EKOLOJİ LÜĞƏT

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsininPREZİDENT KİTABXANASI──────────────────────────────────────────TORPAĞIN MÜNBİTLİYİNİN BƏRPASI – müxtəlif növ (ocümlədən eroziyaya qarşı) meliorasiya tədbirlər kompleksinin tətbiqivasitəsilə torpaqların itirilmiş münbitliyinin bərpası. Bu iş ot bitkilərininsəpini, gübrələrin verilməsi, yaşıl bitki qalıqlarının torpaqda çürüməsi,torpağın dincə qoyulması və s. yolla həyata keçirilir.TORPAĞIN ÖZÜ-ÖZÜNÜ TƏMİZLƏMƏSİ – torpaqda gedənmiqrasiya prosesləri nəticəsində onun çirkləndirici maddələrinkonsentrasiyasını azaltmaq qabiliyyəti.TORPAĞIN RADİOAKTİVLİKYİ – Torpağın tərkibindəradioaktiv xassəli kimyəvi elementlərin olması. T.r. uran, radium,torium və kaliumun radioaktiv izotoplarının miqdarından asılıdır.Torpaqəmələgətirən süxurlardan asılı olaraq bu elementlərin miqdarıdəyişə bilər. Başqa torpaqlara nisətən turş xassəli dağ süxurları üzərindətəşəkkül tapmış torpaqlarda, ağır mexaniki və gillicəli, çimli-çəməntorpaqlarında radioaktivlik yüksək olur. T.r. təbii və süni olur.TORPAĞIN REKULTİVASİYASI (lat. cultivo - becərirəm) –İnsan fəaliyyəti nəticəsində (faydalı qazıntıların çıxarılması, suqurğularının yaradılması, meşələrin yox edilməsi, şəhərlər salınması vəs.) yararsız hala düşmüş torpaqların məhsuldarlığının bərpa edilməsi.Mədənlər açıq üsulla istismar edildikdə yeraltı üsula nisbətən daha çoxsahə yararsız hala düşür. Bu səbəbdən Azərbaycan Respublikasında əkinvə otlaq sahələri xeyli azalmışdır (Gədəbəy, Daşkəsən, Abşeron və b.rayonlarda). Mədən tullantılarını rekultivasiya etmək üçün əvvəlcə sahəiri daşlardan (Abşeronda neft qalıqlarından) təmizlənir, tullantının üstühamarlanır və müxtəlif qalınlıqda torpaqla örtülür. Turşuluğu çox olantullantılar neytrallaşdırılır və çatışmayan qida elementləri əlavə edilir,yerli şəraitə uyğun bitki növləri (ağac, kol, ot) əkilir və s.TORPAĞIN REQRADASİYASI (lat. reqradatio – geriyə hərəkət)– 1) torpaqəmələgəlmənin əvvəlki mərhələsinə qayıtması prosesi; 2)əlverişli təbii (iqlim, nəmlik, termik rejim, otarmanın azaldılması,mikroorqanizmlərin iştirakı ilə üzvi qalıqların parçalanması,humuslaşması) və antropogen (torpağın düzgün şumlanması, elməəsaslanmış meliorasiya üsullarının tətbiqi və s.) amillərin təsirinəticəsində torpağın münbitliyinin bərpası.TORPAĞIN SU REJİMİ – torpaq suyunun hərəkətini, bitki454