EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────mezofil dominantlar daxildir. V. anlayışı L.Q.Ramenski (1936)tərəfindən irəli sürülmüşdür. Belə növləri o, həmçinin «dünya bitkiörtüyünün pələngləri”» adlandırır.VİRULENTLİK – patogen mikroorqanizmlərin digər orqanizmlərədaxil olub onlarda xəstəlik törətməsi.VİRUS XƏSTƏLİKLƏRİ – virusların törətdiyi xəstəliklər. İnsan,heyvan, quş, balıq, həşərat, bitki, ibtidailər və hətta bakteriyalar tutulur.V.x-nə çiçək, su çiçəyi, qızılca, məxmərək, ploimielit, epidemik hepatit,epidemik və endemik ensefalitlər, sarı qızdırma xəstəlikləri aiddir.VİRUSLAR – süzülən viruslar, ultraviruslar – bitki, heyvan vəinsanlarda yoluxucu xəstəliklərin törədicisi. Yalnız canlı toxumla çoxalabilir. V. başqa orqanizmlərdən aşağıdakı xüsusiyyətlərilə fərqlənir: 1) V.mikroorqanizmlərin ən kiçiyi olduğu üçün (m.mk.-la ölçülür)bakterioloji filtrdən süzülür; 2) tərkibində yalnız bir tipli nukleinturşusu, RNT və ya DNT olur; 3) parazit olub, canlı hüceyrədə çoxalır;4) hüceyrə quruluşu olmayan ən bəsit canlı mikroorqanizmlərdir.VİRUSŞÜNASLIQ – virusların tədqiqi ilə məşğul olan elmi fənn.VİTAMİNLƏR – insan, heyvan orqanizmlərinin və s. qidalanmasıüçün əsas qida maddələrinə (zülal, yağ, karbohidrat və duzlara) nisbətəncüzi miqdarda tələb olunan üzvi maddələr qrupu. Orqanizmin həyatfəaliyyəti və maddələr mübadiləsinin normal getməsi üçün B.-inolduqca böyük əhəmiyyəti var. İnsan və heyvanlar vitamini bilavasitəbitkilərdən və ya dolayı yolla heyvan məhsullarından alır. Suda həll olanV.: askorbin turşusu (C vitamini), tiamin (B vitamini) ribovlavin (B 2vitamini), B 6 vitamini, kobalamin (B 12 vitamini), niabin (PP vitamini),folasin (foliyeva turşusu), hantoten turşusu, biotin. Yağda həll olan B:retinol (A vitamini), kalsiferol (D vitamini), tekoferol (E vitamini),filloxanonlar (K vitamini).VİTAMİNLİ BİTKİLƏR – tərkibində xeyli miqdarda vitamin vəya vitaminlərin fizioloji aktiv hissəsi – provitamin olan bitkilər.Vitaminlərlə, xüsusən «C» vitamini zəngin olan bitkilər: itburnumeyvəsi (4500 mq%-ə qədər), qoz (3000 mq%-ə qədər), çaytikanı (300-500 mq%-ə) quşarmudu 220 mq%, çiyələk (120-200 mq%). Alibitkilərin demək olar ki, hamısında A provitamini olan karotin vardır.Qırmızı və sarı meyvələr, yerkökü karotin ilə daha zəngindir. Yeməligöbələklər PP vitamini, taxıl bitkiləri toxumunun rüşeymi B 1 , B 2 , eləcədə PP vitamininin təmiz preparatlarını istehsal etmək üçün itburnumeyvəsindən, konsentratlarını hazırlamaq üçün isə qozdan (kal halda),qırmızı istiotdan, qarağat, çay tikanı və s. bitkilərin meyvəsindənistifadə olunur. Bitkilərin hamısında D provitamini olan sterinlər var.482