EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────proyeksiyası. Termini Q.Tişler (1955) irəli sürmüşdür.BİOSENOZUN MƏHSULDARLIĞI – Vahid zamanda (gün, ay,il) biosenozun hasil etdiyi biokütlə. Biosenozun bioloji məhsuldarlığının(avtotrofların ilk məhsulunu, heterotrofların ikinci məhsulunu vəmikroorqanizmlərin biokütləsinin artımını), həcminin məhsulun dəyərlihissəsinin təyin olunması xüsusilə mühümdür. Məsələn, 20-30 yaşlı şammeşəsi bir ildə 37,8 t/ha quru maddə hasil edir. İkinci məhsul tamamiləilk məhsuldan asılıdır.BİOSENOZUN MƏHSULU – biosenozun ishal etdiyi biokütləninmiqdarı. Biosenozun aşağıdakı məhsul növlərini ayırırlar: ilk ümumiməhsul (brutto-məhsul)-fotosintez və xemosintez yolu ilə produsentlərləsenoz sisteminə daxil edilən üzvi maddələrin miqdarı, təmiz ilk məhsul(netto məhsul)-tənəffüsə və fitotrofun istifadə etdiyi maddəni çıxdıqdansonra qalan ilk məhsul; ümumi ikinci məhsul-fitotrof və zootroflarınyeni konsumentlərin yaratdığı üzvi maddənin miqdarı; təmiz ikinciməhsul-tənəffüsə və konsumentlərin sərf etdiyi maddələr çıxıldıqdansonra ikinci məhsul; məhsulun ehtiyatı. Təsərrüfat nöqteyi nəzərincəaşağıdakı B.m. ayırırlar: qiymətli bitki maddə miqdarının ümumiməhsulu: yararlı məhsul, yəni ümumi məhsulun səmərəli istifadə olunanhissəsi (məs. istifadə əmsalı çıxılmağı nəzərə alaraq yem məhsulu) vəyararlı məhsulun ehtiyatı.BİOSENOZUN NİZAMLANMASI (TƏNZİMLƏNMƏSİ) –biosenoz qruplarına məqsədyönlü təsirin istiqamətləri:1) Biosenozları məhsuldar vəziyyətdə saxlamaq (qulluq, səmərəliistifadə); 2) məhsuldarlığını artırmaq və ya insanın məskən saldığımühiti yaxşılaşdırmaq: a) Sindinamik dəyişilməyə təsir etmək(demutasiya prosesini sürətləndirmək), b) tərkibini dəyişmək (yeni növdaxil etmək, məs. bitki səpini və ya əkini, qiymətli heyvanlarıngətirilməsi, az məhsuldar, zərərli və ziyanlı bitkilərin və heyvanlarınməhv edilməsi), biosenotik mühiti yaxşılaşdırmaq (gübrələmə, suvarma,yandırma, meşədə xidməti qırma aparmaq).BİOSENOZUN SƏRHƏDLƏRİ – bir növün və ya bir növqrupunun dominantlığı qurtaran, digər növlərin dominantlığı başlandığıxətt və ya zolaq.BİOSENOZUN TİPİ – bax: assosiasiya.58