EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────ÜMUMDÜNYA TƏBİƏT XARTİYASI – 1982-ci ildə BMT-ninbaş Assambleyasında qəbul etdiyi beynəlxalq təbiəti mühafizə sənədi.Bu sənəd bütün dövlətlər qarşısında planetimizi və onun zənginlikləriniqoruyub saxlamaq məsuliyyəti tapşırır.ÜMUMDÜNYA TƏBİƏTİ MÜHAFİZƏ STRATEGİYASI(ÜTMS) – Beynəlxalq təbiəti və təbii resursları mühafizə (MSOP)ittifaqı BMT-nin ətraf mühit üzrə (YUNEP), ümumittifaq yabanı təbiətfondu (ÜYTF), BMT-nın ərzaq kənd təsərrüfatı təşkilatı (FAO),YUNESKO və başqa beynəlxalq qeyri dövlət təşkilatlarının məsləhəti,əlaqəsi və maliyyə köməyilə 5 mart 1980-ci ildə dünyanın bir çoxölkələri tərəfindən ÜTMS elan olundu.ÜMUMDÜNYA YABANI TƏBİƏT FONDU (ÜYTF) –tükənməkdə olan və nadir heyvan, bitki növlərinin qorunması vəöyrənilməsi üzrə beynəlxalq ictimai, qeyri-dövlət təşkilatı. Əsası 1961-ci ildə qoyulmuşdur. 27 ölkədə şöbələri var. MSOP, YUNESKO, FAOvə digərlərilə sıx əlaqədə işləyir. İllik (jurnal) və qəzet buraxır. Təbiətimühafizə üzrə (1988 ilə qədər) 3000-dən artıq (60 mln dollarməbləğində) layihə hazırlanmışdır. “Qızıl medalla ”təltif olunmuşdur.ÜMUMİ ÖLÜM ƏMSALI – sənaye (antropogen) və təbii ölüməmsallarının cəmi (faizlə) aşağıdakı düsturla ifadə olunur:K td =K ad + K nd ⋅ 100burada: K ad – antropogen ölüm əmsalıK nd – təbii ölüm əmsalı.ÜZVİ ALƏM, CANLI TƏBİƏT – yerin biosferində məskunlaşancanlı varlıqdır. Mikroorqanizmlər, bitkilər, heyvanlar və insanlar Ü.a.-iəmələ gətirir. Ü.a.-in ayrı-ayrı komponentləri həyat fəaliyyəti prosesindəöz aralarında və qeyri-üzvi təbiət cisimləri ilə sıx qarşılıqlı təsirdəolurlar.ÜZVİ TƏKAMÜL – həyat yaranan vaxtdan başlayaraq bu günəqədər Yer tarixində olan bütün hadisələr (təxm. 4 mlrd il əvvəl).ÜZVİ GÜBRƏLƏR – tərkibində üzvi birləşmələr formasında qidalımaddələr olan bitki və heyvan mənşəli gübrələr. Ü.g-in müntəzəmverilməsi torpağın fiziki-kimyəvi və kimyəvi xassələrini, onun su vəhava rejimini yaxşılaşdırır, faydalı mikroorqanizmlərin (azotfiksə edənbakteriyalar, ammonifikatorlar və s.) həyat fəaliyyətini aktivləşdirir.477