Listopad - Lublin

W świecie książekŻycie kulturalneReprint książki Majera Bałabana„Żydowskie miasto w Lublinie”Majer Bałaban, polski historykżydowskiego pochodzenia,zawitał doLublina w 1915 r. Jako rabin wojskowyw armii austriackiej miał pośredniczyćmiędzy zaborcą a ludnościążydowską. Owocem pobytuBałabana w Lublinie był wydanyw 1919 r. w Jüdischer Verlag w Berlinieniezwykły przewodnik Die Judenstadtvon Lublin. Pięknie ozdobionyrysunkami architekta KarlaRicharda Henkera oprowadzał nietylko po konkretnej dzielnicy żydowskiejmiasta, ale też po historiiŻydów w Rzeczpospolitej Polskiej.Zniszczenie przez Niemców dzielnicyżydowskiej i eksterminacja ludnościżydowskiej nadały książce charakterniepowtarzalnego dokumentu,pozwalającego na rekonstrukcję‘umarłego miasta’ i na przywróceniepamięci o żydowskim Lublinie orazW czwartek 25 października2012 r. w siedzibieMuzeum Literackiego im.J. Czechowicza w Lublinie odbyłasię promocja książki „Między literaturąa polityką. O JózefieŁobodowskim”pod redakcją LudmiłySiryk i Ewy Łoś. Tomstudiów wydany przezWydawnictwo UMCSjest pokłosiem sesji naukowej,która odbyła sięw dniach 22–23 października2009 r. w setnąrocznicę urodzin pisarza.W promocji udział wzięli m.in.Dyrektor Instytutu Filologii SłowiańskiejFeliks Czyżewski, Dyrektor MuzeumLubelskiego Zygmunt Nasalski,Andrzej Paluchowski, były DyrektorBiblioteki Uniwersyteckiej KUL,Anna Nasalska z Instytut Filologiiwielowiekowym sąsiedztwie. Polskiprzekład książki ukazał się dopierow 1991 r., co wiele mówi o polityceprzemilczania żydowskiej obecnościi tradycji w PRL. Autorem przekładujest Jan Doktór, obecniepracownik ŻydowskiegoInstytutu Historycznegow Warszawie.25 września 2012 r.w Ośrodku BramaGrodzka – Teatr NN odbyłasię uroczysta promocjareprintu wydanegow dwóch językach:niemieckim i polskim.Książkę zredagowali prof. HartmutEggert, emerytowany pracownikWolnego Uniwersytetu w Berliniei prof. Janusz Golec, dyrektor InstytutuGermanistyki i LingwistykiStosowanej UMCS. Prof. Eggert, autorposłowia do książki, opowiedziałPolskiej UMCS oraz Ewa Tomanek,przedstawicielka rodziny pisarza.Prezentowana praca ma charakterinterdyscyplinarny i międzynarodowy.Wśród autorów znaleźli sięliteraturoznawcy, historycy,bibliotekarze, muzealnicy,tłumacze z Polski,Ukrainy, Hiszpaniii Kanady.Książka przedstawiarozmaite aspekty i noweinterpretacje twórczościpisarza. Część badań dotyczyźródeł archiwalnych,niepublikowanychnotatek i korespondencji autora odniedawna dostępnych w lubelskichzbiorach muzealniczych.Józef Łobodowski, uważany zajednego z twórców awangardylubelskiej, ponad 80 lat temu rozpocząłswoją działalność literackąo jej losach. Możliwość wydania tejwłaśnie książki była dla wzruszonegoprofesora honorowego UMCS ukoronowaniemwspółpracy nawiązanejmiędzy uczelniami na początku lat90. i przyjaźni między InstytutamiGermanistyki.Opublikowany w 70.rocznicę likwidacji lubelskiegogetta przewodnikhistoryczny pozwala odtworzyćdawną topografięmiasta. Wiele z opisanychmiejsc istnieje jużtylko na łamach książki.Wydawcy traktują reprintjako ważny element służącyprzywracaniu pamięci kulturoweji ożywianiu historii miejsca.Wydanie książki było dofinansowaneze środków Wydziału HumanistycznegoUMCS.Anna PastuszkaPromocja książki „Między literaturąa polityką. O Józefie Łobodowskim”i publicystyczną w Lublinie. W świadomościczytelnika istnieje jakoautor zbiorów poezji, m.in. „Rozmowyz ojczyzną”, „Modlitwa nawojnę”, „Złota Hramota”, „Rachuneksumienia”, „Dwie książki”, „PamięciSulamity”. W jego dorobkuliterackim ogromne znaczenie miaływątki Lublina i Lubelszczyzny orazprzekłady utworów ukraińskichi rosyjskich na język polski. Kojarzysię przede wszystkim, jako piewcaUkrainy, oddany sprawie dialogupolsko-ukraińskiego.Publikacja jest próbą scalenia spuściznyŁobodowskiego, ukazania jejwielowymiarowości i określenia rolipisarza w budowaniu porozumieniamiędzy narodami. Dzięki temu doskonalewpisuje się w obchodzonyw tym roku jubileusz 20-lecia ZakładuFilologii Ukraińskiej UMCS.Anna Choma-SuwałaPowrót„Srebrnego konia”Organizatorzy wystaw podsumowujących znaczącą częśćlubelskiego projektu o polskich i niemieckich zainteresowaniacharcheologią południowej Rosji i terenów Kaukazu 1 ogłosili,że tyle efektowna, co kosztowna prezentacja skarbów znadMorza Czarnego kończy swój żywot wraz z zamknięciemekspozycji w Muzeum im ks. St. Staszica w Hrubieszowie.Zredagowana i wydrukowana w Lublinie monografia zrobiłaswoimi 550 stronami ogromne wrażenie 2 , a środowiskanaukowe uznały ten tom za jedno z najważniejszychwydarzeń na naukowym rynku ostatnich lat. Na tyleznaczące, że dwie lubelskie autorki tego tomu uzyskałyod prestiżowego „Acta Praehistorica et Archaeologica”prośby o zamieszczenie na jego łamach poszerzonychstudiów na opracowywane przez siebie tematy 3 . Zabytkiwróciły do macierzystych kolekcji, pięknie odrestaurowane,z nadzieją na kolejne prezentacje przy innych okazjach.Wtedy to pojawiła sięprośba Muzeum Archeologicznegow Poznaniu,placówki niezwykle ważnej nie tylkona muzealnej mapie Polski, ale równieżz racji działalności naukowej. Noi z jego powstaniem oraz długimi latamifunkcjonowania związana jestpostać ojca nowoczesnej polskiej archeologii– prof. Józefa Kostrzewskiego,współtwórcy UniwersytetuPoznańskiego.Takim prośbom się po prostu nieodmawia. Zarówno KulturzentrumWeserrenaissance Schloss Bevern(miejsce pierwszej prezentacji projektu),jak i Museum für Vor- undFrühgeschichte z Berlina oraz Muzeumim ks. Stanisława Staszicaz Hrubieszowa nie trzeba było do tegopomysłu długo namawiać, a ostatniaz placówek zaoferowała równieżpolski etalaż ekspozycji, przechowywanytam z dumą, na pamiątkęnieziemskiego wprost wydarzenia.Zmobilizowały się również muzeaużyczające swoich kolekcji: MuzeumArcheologiczne w Krakowie i przedewszystkim Państwowe Muzeum Archeologicznew Warszawie. Na zaproszenieinnych nie starczyło po prostuśrodków.Tym oto sposobem „Srebrny koń”z przepięknej srebrno-złotej falery,będącej symbolem wystaw, jeszczeraz przygalopował do Polski.W dniu 18 października 2012 r. otwartow Poznaniu czwartą wersję wystawy– najskromniejszą, ale zaprojektowanąz niezwykłą starannościąi pietyzmem. Jej nowa formuła byłatak odmienna od poprzednich wersji,że „stare” zabytki oglądało się jak„nowe”. Nie było tłumów, jak na poprzednichinauguracjach, ale okołosetki zebranych osób zgodnie stwierdziło,że pomysł zrodzony w Lubliniejest rzeczywiście świetny, natomiaststare, „zakurzone”, często zapomnianekolekcje działają na naukową wyobraźnięz niemniejszą siłą, jak te najnowszeodkrycia wykopaliskowe.Dla mnie poznańska prezentacjaprojektu ma jeszcze jeden walor, sentymentalny.Moja historia zatoczyłakoło i oto w mateczniku, z któregowyjechałem przed dziesiątkami lat doLublina, mogłem osobiście zademonstrować,że nie zapomniałem o tradycjinaukowej szkoły poznańskiej.Mam nadzieję, że wartość polsko--niemieckiego projektu poznaniacydocenią, odwiedzając licznie prezentacjęwydobytych z zapomnienia skarbówi historie życia wspaniałych archeologówi kolekcjonerów przełomuXIX i XX w.Swoją drogą – cieszy niezmiernieżywotność owoców międzynarodowychprojektów realizowanych przezInstytut Archeologii UMCS.Andrzej Kokowski1. A. Kokowski, „Na srebrnym koniu” do Hrubieszowa!, „Archeologia Żywa”, Nr 2 (54):2011, s. 3, 60–63; tenże – „Srebrny koń” galopuje doHrubieszowa, „Wiadomości Uniwersyteckie”, Nr 3–4 (172–173), s. 35.2. A. Kokowski, M. Wemhoff (red.) Na srebrnym koniu – Das silberne Pferd. Archeologiczne skarby znad Morza czarnego i z Kaukazu– Archäologische Schätze zwischen Schwarzem Meer und Kaukasus, Lublin 2011.3. E. Kokowska-Guz, Der Gagat – das schwarze Gold der Antike. Zu einigen Perlenfunden im Berliner Museum für Vor- und Frühgeschichte,„Acta Praehistorica et Archaeologica“, Bd. 44:2012; M. Gładysz-Juścińska, Zwei „magische Funde“ aus Kerč auf der Krim, „ActaPraehistorica et Archaeologica“, Bd. 44:2012.66 Wiadomości Uniwersyteckie listopad 2012 listopad 2012 Wiadomości Uniwersyteckie67