EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────YARIMADA – üç tərəfdən su ilə əhatələnən, bir tərəfdən isəmaterik və ya adaya birləşən quru hissəsi. Y-ların əksəriyyəti birləşdiyiqurunun davamını təşkil edir. Belə Y-lar materiklə ümumi geolojiquruluşu və səth xüsusiyyətinə görə yaxın olur. (məs., AvropadaBalkan, Asiyada Hind-Çin, Şimali Amerikada Alyaska, AfrikadaSomali, Azərbaycanda Abşeron Y.-ları). Y. həmçinin müstəqil quruparçasının və ya adanın sonradan materikə birləşməsindən də əmələ gələbilir (məs., Avropada Krım, Asiyada Hindistan və Kamçatka,Azərbaycanda Sarı Y.-ları). Dünyada ən iri Y. Ərəbistan Y.-sıdır.YARIMKOLCUQ – alçaqboylu kolcuq, hər il yerüstü zoğların çoxhissəsi məhv olur, yalnız ağaclaşmış kökümsov tumurcuqlar qalır (bəziyovşan növləri, kəvər, kəkotu, dəvəayağı və s.).YARIMKOLLAR – zoğunun yuxarı (otşəkilli) hissəsi vegetasiyadövrünün axırında quruyub məhv olan, aşağı (odunlaşmış) hissəsindəmühafizə olunan tumurcuqlar hesabına yerüstü hissəsi hər il təzələnənçoxillik bitkilər, hündürlüyü adətən 1 m-dək, bəzən 150-200 sm olur. Y-a yovşan, gəvən, şorangələr və s. daxildir.YARIMPARAZİT – qarışıq qidalanan bitki-avtotrof (normal inkişafetmiş yarpaqların köməyi ilə) və hetorotrof (sorucular vastəsilə sahibbitkidən qida maddələrini çəkir). Məs. öksəotu, pərinc və s.).YARIMSƏHRA – yerin əsas landşaft tiplərindən biridir. Y.mülayim və subtropik qurşaqlarda çöl landşaftı ilə savanna landşaftıarasında keçid zolaqları təşkil edir. Y.-nın başlıca cəhəti bütöv bitkiörtüyü olmaması və ayrı-ayrı bitki olan sahələrin çılpaqlaşmış torpaqlarilə ayrılması, habelə buxarlanmanın yağıntıdan xeyli üstünlüyü (3-6dəfə) və çay şəbəkəsinin çox seyrək olmasıdır. Azərbaycanda Y.landşaftı geniş yer tutur. (Kür-Araz ovalığının çox hissəsi, Samur-Dəvəçi ovalığının çoxu, Arazboyu düzənliklər, Qobustan, Abşeronyarımadası və s.).Y.-lardan əsasən təbii otlaq kimi istifadə olunur, əkinçilik yalnızsuvarma şəraitində aparılır.YARIMSƏRTQANADLILAR, TAXTABİTİLƏR (Hemiptera) –həşərat dəstəsi. Yer kürəsinin hər yerində yayılmış 25-30 min,Azərbaycanda 900 növü məlumdur. Əksər növləri bitginin generativhissəsi ilə, bir qismi xırda onurğasızlar və yosunlarla, bəziləri balıq487