EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────texnologiyadan istifadə edilməsi ilə əlaqədar mühitə təzyiq də artır.CƏNGƏLLİK – digər bitki növünün daxil olmasına əngəl yaradansıx kol və ağac qruplaşmaları. Belə yerdə çox vaxt ağac yarusu olmur.Respublikamızda böyürtkan, vel (ayıdöşəyi növü), qaratikan, göyəm,topulqa və s. cəngəllik yaradır.CİNS – 1) Qohum növləri birləşdirən təsnifat kateqoriyası. 2) Evheyvanlarının ayrı-ayrı növlərinə məxsus populyasiyalar, saylar.CİVƏ – ağır metal, birləşmələri olduqca təhlükəli maddələr olubatmosferi, suyu, qida məhsullarını çirkləndirir. Tərkibində civə olanüzvi birləşmələr, xüsusən metal-civə daha təhlükəlidir.COĞRAFİ BARYER (SƏDD, SƏRHƏD) – Yerüstü (materik, ada)heyvan və bitkilərin yayılması yolunda maneçilik göstərən təbii coğrafimaneə (dəniz, okean, dağ). C.b. olması endemiklərin formalaşmasındaəsas səbəb sayılır. Məs., Avstraliya florası Asiyadan izolə olunduğuüçün 70%-i endem növlərdən təşkil olunmuşdur.COĞRAFİ DƏYİŞKƏNLİK – Populyasiya (növ) daxilində hərhansı əlamətin variasiyaları.COĞRAFİ EKOLOGİYA – Bax: geoekologiya.COĞRAFİ ELEMENT – bir areal tipində növlərin məcmusu.Geobotaniki rayonlaşdırmada, həmçinin fitosenozların təsnifatında C.e.-dən geniş istifadə olunur.COĞRAFİ İRQ – bir növün populyasiyasının ümumi arelın birhissəsində məskunlaşaraq bir-birindən taksonomik cəhətdənfərqlənməsi. Populyasiyanın yerli coğrafi şəraitə uyğunlaşmasınəticəsində əmələ gəlir. C.i. ekoloji irqə yaxındır. C.i. dəyişkənliyi birçox bitki, heyvan və insan populyasiya sistemlərində real mövcuddur.COĞRAFİ İZOLYASİYA (AYRILMA) – bir növün və yaxudbiri-birinə yaxın qohum olan növlərin populyasiyalarının coğrafiayrılması (əlaqələrinin kəsilməsi). C.i. şəraitində allopatriknövyaranması baş verir.COĞRAFİ QÜTBLƏR – Yer oxunun Yer səthi ilə kəsişdiyinöqtələr. Şimal və Cənub C.q.-i mövcuddur. Bütün coğrafi meridianlarC.q.-də birləşir. Şimal coğrafi qütbü Şimal buzlu okeanı sahəsindəyerləşir və onu ilk dəfə 1909-cu ildə R.Piri fəth etmişdir. Cənub coğrafiqütbü Antarktida materikindədir və ona birinci olaraq 1911-ci ildəR.A.Amundsen çatmışdır.COĞRAFİ LANDŞAFT – Təbii-ərazi kompleksi; birtipli geolojiquruluş, relyef, hidroiqlim rejimi, uyğun torpaq və biosenozları,həmçinin morfoloji strukturu ilə seçilən və genetik cəhətdən yekcinsolan ərazi. C.l.-ın 2-ci mənası landşaftın maddi komponentləri78