EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────CCALAQ – hər hansı bitkinin budağının bir hissəsini (qələmini) və yatumurcuğunu (gözcüyünü) başqa bitkiyə calamaq. C.-dan şaxtaya,xəstəlik və zərərvericilərə qarşı davamlı sortlar artırmaq, meyvəvermənitezləşdirmək, dekorativ bitkiləri çoxaltmaq məqsədilə də istifadə olunur.Meyvəçilikdə və dekorativ bağçılıqda göz və qələm C.-ından istifadəolunur.CANLI ÇƏPƏR – avtomobillər işləyən şose və küçələr boyu səsküyünqarşısını almaq, həmçinin bəzi zəhərli qazları, tozları və s. udmaqvə ya neytrallaşdırmaq məqsədilə ağac və kolların sıx əkilməsi. C.p.həmçinin bağ və bağçaların sərhədi boyu mal-qaradan qorumaq üçünsalınır. Cökə, ağcaqayın, palıd, qoz, lələk, maklyura ağacları və birgöz,dəfnə, samşit, rozmarin, böyürtkan kolları C.p. üçün çox effektli sayılır.CANLI QAZINTI – keçmiş geoloji dövrlərdən çox az miqdarnüsxələri indiyə qədər qalan, tapılana qədər məhv olmuş sayılan növ.CANLI MADDƏLƏR– biosferdə canlı orqanizmlərin cəmi.Kütləyə, elementar kimyəvi tərkibə, biokimyəvi enerjiyə malikdir. Canlımaddələrdə 40-a yaxın kimyəvi element aşkar edilmişdir. Onlardanoksigen, hidrogen, karbon, azot, fosfor və kükürd daha böyük əhəmiyyətdaşıyaraq zülalların, yağların və karbohidratların tərkibinə daxil olur.Planetimizdə canlı maddələrin ümumi kütləsi 85-1000 milyard ton quruhalda üzvi maddədən ibarətdir. C.m. biosferdə bir sıra fundamentalfunksiya daşıyır (qaz, oksidləşmə, reduksiya və s.). C.m. terminini elməV.İ.Vernadski (1940) daxil etmişdir.CANLI TƏBİƏT – Dünyada və ya konkret bir ərazidə olan bitki,heyvan, insan, göbələk, şibyə, bakteriya və virusların cəmi.CANLI TƏBİƏTİN QORUNUB SAXLANMASI – canlıorqanizmləri (ekosistemləri) deqradasiyadan və məhv olmaqdanqorumağın təmin olunması üçün xüsusi tədbirlərin yerinə yetirilməsi.C.t.q.s. bəşəriyyətin əsas qlobal problemlərindən biri hesab olunur.CƏMİYYƏTİN MÜHİTƏ TƏZYİQİ – təbii resurslarınistismarının intensivlik dərəcəsi; sənaye, k.t. istehsalının genişlənməsi,əhalinin artması və onun maddi tələbatının yüksəlməsi, təbiətin əleyhinə77