Bujqësi, Niv III

REPUBLIKA E SHQIPËRISËMINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCËSAGJENCIA KOMBËTARE E ARSIMIT, FORMIMIT PROFESIONALDHE KUALIFIKIMEVEPROGRAM ORIENTUES PËR PROVIMET PËRFUNDIMTARENË DREJTIMIN MËSIMOR “BUJQËSI”, NIVELI IIITIRANË, SHKURT 2013

Programi orientues për provimet përfundimtare të drejtimit mësimor ”Bujqësi”,Niveli III përmban temat dhe kompetencat më të rëndësishme dhe më përfaqësuesepër këtë drejtim mësimor, të trajtuara në lëndët profesionale dhe në modulet edetyruara të praktikës profesionale në klasën e 13-të, që i përket këtij niveli.Ky program i ndihmon nxënësit të përqendrohen në ato njohuri (koncepte, parime,ligjësi, procedura etj.) dhe kompetenca profesionale, që qëndrojnë në themel tëprofesionit për këtë nivel kualifikimi. Programi ndihmon, gjithashtu, edhe mësuesitpër organizimin e punës për përsëritjen dhe kontrollin përfundimtar të arritjeve tënxënësve.Për prindërit, ky program jep informacionin për vëllimin e punës që kërkohet tëbëjnë fëmijët e tyre dhe ndihmon në caktimin e një regjimi të përshtatshëm ditor përta.Për drejtuesit e arsimit të të gjitha niveleve, këto programe krijojnë mundësinë everifikimit paraprak të shkallës së përgatitjes përfundimtare të nxënësve brenda njëinstitucioni të caktuar shkollor, i cili mund të realizohet duke zhvilluar testimepërmbledhëse.Gjatë punës me këto programe kujdes duhet t’i kushtohet përvetësimit të njohurivedhe kompetencave themelore për këtë nivel kualifikimi, të cilat bëjnë të mundurintegrimin e nxënësit/es në botën e punës, por edhe që krijojnë vazhdimësinë eshkollimit të tij/saj në shkollat e larta.Gjatë përgatitjes së nxënësve për provimet përfundimtare, është e rëndësishme qëherë pas here mësuesit/instruktorët të zhvillojnë testime të nxënësve, me testeteorike apo praktike, që mund t’i hartojnë vetë. Gjatë hartimit të përmbajtjes së tyreduhen mbajtur parasysh njohuritë dhe kompetencat e përfshira në këtë program, siedhe udhëzimet për vlerësimin e nxënësve.Programi orientues përbëhet nga dy pjesë:programi orientues për provimin e teorisë profesionale të integruar;programi orientues për provimin e praktikës profesionale të integruar.A. Programi orientues për Provimin e Teorisë Profesionale të integruarProgrami orientues për provimin e teorisë profesionale të integruar, në drejtiminmësimor ” Bujqësi”, Niveli III është hartuar duke u mbështetur në programet epërgjithshme të lëndëve profesionale, që përmban Skelet-kurrikuli përkatës. Kyprogram përmban rreth 40% të vëllimit të orëve të lëndëve profesionale, tëzhvilluara në klasën e 13-të.2

Lëndët profesionale të përfshira në programin orientues dhe peshat e tyre përkatësejanë:Tabela 1: Lëndët dhe peshat përkatëse në programin orientuesNr Lënda Vëllimi iorëve për çdolëndëPeshatnë %1 Bazat e sipërmarrjes 24 202 Mjedisi dhe zhvillimi i qëndrueshëm 14 113 Kontabilitet dhe ligjshmëri bujqësore 14 114 Përmirësimi ujor dhe sistemimi i tokave 20 165 Bazat e bujqësisë organike 36 296 Drejtim fermash bujqësore 16 13TOTALI 124 100%Temat sipas lëndëve janë:a) Temat nga lënda “Bazat e sipërmarrjes”, kl. 13: (24 orë) Menaxhimi i burimeve njerëzore. Menaxhimi i informacionit. Menaxhimi marketing. Zhvillimi i një plani biznesi.b) Temat nga lënda “Mjedisi dhe zhvillimi i qëndrueshëm”, kl. 13: (16 orë) Burimet kryesore të mjedisit dhe degradimi mjedisor. Ndikimi i veprimtarisë së njeriut në mjedis. Zhvillimet demografike dhe mjedisi. Shoqëria e konsumit dhe mbetjet.c) Temat nga lënda “Kontabilitet dhe ligjshmëri bujqësore”, kl.13: (14 orë) Tatimi mbi vlerën e shtuar. Prona dhe elementët e së drejtës së pronësisë. Bashkëpronësia dhe shpronësimi. Uzurfrukti dhe servituti. Kontratat llojet e kontratave. Qeraja e tokës bujqësore, livadheve dhe kullotave.d) Temat nga lënda “Përmirësimi ujor dhe sistemimi i tokave”, kl.13: (20 orë) Faktorët që ndikojnë në përmirësimin ujor dhe marrëdhëniet tokë-ujë-bimë. Nevojat e bimës për ujë dhe evapotranspirimi. Mënyrat e ujitjes. Rrjetet kulluese dhe drenazhimi. Sistemimi sipërfaqësor kurriz dhe rrafsh i tokave bujqësore.3

e) Temat nga lënda “Bazat e bujqësisë organike”, kl.13: (36 orë) Kuptimi, rëndësia dhe përparësitë e bujqësisë organike. Burimet natyrore dhe administrimi i tyre. Agroteknologjia e prodhimit organik. Larmia biologjike. Organizmat e modifikuara gjenetikisht (OMGJ). Mbarështrimi organik i kafshëve. Akuakultura organike.f) Temat nga lënda “Drejtim fermash bujqësore”, kl.13 (16 orë) Parimet ekonomike të drejtimit të fermave bujqësore. Sigurimi i kapitalit dhe kredisë në bujqësi. Sigurimi dhe përdorimi i tokës. Sigurimi dhe drejtimi i krahut të punës. Madhësia e fermës dhe rritja e saj.Udhëzime për vlerësimin:Provimi i teorisë profesionale të integruar do të jetë me shkrim. Rekomandohet qëprovimi të kryhet me anë të një testi të parapërgatitur nga vetë shkolla. Gjithashtu,rekomandohet që 50% e njësive të testit të jenë me zgjedhje të shumëfishtë (deri në 4alternativa) dhe pjesa tjetër të jenë njësi testi në formën e pyetjeve me përgjigje tëhapur (nxënësi duhet të japë edhe argumentet për përgjigjen e dhënë nga ana etij/saj), pyetje me përgjigje të kufizuar etj.Njësitë e testit duhet të jenë të niveleve të ndryshme të vështirësisë, duke ndjekurskemën me tri nivele, si më poshtë:Niveli I:Niveli II:Niveli III:Rikujtimi / Të kuptuaritZbatimi / AnalizaSinteza/ VlerësimiShkolla përcakton numrin maksimal të pikëve të testit dhe harton skemën përkatësetë vlerësimit. Në tabelën në vijim, rekomandohet që numri maksimal i pikëve të jetë50 dhe shpërndarja e pikëve të bëhet në raport me peshën e çdo lënde dhe nivelet evështirësisë.Tabela 2: Ndarja e pikëve sipas peshës së çdo lënde dhe niveleveNr Lënda Peshat elëndëvenë %Pikëtpër çdolëndëNdarja e pikëve sipas nivelevetë vështirësisëNiveli I40% epikëveNiveli II40% epikëveNiveli III20% epikëve4

1 Bazat e sipërmarrjes 20 10 4 4 22 Mjedisi dhe zhvillimi 11 5 2 2 1i qëndrueshëm3 Kontabilitet dhe 11 5 2 2 1ligjshmëri bujqësore4 Përmirësimi ujor dhe 16 8 3 3 2sistemimi i tokave5 Bazat e bujqësisë 29 15 6 6 3organike6 Drejtim fermash 13 7 3 3 1bujqësoreTOTALI 100% 50 pikë 20 pikë 20 pikë 10 pikëPërcaktimi i pikëve për çdo njësi testi bëhet duke pasur parasysh tipin e njësisë sëtestit. Kështu, njësitë e testit me zgjedhje të shumëfishtë marrin 1 (një) pikëpërkundrejt përgjigjes së paracaktuar të saktë, por mund të marrin edhe 2 (dy) pikënë se përmbajnë jo thjesht rikujtim por edhe analizë dhe llogaritje; njësitë mepërgjigje të hapur marrin aq pikë sa kërkesa kanë brenda për brenda tyre (dukembajtur parasysh edhe argumentimin nga nxënësi); njësitë me përgjigje të kufizuardhe llojet e tjera të njësive të përfshira në test, marrin aq pikë sa gjykohet nga grupihartues dhe kjo lidhet me kërkesat që parashtrohen në pyetje dhe niveli ivështirësisë.Së fundi, skema e vendosjes së notës kundrejt pikëve të fituara rekomandohet të jetësi më poshtë:Pikët e fituaraNotat0 - 10 411 - 20 521 - 30 631 – 35 736 - 40 841 - 45 946 - 50 10B. Programi orientues për Provimin e Praktikës Profesionale tëintegruarProgrami orientues për provimin e praktikës profesionale të integruar, në drejtiminmësimor ”Bujqësi”, Niveli III është hartuar duke u mbështetur në listën ekompetencave profesionale dhe në modulet e detyruara të praktikës profesionale, qëpërmban Skeletkurrikuli përkatës.5

a) Lista e kompetencave profesionale për të cilat duhet të vlerësohen nxënësit,detyrat e punës dhe pikët për secilën kompetencë:Nr Kompetencat profesionale Detyrat e punës Pikët1 Të përzgjedhë, përdorë dhe mirëmbajë Në të gjitha detyrat 5veglat, mjetet dhe paisjet e punës.2 Të kryejë llogaritje ekonomike tëNë të gjitha detyrat 5punimeve dhe shërbimeve të fermavebujqësore.3 Të zbatojë rregullat e sigurisë në punë e Në të gjitha detyrat 5të mbrojtjes së mjedisit.4 Të përgatisë dokumentacionin përhapjen e një biznesi bujqësor (fermë esimuluar).1- Realizimi i përgatitjes sëdokumentacionit për hapjen ebiznesi bujqësor. (fermë esimuluar sipas modelit tëfermave reale).Nxënësi plotëson njërin ngadokumentacionet emëposhtëme: inventarin,bilancin fillestar, hap librat ekontabilitetit të “fermës” së205 Të përgatisë blerjen e mallrave përfermën bujqësore (fermë e simuluar).7 Të përgatisë shitjen e mallrave përfermën bujqësore(fermë e simuluar).8 Të hartojë planit e masave të mbrojtjes sëintegruar në bujqësi.simuluar.2- Realizimi i njërës ngapjesët e studimit (simulues)mbi tregun e blerjes sëmallrave si: vendosjen emarrëdhënieve me furnitorëtdokumentimi i tyre,regjistrimi i blerjeve,kontabilizimi tyre.3- Realizimi i një pjese ngaplani simulues mbi tregun eshitjes së mallrave si:përzgjedh formën e duhurkërkimore të tregut të shitjes,përgatit studimin, studiontregun, kryen shitjet,regjistrimet përkatëse,kontabilizon ato.4- Realizimi i njërës ngapjesët e planit të masave tëmbrojtjes së integruar nëbujqësi si: kryerja ekontrollit fushor, zbatimi imasave për mbrojtjen eintegruar të kulturave2015156

9 Të realizojë vlerësimin e tokës përprodhim BIO.bujqësore nga dëmtuesit,sëmundjet dhe barërave tëkëqija.5- Kryen vlerësimin e cilësisë 15së tokës për kultivimin ebimeve BIO me metodën ebelit dhe vlerëson: praninë eqenieve të gjalla në tokë sidhe sasinë e rrënjëve në tokë.Shuma 100b) Skema e vlerësimit me nota:Shënime:Pikët e fituaraNotat0 - 40 441 - 50 551 - 60 661 - 70 771 - 80 881 - 90 991 - 100 10- Provimi praktik do të realizohet me anë të metodës së vlerësimit të nxënësve “medetyra pune”.- Nxënësit do të vlerësohen për 9 kompetenca bazë, ku 3 kompetencat e para janëkros-profesionale dhe verifikohen gjatë kryerjes së proçeseve në 6 detyrat epërcaktuara.- Rekomandohet që, gjatë hartimit të listës së kontrollit për përmbushjen e secilësprej detyrave, të parashikohet edhe bashkëbisedimi profesional ndërmjetinstruktorit dhe nxënësit, në vartësi kjo të peshës/rëndësisë që ka ky element nëkompetencën profesionale përkatëse.7