne i reaktivne). Novi nuklearni talas; Upotreba obnovljiveenergije na nacionalnom nivou. Zakonodavstvo (direktive EU, Kyoto. UN, Johanezburg, Bohn). Centralizacijanasuprot decentralizacije. Mehanizmi za podršku obnovljivih izvora.Literatura:1. REW 2005, 2004, 20032. WREC 2004, 2002, 2000.3. M.Djurović: Energija vjetra, Mediteran 1985.4.M.Djurović : Izazovi budućnosti i energija, CANU 2005.PA5904PREDMET:MIKROPROCESORSKO UPRAVLJANJE MOTORIMAFOND ČASOVA: 3+0+1Uvod. Pregled mikroprocesorskih sistema. Mikroprocesori u dizajniranju digitalnih upravljačkih sistema.Arhitektura i Organizacija mikroračunara. Real time operativni sistemi. Programiranje ulaza/izlaza.Programirani ulaz/izlaz. U/I preko interapta. Prenos blokova podataka i DMA. Digitalni U/I interfejsi. A/D i D/Akonvertori. Analogni interfejsi i industrijska kontrola. Serijski i paralelni komunikacioni interfejsi. Asinhronakomunikacija. Sinhrona komunikacija. Fizički komunikacioni standardi. 8251A programabilni komunikacioniinterfejs. Paralelna komunikacija. 8255A programabilni periferni interfejs. Programabilni tajmeri i brojačidogadjaja. Tastatura i displej. Računarska realizacija diskretnog digitalnog upravljanja. Transportnokašnjenje usljed izračunavanja. Organizacija i programiranje programabilnih logičkih kontrolera. Organizacijaulaz/izlaz, U/I kontroleri. Portovi, tajmeri. Prenos podataka. Interfejsi. A/D konverzija. Mikroračunaromkontrolisani ispravljači, invertori. Mikroprocesorsko upravljanje motorima za jednosmjernu struju, faznoupravljanje motorom za jss, upravljanje motorom za jss pomoću mikroračunarom kontrolisanog čopera,Mikroprocesorsko upravljanje asinhronim motorima, fazno upravljanje, frekventno upravljanje, vektorskoupravljanje. Mikroprocesorsko upravljanje sinhronim motorima sa stalnim magnetima, brushless motorima ikoračnim motorima. Simulacija upravljanja na računaru.Vježbe: Simulacije na računaru (Simulink, C++ Borland Builder). Realizacija upravljanja u laboratoriji.Literatura:1. Krishnan R.: “Electric Motor Drives, Modeling, Analysis and Control”, Prentice Hall, 2001.2. Stojić M.: “Diskretni sistemi automatskog upravljanja”, Naučna knjiga, 1996, Beograd.3. Mijanović Z.: “Računarske periferije i interfejsi”, ETF, Podgorica4. Ostojić M., Marković B. “Mikroprocesorsko upravljane motorima”, materijal za predavanja

PA5905PREDMET:KVAROVI ELEKTRIČNIH MAŠINAFOND ČASOVA: 3+0+1Uvod. Transport rotacionih električnih mašina i transformatora. Neophodne promjene i pripreme za prvopuštanje u rad i za puštanje u rad nakon dužeg beznaponskog stanja. Karakteristične neispravnosti za sverotacione mašine i manifestacije tih neispravnosti tokom eksploatacije. Matematički modeli za utvrđivanjekvarova kod rotacionih mašina. Eksperimentalno određivanje kvarova. Predviđanje kvarova. Minimumopreme potrebne za dijagnostiku. Održavanja rotacionih el. mašina i transformatora. Kriterijumi relevantni zaopravku mašine. Opravke na mjestu ugradnje, u radionici.Literatura:1. G.Schweitzer: Fraxctional horsepower motors and repair, Hyden2. K.Gebelrt: Transformers,American Technical society, 87.3. G. Joksimović: Analiza i simulacija kvarova kod kaveznog indukcionog motora modelom mnogostrukospregnutih kola, ETF 2000.4. A. Obradović: Bezsenzorsko određivanje brzine indukcionog motora u realnom vremenu. Magistarski rad,ETF 2002.PA6701PREDMET:ANALIZA EES IIFOND ČASOVA: 2+2+0.5Eelektroenergetski sistem (EES) u poremećenom režimu: Priroda poremećaja u EES. Kratki spojevi i prekidiprovodnika: uticaj sinhrone mašine na tok prelaznog procesa, simetrični i nesimetrični poremećaji i opštimetod simetričnih komponenti. Metod superpozicije (Thevenin-ov metod) i metod stvarnih ems. Matricakratkog spoja za približne proračune. Zemljospoj. Uzemljenje zvjezdišta. Elektromagnetski uticajelektroenergetskih na telekomunikacione vodove pri zemnom spoju. Stabilnost ESS-a: Definicija problema ipretpostavke za analizu. Stabilnost pri regularnim poremećajima: statička i dinamička stabilnost. Stabilnostpri velikim poremećajima (tranzijentna stabilnost). Pojam sinhronizacione snage. Osnovni kriterijumistabilnosti pri malim poremećajima. Kriterijumi za procjenu dinamičke stabilnosti jednomašinskog ivišemašinskog sistema. Metod "korak po korak" za numeričko rješavanje jednačina njihanja višemašinskogsistema. Mjere i sredstva za poboljšanje stabilnosti. Tendencije razvoja EES-a i uticaj na metode analize:Povezivanje sistema. Prenos snage jednosmjernom strujom. Restrukturiranje elektroenergetskog sektora.Literatura:1. S. Despotović: Osnovi analize elektroenergetskih sistema, Beograd, 1962.2. M. Ožegović, K. Ožegović: Električne mreže I i II, Split, 1977.3. A. R. Bergen: Power Systems Analysis, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, 1986.PA6702PREDMET:TEHNIKA VISOKOG NAPONAFOND ČASOVA: 3+1+1Opšti pojmovi u TVN. Tačne i približne metode za proračun električnog polja pri složenim oblicima elektroda.Eksperimentalno odredjivanje oblika i jačine električnog polja. Dielektrici: podjela, osobine, osnovneelektrične karakteristike i mehanizam pražnjenja u gasovitim, tečnim, čvrstim i kombinovanim dielektricima.Mogući uticaji na preskočne i probojne napone. Dimenzionisanje izolacije. Prenaponi: opšti pojmovi onastajanju i prirodi prenapona; vrste, karakteristike, uticaji i dejstva prenapona; spoljašnji i unutrašnjiprenaponi; prostiranje prenaponskih talasa. Metode za proračun prenapona. Primjena računara uproračunima. Zaštita od prenapona i koordinacija izolacije: vrste, načini i principi zaštite; zaštitni uredjaji;Odredjivanje zaštitne zone; Metodologija izbora odvodnika prenapona. Principi i metode koordinacijeizolacije. Mjerna oprema, mjerne metode i mjerenja u TVN: Uredjaji i oprema VN laboratorija. Dobijanjevisokih ispitnih napona i velikih udarnih struja; Mjerenja u TVN: napona, struja, broja impulsa, ugla gubitaka,dielektričnih gubitaka, parcijalnih pražnjenja. Zaštitni uredjaji i uputstva za rad u VN laboratorijama.Literatura:1. Milanković Lj.: Tehnika visokog napona, ETF, BG, 1981.2. Savić M, Stojković Z.: Tehnika Visokog Napona – atmosferski prenaponi, ETF BG, 1966.3. Škuletić S.: Tehnika visokog napona , UCG UR, TG, 1989.PA6703PREDMET:ELEKTRODISTRIBUTIVNI SISTEMIFOND ČASOVA: 3+1Uvod: Termini i definicije. Funkcija, struktura i podjela EDS i mreža. Napojne, distributivne i potrošačkemreže. Potrošači i opterećenje distributivnih konzuma: Klasifikacija i parametri opterećenja potrošača.Domaćinstva kao potrošači el.en. Dijagrami opterećenja i gubitaka. Vršno opterećenje i površinska gustina

opterećenja po nivoima EDS. Statičke karakteristike potrošnje. Prognoza opterećenja. Električni proračun EDmreža: Pad napona i gubici snage. Metode proračuna gubitaka. Termičko opterećenje vodova itransformatora. Regulacija napona i kompenzacija reaktivne snage. Osnove tehničko-ekonomskihproračuna: Struktura troškova. Tarifni stavovi. Cijene gubitaka. Ekonomski presjek vodova. Relativnoekonomsko opterećenje transformatoar. Metode optimizacije i tehničko-ekonomski modeli. Izbor naponskihnivoa, broja i snaga transformatorski stanica, trasa vodova, konfiguracija mreža.Uzemljenje u EDS. Zaštita,automatika, nadzor i upravljanje u EDS. Industrijski ED sistemi-mreže. ED sistemi svjetskih metropola.Literatura:1. Radović J.: "Elektrodistributivni sistemi", skripta, ETF Podgorica, 1999.PA6704PREDMET:EKSPLOATACIJA I PLANIRANJE EESFOND ČASOVA: 3+0UVOD: Opšti problemi i zadaci eksploatacije EES-a. ENERGETSKO - EKSPLOATACIONEKARAKTERISTIKE POTROŠAČA: Kategorizacija potrošača. Dnevni dijagram potrošnje i dnevna krivatrajanja. Sedmični, mjesečni i godišnji dijagrami opterećenja. ENERGETSKO - EKSPLOATACIONEKARAKTERISTIKE ELEKTRANA: Osnovni pokazatelji elektrana. Eksploatacione karakteristikehidroelektrana (klasične i reverzibilne). Eksploatacione karakteristike termoelektrana (klasične i nuklearnetermoelektrane na paru, gasnoturbinske i termoelektrane sa kombinovanim ciklusom, termoelektrane -toplane). Rezerve proizvodnih kapaciteta. PROBLEMI EKSPLOATACIJE PRENOSNIH I DISTRIBUTIVNIHMREŽA: Gubici električne snage i energije u vodovima i transformatorima. mjere za smanjenje gubitaka.PROGNOZA POTROŠNJE: Cilj i klasifikacija prognoza električne snage i energije. Metodi dugoročneprognoze: kvalitativni metodi, nezavisni (ekstrapolacioni) metodi, zavisni (korelacioni) metodi. Praktičniaspekti dugoročne prognoze potrošnje. OPŠTI PRINCIPI PLANIRANJA RAZVOJA EES-a: Osnoviinženjerske ekonomije. Definicije troškova i kapitala. Princip aktuelizacije vrijednosti kapitala. Metodeekonomske ocjene investicija. Pore|enje alternativa. PLANIRANJE RAZVOJA IZVORA: Opšta razmatranja.Elektroenergetski bilansi. Pouzdanost proizvodnog podsistema. Proračun potrebnih dodatnih proizvodnihkapaciteta. Izbor najpovoljnije strukture izvora električne energije. Ekonomsko vrednovanje projekataelektrana. Metodi globalnog planiranja razvoja izvora. PLANIRANJE RAZVOJA PRENOSNIH MREŽA: Opštarazmatranja. Optimizacija prenosnih vodova: izbor optimalnog presjeka provodnika i napona. Izbor jediničnihsnaga i broja transformatora u transformatorskim stanicama. Proračuni kratkih spojeva u fazi planiranja.Modeli globalnog planiranja razvoja prenosnih mreža.Literatura1. M. S. Ćalović, A. T. Sarić: Eksploatacija elektroenergetskih sistema, Beopres, Beograd, 1999.2. M. S. Ćalović, A. T. Sarić: Planiranje elektroenergetskih sistema, Beopres, Beograd, 2000.PA6705PREDMET:PROJEKTOVANJE POMOČU RAČUNARA U EESFOND ČASOVA: 1+0+3Grafičko predstavljanje pomoću računara. Projektovanje osvjetljenja pomoću računara. Simboli iprojektovanje električnih instalacija. Simboli elemenata elektroenergetskih postrojenja. Projektovanje glavnihšema elektroenergetskih postrojenja i elektrana (Projektovanje i predstavljanje karakterističnih poljapostrojenja; Izbor i optimalni raspored ćelija i karakteristični presjeci). Projektovanje kola pomoćnog naponai kola zaštite. Projektovanje signalizacije, upravljanja i mjerenja u postrojenjima. Gromobranska zaštita iosvjetljenje postrojenja. Optimalno trasiranje nadzemnih elektroenergetskih vodova. Izbor lokacije i visinestubova nadzemnih elektroenergetskih vodova. Proračuni struja kratkih spojeva i izbor električne opreme.Projektovanje uzemljivačkih sistema. Savremeni softveri za izradu projektnih studija u oblasti EE sistema.Literatura:1. Softverski paketi za izradu projekata iz oblasti EE sistema.PA6801PREDMET:UPRAVLJANJE EESFOND ČASOVA: 3+1UVOD: Osnovne upravljačke funkcije pri eksploataciji EES-a. Funkcije upravljanja u realnom vremenu.SIGURNOST EES-a: Opšte definicije sisgurnosti EES-a. Radni režimi i sigurnost EES-a. Klasifikacija i efektiporemećaja u stacionarnom stanju. Modeli za približnu procjenu efekata poremećaja. Procedure za analizustatičke sigurnosti. Primjena metoda osjetljivosti u analizi poremećaja. Odre|ivanje koeficijenata osjetljivostipomoću"DC" modela za proračun tokova snaga. Analiza i kontrola sigurnosti EES-a u realnom vremenu.Upravljačke akcije za obezbje|enje sigurnosti. STATIČKA ESTIMACIJA STANJA: Definicija problema.Statički estimator stanja. Algoritam statičke estimacije. Detekcija i identifikacija grešaka ulaznih podataka.Primjene statičkog estimatora stanja. FUNKCIJE UPRAVLJANJA U REALNOM VREMENU: Opšta

azmatranja. Nivoi upravljanja i informaciona struktura u savremenim EES. SCADA sistemi. Opšti problemiregulacije regulacije EES-a: svrha, principi, podjela, modeli. Regulacija učestanosti i aktivnih snaga: opštarazmatranja, primarna regulacija učestanosti, akcelerotahometrijski turbinski regulatori, regulatori saprolaznim statizmom, sekundarna i tercijarna regulacija izolovanih i povezanih EES-a. Regulacija napona ireaktivnih snaga: opšti problem regulacije napona i reaktivnih snaga, hijerarhijska struktura upravljanjanaponima i reaktivnim snagama, naponsko- reaktivni regulacioni resursi (sinhroni generator i kompenzator,otočni kondenzatori i reaktori, regulacioni transformatori, statički kompenzacioni sistemi, redni kondenzatori),regulatori regulacionih resursa (regulatori pobude sinhronih mašina, regulatori napona regulacionihtransformatora), automatska sekundarna regulacija, tercijarna regulacija i izrada optimalnog plana napona.ORGANIZACIONA STRUKTURA SISTEMA UPRAVLJANJA: Struktura sistema upravljanja vertikalnointegrisanog i restrukturiranog EES-a.Literatura1. M. S. Ćalović, A. T. Sarić: Eksploatacija elektroenergetskih sistema, Beopres, Beograd, 1999.2. M. Ćalović: Regulacija elektroenergetskih sistema, Tom I i II, ETF, Beograd, 1997PA6802PREDMET:RELEJNA ZAŠTITAFOND ČASOVA: 3+0+2Uloga, osnovni zahtjevi i razvoj relejne zaštite EE sistema. Zaštitna relea: strujna (prekostrujna,diferencijalna, relea sa simetričnim, nultim i inverznim komponentama), usmjerna (indukciona,elektrodinamička, ravnotežna, nulte i inverzne komponente struje), naponska (nadnaponska i podnaponska),distantna, frekventna, vremenska, statička, digitalna, pomoćna i signalna relea. Zaštita generatora (odkratkih spojeva, zemljospoja, preopterećenja, previsokog napona, nesimetričnog opterećenja, povratnesnage, asinhronog rada, požara). Zaštita transformatora (od kratkih spojeva, zemljospoja, preopterećenja).Zaštita mreža (od kratkih spojeva, zemljospoja, preopterećenja, automatsko ponovno uključenje). Zaštitaelektromotora (od kratkih spojeva, preopterećenja, smanjenog napona, obrnutog redosljeda faza,jednofaznog rada). Karakteristike mjernih transformatora za priključak zaštitnih uređaja.Literatura:1. Fedosejev M.: "Relejnaja zasćita električeskih sistem", Energij- Moskva, 1976.2. Božuta F.: "Automatska zaštita uređaja EEP", Sarajevo, 1989.3. Djurić M.: "Relejna zaštita", Naučna knjiga, Beograd, 1991.PA6803PREDMET:ELEKTROENERGETSKI KABLOVIFOND ČASOVA: 3+0+1Uvod: Pregled istorijskog razvoja kablova. Primjena kablova. Vrste kablova: Niskonaponski kablovi (PVCkablovi, UPE kablovi). Srednjenaponski kablovi (papirni kablovi, kablovi sa sintetičkom izolacijom).Visokonaponski kablovi (termoplastični kablovi, kablovi sa sintetičkom izolacijom). Visokonaponski kablovi zaprenos velikih snaga (kablovi s prinudnim hla|enjem, cijevni kablovi, kriogeni kablovi). Nove tehnologije uizradi kablova. Električni parametri kablova: Otpor, induktivnost, kapacitivnost. Parametri nultog redosljeda.Električni otpor izolacije kablova. Strujno opterećenje kablova: Proračun strujnog opterećenja. Uticaj sredinena strujno opterećenje kablova. Medjusobni uticaj kablova i uticaj načina polaganja. Gubici uelektroenergetskim kablovima: Gubici u provodniku. Gubici u metalnom omotaču i mehaničkoj zaštiti kabla.Dielektrični gubici. Medjusobni uticaj elektroenergetskih kablova i drugih podzemnih instalacija i objekata.Polaganje elektroenergetskih kablova. Kablovski pribor: Kablovske glave. Kablovske spojnice. Spajanjeprovodnika. Eksploatacija i ispitivanje elektroenergetskih kablova: Pouzdanost kablova. Odredjivanjegrašaka na kablu. Ispitivanje izolacije i spoljašnjeg omotača kablova.Literatura:1. Lalević B.: "Elektroenergetski kablovi", Beograd, 1993.PA6901PREDMET:RAČUNARSKE METODE U ELEKTROENERGETSKIM SISTEMIMAFOND ČASOVA: 3+1Problemi analize trofaznih elektroenergetskih mreža u stacionarnom režimu u svijetlu opšte teorije sliženihelektričnih mreža. Algoritmi za formiranje matrica mreža: matrica impedansi čvorova, admitansi čvorova,matrica admitansi petlji, uticaj promjena u mreži na oblik matrica mreže. Elementi i zamjenske šemeelemenata mreža za stacionarni režim: generatori, transformatori (dvonamotajni, tronamotajni,autotransformatori i regulacioni transformatori), vodovi i potošači. Pojam injektiranja. Proračun tokova snagai naponskih stanja: Gauss-Seidel-ov, Newton-Raphson-ov i relaksacioni metod. Proračun kratkih spojeva usloženoj mreži. Formiranje modela i razvoja algoritma rješenja. Osnovne tehnike rješavanja problema

statičke i tranzijentne stabilnosti.Primjena metoda dijakoptike za rješavanje složenih sistema. Osnovi tehnikerijetkih matrica.Literatura:1. G.W. Stagg, A.H. El-Abiad: Computer Methods in Power System Analysis, McGraw-Hill, Kogakusha, Ltd.19682. G.L. Kusic: Computer-Aided Power System Analysis, Prentice-Hall, New Jersez, 19863. A. Brameller, M.N. John, M.R. Scott, Practical Diakoptics for Electrical Networks, Chapman Hall Ltd.,London,19694. M.Craw, Computational Methods for Electric Power Systems, CRC Press, London, New York, 2003PA6902PREDMET:POUZDANOST ELEKTROENERGETSKIH SISTEMAFOND ČASOVA: 3+1+1Osnovi teorije vjerovatnoće. Uvod u pouzdanost i raspoloživost. Pouzdanost i raspoloživost komponenti,funkcije gustine vjerovatnoće kvara, učestanosti kvarova i remonta. Modelovanje pouzdanosti i matematičkimodeli za proračun pouzdanosti i raspoloživosti prostih i složenih sistema sa nezavisnim, zavisnim iobnovljivim komponentama. Neobnovljivi sistemi: karakteristične funkcije, pokazatelji i raspodjelevjerovatnoća. Obnovljivi sistemi: dijagrami stanja, pokazatelji, raspodjele trajanja. Analitičke i simulacionetehnike. Markovljevi modeli. Monte Karlo simulacija. Približni proračuni pouzdanosti. Elementarne i složenemrežne strukture. Proizvodjački kapaciteti. Prenosni kapaciteti. Postrojenja. Složeni (proizvodnja i prenos)sistemi. Distributivni sistemi. Distribuirani sistemi. Povezani i integralni EES. Operativna rezerva. Uticajokoline na pouzdanost i raspoloživost sistema. Tehničko-ekonomski proračuni. Štete usljed prekidanapajanja. Optimizacija pouzdanosti.Literatura:1. Nahman J.: Metode analize pouzdanosti elektroenergetskih sistema, Naučna knjiga, BG, 1992.2. Bilinton R, Allan R.: Reliability evaluation of power systems, Pitman Books Ltd, London, 1984.3. Nahman J.: Dependability of Engineering Systems, Modeling and Simulation, Springer, 2002.PA6903PREDMET:KVALITET ELEKTRIČNE ENERGIJEFOND ČASOVA: 3+1Pokazatelji kvaliteta električne energije (definicije, kvantifikacija). Kvalitet učestanosti (odstupanjeučestanosti, kolebanje učestanosti). Regulacija učestanosti. Uticaj (štete) odstupanja i kolebanja učestanostina sistem i potrošače. Kvalitet napona (odstupanje napona, kolebanje napona, nesinusoidalnost napona,nesimetrija napona). "Izvori" pada, kolebanja, nesinusoidalnosti i nesimetrija napona. Uticaj (štete) sniženogkvaliteta napona na sistem napajanja i na rad različitih potrošaca i tehnoloških postrojenja. Mjerenja iproračun pokazatelja kvaliteta napona (metode, primjeri razrada softvera). Metode i sredstva poboljšanjakvaliteta napona. Regulacija napona. Sniženje kolebanja napona. Sniženje nesimetrija napona. Sniženjenesinusoiadlnosti napona. Kontrola pokazatelja kvaliteta napona (metode i uredaji). Tehničko-ekonomskeanalize kvaliteta napona (razrada softvera).Standardi i preporuke o kvalitetu električne energije.Literatura:1. J. Arrilaga, N. R. Watson, S. Chan: Power System Quality Assesment, John Wiley and sons, 2001.2. R. Dugan, M. McGranaghan, H. W. Beaty: Electrical Power System Quality, McGraw-Hill, 1996.PA6904PREDMET:ZAŠTITA ELEKTROENERGETSKIH SISTEMAFOND ČASOVA: 3+11. Zaštita uredjaja sa mjernim organom jedne mjerne električne veličine (Šmitovo okidno kolo,mjerni organna principu detekcije redosleda naizmjenične veličine, prekostrujno vremensko zavisno rele).2. Mjerni organi sa dvije ili više mjernih električnih veličina (impedantni mjerni organ, ugaono-admintantnakarakteristika, linearna k-ka, amplitudni komparator, naponski komparator, ugaono-impedantnakarakteristika, fazno-mostni komparator, komparatori više električnih veličina, specifičnosti faznihkomparatora, Hollov efekat, mjerenje koincidencije polariteta električnih veličina).3. Digitalne zaštite sa mikroprocesorom.4. Tranzijentne pojave kod mjernih transformatora i uticaji na rad mjernih relea.Literatura:1. Fedosejev M.: "Relejnaja zasćita električeskih sistem", Energija- Moskva, 1976.2. Božuta F.: "Automatska zaštita uređaja EEP", Sarajevo, 1989.3. Djurić M.: "Relejna zaštita", Naučna knjiga, Beograd, 1991.PA6905

PREDMET:STABILNOST I UPRAVLJANJE ELEKTROENERGETSKIM SISTEMIMAFOND ČASOVA: 3+1Osnovni koncepti i definicije. Klasifikacija stabilnosti. Statička stabilnost: Osnovni koncepti stabilnostidinamičkih sistema. Sopstvene vrijednosti matrice stanja. Statička stabilnost jednomašinskog sistema. Uticajisistema pobude. Stabilizator sistema. Statička stabilnost višemašinskih sistema. Specijalne tehnike zaanalizu vrlo velikih sistema. Tranzijentna stabilnost: Numeričke metode integracije. Simulacija dinamičkogodziva EES-a. Analiza neuravnoteženih kvarova. Performanse relejne zaštite. Direktni metod analizetranzijentne stabilnosti. Naponska stabilnost: Osnovna teorija naponske stabilnosti. Naponski kolaps. Analizanaponske stabilnosti. Prevencija naponskog kolapsa. Subsinhrone oscilacije: Torzione karakteristike turbinagenerator.Interakcija sa sistemima regulacije generatora. Subsinhrona rezonansa. Torzione interakcijeizmeđu blisko spregnutih jedinica. Torzione karakteristike hidrogeneratora. Stabilnost dugog i srednjegtrajanja: Priroda odziva sistema na velike poremećaje. Simulacija dugotrajnih dinamičkih odziva. Metodepoboljšanja stabilnosti: Jačanje tranzijentne stabilnosti. Jačanje statičke stabilnosti.Literatura:1. P. Kundur. Power System Stability and Control, McGraw-Hill, Inc. New York, San Francisco, 19942. P. M. Anderson, A. A. Fouad: Power System Control and Stability, IEEE Press, John Wiley Interscience,1999.PA6906PREDMET:PRENAPONI I KOORDINACIJA IZOLACIJEFOND ČASOVA: 3+1Osnovne karakteristike dielektrika. Mehanizmi razornog pražnjenja u dielektricima. Osnovne ekvivalentnešeme u kojima se proučavaju prelazni režimi. Spoljašnji prenaponi. Teorije o nastanku grmljavinskeaktivnosti i elektriciteta u atmosferi. Mehanizam odvijanja pražnjenja. Karakteristike atmosferskog pražnjenja.Prenaponi pri direktnim i indirektnim pražnjenjima. Modelovanje atmosferskog pražnjenja i elemenatasistema i opreme. Metode i modeli proračuna prenapona atmosferskog porijekla. Vrste i podjela unutrašnjihprenapona. Sklopni prenaponi. Prenaponi pri kvarovima. Prenaponi kod dugačkih vodova i pri prekidufaznog provodnika. Metode i modeli proračuna unutrašnjih prenapona. Bliski kratki spoj. Kvazistacionarniprenaponi pri normalnim i poremećenim režimima sistema. Uticaj konfiguracije mreže, karakteristikaprekidača i vrste APU operacije na nivo prenapona. Ferorezonantni prenaponi. Zaštita izolacije odprenapona - principi zaštite i uredjaji za zaštitu. Primjena zaštitnih mjera. Metode procjene rizika kvaraizolacije. Koordinacija izolacije. Uticaj prenapona na žive organizme i okolinu.Literatura:1. M. Haddad, D.Warne: Advances in High-Voltage Engineering, IEE Power Series, UK, 2004.2. M. Abdel-Salam i dr.: High-Voltage Engineering, M.Dekker,Inc. New York, USA, 2000.3. V. Cooray: The Lightning Flash, IEE Power Series 34, London, UK, 2003.PA6907PREDMET:PROJEKTOVANJE ELEKTROENERGETSKIH VODOVAFOND ČASOVA: 3+1Elementi nadzemnih vodova (provodnici, zaštitna užad, zemljovodi, uzemljivači, izolatori, nosači, konzole,stubovi i temelji). Karakteristike, materijali i konstrukcije. Termička opteretivost. Mehanički proračunnadzemnih elektroenergetskih vodova. Pravi, umjereni kosi i veliki kosi rasponi. Klimatski uslovi. Kritičniraspon, kritična temperatura, granični raspon, sigurnosne visine, jednačina stanja,... (za sve vrste raspona ispecifične klimatske uslove). Algoritmi i softver za mehanički proračun. Izolacija nadzemnihelektroenergetskih vodova. Proračun, savremena rješenja izolatora, spojna i ovjesna oprema. Izolacija uuslovima "zagadjene" okoline. Stubovi nadzemnih elektroenergetskih vodova. Marerijal, vrste i savremenekonstrukcije. Proračun stubova (dimenzionisanje glave stuba, naprezanje i opterećenje stubova, statičkiproračun). Proračun temelja. Uticaj elektroenergetskih vodova na okolinu. Uticaj na telekomunikacionevodove. Savremene metode u projektovanju, gradnji i održavanju nadzemnih elektroenergetskih vodova(primjena i razrada softvera).Literatura:1. A. Glazunov: Osnovi mehaničeskoj časti vozdušnih linij elektroperedači, GEI Moskva, Lenjingrad, 1976.2. M. B. Ðuric: Elementi EES-a, ETF Beograd, 19953. H. Happoldt, D. Oeding: Elektrische Kraftwerke und Netze, S-VH New York, 1978.PA6908PREDMET:OPTIMIZACIJA POGONA ELEKTROENERGETSKIH SISTEMAFOND ČASOVA: 3+1Ekonomski aspekti eksploatacije EES: Opšta razmatranja. Specifikacija opšteg problema angažovanjaagregata. Metode za rješavanje problema angažovanja agregata: Metod prioritetne liste, Metod Dinamičkog

programiranja. Proizvodnja pri ograničenom napajanju primarnom energijom: Specijalni ugovori zasnabdijevanje gorivom. Ulazno-izlazna funkcija troškova. Rješenje gradijentnim metodom. Tvrdaograničenja i spore promjenjljive. Angažovanje goriva Metodom Linearnog programiranja. Hidro-termokoordinacija: Modeli hidroelektrana. Problemi optimalnog anagažovanja. Problem kratkoročnog hidro-termoangažovanja agregata. Gradijentni pristup rješenju problema. Kaskada hidroelektrana. Primjena Dinamičkogprogramiranja za problem hidro-termo koordinacije. Modeli troškova za budžetiranje i planiranje goriva zaproizvodnju energije: Uvod. Tipovi programa za troškove proizvodnje. Probabilistički programi troškovaproizvodnje.Literatura:1. A. J. Wood, B. F. Wollenberg, Power Generation, Operation and Control, John Wiley & Sons, New York,Cicester, 1984.2. A. S. Debs, Modern Power Systems Control and Operation, Decision Systems Interanational, Atlanta,Georgia, 1996.PA6909PREDMET:OPTIMIZACIJA ELEKTRODISTRIBUTIVNIH SISTEMAFOND ČASOVA: 3+1Savremena urbanistička rješenja gradskih aglomeracija i njihovo napajanje električnom energijom. Strukturai karakteristike potrošnje električne energije u gradskim, seoskim i industrijskim konzumima. Metodeprognoze potrošnje električne energije. Planiranje konzuma (vršna snaga, faktor jednovremenosti,površinska gustina opterećenja). Statičke karakteristike potrošnje. Modelovanje potrošnje. Savremenekoncepcije gradskih elektrodistributivnih sistema. Napojne mreže, distributivne mreže, potrošačke mreže(konfiguracije, izbor parametara, ...). Kablovski vodovi visokog napona (konstrukcija, termička opteretivost).Proračun radnih stanja. Matematičko modelovanje. Model elektrodistributivnog sistema sa složenopetljastomniskonaponskom mrežom. Optimizacija elektrodistributivnih sistema (globalna optimizacija, parcijalneoptimizacije). Metode optimizacije i tehničko-ekonomski modeli. Optimizacija strukture sistema, optimizacijakonfiguracija elektroenergetskih mreža, optimizacija parametara,.... Proračun pouzdanosti uelektrodistributivnim sistemima (prametri pouzdanosti, metode proračuna). Proračun štete zbog prekidanapajanja (metode proračuna, kategorizacija potrošaca). Softver za proračun pouzdanosti. Zaštita,automatika, nadzor i upravljanje u elektrodistributivnim sistemima. Algoritmi i softveri za prognozu potrošnje,proračune radnih režima, optimizacione tehničko ekonomske analize i pouzdanost..Literatura:1. William H. Kersting: Distribution System Modeling and Analysis, CRC Press, 2001.2. E. Lakervi, E.J. Holmes: Electricity distribution network design, IEE Power Series, 1995.3. M. Ćalović, A. Sarić, P. Stefanov: Planiranje elektroenergetskih sistema, Beopres, 2000.4. M. Plaper: Principi optimalnosti u mrežama za prenos i distribuciju električne energije, “EI. Milan Vidmar”Ljubljana, 1980.PA6910PREDMET:ALTERNATIVNI IZVORI ELEKTRIČNE ENERGIJEFOND ČASOVA: 3+1Razvoj potreba za električnom energijom i predvidjanja za budućnost. Rezerve i potencijali. Mogućnostizadovoljenja potreba. Podjele energetskih izvora, karakteristike, raspoložive količine, mogućnost pretvaranjau električnu energiju. Konvencionalni i alternativni izvori energije. Principi obnavljive energije. Novetehnologije u elektroenergetici. Sunčevo zračenje, vrste, mjerenje zračenja, prednosti i nedostaci. Sunčevaenergija kao izvor toplote. Fotonaponska konverzija. Vrste, karakteristike, konstrikcije solarnih elektrana.Energija vjetra. Vrste, karakteristike, konstrukcije I djelovi elektrana na vjetar. Mogućnosti i perspektive malihhidroelektrana. Proizvodnja električne energije korišćenjem energija biomase i ostalih izvora nižeg stepena.Energija talasa i plime i osjeke. Elektrane koje koriste termičku konverziju toplote okeana. Geotermalneelektrane. MHDG. Termoelektrična konverzija. Nuklearna fisija i fisioni procesi. Vodonik kao energetski izvor.Elektrohemijski izvori. Akumulisanje i transport električne energije. Tehnologije za proizvodnju električneenergije u budućnosti. Uticaj dobijanja, pretvaranja i korišćenja električne energije na ljude i okolinu.Literatura:1. Sorensen B.: Renewable energy, Academic Press, NY, 2000.2. Jenkins N. Allan R. I dr: Embeded Generation, IEE Power Series, UK, 2000.3. Požar H.: Osnove energetike I-III, Školska knjiga, Zagreb, 1992.PA6911PREDMET:TELEKOMUNIKACIJE U ELEKTRO-ENERGETSKIM SISTEMIMAFOND ČASOVA: 3+1

Poruke (govorne i negovorne) i signali (analogni i digitalni). Predstavljanje signala u vremenskom i ufrekvencijskom domenu. Osnovi analognih i digitalnih modulacija (AM, FM, FSK, PSK, SS). Mjere kvalitetaprenosa signala (odnos signal-šum, vjerovatnoća greške). Telekomunikacioni kanal. Telekomunikacionamreža. Telekomunikacioni sistem. Telekomunikacione specifičnosti u elektro-energetskim sistemima.Energetski vod kao telekomunikacioni medij. Amplitudsko-frekvencijske i impedantne karakteristikeenergetskog voda. Tipične telekomunikacione smetnje na energetskom vodu (harmonijske smetnje i korona).Elementi sprege energetskog voda i telekomunikacionog uređaja. Fiber-optika u elektro-energetskimsistemima. Vrste optičkih vlakana. Elementi fiber-optičkog sistema. Principi implementacije fiber-optike uelektro-energetskim sistemima. Korišćenje GPS-a u elektro-energetskim sistemima.Literatura:1. I. Stojanović: Osnovi telekomunikacija. Naučna knjiga, Beograd, 1990. Glave: 1, 22. I. Kostić: Digitalni telekomunikacioni sistemi, I. Naučna knjiga, Beograd, 1994. Glave:1, 3PA6912PREDMET:OPŠTA ENERGETIKAFOND ČASOVA: 3+1Energija u prošlosti i budućnosti. Nagomilani i prelazni, primarni, transformisani i korisni oblici energije.Potrebe i načini energetskih transformacija. Obnovljivi i neobnovljivi, konvencionalni i nekonvencionalni oblicienergije. Energetske rezerve i potencijali. Primarni oblici energije. Energija otpadnih materijala i izvora nižegstepena. Nastanak, karakteristike, rezerve, mogućnosti eksploatacije i prerade: uglja, sirove nafte, zemnoggasa, uljnih škriljaca, bitumenoznog pijeska. Karakteristike, potencijal i iskorišćenje vodnih snaga. Nuklearnagoriva, stanje i perspektive. Neophodnost istraživanja i razvoja novih izvora. Nove tehnologije u energetici.Nekonvencionalni primarni oblici energije, rezerve, mogućnosti, karakteristike, način korišćenja, trenutnaograničenja, perspektive. Korisni oblici energije. Mogućnost pretvaranja primarnih i transformisanih u korisneoblike. Kvalitet energije. Različiti modeli razvoja energetskog sektora. Politike i tehnologije za poboljšanjeenergetske efikasnosti. Reforme energetskog sektora u zemljama EU i u Svijetu. EU energetski programi izajedničko tržište EU. Metode, modeli i postupci planiranja razvoja energetskog sektora. Ekonomskoenergetskeanalize. Programi za gazdovanje energijom. Reforme i liberalizacija elektroenergetskog sektora.Održivi razvoj energetike i elektroenergetike. Ekološki problemi u energetici. Predvidjanje budućeg razvojaenergetike u Svijetu i kod nas.Literatura:1. Požar H.: Osnove energetike I-III, Školska knjiga, Zagreb, 1992.2. Flynn E.: Thermal Power Plant Simulation and Control, IEE Power Series, UK, 2003.3. Lai L.L.: Power System Restructuring and Deregulation, J.Wiley, UK, 2001.PA6913PREDMET:REGULACIJA POBUDE SINHRONIH MAŠINAFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Parkove transformacije. Matematički modeli sinhronih mašina: preko flukseva; preko struja; uticajzasićenja. Matematički modeli u sistemu relativnih jedinica. Matematićki model u formi prostora stanja.Jednačine opterećenja. Reaktanse i vremenske konstante. Linearizovani i uprošćeni modeli sinhronihmašina. Sistemi za regulaciju pobude. Vrste sistema pobude. Karakteristike sistema pobude pri velikim imalim poremećajima. Matematički modeli pobudnica. Regulatori pobude. Klasifikacija modela sistema zaregulaciju pobude. Projektovanje regulatora pobude. Mikroprocesorski sistemi za regulaciju pobude.Vježbe: Simulacije na računaru (Simulink, C++ Borland Builder)Literatura:1. Krause P.C., O. Wasynczuk, and S.D. Sudhoff: “Analysis of Electric Machinery”, IEEE Press, 1995.2. Krishnan R.: “Electric Motor Drives, Modeling, Analysis and Control”, Prentice Hall, 2001.3. Ostojić M.: “Sinhrone mašine”, Unireks, 1994.4. Ćalović M. “Regulacija elektroenergetskih sistema”,ETF Beograd ,1997..5. Venikov V.A.: “Perehodnie elektromehaničeskie procesi v električeskih sistemah”, Višaja škola, 1985.6. Stojić M.: “Diskretni sistemi automatskog upravljanja”, Naučna knjiga, 1996, Beograd.PA6914PREDMET:ODABRANA POGLAVLJA IZ STABILNOSTI EES-AFOND ČASOVA: 3+1Fundamentalni koncepti stabilnosti dinamičkih sistema. Predstavljanje u prostoru stanja. Lokalna, konačna iglobalna stabilnost. Linearizacija. Kriterijumi stabilnosti po Ljapunovu. Stabilnost u malom višemašinskihsistema. Specijalne tehnike za analizu stabilnosti vrlo velikih sistema (AESOPS, PEALS, MAM). Numeričkiintegracioni metodi kod tranzijentne stabilnosti (Euler, Runge-Kutta II i IV reda, Gillsova verzija Runge –

Kutta IV reda). Parcijalni i simultani pristupi rješavanja potpunog sistema jednačina. Direktni metodi analizetranzijentne stabilnosti EES-a. Fenomeni naponske (ne)stabilnosti EES-a. Naponski kolaps. V-Q analizaosjetljivosti. Faktori participacije čvorova, grana i generatora. LOPSI i IILSI algoritam. Određivanjenajkaraćeg rastojanja do nestabilnosti. Mehanizmi i strategije kontrole. Subsinhrone oscilacije. Torzionekarakteristike sistema turbina-generator. Subsinhrona resonansa.Literatura:1. P. Kundur: ''Power System Stability and Control'', McGraw-Hill, Inc., New York, San Francisko, ..., 1994.2. P.M. Anderson, A.A. Fouad: ''Power System Control and Stability'' Second Edition, IEEE Series on PowerEngineering, USA, 2003.3. F. Saccamanno: ''Electric Power Systems - Analysis and Control'', IEEE Series on Power Engineering,USA, 2003.PA7701PREDMET:PROSTIRANJE I ZRAČENJE EMTFOND ČASOVA: 3+1+0.5Elementarni radijatori, Hercov i magnetski dipol, hajgersnsov radijator. Temperatura šuma antene. Uticajzemlje na polje zranja. Raspodjela struje u anteni i ulazna imedjusobne impedanse antena. Antenski sistemi,uniformni i neuniformni nizovi, rijetke. Sinteza antenskih nizova. Frekventno i fazno skanirani nizovi. Rombpovršinama, levak antene, parabolični reflektor, sočiva, prorezne antene. Adaptivni antenski nizovi. Tipovitrajektorija radiotalasa. Slabljenje u slobodnom prostoru, prizemni i prostorni talas, radiohorizont. Apsorpcijai refrakcija u atmosferi. Difrakcija radiotalasa. Sastav jonosfere i njeni parametri, maksimalna upotrebljivaučestanost.Literatura:1. Branko Popović: Elektomagnetika, Beograd 19902. D.M. Sazonov: Microwave circuits and antennas, Moscow 1990PA7801PREDMET:MIKROTALASNA MJERENJAFOND ČASOVA: 2+0+1Mjerenje koeficijenta stojećih talasa iimpedanse. Mjerni vod i talasovod. Mjerač stojećih talasa. Mjerenjeustanosti. Rezonatori. Brojači. Heterodina konvezija i nulto izbijanje. M jerenje snage. Kalorimetarski metodi.Bolometarski metodi. Bareteri i termisori. Termoparovi i detektori. Neodredjenost usled refleksije. Mjerenjesnage impulsa. Mjerenje faktora šuma. Mjerni generatori. Analizatori mreža. Vektorski analizatori mreža.Automatska korekcija grešaka. Antenska mjerenja. Ispitni prostori. Anehoične sobe. Otvoreni mjerni prostori.sni anje dijagrama zračenja. Mjerenje pojačanja. Odredjivanje karaktersitika antene mjerenjem u bliskompolju. Mjerenje intenziteta elektromagnetskog polja. Mjerenje efektivne površine radarskih ciljeva.Literatura:1. Popovic V.: Merenja u mikrotalasnoj tehniciPA7802PREDMET:MIKROTALASNA KOLAFOND ČASOVA: 3+1Osnovne teoreme mikrotalasnih kola. Pointingova, Lorencova i Fosterova. Osnovne osobine i parametričetvoropolna. Matrice četvoropola. Z i Y parametri, parametri rasijanja i transmisije. Četvoropolni bezgubitaka. Mjerenje parametara četvoropola. Simetri četvoropoli, šestopoli (T i Y spojevi), osmopoli(sprežnjaci). Nesimetrii četvoropoli. Rezonatori. Elementi sinteze mreža sa diskretnim elementima.Mikrotalasni filtri. Orijentisani grafovi i njihova primjena u proračunu karakteristika mikrotalasnih kola.Literatura:1. Fusko V.: SVC cepi (na ruskom; engl. original: V. Fusco: Microwave circuits)PA7803PREDMET:MIKROTALASNE ANTENEFOND ČASOVA: 2+1Žičane antene, Prorezne antene, Talasovodne prorezne antene, Frekventno-nezavisne antene, Dielektričneštap antene, Spiralne antene, Impedansne antene, Jagi antene, Levkaste antene, Parabolične antene,Fazirane antenske rešetke, Antenske rešetke sa frekventnim skeniranjem.Literatura:1. D.M. Sazonov: Microwave circuits and antennas, Moscow 1990PA7901PREDMET:NUMERIČKE METODE

FOND ČASOVA: 3+1Interpolacija. Numeričko diferenciranje: numeričko diferenciranje podataka, numeričko diferenciranjefunkcija. Numeričko rešavanje diferencijalnih jednačina: metode numeričke integracije, prediktor-korektormetoda, metode Runge-Kutta. Aproksimacija funkcije: metod najmanjih kvadrata. Rešavanje nelinernihjednačina. Rešavanje sistema linearnih jednačina. Sopstvene vrijednosti i sopstveni vektori matrice.Literatura:1. W.H.Press, B.P.Flannery, S.A.Teukolsky, W.T.Vetterling, “Numerical recipes in C”, Cambridge UniversityPress, 1992 (materijal dostupan na Internetu,http://www.library.cornell.edu/nr/bookcpdf.html)2. G.Dahlquist, Å.Bjorck “Numerical methods”, Dover publications, 19743. B.P.Demidovich, I.A.Maron, “Computational mathematics”, Mir Publisher, Moscow, 19734. A.Ralston, P.Rabinowitz, “A first course in Numerical Analysis”, Dover publicationsPA7902PREDMET:NELINEARNA KOLAFOND ČASOVA: 3+1Teorija nelinearnih kola: elementi i jednačine kola. Rezistivna nelinearna kola. Grafička analiza nelinearnihrezistivnih kola. Nelinearna monotona kola. Egzistencija i jednoznačnost rješenja jednačinanelinearnogrezistivnog kola. Nelinearna RLC kola. Dinamičke jednačine RLC kola. Definicija linearnih i nelinearnihsistema. Aproksimativna analiza nelinearnih sistema. Krylov i bogoliubov asimptotski metod. Prinudneoscilacije. Analize stabilnoast – Kriterij Liapunova. Problem Lure i metod Popova.Literatura:1. Chua L. O.: Introduction to Nonlinear Network Theory, Wiley, 1970.PA7906PREDMET:ELEKTROMAGNETSKA KOMPATIBILNOSTFOND ČASOVA: 3+1Struktura disturbirajucih elektromagnetskih polja. Ekranizacija elektromagnetskih polja. Ekranizacijamagnetskih polja. Ekranizacija elektricnih polja. Viseslojno ekranizovanje. Perforirani ekrani. Materijali zaekrane. Kontaktni uredjaji ekrana i konstrukcionih spojeva. Ekranizovanje pojedinih djelova radioelektronskeaparature i njihovih spojeva. Probabilisticka analiza efektivnosti elektromagnetskog ekranizovanja metodomstatistickih ispitivanja.Literatura:1. Cernusenko A. i dr.: Konstrukcii SVC ustrojstv i ekranov (na ruskom)PA7904PREDMET:MIKROTALASNA ELEKTRONIKA.FOND ČASOVA: 3+1Mikrotalasne cijevi, triode, klisotni magnetroni, cijevi sa progresivnim talasom amplitroni i tvajstroni.Mikrotalasni poluprovodni elementi diode. Diode sa tačkastim spojem i Šotki diode. Varaktor diode. Diode sanaglim oporavkom. Tunel diode. Gan diode. Lavinske diode. Bipolarni tranzistori. Tranzistori saefektompolja. Tranzistori sa velikom pokretljivošžću elektrona. maseri. Parametarski pojačavači.Ekvivalentne šeme elemenata. proračun pojačavača i oscilatora pomoću parametara rasijanja. Malošumni iširokopojasni pojačavači. Pojačavači snage. Mješači.Literatura:1. Chang K., I. Bahl, V. Nair: RF and microwave circuit and component design for wireless systemsPA7905PREDMET:ANALIZA I PROJEKTOVANJE KOLA POMOĆU RAČUNARAFOND ČASOVA: 3+1Metode analize kola pomoću računara. Topološka analiza kola. Jednačine stanja. Pasivnost i stabilnost.Primena komercijalnih programa (SPICE). Simbolička analiza kola pomoću računara (u programskomokruženju Mathematica). Metode sinteze elektičnih kola. Minimalne (kanonične) i neminimalne realizacije.Simbolička analiza i sinteza mreža sa jednim i dva pristupa i linearnih aktivnih mreža sa dva pristupa.Literatura:1. J. Vlach, K. Singhal: Computer Methods for Circuit Analysis and Design, 19832. M. D. Lutovac, D. V. Tosic, and B. L. Evans: Filter Design for Signal Processing Using Matlab andMathematica, Prentice-Hall, 2001.3. R. Horvat: Sinteza električnih mreža, Naučna knjiga, Beograd, 1980.

PA7907PREDMET:SINTEZA ELEKTRIČNIH KOLAFOND ČASOVA: 3+1Predmet sinteze električnih kola. Aproksimacija i realizacija. Pozitivno realne funkcije. Sinteza mreža sajednim pristupom. Sinteza mreža sa dva pristupa. Linearne aktivne mreže sa dva pristupa i njihova sinteza.Sinteza distributivnih mreža. Projektovanje kola i optimizacija. Teorija aproksimacije. Polinomijalneaproksimacije. Sinteza filtara.Literatura:1. R. Horvat: Sinteza električnih mreža, Naučna knjiga, Beograd, 1980.2. G. C. Temes, J. W. LaPATRA: Introduction to Circuit Synthesis and Design, McGRAW-HILL, 1977PA7908PREDMET:SOFTVERSKI ALATI ZA PROJEKTOVANJE U MTTFOND ČASOVA: 3+1Uvod. Istorijski razvoj projektovanja mikrotalasnih kola pomoću računara. Softveri koji se koriste umikrotalasnoj tehnici. Optimizacioni algoritmi kao standardni alat pri projektovanju mikrotalasnih kola isklopova pomoću računara. Pregled algoritama koji se najčešće sreću u okviru softverskih paketa.Literatura:1. A. R. Djordjević, M. B. Bazdar, G. Vitošević, T. K. Sarkar, R. F. Harrington, MATPAR ScatteringParameters of Microwave Networks with Multiconductor Transmission Lines, Norwood, MA: Artech House,1990.2. Microwave Office: http://www.appwave.com/3. Zeland software http://www.zeland.comDS8701PREDMET:ISTORIJA IDEJA I TEORIJA U ELEKTROTEHNICIFOND ČASOVA 3+1Rana istorija ideja o elektricitetu i magnetizmu do XIX vijeka: Thales, Peregrinius, Gilbert, Gray,Muschenbroek, Newton, Franklin, Galvani, Volta. Počeci kvantitativne ere i prvi pronalasci: Coulomb,Ampère, Faraday, Watson, Davy. Osnovni zakoni i elektromagnetska teorija polja u nepokretnim sredinama:Oersted, Joule, Henry, Kirchoff, Faraday, Maxwell, Thompson. Elektronska treorija i fotoelektrični efekat:Lorentz, Helmoholz, Wiechert, Kaufmann, Thomson, Millikan, Hertz, Hallwachs, Lenard, Einstein.Elektrodinamika pokretnih sredina: Lorentz, Einstein. Glavni elektrotehnički pronalasci u XIX i XX vijeku:telegraf, telefon, polifazna obrtna polja, električni generator i motori jednosmjerne i naizmjenične struje,transformator, radio, rentgen, elektronska cijev, tranzistor, televizija i sl.Literatura:1. W. Saslow: “Electricity, Magnetism and Light”, Academic Press, Amsterdam, Boston, New York, 2002.2. J. F. Keithley: “The Story of Electrical and Magnetic Measurements, From 500 BC to the 1940.”, IEEEPress, New York, 1999.3. J. Surutka: “Elektromagnetika”, Građevinska knjiga, Beograd, 1966.4. P.W Kingsford: “Electrical Engineering: A History of the Men and the Ideas”, St. Martin’s Press, New York,1970.DS8901PREDMET:IZABRANA POGLAVLJA MODERNE FIZIKEFOND ČASOVA: 3+1Oscilacije; Talasi; Mehanika tečnosti i gasova; Termofizika; Termodinamika; Geometrijska optika; Fizuička(talasna) optika; Kvantna fizika; Atomska fizika; Nuklearna fizika; Relativnost; Čestična priroda talasa;Talasna priroda čestica; Atomska struktura; Kvantna mehanika; Kvantna teorija za atom vodonika;Višeelektronski atomi; Molekuli.Napomena: Student bira uz dogovor sa nastavnikom i akademskim savjetnikom do 3 poglavlja.Literatura:1. Resnic, Halliday, Krane: "Physics," Vol. 1 and 2, fifth edition.2. Arthur Beiser: "Concepts of modern physics".DS8902PREDMET:PRIMJENA PLAZME U KVANTNOJ ELEKTRONICI-LASERIFOND ČASOVA: 3+1Interakcija zračenja sa materijom; Radijativna izmjena energije; Spontana emisija kao izvor šuma; Stvaranjeinverzne naseljenosti; Tehnike stvaranja inverzne naseljenosti; Laserski oscilator;Uslovi za prag oscilovanjamoda; Gasni laseri; Ekscitacija gornjeg laserskog nivoa uz jonizaciju molekula ili jonizaciju atoma; Ekscitacija

gornjeg laserskog nivoa neelastičnim sudarima atoma i molekula; Laserski pojačavači; Laserski oscilator;Optički rezonatori i prostiranje laserskih zraka; Talasna analiza laserskih zraka i rezonatora.Literatura:1. N. Konjević: Uvod u kvantnu elektroniku-laseri.2. W. Demtroder: Laser spectroscopy.DS8903PREDMET:FIZIKA MATERIJALAFOND ČASOVA: 3+1Zonska struktura materijala: Što dovodi do toga da se neki materijali ponašaju kao metali, neki kao izolatori aneki kao poluprovodnici; Fizika poluprovodnika: Razmijevanje fizike p-n spoja koji stoji iza cjelokupnemikroelektronske industrije. Superprovodni materijali: Neobične osobine materijala čiji je električni otporjednak nuli, sa naglaskom na primjeni u elektronici. Materijali sa negativnim indeksom prelamanja: Egzotičneoptičke osobine vještačkih materijala kod kojih je istovremeno dielektrična permitivnost e

formule). Cilindrične (Beselove) funkcije. Sferne funkcije. Rješavanje osnovnih diferencijalnih jednačinaelektromagnetskog polja pomoću specijalnih funkcija (metod razdvajanja promjenljivih).Literatura:1. D.Mitrinović: Uvod u specijalne funkcije, Gradjevinska knjiga, beograd, 1972.2. A.Nikiforov, V.Ouvarov, Elements de la tehorie des fonctions speciales, Mir, Moscow, 1976.DS8907PREDMET:TEORIJA APROKSIMACIJA I OPTIMIZACIJA U ELEKTROTEHNICIFOND ČASOVA: 3+1Aproksimacija funkcija pomoću polinoma. Aproksimacija funkcija pomoću splajnova. Primjena na približnoizračunavanje odredjenih integrala. Metodi bezuslovne optimizacije – Gradijentni metod, metod konjugovanihgradijenata, Njutnov metod. Metodi uslovne optimizacije (optimizacije sa ograničenjima). Linearnoprogramiranje. Kvadratno programiranje. Konveksno programiranje. Optimalno upravljanje.Literatura:1. J. P.Laurent: Approximation et optimisation, Dunod, Paris, 1972.2. E.Polak: Computational methods in optimization, Academic Press, New York – London, 19713. B.Marcus, T.Lee, Optimal control theory, Wiley, New York, 1972.DS8908PREDMET:NEURALNE MREŽEFOND ČASOVA: 3+1Uvod u neuralne mreže. Biološke neuralne mreže i fiziologija neurona. Vještačke neuralne mreže (ANN) –koncepti. Neuralni atributi. Bazični model neurona. Karakteristike i parametri ANN. Topologije ANN.Perceptron i multiplayer perceptron. Tipovi učenja ANN. ADALINE i MADALINE modeli. Back –propagationalgoritam učenja. Winner-Takes-All algoritam učenja. Hopefield model. Algoritam ART (Adaptive ResonanceTheory). Kompetitivni model učenja. Cognitron i neocognitron modeli ucenja. Drugi tipovi paradigmi.Literatura:1. Stamatios V. Kartalopoulos: “Understanding neural network and fuzzy logic”, , IEEE Press, New York1996.J.S.R. Jang & others: “Neuro fuzzy and soft computing”, Prentice Hall, NJ 1997.DS8909PREDMET:FUZZY LOGIKAFOND ČASOVA: 3+1Definicija. Fazi skupovi. Fazi funkcija pripadnosti. Predstavljanje fazi funkcija pripadnosti: Trapezoidna,Trougaona, Pravolinijska i Zvonasta fazi funkcija pripadnosti. Operacije nad fazi skupovima (komplement,presjek, unija). Fazi kontroleri. Fazi-lingvistička pravila. Struktura fazi kontrolera. Blok za fazifikaciju. Fazisinglton. Blok za odlučivanje. Blok za defazifikaciju. Metod sredine maksimuma. Metod centra mase.Singlton defazifikacija. Projektovanje fazi kontrolera. Okviri spoznaje. Primjer okvira spoznaje. Fazineuronske mreže. Generalizovani neuroni. Operacije nad generalizovanim neuronima.Literatura:1. C. H. Chen: Fuzzy Logic and Neural Network Handbook, McGraw-Hill, 1996.2. Pero Subašić: Fazi logika i neuronske mreže, Tehnička knjiga, 1997.DS8910PREDMET:TEORIJA GRAFOVAFOND ČASOVA: 3+1Uvod u teoriju grafova: Osnovni pojmovi teorije grafova. Nezavisni ciklusi i stabla. Planarni grafovi. Bojenjegrafova. Broj unutrašnje i spoljašnje stabilnosti grafa. Eulerovi i Hamiltonovi putevi. Metrički problemi.Teorema Mengera i transportne mreže. Matrice u teoriji grafova. Linearna algebra i grafovi. Grupe i grafovi.Teorija grafova u analizi električnjih mreža: Graf mreže, Formulisanje jednačina električnih mreža. Topološkaanaliza električnjih mreža. Analiza električnjih mreža pomoću protoka signala. Grafovi protoka signala iteorija povratne sprege.Literatura:Dragoš Cvetković, Mirko Milić: Teorija grafova i njene primjene, Naučna knjiga Beograd, 1977DS8911PREDMET:GENETIČKI ALGORITMIFOND ČASOVA: 3+1

Uvod u evoluciono izračunavanje. Osnovni elementi genetičke algoritama – istorijat i Hollandove ideje.Razlozi za uvođenje genetičkih algoritama – multimodalni problemi, problemi sa više ciljeva itd. Značajsheme i genetičkih algoritama. Pojmovi generacija, populacija, hromozom, mutacija i njihovo korišćenje ugenetičkim algoritmima. Multipopulacijski algoritmi. Evolucione strategije. Genetičko programiranje. Problemisa ograničenjima. Testiranje genetičkih strategija. Monte Carlo metod i Monte Carlo simulacije. Primjenagenetičkih algoritama. Programski toolboxovi za rad sa genetičkim algoritmima.Literatura:1. Mitsuo Gen, Runwei Cheng : Genetic Algorithms and Engineering Design.DS8912PREDMET:TEORIJA DETEKCIJE I ESTIMACIJEFOND ČASOVA: 3+1Klasična teorija hipoteza, Kriterijum detekcije, Višestruke i složene hipoteze, Detekcija determinističkogsignala u bijelom i obojenom šumu, Detekcija stohastičkog signala u šumnom okruženju, Primjena naradarskim i sonarskim signalima, Estimacija parametara signala, Bias i varijansa estimacije.Literatura:H.L. Van Trees, Detection, Estimation, nd Modulation Theory, John Wiley & Sons, 1968.H.V. Poor, An Introduction to Signal Detection and Estimation, 2nd Ed., Spinger Verlag 1994.DS8913PREDMET:MATRIČNE TRANSFORMACIJE U ELEKTROENERGETICIFOND ČASOVA: 3+1Osnovni principi. Razlozi uvođenja transformacija. Fortescue-ova transformacija. Simetrične komponente.Transformatori i jedinične vrijednosti. Sprege transformatora i simetrične komponente impedanse. Rotacionemašine. Tranzijentne struje generatora, vremenske konstante, simetrične komponente impedanse rotacionihmašina. Prenosni vodovi. Park-ova transformacija. Prostorni vektor. Konzervacija snage. TransformacijaClark-Concordia. Lyon-ova transformacija. Primjena transformacija u analizama nesimetričnih režimaelektričnih mašina, trofaznih električnih mreža i konvertora. Kompjuterske metode analize.Literatura:P.C.Krause: Analysis of electric machinery, IEEE Press 1994J.L.Blackburn, B.L.Blackburn: Symmetrical components for power systems engineering, Marcel Dekker,1993.J.J.Grainger, W.D.Stevenson, Power system analysis, McGraw Hill 1994A.E.Fitzgerald, C.Kingsley, S.D.Umans: Electric Machinery, McGraw Hill professional, sixth edition, 2002.