Listopad - Lublin

Nauka i ludzieNauka i ludzierozrastała i ostatecznie jej planowanyjako rozdział wstępny fragment dotyczącyzmian ustroju administracyjno-terytorialnegoPrawobrzeżastał się – ze względu na rozległośćmateriału – odrębną monografią„Administrativno-teritorialnyj ustrijPravobereżnoj Ukrainy v XV–XVIIIst. Kordony vojevodstv u svitli dżereł”(Kijów 1992), która z kolei stanowiłapodstawę przeprowadzeniaw Instytucie Historii UkraińskiejAkademii Nauk przewodu doktorskiego(habilitacyjnego). Zyskała teżona pozytywne oceny ze strony polskiejjako udokumentowane źródłowoprzedstawienie przeobrażeńPrawobrzeżnej Ukrainy w składzieRzeczypospolitej. Warto dodać,że w latach 1984–1992 M. Krykun– jak niegdyś Jego mistrz prof.D. Pochylewicz – kierował KatedrąHistorii Południowych i ZachodnichSłowian. W 1993 r. uzyskał stanowiskoprofesora.Pełnię swoich możliwości jakohistoryk pokazał prof. M. Krykunw nowych warunkach, w jakie Ukrainaweszła 20 lat temu. Od 1992 r.,gdy jego dorobek liczył nieco ponad40 pozycji, powiększył się on do tejpory o około 150 ważnych dla dziejówUkrainy, ale i dla historiografiipolskiej prac o różnym charakterze.Ważne miejsce zajmują publikacjeźródeł historycznych, w tym zaczerpniętychz archiwów i bibliotekpolskich, źródeł pokazującychna funkcjonowanie Ukrainy XVI––XVIII w. w złożonych strukturachustrojowych, społecznych, gospodarczych,politycznych ówczesnejRzeczypospolitej. Często zaznajamiałM. Krykun czytelnika ukraińskiegoz rezultatami badań historykówpolskich, publikując recenzje,omówienia całych serii wydawniczych,sprawozdania z konferencjiw Polsce, w których uczestniczył.Przyczyniał się w ten sposób wydatniedo tego, że zachodnia granicaUkrainy nie stanowiła pełnejzapory dla źródłowych i nowychopracowań polskich. JednocześnieJego prace ukazywały się takżew języku polskim, w tym na łamachtak renomowanego czasopisma, jak„Studia Źródłoznawcze”. W ogólejego refleksje źródłoznawcze, metodyczno-metodologiczne,zwłaszczaodnoszące się do źródeł masowych(rejestry podatkowe, inwentarze, lustracje)spotkały się z dużym zainteresowaniempolskich środowiskhistorycznych, zyskując akceptacjęi przełożenie na indywidualnewarsztaty badawcze. Jednocześnieprzez szereg lat jako redaktorserii historycznej „Visnika LvivskegoUniversitetu” oraz rocznika„Ukraina Moderna” zachęcał badaczyz Polski (w tym z Lublina) dopublikowania swoich artykułów, cozaowocowało wzrostem obecnościproblematyki polskiej na łamachtych ważnych w ukraińskiej naucehistorycznej periodyków.W ostatnich latach ukazały siętrzy – cenne także dla badaczy polskich– obszerne tomy studiów prof.M. Krykuna: „Miż vijnoju i radoju.Kozactwo prawobereżnoj Ukrainyv drugij polovini XVII – na poczatkuXVIII stolitia” (Kijów 2006),„Bracłavskie vojevodstvo v XVI––XVIII stolitiach. Statii i materialy”(Lwów 2008) i „Podilskie vojevodstvov XV–XVIII stolitiach” (Lwów2011). W czerwcu bieżącego roku dorąk czytelnika trafił kolejny ważnytom studiów „Vojevodstva pravobereżnojUkrainy u XVI–XVIIIstolittiach” (Lwów 2012), w dużymstopniu poświęconych Wołyniowi.Opracował też i opublikował dwatomy źródeł do historii Podola. Towszystko stawia Go w rzędzie czołowychbadaczy ukraińskich zajmującychsię epoką wczesnonowożytną,zaliczanych do tzw. „nowej fali” historiografiiukraińskiej, odważnieprzeciwstawiających się schematyzmowiinterpretacyjnemu, formułującychnawet niepopularne tezy,jeśli osadzone są one w gruntownierozpoznanym materiale źródłowym,śmiało podejmujących polemikęz przejawami ahistoryzmu,nierzadko motywowanego tendencjaminacjonalistycznymi. ZaliczyćGo też trzeba do tych badaczy, którzyw największym współcześniestopniu starają się po stronie ukraińskiejprzerzucać mosty porozumieniamiędzy ukraińskimi i polskimiśrodowiskami historycznymi, dziękiczemu dorobek historiografii polskiejstaje się coraz bliższy zainteresowanemunią czytelnikowi po stronienaszego wschodniego sąsiada.Wszystkie te cechy chyba najdobitniejdadzą się zauważyć w obszernej„Istorii Polszczi” wydanejwe Lwowie w 2002 r., której prof.M. Krykun – wspólnie z prof.L. Zaszkilniakiem – był współautorem,opracowując okres do końcaXVIII w. Jest to pierwsza w ogólehistoria Polski przygotowana przezhistoryków ukraińskich i adresowanado ukraińskiego czytelnika.Jej autorzy zostali za nią nie tylkowyróżnieni prestiżową nagrodą„Przeglądu Wschodniego”, ale zebraliteż wiele pozytywnych opiniizarówno w trakcie prezentacjiswej książki w różnych środowiskachw Polsce (w tym w InstytucieHistorii UMCS), jak i w publikowanychrecenzjach. Syntezamiała w założeniu dokonać wyłomuw patrzeniu przez czytelnika ukraińskiegona sąsiada (Polskę) tylkoprzez ukształtowany wcześniej schematycznypryzmat „polskiego pana,grabieżcy, wyzyskiwacza Ukrainyi Ukraińców”, przez pryzmat wyłączniewojen, walk politycznychi przeciwieństw ideowych. „Obraz»wroga« lub »nieprzyjaciela« – pisaliAutorzy w przedmowie – powinienustąpić miejsca obrazowi obiektywnemu– kogoś »innego«, który niemusi być z góry kimś gorszym dlanas, od własnego obrazu”. Należypodkreślić, że Autorzy założonycel zrealizowali obszernie i wnikliwie.Całościowy portret przedrozbiorowejRzeczypospolitej, jakiznajdujemy w tej syntezie, dowodzinie tylko ogromnej kompetencji piszącegoo niej Autora, znakomitejznajomości przez Niego osiągnięćbadawczych historiografii polskiej,ale także szacunku dla tych rezultatówi odwagi w przenoszeniu ichna grunt własnej narracji.Trzeba wreszcie podkreślić rozległei od wielu lat trwające związkiprof. M. Krykuna ze środowiskiemhistoryków UMCS. Już w 1968 r.ukazał się na łamach „AnnalesUMCS” Jego artykuł poświęconyosadnictwu w województwie podolskimw końcu XVII w., na łamachtegoż pisma wiele lat później(2002) opublikował – często dziścytowany w pracach autorów polskich– artykuł o losach kozackichinsygniów hetmańskich przywiezionychw 1665 r. przez Pawła Teterędo Polski. W latach 70. XX w., gdydostęp do archiwów we Lwowie byłutrudniony, podczas wyjazdów badawczychkorzystali z Jego pomocym.in. R. Szczygieł, A. A. Witusik,H. Gmiterek i inni. Dzięki Jego autorytetowii nieformalnym kontaktomz pracownikami archiwów i biblioteklwowskich można było dotrzećdo materiałów, do których formalniedroga była zamknięta. Kilkakrotnieuczestniczył prof. M. Krykunw organizowanych przez InstytutHistorii UMCS konferencjach, zachęcającdo tego również swoichuczniów. Był recenzentem jednejz rozpraw doktorskich.Wszystkie te naukowe osiągnięciai zasługi dla nauki historycznejstały się podstawą przewoduo nadanie honorowego doktoratu,w którym swoje opinie o Profesorzewyrazili Profesorowie LeonidZaszkilniak, Feliks Kiryk i RyszardSzczygieł. Zwieńczeniem postępowaniastała się uroczystość wręczeniaprzez Rektora UMCS prof. StanisławaMichałowskiego, DziekanaWydziału Humanistycznego prof.Roberta Litwińskiego i promotoraprof. Henryka Gmiterka dyplomudoktora honorowego, która odbyłasię 24 października w Auli im. prof.Leona Kaczmarka na Wydziale Humanistycznym.Wśród licznie przybyłychgości uroczystości obecnibyli m.in. dziekani wydziałów historycznychuniwersytetów we Lwowie,w Czerniowcach i Drohobyczu.Wzruszony nowy doktor honorowy,dziękując za wyróżnienie i mówiąco swojej drodze naukowej jako historyka,zakończył wystąpienie zapewnieniem,że przyznaną godnośćnosić będzie z dumą i uczyniwszystko, aby okazać się godnymzaufania, którym został obdarzony.Samą uroczystość poprzedziłospotkanie w dniu 22 październikaprof. Krykuna ze społecznościąWydziału, przede wszystkim InstytutuHistorii. Było ono połączonez prezentacją najnowszego,opublikowanego w czerwcu 2012 r.tomu studiów poświęconych województwomPrawobrzeżnej Ukrainy(podolskie, bracławskie, wołyńskie)w stuleciach XVI–XVIII.Obecni mieli też możliwość zapoznaćsię z przygotowanym we Lwowiena Jubileusz 80-lecia Profesoratomem „Kriz stolittia”, w którymznalazło się również 8 szkiców historykówz UMCS.Warto skonstatować, iż przyznaniedoktoratu honoris causa UMCSprof. Mykole Krykunowi podkreślawiodącą rolę naszego Uniwersytetuw budowaniu mostów naukowychna wschód od granic rozszerzonejUnii Europejskiej i ugruntowujezainteresowanie naszych środowiskhumanistycznych współpracąz Uniwersytetem Lwowskim.Henryk GmiterekFot. Aneta ŚliwińskaFot. Aneta Śliwińska34 Wiadomości Uniwersyteckie listopad 2012 listopad 2012 Wiadomości Uniwersyteckie35