Listopad - Lublin

W świecie książekW świecie książekDzieje InstytutuGeograficznegow UniwersytecieLwowskimw latach 1883–1939Kilka ostatnich lat poświęciłemmiędzy innymi nastudiowanie literaturyzwiązanej z Kresami Wschodnimi,a szczególnie ze Lwowem. Byłyto pozycje dawne i współczesneo charakterze naukowym, literackimi pamiętnikarskim. Ta wiedza,pasjonująca sama w sobie, byłami niezbędna podczas pisania dwupowieści związanych z Wołyniem,Podolem i Lwowem, tj. „Dwunasteskrzypce” (2011) i „ Oczy ikony”(2012). Dlatego trudno się dziwić,że gdy natrafiłem na bardzo interesującąmonografię naukową, powstałąw środowisku naszego Uniwersytetu,natychmiast zagłębiłem się w studiachtam zawartych, mimo że jest todzieło związane z historią geografii.Nie jestem przyrodnikiem, a humanistą-psychologiem,tym niemniejzawartość treściowa pracy,styl przekazu informacji, dojrzałaforma języka sprawiły, że dziełodr Krystyny Harasimiuk „Dzieje InstytutuGeograficznego w UniwersytecieLwowskim w latach 1883––1939” (Wyd. UJ) czytałem z wielkimzainteresowaniem.Każdy czytelnik traktujący poważniezapoznawanie się z książką,a więc taki, co to nie kartkuje jej pobieżnie,a studiuje, wchłania i wartościujeposzczególne jej warstwy,pyta na wstępie, a głównie gdy przeczytaostatnią stronę: „O czym jestta książka? Czy zapowiadane treściw spisie, w subiektywnym odbiorzeczytelnika zostały wyczerpane?O czym jest ta monografia?”.Autorka oparła dzieje InstytutuGeograficznego we Lwowie (czyli56 lat jego działalności) na szerokieji pogłębionej płaszczyźnie kul-turowej wschodniej Galicji. Rozdziałpierwszy to „Lwów w dziejach kulturyi nauki polskiej”. Jest to syntezarozwoju myśli intelektualnychod czasu renesansu, w tym szczególnymmiejscu Europy, jakim byłpolski Lwów, rozwijający się na pograniczukilku kultur, Lwów traktowanyjako społeczność ludzkakreatywna i tolerancyjna. W tymmiejscu Autorka ukazuje specyfikęlwowskiej szkoły filozoficznej, swoistośćkulturową środowisk naukowychi artystycznych, mentalnośćLwowiaków z ich otwartością, poczuciemrealizmu i komizmu. Natakim podłożu zrodziła się lwowskaszkoła nauk przyrodniczych,a w tym Instytut Geograficznykierowany przez prof. AntoniegoRehmana, a następnie przez prof.Eugeniusza Romera (Instytut Kartograficznyw symbiozie z InstytutemGeograficznym UniwersytetuJana Kazimierza we Lwowie).Autorka przyjmuje bardzo konsekwentnyklucz przekazu wiedzy –są to idee i wartości (w tym wartościpatriotyczne jako siły sprawcze),podejmowane problemy naukowe,mistrzowie, uczniowie i następcy,struktura organizacyjna ośrodków,dorobek naukowy, działalność wydawnicza,nowe problemy i nowatorstwoo cechach generatywnychpromieniujące ideami twórczymi nietylko po likwidacji środowiska, alepo roku 1944 i do okresu obecnego.Niezmiernie ważną cechą tegoopracowania jest ukazanie głównychmistrzów (w szczególnościA. Rehmana i E. Romera) jako ludziz krwi i kości, stymulowanychw twórczości naukowej i działalnościorganizacyjnej właściwościamiswojej osobowości i tożsamości, systememwartości, zdolnościami doprzełamywania trudności, w czasiezaboru austriackiego i trudnych materialnielatach międzywojennych.Podsumowaniem dorobku InstytutuGeograficznego są główneproblemy badawcze, metodologiabadań, a w szczególności potencjałludzki, ludzie, którzy zasilili poopuszczeniu Lwowa geograficzneośrodki we Wrocławiu, Krakowiei Poznaniu. Mimo dziejowej tragediipolskiego Lwowa, ten dorobekstał się nicią przewodnią i ciągłościąmyśli przewodniej przyrodnikóww czasach, gdy Lwów przestałbyć tamtym Lwowem, bo zmienilisię jego mieszkańcy z całym bogactwemkulturowym, kształtowanymprzez wieki.Na koniec muszę dodać, że całamonografia pisana jest pięknym,dojrzałym poznawczo językiem,stylem zwartym i syntetycznym.Oparta jest na bardzo bogatym piśmiennictwienaukowym (nie tylkogeograficznym). Przyjęta metodologiarozważań, generalizacji i konkretyzacjimyśli jest bardzo konsekwentna,daje czytelnikowi okazjędo refleksji. Autorka nie narzucaswojego zdania nawet w końcowympodsumowaniu. Jest to także dziełoo wartościach patriotycznych, alezobiektywizowane i pozbawionejednostronności ocen.Prof. dr hab.Stanisław Leon PopekJoseph Conradand the OrientJoseph Conrad and theOrient to 21. już tom seriiwydawniczej Conrad:Eastern and Western Perspectives,wydawanej pod redakcjąnaukową prof. dr. hab. WiesławaKrajki, kierownika Zakładu StudiówConradoznawczych UMCS. Zredagowanaprzez Amara Acheraïoui Nursel Içöz monografia jest zbioremartykułów omawiających twórczośćJosepha Conrada w kontekściejej związków z kulturą Wschodu.Krytycznej analizie poddany zostałtu szereg „egzotycznych” tekstów pisarza,począwszy od jego pisarskiegodebiutu, Szaleństwa Alamyera, poprzeztzw. trylogię malajską, Jądrociemności, Lorda Jima, Zwycięstwo,skończywszy zaś na Ocaleniu.Większość zawartych w zbiorzeartykułów jest osadzona w teoriipostkolonialnej. Problemem geopolitykiWschodu w odniesieniu doideologii imperializmu zajmuje sięAmar Acheraïou („Joseph Conrad’sEastern Geopolitics: Trade and Imperialism”).Omawiając społecznośćchińskich emigrantów w prozieConrada, Terry Collins i Ira Rajarozstrzygają na korzyść pisarza kontrowersyjnąkwestię jego rzekomegoeurocentryzmu i rasizmu („Conrad’sChinese: Orientalism, Eurocentrism,Racism”). Postkolonialne pojęcie inności(ang. alterity) to przedmiot rozważańHarry’ego Sewlalla („»A Storyof a Magnificent Savage«: InterrogatingAlterity in »Karain: A Memory«”)oraz Davida Tenenbauma(„The Continental Divide: Ethicsand Alterity in Conrad’s LingardTrilogy”). Mowie i milczeniu mieszkańcówOrientu poświęcony jest artykułMargaret J-M Sönmez („TheSpeech and Silences of Orientals InConrad’s Malay Novels”). Do koncepcjipragnienia okcydentalnegoodwołują się prace Tamary Wagner(„The Ends of Occidentalist Desirein Conrad’s »Malay« Novels…”) orazAlexii Hannis („Orienting Desire inJoseph Conrad’s Almayer’s Folly andAn Outcast of the Islands”). Z koleiproblem konfrontacji kultur Zachodui Wschodu w utworze Ocalenie poruszaYannick Le Boulicaut („CrossingCultural Lines in The Rescue”).Niemniej jednak we wspomnianymtomie znaleźć można równieżprace korzystające z metodologiiwpływologicznej i komparatystycznej,a także jeden artykuł zawierającyrefleksje na temat reakcji nadzieła Conrada wśród studentówuniwersytetu. Ted Billy wskazujena związki twórczości pisarza z filozofiąOrientu, zwłaszcza z buddyzmemi hinduizmem („Almayer’sFolly and Victory: Conrad’s Affinitywith Asian Religions”). Russell Fordprzeprowadza porównawczą analizęJądra ciemności i powieści TayebaSaliha A Season of Migration to theNorth („Migratory Rhetorics: Conrad,Salih and the Limits of Culture”).Filmowa adaptacja powieści Lord Jimw reżyserii Richarda Brooka jest tematemartykułu Laëtitii Crémony„Screening Decolonization: RichardBrook’s Lord Jim”. Zbiór zamyka esejLawrence’a Ware’a „To the Coverted”,w którym autor zauważa, iż akademickadyskusja o Conradzie, jakąprowadzi z pochodzącymi z różnychkręgów kulturowych studentaminie tylko przybliża im twórczośćautora Lorda Jima, lecz jesttakże inspiracją do „głębokich rozważańnatury etycznej”.Jak pisze we wstępie Amar Acheraïou,„Joseph Conrad and the Orientto pierwsze obszerne studium, którew dogłębny sposób zajmuje się conradowskąpercepcją i przedstawieniemOrientu w jego prozie malajskiej”.Jako kolejna cenna pozycjaw dorobku światowej conradystyki,książka ta powinna również zainteresowaćpolskich czytelników, zaznajomionychgłównie z polskimii wschodnioeuropejskimi kontekstamiprozy pisarza.Wojciech KozakKomunikacjaniewerbalna.Płeć i kulturaW październikubieżącego rokuw WydawnictwieUMCS ukazałasię książka „Komunikacjaniewerbalna. Płeć i kultura.Wybór zagadnień”autorstwa pracownikówdwóch zaprzyjaźnionychInstytutów: dr Ewy Gałażewskiej(Zakład KulturyPolskiej, Instytut Kulturoznawstwa)i dr Urszuli Kusio (Zakład SocjologiiKultury i Wychowania, Instytut Socjologii). Najlepsząrekomendacją książki są słowa recenzenta– prof. dr. hab. Wojciecha Józefa Burszty:„To wzorcowa książka porządkująca stan wiedzyna temat komunikacji niewerbalnej, uwzględniającaróżnice wiążące się ze statusem płci (biologiczneji kulturowej w równej mierze) z jednej strony,a z drugiej pokazująca niejako codzienność interakcyjnąnaszych spotkań z odmiennością kulturową,codzienność, w ramach której zwykle nie zdajemysobie sprawy z konsekwencji własnych zachowań,uważanych spontanicznie za zrozumiałe i oczywiste.Książkę można polecić jako opracowanie o wyjątkowychwalorach poznawczych i edukacyjnych– jasne, napisane precyzyjnym językiem (i takożskonstruowane), zachęcające do refleksji nad niejawnymiaspektami codzienności kontaktów międzyludzkich,kompetentne i otwierające perspektywydalszych badań. Będzie to podstawowa lektura nawszystkich kierunkach studiów humanistycznychi społecznych, a ma szansę stać się książką czytanąprzez tych wszystkich, którzy mają świadomość, żeróżnica kulturowa nie jest jedynie pustym hasłem”.Książka składa się z dwóch zasadniczych części:„Komunikacja niewerbalna w aspekcie płci”(dr Ewa Gałażewska) i „Komunikacja niewerbalnaw aspekcie międzykulturowym” (dr Urszula Kusio).Jak we Wprowadzeniu piszą autorki książki,część pierwsza ma charakter teoretyczny, przedstawiacharakterystykę poszczególnych dziedzinkomunikacji niewerbalnej oraz różnice w komunikacjiniewerbalnej między kobietami i mężczyznami.Część druga poświęcona jest komunikacjiniewerbalnej w kontekście kontaktów międzykulturowych.Książka jest ważną pozycją w kanonie lekturkulturoznawców, socjologów, językoznawców.MW64 Wiadomości Uniwersyteckie listopad 2012 listopad 2012 Wiadomości Uniwersyteckie65