Listopad - Lublin

Nauka i ludzieNauka i ludzieProf. Mykoła KrykunProf. Mykoła Krykundoktorem honoriscausa UMCSSenat naszego Uniwersytetu Uchwałą z dnia 26 września 2012 r. postanowiło nadaniu godności honorowego doktora UMCS prof. Mykole HryhorowyczowiKrykunowi, emerytowanemu profesorowi Lwowskiego Narodowego Uniwersytetuim. I. Franki we Lwowie. Jest to już 72. osoba wyróżniona w ten sposóbprzez naszą Uczelnię. Inicjatorem był Wydział Humanistyczny, obchodzącyw tym roku jubileusz swojego 60-lecia w strukturach Uniwersytetu. Wartododać, że w 1970 r. podobną godność otrzymał prof. Dymitr L. Pochylewicz,naukowy mentor M. Krykuna. Do uroczystości wręczenia tego wyróżnieniajednak nie doszło, bowiem Laureat nieoczekiwanie wówczas zmarł.Profesora Mykołę Krykuna,uwzględniajączmienione powojenneokoliczności i uwarunkowania,z pewnością zaliczyć można dogrona kontynuatorów najlepszychtradycji dawnej lwowskiej szkoły historycznej,a jednocześnie uznawaćGo za jednego z czołowych przedstawicieliwspółczesnej, odrodzonejhistoriografii ukraińskiej. Namiano historyka wybitnego zasłużyłcałym swoim dorobkiem, ważnymrównież z punktu widzeniahistoriografii polskiej. Przez całeswoje naukowe życie, poczynającod pierwszych prac z czasów studenckich,zajmował się badaniemFot. Aneta Śliwińskadziejów Prawobrzeżnej Ukrainy,zwłaszcza Podola, w stuleciachXVI–XVIII, gdy ziemie te wchodziływ skład wielonarodowościowejRzeczypospolitej Obojga Narodów.Niestrudzenie peregrynowałdo archiwów i bibliotek ukraińskich,polskich, litewskich, rosyjskich, byposzukiwać tam materiałów źródłowych,na podstawie których formułowałtreść swojej historiograficznejnarracji.Życiorys prof. M. Krykuna to przytym nie tylko biografia historyka,uporczywie realizującego swoje powołaniei – często wbrew piętrzącymsię trudnościom – trwającegoprzy założonej i przyjętej problematycebadawczej. To także biografiaCzłowieka stawiającego czołaokru cieństwom i dramatom historii.Urodził się 9 maja 1932 r. w okolicachŻytomierza, w tragicznychlatach wielkiego głodu na Ukrainie.Straciwszy wówczas rodziców,od niemowlęcych lat wychowywałsię w sierocińcu i w domach dziecka.Jego udziałem stała się też tragicznaepopeja dzieci ukraińskichw latach II wojny światowej, którąostatecznie przeżył w dalekim Kazachstanie.Po powojennej reewakucjidomu dziecka lata szkolnespędził w Stryju. Po ukończonejtam szkole średniej rozpoczął studiahistoryczne na Lwowskim PaństwowymUniwersytecie im. IwanaFranko. Tam zetknął się m.in. zewspomnianym już znakomitymhistorykiem D. Pochylewiczem,którego zainteresowania badawczekoncentrowały się na historiiRzeczypospolitej XVI–XVIII w.,zwłaszcza preferowanej wówczasproblematyce historii społeczno--gospodarczej (szczególnie agrarnej)Europy Centralnej i Wschodniej,nie dziwi zatem, że udzielałysię one również jego uczniom.Od września 1958 r. M. Krykunzwiązał się z kierowaną przez prof.D. Pochylewicza Katedrą HistoriiPołudniowych i Zachodnich Słowianna Lwowskim Uniwersytecie.Naukowy mentor ukierunkowałzainteresowania badawcze młodegoadepta muzy Klio na dziejePodola w XVI–XVIII w., ze szczególnymuwzględnieniem stosunkówna wsi. Problematyka ta przywiodłaM. Krykuna w 1963 r. po razpierwszy do Polski, co pozwoliłomu na przeprowadzenie kwerendw archiwach i bibliotekach Warszawy,a także nawiązanie pierwszychkontaktów z polskimi środowiskamihistorycznymi. Ten etapnaukowej drogi uwieńczony zostałobronioną w 1965 r. na UniwersytecieLwowskim dysertacją kandydackąnt. zaludnienia województwapodolskiego w XVII–XVIII w. Autordowodził w niej, że w drugiej połowieXVII w. liczba ludności Podolazmniejszyła się o 70%, a sytuacjagospodarcza mieszkańców pogorszyłasię radykalnie w wyniku powtarzającychsię najazdów tatarskichi trzeba było wznawiać ciągleakcję osadniczą, osadzając na pustkachludność chłopską pochodzącąprzeważnie z województw ruskiegoi wołyńskiego, ale także z głębi Rzeczypospolitej.Praca oparta była naskrzętnie zebranych materiałachz archiwów Lwowa, Kijowa, Warszawy,Krakowa i Wrocławia.To przywiązanie do źródeł będziecharakteryzować warsztat prof.M. Krykuna od początku jego badawczejdrogi. Na pozór wydaje sięto oczywiste, wszak dla historykawłaśnie źródła historyczne stanowiązasadnicze tworzywo jego naukowychkonstrukcji, interpretacji,formułowanych tez i hipotez. Na różnychetapach rozwoju nauki historycznejnie zawsze tak jednak było.Źródłowy aspekt poznawczy zastępowanybył nieraz schematyzmemmetodologicznym, jaki np. dominowałprzez długi czas w ówczesnejhistoriografii radzieckiej, dla którejrównież podejmowanie problematykidawniejszych wieków uznawanebyło – jak zauważył prof. L. Zaszkilniak– „za sprawę zbędną, a do tegoi niebezpieczną dla radzieckiej wersjizideologizowanej historii”. Choćprof. M. Krykun nie należał do – jakto określił jeden z recenzentów –„antyreżymowych dysydentów”, tow jego naukowym warsztacie trudnoby się było doszukać wyraźniejszegoulegania panującemu w czasach radzieckichschematyzmowi metodologicznemuczy unikania „niemodnych”i „niepożądanych” tematów.To jednak nie zyskiwało mu poklaskuu ówczesnych decydentów naukowych,co wyrażało się równieżtrudnościami z publikowaniem rezultatówbadań. Koncentrując się napracy dydaktycznej na uniwersytecie,w której bardzo często pojawiały siękursy nawiązujące do dziejów przedrozbiorowejRzeczypospolitej, pracowałjednocześnie nad rozprawądoktorską (odpowiednik naszej habilitacyjnej)poświęconą stosunkomdemograficznym na prawobrzeżnejUkrainie w XVII–XVIII w. Wiązałosię to m.in. z kolejnymi naukowymipobytami w Polsce (Warszawa,Kraków, Wrocław i Lublin). Praca sięFot. Aneta Śliwińska32 Wiadomości Uniwersyteckie listopad 2012 listopad 2012 Wiadomości Uniwersyteckie33