MARTESA - Famulliabinqes.com

MARTESAShikimi juridik dhe pastoralKann. 1055 – 1165.HyrjeNë pyetje çka është e drejta kanonike, përgjigjja më e thjesht është: e drejta kanonike është edrejta e cila vlen për kishën latine, apo katolike. Pse egziston lënda dhe ligjet e së drejtës nëKishë?Ligjet e të së Drejtës Kishtare, apo Drejtësia në Kishë egziston për ti rregulluar marrëdhëniet enjerëzve, marrëdhëniet e besimtarëve dhe shkaku e arsyeja për tu njoftuar besimtarët më mirëpër të drejtat dhe detyra e tyre brenda Kishës të cilës i përkasin dhe janë bërë pjesë e saj përmessakramentit të Pagëzimit.Në Kishë egziston ligji i të drejtës kanonike i cili është shpallur në vitin 1983. Ky ligj ka 7 libra, pornë librin nr. 4., e cila flet për shërbesën e shenjtërimit në Kishë flet edhe mbi sakramentet, e nëveçanti për atë të kurorës së martesës. Të fejuarit të cilët dëshirojnë të lidhin kurorë në Kishënkatolike janë të obliguar të kanë njohuri të mjaftueshme mbi lidhjen e kurorës martesore në Kishësi dhe mbi mënyrën e lidhjes së martesës. Të mësuar do me thënë, që me ndërgjegje dhepërgjegjësi të përgjigjen në pyetjet gjatë mënyrëveprimit për kurorë si psh. çka është skaramenti ikurorës? Kush mundet dhe kush nuk mundet me lidhë kurorën në Kishë? Çka është e nevojshmepër lidhje të kurorës së vlefshme të krishterë?Këto janë vetëm disa pyetje të cilat do të mundohemi t'i shpjegojmë në këtë paraqitje (shkrim) eqë thekson qasjen juridike të sakramentit të kurorës. Në Kishën Katolike egziston e drejtakanonike e Kishës e cila i rregullon marrëdhënien martesore – sakramentin në mes tëpagëzuarëve.1. TERMIMartesa (Matrimonium) rrjedhë nga fjala latine matris – munium apo munus që do të thot«shërbesa e nënës». Kjo fjalë latine thekson martesën si kujdes të nënës rreth lindjes dhe tëdrejtës për edukatën e fëmijëve.Në gjuhën latine egziston dhe termi tjetër mbi kurorën, connubium apo nuptiae- cum nubere qëdo të thotë me mbulu në vel të njetë. Ky kuptim apo term tregon martesën si tërheqje natyrore nëmes të burrit dhe gruas.Fjala (termi) e tretë latine e cila në gjuhën shqipe përkthehet me kuptimin e martesës është:coniugium – cum dhe iungere, që do të thot, me vu në zgjedhë apo me futë dikë nën zgjedhen enjëjtë.Termi i katërt latin për kurorën është: cum sorte, dhe ka domethënien e fatin të njejt të burrit dhegruas.Kuptimi i martesës, cili gjendet në kann. 1055, § 1, bart elementet tradicionale por dhe elementetë reja të marra nga GS 48.Në aspektin juridik, martesa është:a) Bashkësi e cila radikalisht themelohet në mes të gjinive të kundërta (mashkull+femër), nëkomplementaritetin fizik dhe psiqik, si dhe është e drejtuar në kuptimin kishtar fetar dhe jurdik:b) Bashkësi e të mirës së bashkëshortëve me theks të të dorëzuarit të ndërsjellët dhe pranimit tëpërbashkët, të njëri-tjetrit.c) Bashkësi e lindjes së fëmijëve meqë tek martesa e krishterë nuk është në pyetje apo qëllimi ivetëm e mira e individëve (bashkëshortëve) por e mira e racës njerëzore. E mira e bashkshortëve,www.famulliabinqes.com

sëmundje. Do të dua dhe do të nderoj në të gjitha ditët e jetës sime.». Këto janë fjalët epëlqimit të cilat duhet thënë në liri të plotë dhe përmes këtyre fjalëve në kuptimin e plotë lidhënnë marrëdhënie dhe bëhen burr dhe grua.Martesa in fieri lidhë pra fjalët e thëna të lira e pa ndonjë shtërngesë përmes së cilave bëhenburr dhe grua, mirëpo lidhë edhe të ashtuquajtërën dhe mënyrën kanonike të martesës që do tëthotë se këto fjalë duhet thënë para përfaqësusit të deleguar të Kishës i cili këtë akt madhor dhevendimtarë të qiftit martesorë do ta dëshmoj dhe do ta shënoj në amëzat e kishës, në librin e tëkurorëzuarëve, libra të Kishës. Ky pëlqim thuhet në Kishë në përputhje me ligjet kishtare si dhevet mënyra e shënimeve në librat e Kishës është e rregulluar me ligje dhe nuk mund të lidhet paleje të posaçme, dmth jashta Kishës. Elementi konstituiv i martesës së vlefshme kanonike ështëpëlqimi i palëve i shprehur me ligj në mes personave juridikisht të aftë. Pëlqimi martesorë ështëvepër e vullnetit të lirë me të cilën personi mashkull dhe femër me një marrëveshje tëpakthyeshme i dhurohen dhe e pranojnë njëri tjetrit për të krijuar martesën, familjen e re. (Krah.Kan. 1057, § 2).Mënyra tjetër e mertaesës është in facto esse (shprehje latine), dhe me këtë shprehje theksohetgjendja, jeta martesore e cili lidh në vete:- Trashigimtarë të shumtë,- Besnikërinë martesore- Pandashmërinë.a) Trashigimtarë të shumtëNë qoftë se ndokush në martesë kishte për ta përjashtuar me qëllim trashigimin kishte për te lidhëkurorë të pavlefshme. Është e theksuar se pafrytshmëria as nuk e ndalon as nuk e pengonmartesën duke respektuar rregullorën kanonike kan. 1098, mirëpo do të ishte problem atëherënëse ndokush me qëllim të keq kishte për ta mohuar këtë të vërtetë me mashtrim. Kan 1098.b) BesnikëriaKemi thënë dhe kemi cekur më parë se martesa e krishterë përjashton lidhjen martesore në mestë shumë personave dhe elementi qenësor i martesës është pikërisht njëteti (njësia) e cila lidhëbesnikërinë, që do të thot se martesa e vlefshme është vetëm nëse lidhët mes një burri dhe gruajedhe anasjelltas edhe atë lirshëm e me vullnet të plotë, me vetdije dhe dëshirë. Nëse dikush mevetëdije dhe me qëllim kishte për ta përjashtuar besnikërinë në kurorë, kjo do të thot se ai personkishte për të tentuar të lidhë kurorë por në mënyrë të pavlefshme. Mirëpo, nëse në jetën epërbashkët martesore do të ndodhte kurorthyerja, atëherë pala e pafaj në martesë, ka të drejtë tandërprej jetën e përbashkët martesore, kuptohet këtu qifti në gabim (faj) duhet pranuarkurorëdhyerjen, mashtrimin që ka bërë dhe vazhdimisht e bënë (dmth që nuk është besnik) dhelidhje me këtë duhet eksiztuar dëshmi të shumta se kjo është e vërtetë dhe se jeta e tyre më nukdo ishte e pranuar dhe e qëndrueshme as frytëdhënëse por më tepër ndoshta edhe shkandull përtë tjerët. E gjitha kjo rregullohet sipas gjyqit kishtar e cila jep verdiktin e fundit final pas të gjithahulumtimeve të bëra lidhje me qiftin në fjalë, arsyrat duhet të jenë të bindëshme. (Krah. kann.1151 – 1155)c) PandashmëriaMartesa e cila është lidhur në mënyrën kanonike (dmth në mënyrë të rregullt) me dëshirë, vullnetdhe shprehje të pëlqimit të lirë para përfaqësuesit të Kishës dhe para dëshmitarëve është vetëmforma e parë juridike e lidhjës së kurorës dhe kjo është martesa e fortë e cila mund të ndahetvetëm me falje të meshtarit të parë të Romës. (kan. 1698, §§ 1- 2) Ta përkujtojmë se kurora efortë dhe e kryer në mënyrë të vlefshme, me dëshirë dhe pëlqim, me liri të plotë, nuk mund tëndahet nga asnjë pushtet njerëzor dhe për asnjë arsyje, pos vdekjës. Për të qenë martesa e kryerajo duhet të jetë e kryer dhe përfunduar me marrëdhënje martesore, dhe atë;-Në mënyrë njerëzore,-Pas lidhjes së vlefshme të kurorës,-Marrëdhënia martesore duhet të jetë e hapur për lindjen dhe edukimin e fëmijëve.www.famulliabinqes.com

3. DASHURIAMartesa kërkon dashurinë e cila është elementi kryesor i saj. Dashuria vërtetohet në pëlqimin emartesës të cilën të martuarit e shprehin lirshëm me fjalë; do të dua dhe do të respektoj në tëgjitha ditët e jetës sime... Dashuria është element i rëndësishëm për martesë por ai është elementpsiqik, etik, emocional, kështuqë aspekti juridik në këtë drejtim edhe nuk është vendimtar dhe irëndësishëm për kurorën e vlefshme. Pranë të gjithave kur e themi këtë se çka kërkohet përmartesë të vlefshme, disi pakës duket edhe gjë e çuditshme, mirëpo kur të shiqojmë anën juridike,atëherë është tepër vështirë të dëshmohet se kush kënd sa e don dhe n'çmasë, kështuqë pikërishtpër këtë arsye në shiqim juridik LIRIA është elementi më i rëndësishëm, kryesor, përfundimtar,për lidhje të vlefshme martesore.4 PENGESAT PËR LIDHJE TË VLEFSHME MARTESOREKuptohet se pengesat e bëjnë personin të paaftë për lidhje të vlefshme të kurorës, e këto janë;a) Paaftësia fizike- Mungesa e moshës, personi mashkull para mbushjes së 16, ndërsa femra pa i mbushur14 vite nuk mund të lidhin kurorën e vlefshme. Sipas rregullorës së KonferencësIpeshkvore për lidhje të kurorës, kandidatët potencial për martersë doemos duhet të kenëmbushur 18 vjet moshë. Nëse ndokujt i mungon kjo moshë e duhur për lidhje martesore,atëherë qifti (personi) duhet kërkuar leje nga ordinariati vendor (qifti paraprakisht të ketdëshmi medicinale për aftësi fizike martesore)– Paaftësia për marrëdhënie gjinore– Paaftësia psiqikeb) Paaftësa jurdike- martesa e lidhur më parë në Kishës, të cilët janë lidh kishtarisht- Të fejuarit me konfesione të ndryshme fetare, duhet kërkuar falje nga pushtetikishtar vendor- Shugurimi i shenjt, xhakonati, presbiteriati, episkopati- Kushtet e përjetshme në jetën rregulltarec) Veprat e dënuara- grabitja me dhunë kan. 1089- Krimi i vrasjës së ndonjë qifti, kan 1090. si shembull ndonse ndokush për shkak të lidhjessë kurorës, lakmisë, dhe dëshirës për ta marrë përsonin e caktuar, vet apo nëbashkëveprim me ndonjë person të caktuar e mbyt partnerin në martesë.d) Afërsia në gjakë, kan.1091në lidhjen e drejtpërdrejt të afërsisë në gjak është e ndaluar martesa në mes të gjithëparaardhësve dhe pasardhësve, si nga ana juridike ashtu edhe nga ana e rrugës natyrore.Në lidhjen anësore kan 1091 § 1, është e pavlefshme e kyqur deri në të katërtën shokë.e) Marrëdhëniet familjaref) Marrëdhënia nënligjore në një vijë të drejtë e bën martesën të pavlefshme në çdo fazë.Kan. 1092.g) Morali publik Kan. 1093h) Marrëdhënia juridike Kan. 1094.Nga kroatishtja, përktheu dhe përshtati;Don Marjan Markuwww.famulliabinqes.com