Walidacja metod mikrobiologicznych i szacowanie niepewnościwynikówW dniu 11 marca 2008 roku w siedzibie firmy <strong>bioMérieux</strong> PolskaSp. z o.o. przy ulicy ˚eromskiego 17 odby∏y si´ warsztaty szkoleniowepoÊwi´cone WALIDACJI METOD MIKROBIOLOGICZNYCHI SZACOWANIU NIEPEWNOÂCI WYNIKÓW.Szkolenie przeprowadzone by∏o przez panià Barbar´ Nowakowskàz firmy System-Lab QA.Warsztaty obejmowa∏y zagadnienia teoretyczne:1. WPROWADZENIE DO STATYSTYKI● Podstawowe poj´cia statystyczne● Miary po∏o˝enia (Êrednia arytmetyczna, Êrednia geometryczna,mediana)● Miary rozproszenia (wariancja, odchylenie standar<strong>do</strong>we,wzgl´dne odchylenie standar<strong>do</strong>we RSD, wspó∏czynnik wariancji,rozst´p)2. OCENA B¸¢DÓW W BADANIACH MIKROBIOLOGICZNYCH● B∏´dy losowe, systematyczne, wzgl´dne i bezwzgl´dne● Wykrywanie b∏´dów grubych za pomocà testów statystycznych:test Q – Dixona, test Grubsa.● Dopuszczalna ró˝nica mi´dzy wynikami badaƒ,● OkreÊlanie precyzji w warunkach powtarzalnoÊci lub odtwarzalnoÊci3. SZACOWANIE NIEPEWNOÂCI WYNIKÓW W BADANIACHMIKROBIOLOGICZNYCH● Poj´cie niepewnoÊci wyniku badania i zasady wyznaczaniaprzedzia∏ów ufnoÊci● Ró˝nica mi´dzy b∏´dem a niepewnoÊcià4. WALIDACJA METOD ZNORMALIZOWANYCH I METOD ALTER-NATYWNYCH● Zakres i plan walidacji● Oszacowanie cech charakterystycznych metody● Dokumentowanie walidacjiOraz çwiczenia praktyczne:1. Praktyczne wyznaczanie wariancji, odchylenia standar<strong>do</strong>wego,wzgl´dnego odchylenia standar<strong>do</strong>wego RSD, wspó∏czynnikawariancji, rozst´pu.2. Zastosowanie testów <strong>do</strong> wykrywania b∏´dów grubych3. Szacowanie powtarzalnoÊci i odtwarzalnoÊci4. Wykorzystanie kart kontrolnych <strong>do</strong> oszacowania niepewnoÊcioraz monitorowania precyzji wyników.5. Przedstawianie niepewnoÊci w sprawozdaniach z badaƒ.6. Wykorzystanie wyników badaƒ kontrolnych <strong>do</strong> oceny metodyi przygotowanie niezb´dnych <strong>do</strong>kumentów.Seminarium dla FARMACJIW dniu 29 listopada 2007 roku <strong>bioMérieux</strong> Polska goÊci∏a w swojejsiedzibie pracowników laboratoriów farmaceutycznych. Przybyli naspotkanie poÊwi´cone nowoczesnym meto<strong>do</strong>m w mikrobiologiifarmaceutycznej.Pani Krystyna Mys∏owska wyg∏osi∏a wyk∏ad na temat mikrobiologicznegobadania Êro<strong>do</strong>wiska wytwarzania.Zmiany w wymaganiach oznaczania czystoÊci mikrobiologicznejproduktów leczniczych, wynikajàcych ze zmian w farmakopeiEuropejskiej przedstawi∏ pan Tomasz Zar´ba.Uczestnicy seminarium zostali zapoznani z zasadà dzia∏ania automatycznegosystemu VITEK 2 Compact, przeznaczonego <strong>do</strong>automatycznej identyfikacji drobnoustrojów.Pan Artur Sulik w swojej prezentacji wykaza∏ zgodnoÊç aparatuVitek 2 Compact z wymaganiami FDA min z 21CFR cz´Êç 11.4
Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1441/2007– zmiany kryteriów mikrobiologicznych oraz ich uzasadnienieAnna BugajewskaSilliker Polska Sp. z o.o.PRZEPISY PRAWNEW dniu 7 grudnia 2007 opublikowano Rozporzàdzenie Komisji<strong>nr</strong> 1441/2007 z 5 grudnia zmieniajàce rozporzàdzenie (WE) <strong>nr</strong>2073/2005 w sprawie kryteriów mikrobiologicznych <strong>do</strong>tyczàcychÊrodków spo˝ywczych (Dz. Urz. UE L 322/12). Rozporzàdzenie(WE) 1441/2007 wesz∏o w ˝ycie w dniu 27.12.2007 r. wraz z nowymza∏àcznikiem, który zastàpi∏ w ca∏oÊci <strong>do</strong>tychczasowy Za∏àcznikI z Rozp. (WE) 2073/2005.Rozporzàdzenie to wprowadza <strong>do</strong> obowiàzkowego stosowania,w formie przepisów prawnych, kryteria mikrobiologiczne precyzujàctym samym zasady i wymagania prawa ˝ywnoÊciowego ustanowionew sposób ogólny w Rozporzàdzeniu (WE) 178/2002oraz innych przepisach z tego obszaru, które realizujà podstawowycel prawa ˝ywnoÊciowego, tj.: wysoki poziom ochrony zdrowiapublicznego.Zagwarantowanie realizacji powy˝szego celu, w ramach wymagaƒstawianych ˝ywnoÊci, zgodnie z obecnym podejÊciemprawnym powinno opieraç si´ na dzia∏aniach zapobiegawczychm.in. w wyniku wdra˝ania rozwiàzaƒ systemowych: GHP, GMPi HACCP. Mikrobiologiczne bezpieczeƒstwo Êrodków spo˝ywczychw uj´ciu systemowym mo˝e byç zapewnione, przedewszystkim poprzez ocen´ ryzyka zagro˝eƒ, ich analiz´ i zdefiniowaniekrytycznych punktów kontroli.Zanieczyszczenia mikrobiologiczne o charakterze chorobotwórczymnale˝à <strong>do</strong> grupy zagro˝eƒ wysokiego ryzykazwiàzanego z bezpieczeƒstwem ˝ywnoÊci, dlatego prawostanowi jednoznacznie, ˝e Êrodki spo˝ywcze nie powinnyzawieraç mikroorganizmów, ich toksyn ani metabolitóww iloÊciach i rodzajach stanowiàcych zagro˝enie dla zdrowialudzi. Kryteria (wymagania) mikrobiologiczne ustalone formalniesà wskazówkà dla producentów pozwalajàcà na akceptacj´ danegoÊrodka spo˝ywczego podczas jego produkcji i dystrybucji,a dla organów nadzoru sà wymaganiem, które jest egzekwowanez urz´du zgodnie z nadanymi uprawnieniami w tym zakresie.Odwo∏ujàc si´ <strong>do</strong> ogólnych postanowieƒ <strong>do</strong>tyczàcych bezpieczeƒstwa˝ywnoÊci, zgodnie z którymi zabronione jest wprowadzaniena rynek ˝ywnoÊci, która nie jest bezpieczna nale˝ypami´taç, ˝e przedsi´biorstwa sektora spo˝ywczego zobowiàzanesà <strong>do</strong> wycofania z rynku niebezpiecznej ˝ywnoÊci, co wynikabezpoÊrednio z ich odpowiedzialnoÊci za wyprodukowanà˝ywnoÊç. Stàd wszyscy operatorzy zwiàzani z produkcjà i dystrybucjà˝ywnoÊci muszà wdro˝yç odpowiednie procedury, którezagwarantujà, ˝e ˝ywnoÊç jest bezpieczna i spe∏nia wymaganiaokreÊlone w Rozp. (WE) 1447/2007. Ponadto kryteria mikrobiologicznesà elementem harmonizacji prawa obszaru ˝ywnoÊciowegow zakresie bezpieczeƒstwa, w celu unikni´cia rozbie˝noÊciw interpretacji <strong>do</strong>tyczàcej oceny produktów i surowców ˝ywno-Êciowych pod wzgl´dem zanieczyszczeƒ mikrobiologicznych zeszczególnym uwzgl´dnieniem grup stanowiàcych najwy˝sze ryzykodla zdrowia, tj. patogennych. Wspólne i jednolite wymaganiaw ca∏ej Unii Europejskiej sà równie˝ podstawà <strong>do</strong> zapewnieniaswobodnego handlu w ramach krajów cz∏onkowskich.WejÊcie w ˝ycie w roku 2006 Rozp. (WE) 2073/2005, pierwszegotego rodzaju <strong>do</strong>kumentu na poziomie regulacji unijnych,wywo∏a∏o du˝e zamieszanie w Êro<strong>do</strong>wisku zajmujàcym si´ ˝ywnoÊciàw zakresie mikrobiologii, ze wzgl´du na zmienione podejÊcie<strong>do</strong> tego zagadnienia w porównaniu z <strong>do</strong>tychczasowym.W Polsce <strong>do</strong>tychczas opierano si´ na bazowym Rozp. MinistraZdrowia z dnia 13.01.2003 r. (Dz. U. <strong>nr</strong> 34, 2003 r.) uwzgl´dniajàcymwy∏àcznie gotowe produkty z podzia∏em na kategoriezawierajàce zdefiniowane wymagania w ramach okreÊlonychdrobnoustrojów, gdzie oprócz drobnoustrojów patogennychokreÊlono limity w zakresie drobnoustrojów saprofitycznychwp∏ywajàcych na trwa∏oÊç produktu.Rozp. (WE) 2073/2005 oprócz kryteriów mikrobiologicznegobezpieczeƒstwa uwzgl´dni∏o kryteria higieny procesu i zapoczàtkowa∏oetap zmian zwiàzanych z nowà filozofià realizacji celu zapewnieniabezpieczeƒstwa poprzez dzia∏ania zapobiegawczepodejmowane ju˝ na poczàtkowym etapie procesu produkcji,poczàwszy od przyj´cia surowca. Dokument ten jest wynikiemprac realizowanych przez szereg Naukowych Komitetów i Komisji(SCVPH, SCF, BIOHAZ), które w oparciu o zebrane <strong>do</strong>wodywyda∏y opinie <strong>do</strong>tyczàce oceny kryteriów mikrobiologicznychdla Êrodków spo˝ywczych, zgodnie ze Wspólnotowà strategiàustalania kryteriów mikrobiologicznych og∏oszonà w tym czasiew komunikacie Komisji w formie <strong>do</strong>kumentu <strong>do</strong> dyskusji (SANCO/1252/2001).Z kolei zmiany, opublikowane w Rozp. (WE) 1441/2007 sàg∏ównie efektem prac zwiàzanych z uzyskaniem nowych <strong>do</strong>wodównaukowych przez Komisj´ Naukowà <strong>do</strong> spraw Zagro˝eƒBiologicznych (Komisja BIOHAZ) Europejskiego Urz´du ds. Bezpieczeƒstwa˚ywnoÊci (EFSA), a <strong>do</strong>tyczàcych zakresu wybranychkryteriów ju˝ obowiàzujàcych w Rozp.(WE) 2073/2005 oraz rozszerzeniazakresu kryteriów <strong>do</strong> tej pory nie uwzgl´dnionych.5