EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────Ç.b.-in bəzisi bir neçə il, digərləri 20-30, hətta 100 ilədək yaşayır. Bəzənağac və kolları da Ç.b. adlandırırlar.ÇOXYARUSLU (ÇOXMƏRTƏBƏLİ) SENOZLAR – bir neçəyarusdan ibarət olan senozlar.ÇÖKMƏ SÜXURLAR – quru səthində və ya müxtəlif suhövzələrində əvvəl mövcud olmuş süxurların (çökmə, maqmatik,metamorfik) və orqanizm qalıqlarının pozulma məhsullarınıntoplanması nəticəsində əmələ gəlmiş süxurlar. Ç.s. Yer qabığı kütləsinintəqr. 10%-ini təşkil edir və Yer səthinin 75%-ini örtür. Faydalıqazıntıların 75%-indən çoxu (kömür, neft, duzlar, dəmir, manqan,alüminium filizləri, qızıl və platin səpintiləri, tikinti materialları və s.)Ç.s.-dan hasil edilir.ÇÖL (BOZQIR) – Çöl zonası Avraziyada çöl (bozqır), ŞimaliAmerikada preriya, Cənubi Amerikada pampas, Yeni Zelandiyada isətussok adlı bitki qruplarından təşkil olunmuşdur. Bu ərazilər mülayimqurşağa daxil olub qismən kserofit bitkilərlə örtülüdür.Heyvanat aləminin yaşayış tərzi nöqteyi nəzərincə çöl zonası yaxşıgörünüşü, bitki qidasının bolluğu, nisbətən quru yay dövrünün olması,yay dövründə yarım dinclik və ya tam dincliyin mövcudluğu iləsəciyyələnir. Bu baxımdan, çöl zonasının qrupları meşə zonasındankəskin fərqlənir. Çölün canlı bitki örtüyünün əsas forması çim əmələgətirən taxıl otları hesab olunur.Çöl şəraiti üçün səciyyəvi kollar qrupla, bəzən isə tək-tək bitir.Bunların respublikamızdakı çöllərdə topulqanı, qarağanı, Pallasmurdarçasını, badamı, iydəyarpaq armudu, dağdağanı, ardıcın bəzinövlərini göstərmək olar. Alimlərin fikrincə (Qrossheym, Qulisaşvili)Cənubi Qafqazda , o cümlədən Azərbaycanda ilkin çöl yoxdur. Çölburada meşə məhv edilən yerlərdə əmələ gəlib törəmə tiplidir.Respublikamızda belə çöllər Böyük Qafqazda Bozqır yayla ərazisindəvə Kiçik Qafqazın dağətəyi və orta dağ-meşə qurşağında yayılmışdır.Hazırda hədsiz mal-qara otarma nəticəsində çöllərdə səhralaşma prosesigedərək yarımsəhraya çevrilir.ÇÖL TƏDQİQATLARI – çöl (ekspedisiya) şəraitində tədqiqatlar.ÇÜRÜMƏ – tərkibində azot (zülallar) olan üzvi maddələrinmikroorqanizmlərin təsiri ilə çürümə prosesi. Çürümə zamanı mürəkəb90