4.6. Kërkimi <strong>dhe</strong> shkencaShtyllë kryesore e Strategjisë së Lisbonës 2000 që BE-ja të jetë ekonomia më konkurruese <strong>dhe</strong> mëdinamike në botë deri në vitin 2010 e bazuar në dije <strong>dhe</strong> e aftë që të krijoj rritje të qëndrueshme ekonomikeme më shumë vende pune <strong>dhe</strong> kohezion më të lartë social, së bashku më Zonën Evropiane të Arsimittë Lartë ishte e<strong>dhe</strong> krijimi i Zonës Evropiane të Kërkimeve (ERA) me qëllim që tu mundësojhulumtuesve, institucioneve hulumtuese <strong>dhe</strong> bizneseve të qarkullojnë, konkurrojnë <strong>dhe</strong>bashkëpunojnë lirshëm përtej kufijve të tyre. 98 Kërkimi, arsimi <strong>dhe</strong> inovacioni janë tri shtytësitkryesor drejt një shoqërie të bazuar në dije. Caku kryesor i ERA-së është që të krijoj “lirinë epestë”; lirinë e lëvizjes së diturisë. Kjo është bazuar në vlerësimin që në kohën bashkëkohore tëglobalizimit <strong>dhe</strong> transferit të teknologjisë, kompanitë gjithnjë e më pak mund të funksionojnë tëmbyllura në vete. Kompanitë duhet të krijojnë lidhjet me njohuritë e universiteteve <strong>dhe</strong>institucioneve të tjera kërkimore. Ndërsa roli i universiteteve për të ofruar kapacitetet tënevojshme njerëzore për kërkime <strong>dhe</strong> inovacion është i padiskutueshëm. 99 .98 http://ec.europa.eu/research/era/understanding/what/what_is_era_en.htm99 http://ec.europa.eu/research/era/understanding/what/era_in_the_knowledge_triangle_en.htm
Strategjia për Arsimin e Lartë në Kosovë 2005-2015 është njëri ndër hapat e parë më serioz indërmarr nga Qeveria e Kosovës e cila gjithashtu ka përcaktuar prioritet strategjike e<strong>dhe</strong> nëfushën e kërkimeve <strong>dhe</strong> shkencës por të cilat nuk janë përkrahur me burime të nevojshmefinanciare. 100 Pastaj në korrik 2007 Parlamenti i Kosovës ka themeluar Këshillin Kombëtar tëShkencës (KKSH) <strong>dhe</strong> ka emëruar 15 anëtarët e tij. KKSH ka hartuar Programin Kombëtarë tëKërkimeve i cili u miratua nga Kuvendi i Republikës së Kosovës në vitin 2010. Ky Programpërcaktohen prioritetet kryesore për hulumtime shkencore në funksion të zhvillimit shoqëror<strong>dhe</strong> ekonomik të Republikës së Kosovës <strong>dhe</strong> është hartuar në bazë të një konsensusi të gjerë.Miratimi i Programit Kombëtar të Kërkimeve medoemos është një hap i rëndësishëm përzhvillimin e shkencës <strong>dhe</strong> caktimin e prioriteteve në fushën e kërkimeve <strong>dhe</strong> koordinimin eaktiviteteve në këtë fushë, megjithatë është një plan ambicioz <strong>dhe</strong> që deri më tani nuk ështëmbuluar kostoja e saj financiare.Është duke u rishikuar Ligji aktual për Kërkimet Shkencore i miratuar në vitin 2004 në mënyrëqë të harmonizohet me reformat aktuale në fushën e shkencës <strong>dhe</strong> i cili pritet të sjell dispozita tëreja sa i përket fushës se inovacioneve. Ndërsa Ligji aktual jep hapësirë veprimi jo vetëm përskemat klasike të fondeve kërkimore, por e<strong>dhe</strong> për skemat me orientim më shumë strukturorapo me përmasa ndërkombëtare. Neni 60 përcakton se projektet mund të paraqiten si (a)projekte kërkimore-shkencore, (b) projekte zhvillimore <strong>dhe</strong> (c) projekte të zhvillimit tëinfrastrukturës. Përderisa kriteret e përgjithshme për pranimin <strong>dhe</strong> vlerësimin e projektit janë(neni 62): (a) rëndësia e projektit për zhvillimin e Kosovës, (b) vlera shkencore <strong>dhe</strong> përmasatndërkombëtare të projektit, (c) arritjet shkencore të bartësit të projektit, (d) kompetenca eorganizatës aplikuese, (e) përshtatshmëria ekologjike e projektit. 101Sektorit publik universitar i kushtohet një rëndësi <strong>dhe</strong> vëmendje e veçantë <strong>dhe</strong> i atribuohetpërgjegjësia e veçantë për zhvillimin e aktiviteteve kërkimore shkencore, ku Universiteti iPrishtinës shërben e<strong>dhe</strong> si pikë referimi në këtë aspekt. Ndër objektiva të tjerë, Ligji për Arsimine Lartë përcakton qëllimin që të krijojë, zhvillojë, mbrojë <strong>dhe</strong> transmetojë njohuri përmesmësimdhënies <strong>dhe</strong> punës shkencore <strong>dhe</strong> hulumtuese. 102 Vizioni i Strategjisë për Arsimin e Lartënë Kosovë është që Kosova të jetë një “shoqëri demokratike e integruar në hapësirën evropianetë arsimit të lartë, ku dija <strong>dhe</strong> kërkimi shkencor janë në funksion të zhvillimit të qëndrueshëmkulturor, shoqëror <strong>dhe</strong> ekonomik”. 103 Statuti i Universitetit të Prishtinës e pasqyron këtë vizionduke deklaruar se ai synon zhvilloj një arsimim akademik, kërkime shkencore, krijimtariartistike, këshillime profesionale <strong>dhe</strong> fusha të tjera të veprimtarive akademike. 104 Ky qëllimështë konfirmuar e<strong>dhe</strong> me Strategjinë e UP për vitet 2009-2013. 105Organizimi <strong>dhe</strong> institucionet e kërkimit shkencor100 Dedaj. B & Carabregu. M. Sfidat në krijimin e instrumenteve të hulumtimi <strong>dhe</strong> zhvillimit <strong>dhe</strong>kapacitetet e Kosovës si shtet në tranzicion, Fakulteti Ekonomik i Universitetit të Prishtinës <strong>dhe</strong> ËUSAustria, 2012101 Programi Kombëtar i Shkencës, f. 8102 Ligji për Veprimtarinë Kërkimore Shkencore, 2004, Neni 2.103 Strategjia e Arsimit të Lartë 2005-2015, f. 6104 Statuti i Universitetit të Prishtinës, Kapitulli 1.2, Neni 5105 Sikurse është cituar në Programin Kombëtar të Shkencës.