Mesta stradanja i antifašističke borbe u ... - Starosajmiste.info

AntifašizamPetar AtanackovićAntifašizam spadameđu ključneistorijske pojmoveXX veka. Njegova borba na život ismrt sa fašizmom, koja je trajala višeod 20 godina, mobilisala je desetinemiliona ljudi i ostavila dubokog tragau društvima na svim kontinentima.Iako je antifašizam u tom sukobuodneo pobedu, zbog čega se i možetvrditi da istorijske forme fašizma (tojest, fašizam u onom obliku u kojem jepostojao pre 1945) nemaju budućnost,to ne znači da je pretnja od fašizmanestala i da se, samim tim, antifašizammože prepustiti ropotarnici istorije.Ako bi se pokušalo na jednostavannačin pružiti određenje antifašizma,moglo bi se reći da taj pojam obuhvatasve one pokrete, organizacije igrupe, kao i ideologije – dakle, i praksei teorije – koje se suprotstavljajufašizmu i nacizmu, (neo)fašističkom i(neo)nacističkom pokretu i njihovimideološkim obrascima.Istorijski posmatrano, antifašizam sejavlja u periodu između dva svetskarata, kao odgovor na pretnju od fašizma.Budući da se fašizam odlikovaomilitarizmom i ekspanzionizmom,antifašizam je u svojim počecimaistupao kao izrazito antiratni, tojest, pacifistički pokret, ali je odvremena Španskog građanskog rata(1936–1939), a naročito sa izbijanjemDrugog svetskog rata, antifašističkipokret zauzeo borbenu poziciju: iz togvremena je ostala poznata rečenicaiz deklaracije francuskog Komitetaintelektualaca antifašista (Comité devigilance des intellectuels antifascistes),osnovanog posle sukoba fašistai levičara 6. februara 1934. u Parizu:„Mir će biti totalan ili ga neće biti.“Zauzimanje borbenog stava premafašizmu imalo je veliku važnost, jer jepolovinom tridesetih godina postalojasno da se fašizam ne može pacifikovatii da ga izostanak otpora na njegovomtrijumfalnom putu samo hranii osnažuje. Španija 1936. bila je prvatačka na kojoj je antifašistički pokretdemonstrirao svoj otpor: iako se tadramatična epizoda završila porazomantifašista, ona je ostala inspirativanprimer celom antifašističkom bloku unjegovim kasnijim, u početku takođeneuspešnim, ali zatim sve uspešnijimborbama protiv fašizma.U Jugoslaviji je, zahvaljujući velikombroju sporova sa tadašnjomitalijanskom državom, fašizam odsamog njegovog početka bio manje iliviše pažljivo praćen i od njega je većtokom dvadesetih godina prošlog vekapostojala izvesna bojazan. Savremenicisu pisali da su duboka društvena ipolitička kriza u toj zemlji („socijalnobespuće“), kao i slabost radničkog pokreta,doveli na vlast jedan marginalnipokret, finansiran od strane krupnogkapitala i organizaciono potpomognutod strane vojske. Tu analizu upotpunjavalaje i ocena posmatrača dafašistički pokret predstavlja mračnupojavu, što se ogledalo i u činjenici daje omogućavao „društvenom talogu“(„fukari“) da izbije u prvi plan.Međutim, opasnost od fašizma presvega je viđena u njegovom društvenohomogenizujućem uticaju i ekspanzionističkomkarakteru, u čemu se,naravno, i ogledala pretnja za tadašnjujugoslovensku državu. Pratilo se idelovanje italijanskog antifašističkogpokreta, pre svega onih grupa koje sudelovale u emigraciji, kao što su bileConcentrazione antifascista (osnovanau Parizu), Giustizia e libertà i druge.Međutim, nakon 1933. godine i dolaskanacionalsocijalista na vlast u Nemačkoj,pažnja jugoslovenske javnostisve više je okrenuta Nemačkoj, dok seItaliji i italijanskom fašizmu posve-265