EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────içərisindəki bərk asılqan maddələr kənar edilir. Fiziki-kimyəvi üsuldakütlə mübadiləsi proseslərindən – adsorbsiyadan və ekstraksiyadanistifadə olunur. Kimyəvi üsulda çirkab, əsasən, kimyəvi reagentlərvasitəsilə emal olunur. Bu zaman neytrallaşdırma, oksidləşmə,reduksiya reaksiyaları nəticəsində zəhərli maddələr qeyri-toksikməhsula çevrilir, yaxud da çöküntü halında ayrılır. Biokimyəvi üsuldasu aerotenklərə verilir. Yuxarıda göstərilən üsullarla təmizlənmiş suyuntərkibindəki xəstəliktörədən bakteriyaları məhv etmək üçün suyuxlorlayır və bundan sonra hövzələrə buraxırlar. Bioloji üsul – çirkabsularının təmizlənməsində ən geniş yayılmış üsullardan biri olub, buzaman üzvi maddələrin mikroorqanizmlərlə – saprobiontlarlaminerallaşması gedir. Bu məqsədlə kiçik gölməçələrdən və digər suhövzələrində biofiltrlər və ya aerotenklərdən istifadə edilir. Termiküsul baha başa gəlsə də daha effektivdir. Bu üsulda sudan qeyri-toksikqazvari yanma məhsulu və bərk çöküntü alınır. Çirkabın tərkibində üzvimaddələr çox olarsa bu üsuldan istifadə etmək sərfəlidir.ÇİRKLƏNDİRİCİLƏRİN SİNERGİZMİ – ilk çirkləndiricilərinqarşılıqlı təsiri nəticəsində canlı orqanizmlər üçün daha təhlükəli törəməçirkləndirici əmələ gəlir. Məs., azot-oksidi və avtomobilmühərriklərindən çıxan karbon qazı günəş işığının iştirakı ilə birləşərək“fotokimyəvi smoq” adlı yeni, daha zəhərli maddələr əmələ gətirir;misin iştirakı ilə suda ftorun zəhərlilik dərəcəsi artır; kükürd-oksidi(SO 2 ) atmosferdə sənaye tozu olduqda zərərliliyi 2-3 dəfə artır.ÇİRKLƏNMƏ – təbii və ya bilavasitə antropogen mühitə adətən,həmin mühit üçün xarakterik olmayan yeni fiziki, kimyəvi və ya biolojimaddələrin, agentlərin daxil olaraq insan, flora və faunaya zərərverməsi. Çirklənmə növləri çox müxtəlifdir: su mühitinə hər cüristehsalat və kommunal-məişət tullantılarının, neft məhsullarınınatılması; atmosferə kimyəvi birləşmələrin və qarışıqların atılması;landşaftın zibillə çirklənməsi; çöl, çəmən, meşə və su anbarlarınınpestisid, mineral gübrələrlə çirklənməsi; Ç. insan cəmiyyətinin,həmçinin təbiət hadisələrinin (təbii proseslərin) müxtəlif təsirinəticəsində baş verir. Aşağıdakı Ç. növləri ayrılır: antropogen, təbii,mexaniki, fiziki, bioloji, kimyəvi, səs, radioaktiv, elektromaqnit. Ç.insanın sağlamlığı və ətraf mühitin vəziyyəti üçün təhlükə yaradır.88