Listopad - Lublin

Nauka i ludzieNauka i ludzieFot. Aneta ŚliwińskaUroczyste otwarcie wystawyCeremoniał akademickiPromocje doktorów habilitowanychi doktorów w UMCSCo jest ważne dla budowania tożsamości i więzi w środowiskuakademickim? Zachowanie i kultywowanie tradycjiuniwersytetu. Temu właśnie poświęcona była wystawaprzygotowana przez uniwersyteckie muzeum, którąoficjalnie otwarto 25 października 2012 r. w sali MuzeumUMCS. Ekspozycja przygotowana została pod patronatemJM Rektora UMCS prof. Stanisława Michałowskiego.Pierwszym stopniem naukowymw karierze uczonegojest stopień naukowydoktora. Nadaje się go w drodzeprzewodu doktorskiego osobie,która posiada tytuł zawodowy magistra,magistra inżyniera, lekarza,zdała egzaminy doktorskie i obroniładysertację doktorską. Stopieńnaukowy doktora nadają rady wydziałówszkół wyższych i instytutównaukowych, które mają uprawnieniado jego nadawania w określonychdziedzinach i dyscyplinachnaukowych. Reguluje to Ustawaz 14 marca 2003 r. o stopniach naukowychi tytule naukowym orazo stopniach i tytule w zakresiesztuki (Dz. U. z 2003 r., Nr 65, poz.595), znowelizowana 18 marca 2011 r.(Dz. U. z 2011 r., Nr 84, poz. 455).Rozprawa doktorska stanowić powinnaoryginalne rozwiązanie problemunaukowego lub artystycznegooraz pokazywać ogólną wiedzę teoretycznądoktoranta w konkretnejdyscyplinie naukowej lub artystycznej.Przygotowywana jest pod kierunkiempromotora, którym możebyć doktor habilitowany lub profesor.Obrona dysertacji doktorskiejjest publiczna i każdy uczestnikmoże zadawać doktorantowi pytaniadotyczące tematu pracy. Zwyczajowoprzewód doktorski jest zamykanypromocją doktorską.Habilitacja jest najwyższym stopniemnaukowym, powyżej któregouczony może uzyskać jedynie tytułnaukowy profesora, tzw. „profesurętytularną”. Zgodnie z obowiązującąw Polsce ustawą (cytowaną wyżej),stopień doktora habilitowanegonadawany jest w drodze postępowaniahabilitacyjnego, do któregomoże być dopuszczona osoba, któraposiada stopień doktora i uzyskałaznaczny dorobek naukowy lub artystyczny,a ponadto przedstawiłarozprawę habilitacyjną.Postępowanie habilitacyjne składasię z elementów: wszczęcia przewoduhabilitacyjnego, dopuszczeniado kolokwium habilitacyjnego, przyjęciakolokwium habilitacyjnego,które polega na zaliczeniu odpowiedzina zadawane pytania z dziedzinynauki reprezentowanej przezhabilitanta oraz przedstawieniu naodpowiednim poziomie wykładuhabilitacyjnego – w odróżnieniuod doktoratu jest on niepubliczny.Rozprawa habilitacyjna możeprzyjąć formy: pracy monograficznejopracowanej na potrzeby habilitacjii wydanej w nakładzie 100egz.; pracy monograficznej w formieksiążki wydanej jako klasyczna pozycjawydawnicza (nakład przeważniekilkaset i więcej egzemplarzy)lub zebranego cyklu artykułów naokreślony temat, zazwyczaj z podsumowaniemich treści (taka formastosowana jest niekiedy w naukacheksperymentalnych i technicznych,np. w fizyce, chemii).Uprawnienia do nadawania stopnidoktora habilitowanego posiadajątylko te instytucje naukowe (zwyklewydziały uczelni akademickichi niektóre instytuty naukowe), któregwarantują odpowiednio wysokipoziom merytoryczny przeprowadzeniapostępowania habilitacyjnegow danej dziedzinie.Od 15 grudnia 2005 r. (RozporządzenieMinistra Edukacji i Naukiz 15 grudnia 2005 r., Dz. U. z 2005 r.,Nr 252, poz. 2124 i 2125) nadanie stopniadoktora habilitowanego zostałozmodyfikowane. Rada Wydziału jednostkiprzeprowadzającej przewódhabilitacyjny wyznacza dwóch recenzentów,Centralna Komisja do SprawStopni i Tytułów również dwóch. Kolokwiumhabilitacyjne kończy się nadaniemstopnia doktora habilitowanego.Do zdobycia stopnia nie jest jużwymagane zatwierdzenie przez CentralnąKomisję.Tradycja nadawania habilitacji powstaław uniwersytetach pruskichna przełomie XVII i XVIII w. Zasadniczostopień ten uprawniał dosamodzielnego prowadzenia wykładów,nauczania i prowadzenia badańnaukowych w uczelniach akademickich(stąd zwyczajowe określeniesamodzielny pracownik nauki).Jednak w przeciwieństwie do profesora,doktor habilitowany (docent)nie miał prawa do własnej katedry.Habilitacja i związany z nią tytułdocenta zostały upowszechnionew XIX w. w Niemczech, szczególniew medycynie. Wynikało to z szybkiegorozwoju szkolnictwa wyższegoi konieczności prowadzeniawykładów. Docent nie miał własnejkatedry, odpadały więc kosztyjej utworzenia. W Polsce do II wojnyświatowej było podobnie, nie istniałstopień naukowy doktora habilitowanego,ale funkcjonował tytuł docentajako rezultat habilitacji.W Polsce do 1951 r. habilitacja traktowanabyła jako uprawnienie dotyczącenauczania na danej uczelni.Ustawą z 15 grudnia 1951 r. (Dz. U.z 1952 r., Nr 6, poz. 38) o szkolnictwiewyższym i o pracownikach naukiwprowadzono w Polsce systemradziecki. Rady wydziałów pozbawionopraw samodzielnego nadawaniauprawnień habilitacyjnych.Zgodnie z terminologią radzieckąwprowadzono stopnie kandydatanauk i doktora nauk. W 1958 r. w ramachodwilży po 1956 r. zachowanostrukturę stopni naukowych wzorowanąna radzieckiej, ale nadanoim nazwy zgodne z polską tradycją.Stopień kandydata nauk określanomianem stopnia doktora, zaś stopieńdoktora nauk to stopień doktorahabilitowanego (dopiero od1968 r., ustawą z 20 grudnia 1968 r.o zmianie ustawy o szkolnictwiewyższym, Dz. U. z 1969 r., nr 46, poz.334). Przywrócono również tytuł docentaw miejsce zastępcy profesora.Tytuł ten uzyskiwany był w wynikutradycyjnej habilitacji.Po wydarzeniach marcowych1968 r. z uczelni wyższych usuniętowielu profesorów i docentów. W celuzlikwidowania wakatów, wynagradzaniapartyjnych nauczycieli akademickichoraz zwiększenia politycznejpoprawności nauczania,wprowadzono nowe stanowiskodocenta dostępne także dla doktorów.Tak zaczęli funkcjonować tzw.marcowi docenci. Wyróżnionoprzy tym docentów posiadającychhabilitację, nadając im prawo pisaniaprzed nazwiskiem doc. dr hab.Ceremoniał związany z uroczystympromowaniem doktorów habilitowanychi doktorów, podobnie jakw innych uczelniach w Polsce, funkcjonujerównież w UMCS. W naszymFragment ekspozycjiUniwersytecie dochodzi jeszcze jedenelement, który mocno oddziałujei wzbogaca ceremoniał akademicki.Jest to data powołania do życiaUczelni – 23 października 1944 r.Wydawać by się mogło, że wokółtak istotnej daty będzie budowanaokreślona tradycja jednocząca środowiskoakademickie. W dziejachnaszego Uniwersytetu było jednakróżnie. W latach 40. XX w. inauguracjaroku akademickiego w dniu23 października odbyła się tylkow 1946 r., potem dopiero w 1958 r.oraz w latach 1960–1968. Pierwszepróby ujednolicenia ceremoniałupodjęto już w 1973 r. w redakcji StatutuUMCS, w Rozdziale VIII Uroczystościakademickie.Do tradycji uroczystego inaugurowaniaroku akademickiego w UMCSw dniu 23 października powróconow roku 1981. Ten zwyczaj kultywowanyjest do dzisiaj. Zachowano teżuroczysty strój akademicki i uroczystycharakter inauguracji rokuakademickiego, promocji doktorówi doktorów habilitowanych.Po raz pierwszy w pełni uroczystapromocja doktorów odbyłasię 20 października 1960 r. w Saliim. J. Marchlewskiego na WydzialePrawa. Władze Uniwersytetu,dziekani, promotorzy, a przedewszystkim doktoranci ubrani byliw przynależne im stroje akademickie.W uroczystym stroju wystąpilitakże pedlowie niosący laskirektorskie. Od tej pory promowanidoktorzy i doktorzy habilitowani(od 1968 r.) w trakcie uroczystościwystępowali w tradycyjnych czarnychtogach i biretach. UroczystejFot. Aneta Śliwińska36 Wiadomości Uniwersyteckie listopad 2012 listopad 2012 Wiadomości Uniwersyteckie37