EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────BİOTİK MÜHİT – canlı orqanizmlərin (heyvan, bitki,mikroorqanizmlər) mühiti və onların təsiri (qarşılıqlı və abiotik mühitə).BİOTİK POTENSİAL – növ populyasiyasının nəzəri maksimalartması sürəti.BİOTOKSİN – canlı orqanizmlərin ifraz etdiyi toksin.BİOTOP, EKOTOP – eyni relyef, iqlim və digər abiotik amillərəmalik olan su hövzəsində və ya quruda müəyyən biosenozun məskənsaldığı sahə. Aşağıdakı B.-ları ayırmaq olar: polipedon, yəni torpaqsudibi məskəni, klimatop, yəni fitosenozun yerüstü hissəsi məskəni vəhidrotop, su dibinin üst hissəsi məskəni. Bunlardan asılı olmayaraqmüxtəlif mikropopulyasiyalar məskən salan mikrotoplar da ayırırlar. B.termini adətən ekoloqlar tərəfindən işlədilir.BİOTROFLAR – digər orqanizmlərin bioloji kütləsi ilə qidalananorqanizmlər (yırtıcılar, parazitlər, simbiontlar).BİRƏBÖCƏKLƏR – (Chrysomelidae) – yarpaqyeyən böcəklərfəsiləsi. 5000-ə yaxın növü var. Azərbaycanda zolaqlı taxıl birəsi, qaraxaççiçək birə, cənub çuğundur birəsi, böyük taxıl birəsi və s. növlərivar. Əksər növləri taxıla, kartofa, bostan-tərəvəz bitkilərinə və s. zərərverir. Mübarizə tədbirləri: alaqlar məhv edilir, kimyəvi maddələr(metafos, heksaxloran, xlorofos və s.) tətbiq olunur.BİRƏLƏR (Aphaniptera) – parazit həşərat dəstəsi. 1000-ə yaxınnövü məlumdur. Azərbaycanda 58 növü qeydə alınmışdır: insan birəsi,it birəsi, pişik birəsi, cənub siçan birəsi və s. daha çox yayılmışdır.İnsan, at və pişik birəsi, taun və bir çox yoluxucu xəstəliyin keçirisidir.Mübarizə tədbirləri: binalar təmiz saxlanmalı, döşəmə 2-5%-li sabunkarbolməhlulu ilə yuyulmalı və s.BİRİLLİK BİTKİLƏR – həyatını bir vegetasiya dövründə (adətən2-5 aya) başa vuran bitkilər. B.b.-in toxumu yazda və ya yayda cücərir,bitki payızda toxum verib, məhv olur. B.b.-ə kətan, qarabaşaq, yazlıqbuğda, yulafca, əkin qərənfili və s. daxildir. Öz inkişafını daha tez (1-2,5aya) başa vuran B.b. efemerlər (erkən baharotu, şərq bozağı, xırdaqarayonca və s.) adlanır. Əlverişsiz şəraitdə öz həyatını bir il ərzindətamamlaya bilməyən bəzi B.b. çoxilliklərə çevrilir. (məs., Arktikada vəyüksək dağ şəraitində bitən qırtıc bitkisi).BİRLƏPƏLİLƏR (Monocotyledones) – örtülütoxumlular şöbəsinin63