EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────YYABANI QİDA BİTKİLƏRİ – insanın təsərrüfat fəaliyyəti iləbağlı olmayıb təbii halda yayılan (bitən) bitkilər. Respublikamızda4200-dən artıq çiçəkli bitki növü məlumdur. Onların çoxu qədimdövrlərdən bəri qida kimi böyük əhəmiyyət kəsb edir; bu bitkilərinbəzisi mədəni halda becərilir. Meşələrimizdə çoxlu yabanı halda meyvəvə giləmeyvə, ağac və kol növləri bitir. Onlardan alma, armud,böyürtkan, qarağat, itburnu, əzgil, zoğal, alça, qoz, fındıq, sumaq,Qafqaz xurması, çaytikanı, şabalıd, yemişan və s. göstərmək olar.K.S.Əsədovun (2001) tədqiqatına görə respublikamızın meşələrindəmeyvə və giləmeyvələrin ehtiyatı 86700 ton təşkil edir. Onlardantoxumlar (tumlular)-22880 t, qərzəklilər – 21870 ton, subtropikmeyvələr – 4230 ton hesablanmışdır.YAD NÖVLƏR – hər hansı qruplaşmaya aid olmayıb ora təsadüfdüşən növlər.YAĞINTI – bax: atmosfer yağıntıları.YAĞLI BİTKİLƏR – yağ almaq məqsədilə becərilən bitkilər.Buraya müxtəlif fəsilələrə mənsub birillik və çoxillik bitkilər daxildir(günəbaxan, soya, yerfındığı, zeytun, şalğamturp, xardal, yağ çiçəyi,gənəgərçək və s.) Azərbaycanda bu məqsədlə pambıq, çaytikanı, zeytun,günəbaxan, qoz, badam becərilir. Fıstıq, itburnu və nar toxumlarındanda yağ almaq üçün istifadə etmək olar.YAMAC – dağın və ya təpənin ətəkləri ilə yalı arasındakı hissəyədeyilir. Y. geoloji quruluşdan, süxurun tərkibindən və denudasiyaproseslərindən asılı olaraq dik, meylli, qabarıq, batıq və pilləli formadaolur.YANACAQ – yandıqda istilik verən maddələr. Y. istiliyindənbilavasitə texnoloji proseslərdə və ya başqa növ enerji formasındaistifadə olunur. Y-ı yandırmaq üçün müxtəlif texniki qurğular (ocaq,soba, yanma kamerası və s.) işlədilir. Y.kimi əsas tərkib hissəsi karbonolan boz kömür, yanar qazlar, yanar şistlər, daş kömür, neft, torf kimiüzvi mənşəli faydalı qazıntılar, eləcə də ağac tullantıları işlədilir.– Dizel Y. – neft karbohidrogenlərinin qarışığı, 180-360 0 C-də485